رشد شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی ظهور به چه معناست؟ (پرسش)

رشد شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی ظهور به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / کارکردها، ویژگی‌ها و آثار انتظار
مدخل اصلی	رشد شخصیت
تعداد پاسخ	۳ پاسخ

رشد شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی ظهور به چه معناست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

چیستی رشد شخصیت

• یکی از مؤلفه‌های بهداشت روانی رشد شخصیت و خودشکوفایی است. شکوفایی، در لغت به معنای گشودن، شکافته شدن و از خود بیرون آمدن است و در اصطلاح، به رشد همه جانبۀ روح، جسم و روان به صورت هماهنگ و یکنواخت گویند. بنابراین، خودشکوفایی به معنای آن است که شخص از همۀ ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خویش بهره گیرد. رشد شخصیت، رشد و ارتقای الگوهای رفتاری است که موجب متمایز شدن فرد می‌شود و با جلو رفتن روحیات، عادات و محیط فرد اتفاق می‌افتد.

معنای رشد شخصیت در مکتب انتظار

• از منظر اسلام، انسان موجودی با کرامت، خلیفة الله و امانت‌دار الهی است. موجودی که سرشار از استعدادهای بالقوه است و انبیاء و ائمه (ع) برای شکوفایی آنها تلاش و تبلیغ ‌ کرده‌اند و امکان پرورش آن را گوشزد کرده‌اند. چنین مباحث کلی از دیدگاه مکتب انتظار نیز قابل دستیابی است، چراکه با ظهور امام زمان (ع) و حکومت انسان کامل، کرامت انسانی و خلیفة الله بودن انسان تحقق کامل می‌‌یابد. بدین ترتیب، رشد شخصیت برای انسان حاصل می‌‌شود. از سوی دیگر، انسان آمیزه‌ای از تمایل صِرف و لذت‌طلبی محض و نیز آگاهی و قضاوت عقلانی است. از یک سو ناخودآگاهِ انسان او را به جلب لذایذ و دفع آلام سوق داده و راحتی و لذت‌طلبی را مدنظر قرار می‌دهد و از طرف دیگر عقل با خودآگاهی و قضاوت عقلانی انسان را به طرف حیات طیبه و پرورش صفات ملکوتی رهنمون می‌‌کند. گاهی میان این دو نوع خصوصیات شخصی انسان، تعارض پیش می‌آید؛ زمانی نیازها و خواسته‌های مادی و گاهی نیازها و اشتیاقات روحی و عقلی او را به طرف خود جذب می‌‌کند؛ این تعارض اگر به پیروزی عقل بر نفس بینجامد، موجب رشد شخصیت آدمی می‌گردد. انتظار پاسدار ارزش‌های والای دینی و حاکمیت روح عقلانی است.
• در زندگی توأم با انتظار، لذت‌جویی، شبهه‌افکنی و راحت‌طلبی جای خود را به آرمان‌گرایی، مسئولیت‌پذیری، عمل به تکالیف الهی و حق‌طلبی می‌دهد و مقاومت و سازندگی انسان را به اوج تکامل شخصیتی تا آنجا که برتر از اهل هر زمان گردد می‌‌رساند.

ساز و کار تأمین رشد شخصیت در فرهنگ انتظار

• فرهنگ انتظار، با برخورداری از عناصری چون امید، شوق و یاد، می‌‌تواند این نیاز روانی انسان را با سازوکارهایی تأمین کند؛ مانند:

1. ایجاد انگیزه: امید، محرک انسان برای رویارویی با آینده است. آدمی، پیوسته و در پی انجام هرکاری، دنبال غایت و مقصودی مشخص بوده و قبل از اقدام به آن نیز، نیازمند انگیزه‌ای برای آغاز عمل است. بر این اساس، انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌های آن، نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیده "امید به آینده" تجلی می‌‌یابد؛ آینده‌ای که به مراتب، عالی‌تر، زیباتر و بهتر از امروز باشد. وقتی منتظر، باور دارد که موعود می‌‌آید، به آمدنش هم اشتیاق دارد و دائم به یاد اوست، ناگزیر خود را برای آمدنش آماده می‌کند و سعی دارد وقتی او می‌‌آید، در آمادگی کامل باشد.
2. جهت‌دهی به انگیزه‌ها: باورها و ارزش‌های دینی، به انگیزش‌ افراد شکل دینی می‌‌دهند و در قوت و تداوم بخشیدن به آن نیز، نقش بالایی ایفا می‌‌کنند. اعتقاد به اینکه ما در مقابل امام (ع)، مسئول هستیم، انگیزه آدمی را تقویت می‌کند.
3. خودشناسی: خودشکوفایی تا حد زیادی‌ متوقف بر شناخت جنبه‌های مثبت شخصیتی و آگاهی از استعدادها و توانایی‌ها و قابلیت‌هاست.

نتیجه گیری

• در نتیجه، رشد شخصیت به رشد همه جانبۀ روح، جسم و روان به صورت هماهنگ و یکنواخت می‌‌گویند. از دیدگاه مکتب انتظار، با ظهور امام زمان (ع) و تشکیل حکومت انسان کامل، کرامت انسانی و خلیفة الله بودن انسان تحقق می‌‌یابد و بدین ترتیب، رشد شخصیت برای انسان حاصل می‌‌شود. همچنین، حاکمیت عقلانیت در زمان ظهور و پیروزی همیشگی عقل بر نفس نیز موجب رشد شخصیت آدمی می‌‌شود. از سوی دیگر، فرهنگ انتظار، با برخورداری از عناصری چون امید، شوق و یاد می‌‌تواند این نیاز روانی انسان را با سازوکارهایی مانند ایجاد انگیزه و امید، جهت‌دهی به انگیزه‌ها و خودشناسی تأمین کند

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

پاسخ۱. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی‌نیا؛

محمد سبحانی‌نیا حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد سبحانی‌نیا، در کتاب «مهدویت و آرامش روان» در این‌باره گفته است: «یکی از مؤلفه‌های بهداشت روانی رشد و خودشکوفایی است. شکوفایی، در لغت به معنای گشودن، شکافته شدن و از خود بیرون آمدن است و در اصطلاح، به رشد همه‌جانبه روح، جسم و روان به صورت هماهنگ و یکنواخت گویند. همان‌گونه که میان دانه زیر خاک و دانه‌ای که رشد کرده، شکوفا شده و بوته گلی بسیار زیبا گردیده، تفاوت‌های بسیاری است میان انسانی که به شکوفایی رسیده و انسانی که از نظر روحی در همان مرحله نخستین باقی مانده و رشدی نکرده است. خودشکوفایی به معنای آن است، که شخص از همه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خویش بهره گیرد. در این حالت، نوعی اعتماد به نفس و عزت نفس در آدمی پدید می‌آید که وی را از دیگران بی‌نیاز می‌کند. فرهنگ انتظار، با برخورداری از عناصری چون امید، شوق و یاد، می‌‌تواند این نیاز روانی انسان را با سازوکارهایی تأمین کند؛ مانند: ایجاد انگیزه: امید، محرک انسان برای رویارویی با آینده است. آدمی، پیوسته و در پی انجام هرکاری، دنبال غایت و مقصودی مشخص بوده و قبل از اقدام به آن نیز، نیازمند انگیزه‌ای برای آغاز عمل است. بر این اساس، انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌های آن، نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیده "امید به آینده" تجلی می‌‌یابد؛ آینده‌ای که به مراتب، عالی‌تر، زیباتر و بهتر از امروز باشد. این مسئله، به‌ویژه برای جوانان، اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا آنان در پرتو امید به فردایی بهتر می‌‌توانند به نیروی فراوان خود و شور و نشاط بی‌پایانشان جهت و معنا بخشند. وقتی منتظر، باور دارد که موعود می‌‌آید، به آمدنش هم اشتیاق دارد و دائم به یاد اوست، ناگزیر خود را برای آمدنش آماده می‌کند و سعی دارد وقتی او می‌‌آید، در آمادگی کامل باشد؛ پس ظاهرش را می‌‌آراید و تلاش می‌‌کند روانش را نیز برای حضور او آماده کند. مشغله‌های ذهنی را نیز به فراموشی می‌‌سپارد و ذهنش را تنها معطوف وی می‌‌سازد؛ تا زمانی که منجی آمد، او را منتظر ببیند. این امر به بی‌قراری منتظر منجر می‌‌شود که نکند در زمان آمدن موعود، هنوز آماده نباشد یا مشغول کار بیهوده‌ای باشد. این بی‌قراری تلاش او را مضاعف می‌‌کند و همین امر، از او یک منتظر واقعی می‌‌سازد. انتظار، یعنی شکوفایی و منتظر، یعنی کسی که برای آمدن موعود و شکوفاشدن تلاش می‌‌کند. وقتی فرد باور داشته باشد که امامی هست، می‌‌آید و می‌‌تواند به او متوسل شود، وی را ناظر اعمال خود می‌داند و در افعال خویش از او کمک می‌‌خواهد. با انجام اشتباه‌ها از او شرم می‌کند و در نهایت خود را مشمول لطف او می‌‌داند و نکته دیگر اینکه چون منتظر به آمدن منجی اشتیاق دارد، اعمالی انجام می‌‌دهد که آمدنش را سرعت بخشد. او همواره در رشد و تعالی خویش و جامعه تلاش می‌‌کند و هر آن‌چه را با آمدن موعود منافات دارد، از سر راه برمی‌دارد. جهت‌دهی به انگیزه‌ها: باورها و ارزش‌های دینی، به انگیزش‌ افراد شکل دینی می‌‌دهند و در قوت و تداوم بخشیدن به آن نیز، نقش بالایی ایفا می‌‌کنند. معمولا انگیزه‌های نشأت‌گرفته از ایمان، استحکام و دوام بیشتری از انگیزه‌های مادی برخوردارند. اعتقاد به اینکه ما در مقابل امام (ع)، مسئول هستیم، انگیزه آدمی را تقویت می‌کند. احساس تکلیف در واقع، تهعد و التزام به انجام وظایف را به دنبال دارد. خودشناسی: اعتماد به نفس و خودشکوفایی تا حد زیادی‌ متوقف بر شناخت جنبه‌های مثبت شخصیتی و آگاهی از استعدادها و توانایی‌ها و قابلیت‌هاست. عدم اعتماد به نفس غالب افراد، بر اثر فقدان امکانات نیست، بلکه به دلیل عدم شناسایی خویشتن است. مکاتب روان‌شناسی با دیدگاهی کاملاً محدود به بررسی و مطالعه حقیقت انسان می‌‌پردازند و از آن اعتلایی که آدمی می‌‌تواند بدان دست یابد، غافل هستند و استعداد انسانی را نادیده می‌‌انگارند و با مطالعه جزئی‌نگر محدود بر انسان، به یافته‌ای ناچیز، کم‌بها و سطحی درباره او دست می‌‌یابند و چه بسا در شناخت وی دچار انحراف می‌‌شوند؛ چرا که نهایت همت آنها این است که به دید یک ماشین یا بیمار، ناتوان و درمانده به انسان بنگرند و از این دریچه درصدد شناخت او باشند».

پاسخ۲. آقای موحدی (کارشناس ارشد علوم تربیتی)؛

محسن موحدی آقای محسن موحدی، نویسنده مقاله «آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت» در این‌باره گفته است: «رشد شخصیت، رشد و ارتقای الگوهای رفتاری است که موجب متمایز شدن فرد می‌شود و با جلو رفتن روحیات، عادات و محیط فرد اتفاق می‌افتد. برای رشد هماهنگ شخصیت باید به کل بحث، دیدی کلی‌نگر داشت، یعنی با توجه به کل مباحث، انسان برنامه‌ریزی نماید و دیگر این‌که همه این مباحث فرع بر این است که انسان موجودی با کرامت، خلیفة الله و امانت‌دار الهی است. موجودی که سرشار از استعدادهای بالقوه است و انبیاء و ائمه (ع) شکوفایی آنها تلاش و تبلیغ ‌ کرده‌اند و امکان پرورش آن را گوشزد کرده‌اند. چنین مباحث کلی از دیدگاه مکتب انتظار نیز قابل دستیابی است، چرا که با ظهور امام زمان (ع) و حکومت انسان کامل، کرامت انسانی و خلیفه الله بودن انسان تحقق کامل می‌‌یابد».

پاسخ۳. سرکار خانم فقیهی مقدس؛

نفیسه فقیهی مقدس سرکار خانم نفیسه فقیهی مقدس، در مقاله «بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی» در این‌باره گفته است: «انسان آمیزه‌ای از تمایل صِرف و لذت‌طلبی محض و نیز آگاهی و قضاوت عقلانی است. از یک سو ناخودآگاهِ انسان او را به جلب لذایذ و دفع آلام سوق داده و راحتی و لذت‌طلبی را وجهه نظر قرار می‌دهد و از سوی دیگر عقل با خودآگاهی و قضاوت عقلانی انسان را به طرف حیات طیبه و پرورش صفات ملکوتی رهنمون می‌گردد. گاهی میان این دو نوع خصوصیات شخصی انسان تعارض پیش می‌آید؛ زمانی نیازها و خواسته‌های مادی و گاهی نیازها و اشتیاقات روحی و عقلی او را به طرف خود جذب می‌‌کند؛ این تعارض اگر به پیروزی عقل بر نفس بینجامد، موجب رشد شخصیت آدمی می‌گردد. به عبارت دیگر اگر انسان در حیات خویش به خردورزی اصالت دهد و تلاش خود را به افزایش خودآگاهی نسبت به جهان درون و بیرون معطوف کند و از لحاظ نظری و عملی عقل را حاکم سازد، به همان میزان به رشد شخصیتی و ویژگی‌های انسانی دست می‌‌یابد. انتظار پاسدار ارزش‌های والای دینی و حاکمیت روح عقلانی است. در زندگی توأم با انتظار، لذت‌جویی، شبهه‌افکنی و راحت‌طلبی جای خود را به آرمان‌گرایی، مسئولیت‌پذیری، عمل به تکالیف الهی و حق‌طلبی می‌دهد و مقاومت و سازندگی انسان را به اوج تکامل شخصیتی تا آنجا که برتر از اهل هر زمان گردد می‌‌رساند. ابوخالد کابلی از حضرت امام زین العابدین (ع) چنین روایت کرده است: غیبت ولی دوازدهمین خداوند از اوصیای رسول خدا (ص) و امامان بعد از او طولانی می‌‌شود. ای ابوخالد! به درستی که اهل زمان غیبت او و معتقدان به امامت او و منتظران ظهور آن حضرت، برترین اهل هر زمان هستند؛ زیرا خداوند عطا کرده به ایشان از عقل و فهم و معرفت، آن مقدار که غیبت نزد ایشان مشاهده گردیده و حق تعالی ایشان را به منزله آن کسانی قرار داده که با شمشیر نزد رسول خدا (ص) جهاد می‌کردند، آنان به واقع مخلصان و شیعیان راستینی هستند که در پنهان و آشکار به سوی خداوند مردم را فرا می‌‌خوانند. آنچه در بیانات گهربار معصومین (ع) در توصیف خصایص و ویژگی‌های منتظران واقعی حضرت ولی عصر (ع) عنوان گردیده، همه نشان از تکامل شخصیت، اعتلای روح و پیروزی عقلانیت و دین‌مداری است. در نهایت با حاکمیت جنبه عقلانی و تفکر دین‌مدار در شخصیت و جان آدمی، زمینه بروز اختلافات و تشتّت‌هایی که به سبب اختلاف منافع مادی و انگیزه‌های غیر عقلانی در خانواده پدیدار می‌‌شود از بین می‌‌رود. همچنین همراهی و رفاقت با اهل بیت و اولیای الهی، معرفی شدن با عنوان شرکای ائمه اطهار (ع) و قرار گرفتن در مسند کریمانه و همجواری با نبی اکرم (ص) که به منتظران راستین نوید داده شده، عامل مؤثری در اعتلای شخصیت انسان و تلاش در حفظ این همنوایی است: رسول گرامی اسلام (ص) در روایتی اقتداکنندگان به سیره امام مهدی و دوری فکری و رفتاری از مخالفان طریق حق و هدایت را ستوده و آنان را رفیقان و قرینان خود و در زمره کریم‌ترین و با شخصیت‌ترین خلق خدا معرفی می‌‌کنند. روشن است که بهره‌مندی از شخصیت کریمانه و هم‌قرینی با راهبران طریق سلم و هدایت، زمینه مساعدی در جهت نیل به کمالات خانواده و برخورداری از منش انسان کریم در تعامل با خود و در انجام وظایف اخلاقی در خانواده خویش است».

پرسش‌های وابسته

1. مثبت‌اندیشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
2. معنا‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
3. ثبات شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت‌ روانی به چه معناست؟ (پرسش)
4. وحدت شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
5. هویت‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
6. احساس نشاط به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
7. آرامش‌بخشی و احساس آرامش به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
8. احساس رضایت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
9. احساس امنیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
10. احساس امید به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
11. احساس عزت نفس به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
12. احساس خودباوری و اعتماد به نفس به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
13. احساس رضایت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
14. احساس امنیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
15. رشد شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
16. رشد روحیه خودمهارگری و مدیریت عواطف به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
17. رشد روحیه هدف‌مندی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
18. رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
19. رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
20. رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
21. رشد روحیه انسجام و همگرایی با جامعه به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
22. رشد روحیه اخلاق‌مداری به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
23. رشد روحیه مسئولیت‌پذیری به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
24. اصلاح سبک زندگی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
25. اشتیاق به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد عاطفی به چه معناست؟ (پرسش)
26. محبت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد عاطفی به چه معناست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

1. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
   1. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
   4. آثار فکری و اعتقادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. آثار سیاسی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. آثار اقتصادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. آثار نظامی و انتظامی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
3. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
4. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)