رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟
رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / کارکردها، ویژگی‌ها و آثار انتظار
مدخل اصلی	رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی
تعداد پاسخ	۲ پاسخ
	v; t; e;

رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

انسان‌ها بر اساس فطرت پاک انسانی، به ندای حق پاسخ می‌‌دهند و به فضیلت‌های اخلاقی، بیشتر گرایش دارند و خواستار جهانی هستند که راستی و درستی در آن حاکم باشد. به عبارت دیگر، انسان‌ها تا زمانی که روح پاکشان به گناهان آلوده نشده است، همواره در پی رسیدن به فضیلت‌های انسانی هستند. تاریخ بشر نیز از توجه انسان به فضیلت و حقیقت گواهی می‌‌دهد و قوی‌ترین عامل محرک تاریخ، نیروی فضیلت‌خواهی انسان‌ها بوده است. انسان منتظر نیز با اتصال به انسان کامل یعنی امام زمان (ع)، فضایل اخلاقی را اهمیت داده و به پیروی از سیرۀ امام معصوم در پی جهانی سرشار از فضیلت‌هاست و منتظر برای تحقق این مهم، نه تنها می‌‌کوشد به واجبات عمل کند و محرمات را ترک گوید، بلکه از هر غفلتی نیز می‌‌پرهیزد و این امر مستلزم پارسایی، زهد و تقواست و شایستگی در پرتو عمل صالح است^[۱].
مؤمنی که در انتظار آمدن مولایش است، هر قدر انتظارش شدیدتر می‌‌شود، تلاشش برای آماده شدن از طریق ورع و اجتهاد و پاک کردن نفس خود از اخلاق ناپسند و کسب اخلاق پسندیده افزایش می‌‌یابد. در این باره امام صادق (ع) می‌‌فرمایند: «هرکس دوست دارد در شمار اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و پارسایی پیشه سازد و به اخلاق نیکو رفتار کند»^[۲]^[۳]
در حقیقت، معنای انتظار و آمادگی برای ظهور، این است که انسان خود را از هر گونه قید و بند (درونی و بیرونی) آزاد سازد و سبک‌بار و سبک‌بال آمادۀ حرکت باشد و این امر، مستلزم پارسایی، زهد و تقواست امام صادق (ع) فرمود: «برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است، در این دوران، هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند»^[۴]^[۵]

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین نظری شاری؛

حجت الاسلام و المسلمین عبدالله نظری شاری، در مقاله «نقش انتظار در بهداشت روانی» در این‌باره گفته است: «شرط دوم آمادگی، ایجاد تمهیدات اخلاقی و شایستگی‌های فردی برای همراهی حضرت موعود (ع) است. در حقیقت، معنای انتظار و آمادگی برای ظهور، این است که انسان خود را از هر گونه قید و بند (درونی و بیرونی) آزاد سازد و سبک‌بار و سبک‌بال آماده حرکت باشد و این امر، مستلزم پارسایی، زهد و تقوا است و شایستگی در پرتو عمل صالح می‌خواهد^[۶]. امام صادق (ع) فرمود: برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است، در این دوران، هر کس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند^[۷]. همچنین می‌فرماید: هر کس دوست دارد، در شمار اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و پارسایی پیشه سازد و به اخلاق نیکو رفتار کند^[۸]. آیات سوره عصر نیز درباره حضرت امام مهدی (ع) تأویل شده است. امام صادق (ع) آیه‌ی:

إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا...

^[۹] را به «آياتِنا»،

... وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ...

^[۱۰] را به «مواسات‌ الإخوان»،

... وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ...

^[۱۱] را به«الْإِمَامَةِ» و

... وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ

^[۱۲] را به « فِي‌ الْفَتْرَةِ» تأویل کرده است^[۱۳]. پارسایان، در "فترة" و فاصله طولانی غیبت، دل‌سرد و نا امید نمی‌شوند، بلکه بر آن شکیبایی و پایداری می‌کنند و دیگران را نیز به صبر و پایداری دعوت می‌کنند، چنین پارسایی است که به بار می‌نشیند و سرانجام بر هر چه پلیدی است غلبه کرده و سرنوشت نهایی زمین را رقم می‌زند:

إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ

^[۱۴]»^[۱۵].

۲. آقای موحدی (کارشناس ارشد علوم تربیتی)؛

آقای محسن موحدی، نویسنده مقاله «آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت» در این‌باره گفته است: «انسان‌ها بر اساس فطرت پاک انسانی، به ندای حق پاسخ می‌‌دهند و به فضیلت‌های اخلاقی، بیشتر گرایش دارند و خواستار جهانی هستند که راستی و درستی در آن حاکم باشد. به عبارت دیگر، انسان‌ها تا زمانی که روح پاکشان به گناهان آلوده نشده است، هماره در پی رسیدن به فضیلت‌های انسانی هستند. تاریخ بشر نیز از توجه انسان به فضیلت و حقیقت گواهی می‌‌دهد و قوی‌ترین عامل محرک تاریخ، نیروی فضیلت‌خواهی انسان‌ها بوده است^[۱۶]. انسان منتظر نیز با اتصال به انسان کامل یعنی امام زمان (ع)، فضایل اخلاقی را اهمیت داده و به پیروی از سیره ی امام معصوم در پی جهانی سرشار از این فضیلت‌هاست»^[۱۷].

۳. سرکار خانم پورسیدآقایی؛

سرکار خانم زهرا سادات پورسیدآقایی، در مقاله «بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال» در این‌باره گفته است:

«از پی‌آمدهای طبیعی و منطقی آمادگی برای ظهور، کسب فضایل اخلاقی و شایستگی‌های فردی برای همراهی حضرت است. در حقیقت، برای تحقق این مهم، منتظر، نه تنها می‌‌کوشد به واجبات عمل کند و محرمات را ترک گوید، بلکه از هر غفلتی نیز می‌‌پرهیزد و این امر، مستلزم پارسایی، زهد و تقواست و شایستگی در پرتو عمل صالح می‌‌خواهد^[۱۸]. مؤلف کتاب گران‌قدر مکیال می‌‌گوید: مؤمنی که در انتظار آمدن مولایش است، هر قدر انتظارش شدیدتر می‌‌شود، تلاشش برای آماده شدن از طریق ورع و اجتهاد و پاک کردن نفس خود از اخلاق ناپسند و کسب اخلاق پسندیده افزایش می‌‌یابد^[۱۹].

امام صادق (ع) نیز می‌‌فرمایند: برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است. در این دوران، همه باید تقوا پیشه کنند و به دین خود چنگ زنند^[۲۰]. هم‌چنین می‌‌فرماید: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ»^[۲۱]؛ هرکس دوست دارد در شمار اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و پارسایی پیشه سازد و به اخلاق نیکو رفتار کند.

با توجه به این روایات می‌‌توان نتیجه گرفت که دست آورد انسانی تابع اراده اوست تا با عقل و هشیاری رفتار خویش را هدایت کند و مسئول سرنوشت خود باشد، همان‌طور که اریک فروم انسان سالم را حاکم و عامل خود و سرنوشت خود می‌‌داند^[۲۲]. اوامر و نواهی در آیات و روایات درباره مؤمنان و منتظران واقعی، به اعتبار همین اصل اساسی یعنی قبول اراده و اختیار در انسان و تأکید بر بعد هشیاری برای "شدن" انسان است^[۲۳]. آیه ۲۱ سوره نور نیز بر همین امر تأکید می‌‌کند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ

^[۲۴]»^[۲۵].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.
↑ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۲۰۷، باب ۱۱، ح۱۶.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.
↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص۲۵۰، باب ۱۴، ح۵.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.
↑ . مسعود آذربایجانی، رابطه انتظار و بهداشت روان، ماهنامه موعود، خرداد ۸۶ شماره ۷۶.
↑ . محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبة، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، [بی‌تا]، ص۲۵۰، باب ۱۴، ح۵.
↑ . « قَالَ‌ الْإِمَامُ‌ الصَّادِقُ‌ (ع): مَنْ‌ سُرَّ أَنْ‌ يَكُونَ‌ مِنْ‌ أَصْحَابِ‌ الْقَائِمِ‌ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ» (محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۰۰، باب ۱۱، ح۱۶).
↑ "جز آنان که ایمان آورده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.
↑ "...و کارهای شایسته کرده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.
↑ "...و یکدیگر را به راستی پند داده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.
↑ "...و همدیگر را به شکیبایی اندرز داده‌اند" سوره عصر، آیه ۳.
↑ . محمد بن علی بن بابویه صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج۲، ص۶۵۶، باب ۵۸، ح۱.
↑ "بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است" سوره اعراف، آیه ۱۲۸.
↑ نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷.
↑ خادمی کوشا، محمدعلی، ویژگی‌های روان‌شناختی جوان، گلبرگ، شماره 115.
↑ مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت
↑ شرفی، محمدرضا، «مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار»، ماهنامه موعود، ویژه‌نامه تربیت مهدوی، سال هفتم، ش۳۸، ص۲۲-۳۰.
↑ موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، ج۲، ص۱۳۶.
↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۱۷۴، ح۱۱.
↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۲۰۷، باب ۱۱، ح۱۶.
↑ کریمی، یوسف، روان‌شناسی شخصیت، ص۷۱.
↑ آذربایجانی، مسعود، «انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی»، فصل نامه حوزه و دانشگاه، تهران، سال سوم، ش۹، ص۶-۲۲.
↑ «ای مؤمنان! گام‌های شیطان را پی نگیرید» سوره نور، آیه ۲۱.
↑ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹

[1] ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.

[2] «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۲۰۷، باب ۱۱، ح۱۶.

[3] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.

[4] محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبة، ص۲۵۰، باب ۱۴، ح۵.

[5] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷؛ سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹.

[6] . مسعود آذربایجانی، رابطه انتظار و بهداشت روان، ماهنامه موعود، خرداد ۸۶ شماره ۷۶.

[7] . محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبة، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، [بی‌تا]، ص۲۵۰، باب ۱۴، ح۵.

[8] . « قَالَ‌ الْإِمَامُ‌ الصَّادِقُ‌ (ع): مَنْ‌ سُرَّ أَنْ‌ يَكُونَ‌ مِنْ‌ أَصْحَابِ‌ الْقَائِمِ‌ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ» (محمدبن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۰۰، باب ۱۱، ح۱۶).

[9] "جز آنان که ایمان آورده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.

[10] "...و کارهای شایسته کرده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.

[11] "...و یکدیگر را به راستی پند داده‌اند..." سوره عصر، آیه ۳.

[12] "...و همدیگر را به شکیبایی اندرز داده‌اند" سوره عصر، آیه ۳.

[13] . محمد بن علی بن بابویه صدوق، کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج۲، ص۶۵۶، باب ۵۸، ح۱.

[14] "بی‌گمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث می‌دهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است" سوره اعراف، آیه ۱۲۸.

[15] نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، فصلنامه بلاغ، ص ۱۱۷.

[16] خادمی کوشا، محمدعلی، ویژگی‌های روان‌شناختی جوان، گلبرگ، شماره 115.

[17] مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت

[18] شرفی، محمدرضا، «مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار»، ماهنامه موعود، ویژه‌نامه تربیت مهدوی، سال هفتم، ش۳۸، ص۲۲-۳۰.

[19] موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، ج۲، ص۱۳۶.

[20] نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۱۷۴، ح۱۱.

[21] نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، ص۲۰۷، باب ۱۱، ح۱۶.

[22] کریمی، یوسف، روان‌شناسی شخصیت، ص۷۱.

[23] آذربایجانی، مسعود، «انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی»، فصل نامه حوزه و دانشگاه، تهران، سال سوم، ش۹، ص۶-۲۲.

[24] «ای مؤمنان! گام‌های شیطان را پی نگیرید» سوره نور، آیه ۲۱.

[25] سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۱۹

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]