انسجام اجتماعی در معارف مهدویت

اهمیت روحیۀ انسجام در سلامت روانی افراد

در ادبیات روان‌شناسی، از "روحیۀ انسجام و هم‌گرایی با جامعه"، به "احساس تعلّق به گروه" تعبیر شده است. احساس تعلّق فرد به گروه و توجه به نقش فعال خود در جامعه، که مکتب انتظار با اهداف جهان شمول و ایجاد پیوندهای معنوی بین افراد آن را تقویت می‌کند، دارای اهمیت زیاد در سلامت روانی انسان است^[۱].

چیستی انسجام اجتماعی

انسجام و همگرایی اجتماعی، احساس مسئولیت متقابل بین چند نفر یا چند گروه است که از آگاهی و اراده برخوردار باشند و شامل پیوندهای انسانی و برادری بین انسان‌ها حتی وابستگی متقابل حیات و منافع آنها می‌‌شود. سطح بالای انسجام، زمانی است که کنش‌های افراد، اخلاقی و معطوف به یک جمع باشد. در این کنش‌ها مسئولیت و وفاداری در قبال دیگران به حد اعلای خود می‌‌رسد. انسجام اجتماعی، بر افزایش حجم و فراوانی تعامل و ارتباط متقابل اجتماعی و میزان اعتماد افراد جامعه نسبت به یکدیگر دلالت دارد و این از مشخصه‌های جامعۀ منتظر است که در آرزوی رسیدن به جامعۀ عصر ظهور، راه می‌‌پیماید^[۲].

رابطۀ باور به منجی موعود و شکل‌گیری انسجام اجتماعی

در ایجاد و پیدایش احساس تعلق به گروه که به نظر روان شناسان برای بهداشت و سلامت روانی افراد مفید است، گاهی عوامل عاطفی بیرونی، انسان‌ها را بر انگیخته و افراد بر اساس آن با یکدیگر هم گروه و متحد می‏شوند. در برخی موارد، این عوامل، شامل عواطف ملی مانند: هم‌وطنی، هم‌زبانی، هم‌نژادی است که تا حدی دل‌های‌ افراد را به هم دیگر نزدیک و مأنوس می‏‌کند، امّا این گونه انس و الفت‌ها خیلی مستحکم و با دوام نیست. آن عاملی که واقعاً افراد را هم‌دل و هم‌روح می‏‌کند ایمان به آرمان واحد الهی است^[۳]. باور به منجی‌ موعود‌ را می‌توان یکی از عناصر هویت‎ساز برشمرد که موجب شکل‌گیری هویت جمعی جهانی خواهد شد؛ به طوری‌ که‌ این‌ باور می‌تواند، هویت جهانی و فراملی را در عرصۀ جهانی به وجود آورد؛ زیرا‌ اجتماع‌ همۀ پیروان ادیان الهی حول محورِ باور به منجی موعود (با هر تفسیری که از‌ آن‌ اراده‌ شود)، از نظر جامعه‎شناختی، تعلق خاطر را نسبت به آن به دنبال خواهد‌ داشت‌ و می‌تواند هویت جهانی و فراملی را شکل دهد و موجب شود تا پیروان ادیان در‌ سایۀ‌ آن‌ با همدیگر دارای زندگی مسالمت‎آمیز باشند^[۴].

راهکارهای باور به منجی موعود در‌ ایجاد‌ انسجام اجتماعی

مهم‌ترین راهکارهای باور به منجی موعود در‌ ایجاد‌ انسجام اجتماعی میان پیروان ادیان، تکیه بر باور مشترک‌ بین الادیانی و ایجاد هویت مشترک بین‌ پیروان‌ ادیان و مذاهب است^[۵].

رابطۀ انسجام اجتماعی با اعتقاد به حضور و بقاء منجی موعود

روانشناسان اجتماعی، رهبری را فرایندی می‌دانند که طی آن یکی از اعضا برای نیل به اهداف ویژۀ گروه سایر اعضا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و معتقدند در فرآیند رهبری، رهبر بیشترین تأثیر را بر اعضای گروه دارد. حضور و بقاء رهبر دارای آثار روانی بسیاری است که نمونۀ بارز آن در جریان جنگ اُحُد اتفاق افتاد. آن زمان که لشکریان اسلام با شنیدن شایعه کشته شدن حضرت رسول (ص) دچار رخوت و سستی شدند عده‌ای عقب‌نشینی و عده‌ای هم پا به فرار گذاشتند اما با تکذیب این شایعه مسلمین از گوشه و کنار کوه احد دوباره گردهم آمدند و به مبارزه پرداختند و سرانجام هم به پیروزی رسیدند. اثر بالندگی جامعه با حضور رهبر به حدی است که دشمنان اسلام سِرّ سربلندی مسلمانان را حضور رهبری (امام زمان (ع)) می‌دانند^[۶].

نتیجه

در نتیجه، احساس تعلّق فرد به گروه و توجه به نقش فعال خود در جامعه، که مکتب انتظار با اهداف جهان شمول و ایجاد پیوندهای معنوی بین افراد آن را تقویت می‌کند، دارای اهمیت زیاد در سلامت روانی انسان است. انسجام، به معنای احساس مسئولیت متقابل بین چند نفر یا چند گروه است که از آگاهی و اراده برخوردار باشند. باور به منجی موعود یکی از عناصر هویت‎ساز است که موجب شکل‌گیری انسجام اجتماعی در جامعۀ مهدوی خواهد شد.