احساس امید به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

احساس امید به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / کارکردها، ویژگی‌ها و آثار انتظار
مدخل اصلی	احساس امید
تعداد پاسخ	۱۴ پاسخ

احساس امید به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

امید از آثار انتظار

• امید، از مهم‌ترین آثار روانشناختی انتظار و به معنی چشم‌داشت و توقع امور عالی و والاست، برخلاف هوا و هوس که میل و آرزوی امور مادی است و نقشی در تکامل معنوی بشر ندارد. امید صرف یک حالت انفعالی نیست، بلکه یک حالت فعال و پویا، همراه با تلاش و حرکت و پایداری است. امام صادق (ع) فرمود: «هرکس به چیزی امیدوار باشد در راه رسیدن به آن کار می‌کند»
• امید، حالت حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و رفتاری شخص منتظر است؛ یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و دلهره، او خود را تسلیم حالت پیش‌آمده و موقعیت حاکم بر اجتماع و اوضاع زمانه نمی‌کند. چون او در پس تمام این ناملایمات و تشویش‌ها و گرفتاری‌ها و اندوه‌های طولانی، ساحل امن را می‌بیند و دل مطمئنی را جست‌وجو می‌کند. او می‌داند این بیم‌ها ناپایدار است و با ظهور منتظر تمام تشویش‌های به سرانجام نجات و امید ختم می‌گردد. آنچه این نوع انتظار را از دیگر انواع انتظار مخرب و ویران‌گر متمایز می‌سازد و شادابی‌ و سرزندگی‌ را‌ در معتقدانش به ارمغان می‌آورد و برای این طراوت ایجاد شده پایانی نیست امید است. در آموزه‌های عالی و جاوید اسلام، این آرزو (ظهور منجی) تقویت و در مذهب پاک تشیع جزء عقیده قرار داده شده تا به واسطۀ ظلم و تعدی و نواقص اجتماعی بشر، بدبینی به دستگاه وجود پیش نیاید و انسان دچار یأس و ناامیدی نگردد و زندگی اجتماعی را برای همیشه تاریک و ناراحت‌کننده نبیند.

امید عامل تلاش منتظر

• امید محرک انسان برای رویارویی با آینده است که برخی آن را انگیزه و برخی دیگر هم آن را نیاز می‌دانند. آدمی، پیوسته و در پی انجام هر کاری، دنبال غایت و مقصودی مشخص بوده و قبل از اقدام به آن نیز، نیازمند انگیزه‌ای برای آغاز عمل است. بر این اساس، انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌ها نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیدۀ امید به آینده تجلی می‌یابد، آینده‌ای به مراتب جالب‌تر، زیباتر و بهتر از امروز (امید به فردایی بهتر). ناامید شدن از آینده، تن دادن به این اندیشه است که در آینده هیچ‌گاه نخواهد توانست از یوغ جبر و جبّاریت گذشته برهد. بنابراین، امید، معطوف به نجات است و نجات از بندگی غیر را نیز شامل می‌شود.
• اگر انسان بتواند تصویرهای ذهنی خود را مدیریت کند و به جای تصاویر در هم و برهم، آشفته و منفی، تصاویری زیبا از آینده بسازد، احساسی شادمانه خواهد داشت. آینده را تصاویر ذهنی انسان می‌سازند. یعنی انسان هر انتظار و تصویری از آینده داشته باشد، به نوعی همان انتظار و تصویر تحقق خواهد یافت. اگر انسان می‌خواهد از زندگی لذت ببرد، بایستی با امید زندگی کند. بنابراین انسان باید تصویری زیبا از آینده بسازد و همواره امیدوار باشد و آینده را آنگونه که دوست دارد مجسم نماید و باور کند که روز به روز، موفق‌تر، ‌شادتر و خوشبخت‌تر می‌شود. این موضوع در مکتب انتظار به خوبی خود را نمایان می‌‌سازد.
• انتظار حالتی روحی و روانی است که از ناخرسندی انسان از وضعیت موجود و امید به مرتفع شدن این حالت و رسیدن به وضعیت مطلوب حکایت می‌کند، لذا حالت حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی، روحی و رفتاری شخص منتظر، امید است. آنچه این نوع انتظار را از دیگر انواع انتظار مخرب و ویرانگر متمایز می‌‌کند، همین نکته و بخش مفهمومی واژۀ انتظار است. در کنار تمام ناملایمات، تلخی‌ها، ناهنجاری‌ها و تشویش‌ها، امید به آینده روشن است که از عمق جان انسان‌ها سرچشمه می‌‌گیرد و آنها را به تکاپو وامی دارد. اصل انتظار فرج، از یک اصل کلی اسلامی و قرآنی دیگر استنتاج می‌‌شود و آن اصل "حرمت یأس از روح الله" است یعنی اگر افراد خود را در این شرایط ببینند که منتظر دادگستر و عدل‌گستر جهان هستند، مسلماً در راستای تحقق اهداف این موعود تلاش خواهند کرد و نگرش منفی و یأس‌آور نسبت به جهان نخواهند داشت. نگرش مثبت به آینده، انگیزۀ حرکت و پویایی به انسان می‌دهد و باعث تقویت اراده، استقامت و پایداری در برابر مشکلات و ناگواری‌ها می‌گردد و همچنین توانمندی افراد را در ابعاد مختلف مضاعف می‌گرداند.

امید به آینده بر اساس آیات و روایات

• امیدی که از انتظار سرچشمه می‌یابد، ریشه در فطرت کمال‌گرا و عدالت‌خواه انسان دارد و پشتوانۀ این امید، نوید حتمی خداوند به پیروزی صالحان و مستضعفان جهان است: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ امیدواری در جایی است که امکان نومیدی وجود دارد و یا می‌تواند پدیدار شود. امید، معطوف به نجات است و خروج از تاریکی، ناهنجاری، جدایی، غربت یا بندگی را شامل می‌شود. امید، توکل به غلبۀ نهایی حق و عشق الهی است. امیدواری، موجب جلوگیری از یأس و سرخوردگی می‌شود؛ زیرا وعده‌های پیروزی حتمی، از منظر روان‌شناختی در شخص منتظر ثبات روحی و پایداری روانی پدید می‌آورد.
• انتظار نور سپید و بارقۀ امید را در دل انسان زنده می‌‌کند. قرآن مجید می‌‌فرماید: وَأَشْرَقَتِ الأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ، امام صادق (ع)، بِنُورِ رَبِّهَا را "امام الارض" می‌‌نامند. امام علی (ع) فرمود: «مردم، در واپسین حرکت تاریخ و آخرالزمان، بزرگ‌مردی از فرزندانم ظهور می‌‌کند. هنگامی که پرچمش به اهتزاز درآید، شرق و غرب جهان را روشن سازد. با ظهورش موجی از شادی و نور، عالم‌گستر می‌‌گردد» امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «انتظار فرج داشته باشید و مأیوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید؛ زیرا بهترین کارها در پیشگاه خدای عزوجل انتظار فرج است». انتظار پویا، چلچراغ امیدی است که دهلیزهای بی‌فروغ قلب‌های انسان منتظر را آذین کرده و آن را گذرگاه احساس، جهاد، مقاومت، تحرک،‌ ایثار و شهادت ساخته است. این نوع انتظار، پیوند و قرابت برجسته‌ای با حرکت و امید دارد. حرکت و امید از برآیندهای انتظار است و انتظار، جهت دهنده حرکت و امید.

ابعاد امیدواری

• ابعاد امیدواری را می‌توان در چهار محور کلی بررسی کرد:

1. امید به پیروزی و استقرار مدینۀ فاضله: ایجاد جامعۀ آرمانی و رسیدن به مدینۀ فاضله، گرایش فطری بشری است؛ قرآن این مدینۀ فاضله را به شایستگان و بندگان صالح الهی نوید می‌دهد. منتظران ظهور تلاش فردی و خانوادگی خود را در تحقق حیات طیبۀ موعود وحیانی معطوف نموده‌، با امید به پیروزی و دست‌یابی به فتح، مشعوف گشته و زندگی توأم با نشاطی را دنبال می‌کنند.
2. امید همراهی محبوب: امید همراهی و مصاحبت با آخرین حجت خداوند متعال، شوق‌آفرین و حرکت‌زاست که در آموزه‌های روایی مژده همراهی و درک حضور داده شده است.
3. امید به پاداش اخروی: حضرت صادق (ع) در تبیین آیه شریفه لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ می‌فرماید: «مراد از بشارت در حیات دنیا و آخرت این است که امام، مؤمنین را مژدگانی می‌دهد به قیام قائم آل محمد (ع) و به ظهور او و به قتل دشمنانشان و به نجات در آخرت و وارد شدن بر محمد و آل صادقین او بر کنار حوض کوثر با خیر و نیکی و پاداش اخروی»
4. امید به حسن عاقبت: اطمینان به هدایت یافتن و نیز حسن عاقبت و تداوم هدایت در روایات اسلامی بیان شده که این موجبات امیدواری و سلامت دینی فرد منتظر است و امام صادق (ع) در این خصوص می‌فرماید: «خوش بر احوال کسی که در زمان غیبت به امر ما ملتزم باشد، قلب چنین شخصی از امر هدایت رویگردان نمی‌شود.. و این قول خداوند است: خوش بر سعادت آنان و عاقبت نیک برای ایشان است»

نتیجه گیری

• بنابراین امید، حرکتی است که در آن پویایی، جهش و قصد عالی است که با ایجاد نگرش مثبت به آینده، انگیزۀ حرکت و پویایی به انسان می‌دهد و باعث تقویت اراده، استقامت و پایداری در برابر مشکلات و ناگواری‌ها می‌گردد و همچنین توانمندی افراد را در ابعاد مختلف مضاعف می‌گرداند. امیدهای واقعی ریشه در اعتقادات و باورهای دینی دارند که نتیجۀ آن "سلامت روان" است.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین سبحانی‌نیا؛

محمد سبحانی‌نیا حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد سبحانی‌نیا، در کتاب «مهدویت و آرامش روان» در این‌باره گفته است: «‌می‌‌توان انتظار را این‌گونه تعریف کرد: "انتظار حالتی روحی و روانی است که از ناخرسندی انسان از وضعیت موجود و امید به مرتفع شدن این حالت و رسیدن به وضعیت مطلوب حکایت می‌کند". پس حالت حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی، روحی و رفتاری شخص منتظر، امید است. آن‌چه این نوع انتظار را از دیگر انواع انتظار مخرب و ویرانگر متمایز می‌‌کند، همین نکته و بخش مفهمومی واژه انتظار است. در کنار درک تمام ناملایمات، تلخی‌ها، ناهنجاری‌ها و تشویش‌ها، امید به آینده روشن است که از عمق جان انسان‌ها سرچشمه می‌‌گیرد و آنها را به تکاپو وامی دارد. استاد مطهری می‌‌گوید: "اصل انتظار فرج، از یک اصل کلی اسلامی و قرآنی دیگر استنتاج می‌‌شود و آن اصل "حرمت یأس از روح الله" است. مردم مؤمن به عنایات الهی، هرگز و در هیچ شرایطی امید خویش را از دست نمی‌دهند و تسلیم یأس و بیهوده‌گرایی نمی‌شوند. چیزی که هست، این انتظار فرج و این عدم یأس از روح الله، درباره یک عنایت عمومی و بشری است؛ نه شخصی یا گروهی و به علاوه، توأم است با نویدهای خاص و مشخص که به آن قطعیت داده است". انتظار نور سپید، بارقه امید را در دل انسان زنده می‌‌کند. قرآن مجید می‌‌فرماید: وَأَشْرَقَتِ الأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ. امام صادق (ع)، بِنُورِ رَبِّهَا را "امام الارض" می‌‌نامند. امام علی (ع) فرمود: "مردم، در واپسین حرکت تاریخ و آخرالزمان، بزرگ‌مردی از فرزندانم ظهور می‌‌کند. هنگامی که پرچمش به اهتزاز درآید، شرق و غرب جهان را روشن سازد. با ظهورش موجی از شادی و نور، عالم‌گستر می‌‌گردد". این اثر روان‌شناختی مهدویت، از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا امید، محرک انسان برای رویارویی با آینده است. برخی، از روان‌شناسان، آن را انگیزه و برخی دیگر آن را نیاز آدمی می‌‌دانند. به عقیده مزلو، از روان‌شناسان کتب کمال، "انگیزه آدمی، نیازهای مشترک و فطری است که در سلسله‌مراتبی از نیرومندترین تا ضعیف‌ترین نیاز قرار می‌‌گیرد". آدمی، پیوسته و در پی انجام هر کاری، دنبال غایت و مقصودی مشخص بوده و قبل از اقدام به آن نیز، نیازمند انگیزه‌ای برای آغاز عمل است. بر این اساس، انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌های آن، نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیده "امید به آینده" تجلی می‌‌یابد؛ آینده‌ای که به مراتب، عالی‌تر، زیباتر و بهتر از امروز باشد».

۲. حجت الاسلام و المسلمین زینتی؛

علی زینتی حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی زینتی، در مقاله «انتظار و امنیت روانی» در این‌باره گفته است: «امید، حالت حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و رفتاری شخص منتظر است؛ یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و دلهره او خود را تسلیم حالت پیش‌آمده و موقعیت حاکم بر اجتماع و اوضاع زمانه نمی‌کند. چون او در پس تمام این ناملایمات و تشویش‌ها و گرفتاری‌ها و اندوه‌های طولانی، ساحل امن را می‌بیند و دل مطمئنی را جست‌وجو می‌کند. او می‌داند که این بیم‌ها ناپایدار است و با ظهور منتظر تمام تشویش‌های به سرانجام نجات و امید ختم می‌گردد. آنچه این نوع انتظار را از دیگر انواع انتظار مخرب و ویران‌گر متمایز می‌سازد، همین نکته و بخش مفهومی واژه انتظار است. در کنار درک تمام ناملایمات و تلخی‌ها و نابهنجاری‌ها و تشویش‌ها، امید به آینده روشن است که از عمق جان انسان‌ها سرچشمه می‌گیرد و آنها را به تکاپو وامی‌دارد. ریشه انتظار شکست‌ها و تشویش‌ها و رسیدن به منتهای ناپاکی‌ها و نابخردی‌ها نیست، ریشه انتظار امید به آینده روشن است. ریشه انتظار، از اصلی قرآنی و روایی نشئت می‌گیرد که همان‌ "اصل حرمت یأس از روح الله" است. انسان‌های مؤمن هرگز امید خویش را از دست نمی‌دهند و تسلیم یأس و نومیدی و بیهوده‌گرایی نمی‌گردند. این حالت عدم یاس و امیدواری به روح اللهی- همانند درک وضعیت موجود- یک حالت عمومی و بشری است نه فردی و گروهی، درحالی‌که با نویدهای خاص و شخصی که به آن قطعیت داده است همراه می‌باشد».

۳. حجت الاسلام و المسلمین انصاری؛

رضا انصاری حجت الاسلام و المسلمین رضا انصاری، در مقاله «پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار» در این‌باره گفته است: «از مهم‌ترین آثار روانشناختی انتظار امید می‌باشد. امید چشم‌داشت و توقع امور عالی و والا می‌باشد برخلاف هوا و هوس که میل و آرزوی امور مادی می‌باشد که نقش در تکامل معنوی بشر ندارد.(...) نکته دیگری که باید پیرامون ماهیت امید مدنظر داشت این است که امید صرف یک حالت انفعالی نیست بلکه امید یک حالت فعال و پویا، همراه با تلاش و حرکت و پایداری می‌باشد. علی (ع) خطاب به شخصی که از وی درخواست موعظه نمود فرمود: "از کسانی مباش که بدون عمل امید سعادت آخرت را دارند و توبه را با آرزوهای دور و دراز تأخیری می‌اندازند ... برای دیگران به کمترین گناهی می‌ترسد ولی برای خودش بیش از آنچه عمل کرده امیدوار است اگر بی‌نیاز شود مغرور و مفتون می‌گردد و اگر فقیر شود ناامید است می‌گردد در عمل کوتاهی می‌کند و در خواهش مبالغه...". شخصی به امام صادق (ع) گفت: "گروهی از دوستان شما مرتکب گناه می‌شوند و می‌گویند امیدواریم. حضرت فرمود: دروغ می‌گویند... هرکس به چیزی امیدوار باشد در راه رسیدن به آن کار می‌کند و هرکس از چیزی بترسد از آن می‌گریزد". امید محرک انسان برای رویارویی با آینده می‌باشد که برخی آن را انگیزه و برخی دیگر هم آن را نیاز می‌دانند مزلو می‌گوید انگیزه او سر نیازهای مشترک و فطری که در سلسله موانعی از نیرومندترین تا ضعیف‌ترین نیاز قرار می‌گیرد یعنی انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌های نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیده امید به آینده تجلی می‌یابد آینده‌ای به مراتب جالب‌تر، زیباتر و بهتر از امروز (امید به فردایی بهتر). یکی از پژوهشگران عرصه روانشناسی هم با تعلیم امید به امیدهای واهی و امیدهای واقعی می‌گوید: امیدهای واهی نوعی ایده الها و یا آرمان‌ها و آرزوهای گمشده هستند که انسان با حاضر کردن آنها در ذهن خود به نوعی آرامش (البته آرامش موقتی) دست پیدا می‌کند که تبعه آن احساس بیگانگی از واقعیات می‌باشد که از آن در روانشناسی تعبیر به "رفتارهای دفاعی" می‌شود. ولی امیدهای واقعی ریشه در اعتقادات و باورهای دینی دارند که نتیجه آن "سلامت روان" می‌باشد. دوان شوتس می‌نویسد: سلامت روانی پیش‌نگر است نه پس‌نگر دورنما چیزی اس که شخص امیدوار است بشود نه آنچه پیش‌تر روی او است و دگرگونی‌پذیر نیست من نگاهی را که به آینده می‌نگرد و بر هدف‌ها، آمال، رؤیاهای دراز مدت تمرکز می‌یابد خوشایند می‌یابم البته پیش‌بینی و برنامه‌ریزی و تلاش برای آینده، از ماندن در رویدادهای گذشته سالم‌تر به نظر می‌رسد. پس امید حرکتی است که در آن پویایی، جهش و قصد عالی باشد نه توقف و رکورد، هستی، کاهلی و ایستایی. با توجه به این توصیفات از امید، این سخن بنجامین فرانکل که می‌گوید: کسی که به امید زنده است از گرسنگی می‌میرد، درست نیست».

۴. حجت الاسلام و المسلمین دانش؛

اسماعیل دانش حجت الاسلام و المسلمین اسماعیل دانش، در مقاله «نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی» در این‌باره گفته است: «امید و آرزو در زندگی انسان از مؤثرترین عوامل حرکت و مقاومت است. جوهره این امیدواری، خوش‌بینی نسبت به آینده است که پشتوانه آن مژده‌های قطعی خداوند به پیروزی صالحان و مستضعفان است. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ و ما اراده کردیم بر آنان که بر روی زمین به ضعف کشیده شده‌اند، منت نهاده، آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم. در جایی دیگر می‌فرماید: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان‌گونه که به پیشینیان آنان خلافت روی زمین را بخشید؛ و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده پا بر جا و ریشه‌دار خواهد ساخت، و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدّل می‌کند، (آن چنان‌که) تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنان فاسقان‌اند. قرآن درباره غلبه اسلام بر دیگر ادیان جهان می‌فرماید: «او کسی است که پیامبر خود را با هدایت و دین حق فرستاد، تا دین حق را بر تمام ادیان غالب و پیروز گرداند، اگرچه مشرکان کراهت داشته باشند». از دیدگاه شیعه، آیات فوق بدون تردید، درباره حضرت مهدی (ع) است. گنجی شافعی بر این باور است که آیات یاد شده درباره امام زمان (ع) نازل شده است. در روایات، از امید و دل بستن به آینده بهتر، که شامل عنصر خوش‌بینی نسبت به جریان کلی نظام طبیعت و سیر تکاملی تاریخ و اطمینان به آینده روشن‌تر بشریت است، تبیین به انتظار فرج شده است، که از یک اصل کلی اسلامی مایه گرفته است و آن همان حرمت یأس و نومیدی از لطف و رحمت الهی است: وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ؛ از رحمت خداوند مأیوس نشوید، که تنها گروه کافران از رحمت خداوند مأیوس می‌شوند. امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرماید: «انتظار فرج داشته باشید و مأیوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید؛ زیرا بهترین کارها در پیشگاه خدای عزوجل انتظار فرج است». امام جواد (ع) نیز می‌فرماید: «برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است». انتظار پویا، چلچراغ امیدی است که دهلیزهای بی‌فروغ قلب‌های انسان منتظر را آذین کرده و آن را گذرگاه احساس، جهاد، مقاومت، تحرک،‌ ایثار و شهادت ساخته است. این نوع انتظار، پیوند و قرابت برجسته‌ای با حرکت و امید دارد. حرکت و امید از برآیندهای انتظار است و انتظار، جهت دهنده حرکت و امید».

۵. حجت الاسلام و المسلمین نظری شاری؛

عبدالله نظری شاری حجت الاسلام و المسلمین عبدالله نظری شاری، در مقاله «نقش انتظار در بهداشت روانی» در این‌باره گفته است: «امیدی که از مکتب انتظار ریشه می‌گیرد با دیگر امیدها تفاوت اساسی دارد. امید و آرزوهای آدمی، گاهی واهی و بی‌پایه و اساس است و ریشه در جای مستحکمی ندارد. اما امیدی که از انتظار سرچشمه می‌یابد ریشه در فطرت کمال‌گرا و عدالت‌خواه انسان دارد؛ و پشتوانه این امید، نوید حتمی خداوند به پیروزی صالحان و مستضعفان جهان است: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ این امید پیام مکتب انتظار است که منتظران به آن ایمان دارند: وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ.(...) امیدواری در جایی است که امکان نومیدی وجود دارد و یا می‌تواند پدیدار شود. امید، معطوف به نجات است و خروج از تاریکی، ناهنجاری، جدایی، غربت یا بندگی را شامل می‌شود. امید، توکل به غلبه نهایی حق و عشق الهی است. امیدواری، موجب جلوگیری از یأس و سرخوردگی می‌شود؛ زیرا وعده‌های پیروزی حتمی، از منظر روان‌شناختی در شخص منتظر ثبات روحی و پایداری روانی پدید می‌آورد». «انسان به امید زنده است. امید سر چشمه پویایی و حیات است. آنگاه که خورشید گرما بخش امید در دل آدمی غروب کند، تاریکیِ سیه روزی، و زنگار سرخوردگی و افسردگی آیینه جان اورا تیره و تار می‌کند و روح زندگی را در او به مسلخ می‌کشد. سرخوردگی، نا امیدی، و افسردگی‌های حاصل از شکست جهان‌بینی و ایدئولوژی‌های خود ساخته بشر که روزگاری دستورهای نهایی و تنها راه رسیدن به کمال و شادکامی تلقی می‌شد، اندیشه نا استواری همه چیز را در ذهن‌ها انداخته است. بی اعتمادی به همه چیز و همه کس روح آدمی را دست‌خوش نگرانی و هراس ساخته و آرامش و امید و شادی را از آن برگرفته است. این است که با آزمون و ناکارآمدی تمام ایدئولوژی‌های بشری، امروزه موجی از بدبینی، منفی نگری، خودکشی، روی‌کرد به انواع مواد مخدر، باده گساری، لاابالی‌گری، هرزه‌گرایی، روسپی‌گری، نفرت و تباهی جویی و گریز از زندگی، همراه با احساس غبن، و فریبِ ناشی از ایمان نارسا به آرمان‌های شکست خورده، گریبان‌گیر بشر امروز شده است و کابوس ِیأس و نومیدی آن چنان سایه سنگین خود را بر گستره گیتی گسترده که روزنه امیدی برای نجات بشریت باقی نمانده و تفکر نابودی انسان و انهدام جهان توسط تسلیحات اتمی و هیدروژنی امروزه به عنوان یک باور قطعی در آمده و افراد بسیاری از پایان جهان در فلان سال خبر می‌دهند! زیان تحمّل ناپذیرِ این شکست، بیشتر در آن است که نسل‌های فریب خورده را دیگر نمی‌توان به آینده امیدوار و مؤمن ساخت، زیرا در اندیشه آنان بشریت شکست خورده و به بُن‌بست رسیده است و آینده جز فساد، تباهی، و نابودی ندارد. اما در مکتب وحی و تعالیم پیامبران قضیه درست بر عکس این است و اگر از این زاویه به جهان نگاه کنیم، آینده جهان کاملاً روشن و سرشار از ارزش، امید، هدایت، رشد، صلح، امنیت، رفاه، عدالت و آبادانی است. امید به تحوّل و رسیدن به آینده روشن، بستر و زیر بنای مکتب انتظار است. اصولاً، انتظار به معنای امید و آرزو است تفکر انتظار، بارقه‏‌ی امید را در دل انسان بر می‌افروزد: وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا و زمین [در آن روز] به نور پروردگارش روشن می‌شود…. امام علی (ع) فرمود: مردم! در آخرالزمان و واپسین حرکت تاریخ، بزرگ مردی از فرزندانم ظهور می‌کند. هنگامی که پرچمش به اهتزاز درآید، شرق و غرب جهان را روشن سازد. با ظهورش موجی از شادی و نور، عالم گستر می‌گردد. براساس تفکر انتظار، شرح وظایف منتظران، امید به آینده و تن ندادن به اوضاع حاکم بر جهان و تاریخ است. چنان‌چه امام علی (ع) می‌فرماید: "انتظار فرج داشته باشید و از لطف خدا مأیوس و ناامید نگردید، زیرا بهترین کارها در پیشگاه خدای عزوجل انتظار فرج است" بنابراین، انتظار یعنی عدالت خواهی و ادامه‏‌ی مقاومت و مبارزه در ابعاد جهانی که معطوف به سرنوشت همه‏‌ی بشریت است. انتظار این پیام امید بخش را برای مؤمنان، ستم دیدگان، و مستضعفان جهان با خود دارد که: امیدوار و پایدار باشید، تسلیم نشوید و ضعف و سُستی نشان ندهید، که فرَج و پیروزی نزدیک است. انسان امیدوار، همواره برای حل مشکلات با خلاقیت و نوآوری راه‌های‌ نوینی را آزمون می‌کند و هیچ‌گاه به بُن‌بست و سرخوردگی نمی‌رسد. امام سجاد (ع) فرمود: «اِنتِظارُ الفَرَجِ مِن أَعظَمِ الفَرَجِ» امید، همیشه دریچه‌های‌ جدید به روی انسان می‌گشاید. پیام امید بخش انتظار، از یک طرف مسئله‌‌ی بسیار حیاتی برای توده‌های‌ در بند و ستم کشیده است، و از طرف دیگر مسئله‌‌ی خطرناکی برای قدرت‌های‌ حاکم بر سرنوشت بشر و محافظان نظام کنونی جهان است؛ زیرا منتظران به امیدِ پیروزی نهایی حق بر باطل، به ساختن خود و جامعه می‌پردازند و در برابر مشکلات، ظلم و طغیان می‌ایستند و پایداری می‌کنند که این خود برنده‌ترین اسلحه برای ستم ستیزان و بزرگ‌ترین تهدید برای ستم‌گران است. انتظار، کانون و سرچشمه‏‌ی امید است، امید به آینده‌ای نوید بخش و سعادت آفرین، امید به آینده‌ای که در آن جهانیان از ستم و فساد و نا‌هنجاری‌ها رهایی یافته، و بشریت راه خیر و صلح و صلاح را در پیش می‌گیرد و دنیا در پرتو تحقق عدل الهی، "مدینه فاضله" و "آرمان شهر" آمال و آرزوهای دیرین آدمی و سرشار از عدالت و آسایش و آرامش می‌گردد. امیدی که از مکتب انتظار ریشه می‌گیرد با دیگر امیدها تفاوت اساسی دارد. امید و آرزوهای آدمی، گاهی واهی و بی‌نیان است و در جایی مستحکمی ریشه ندارد. اما امیدی که از انتظار سر چشمه می‌یابد، ریشه در فطرتِ کمال گرا و عدالت خواه انسان دارد؛ و پشتوانه این امید، نوید حتمی خداوند به پیروزی صالحان و مستضعفان جهان در ادیان آسمانی است: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ این امید پیام مکتب انتظار است که منتظران به آن ایمان دارند: وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ این امید، ریشه در تمام کتاب‌های آسمانی و ادیان توحیدی دارد و برای تحقّق یقینی و وقوع قطعی آن همه‌ انبیا و اولیای الهی مجاهدت نموده‌اند، و می-توان برای اثبات آن، ده‌ها مدرک عقلی و صدها سند نقلی ارائه کرد. بی گمان امید و آرزو از مؤثرترین عوامل سرزندگی، پویایی روانی، و تلاش و حرکت در حیات انسان است. جوهره امیدواری، "خوش‌بینی" نسبت به آینده است. امیدواری در جایی است که امکان نومیدی وجود دارد و یا می‌تواند پدیدار شود. امید، معطوف به آینده است و نجات از تاریکی، نا‌هنجاری، جدایی، غربت، بی‌عدالتی و دیگر نارسایی‌ها را شامل می‌شود. امید، یقین به تحقق آرمان والا و دیرین غلبه‏‌ی نهایی حق بر باطل است. امیدواری، موجب جلوگیری از یأس و سرخوردگی می‌شود. زیرا وعده‌های پیروزیِ حتمی، از منظر روان‌شناختی در شخص منتظر ثبات روحی و پایداری روانی پدید می‌آورد.از این جهت، مکتب و آرمان الهی انتظار، پشتوانه روحی مهمی برای امیدواری، ثبات و پویایی روانی در عصر پر استیصال غیبت است و عامل مهمی در پیشگیری فرد و جامعه دوران انتظار از ناامیدی، سرخوردگی و افسردگی است».

۶. حجت الاسلام و المسلمین محسنی ارزگانی؛

غلام رسول محسنی ارزگانی حجت الاسلام و السلمین غلام رسول محسنی ارزگانی، در مقاله «آسیب‌شناسی فرهنگ انتظار و مهدی‌باوری» در این‌باره گفته است: «امام علی (ع) فرموده است: "انتظار فرج داشته باشید و از رحمت خدا نومید نشوید؛ زیرا بهترین کارها در پیشگاه خدای عزّوجل، انتظار فرج است". براساس وعده الهی، فرج و ظهور حضرت مهدی (ع) همان پیروزی صالحان و مستضعفان بر استکبار و ظلم است؛ زیرا، امید، که همّت بخشیدن و نیروی مقاومت دادن، در مقابل شکست و آسیب‌پذیری ناامیدی است. این نه‌تنها در فرهنگ و اندیشه اسلامی که اساس و ریشه مهدویت است، به خوبی یاد شده است؛ بلکه در مکتب روان‌شناختی و انسان‌شناسی نیز از آن به نجات از خودبیگانگی و اسارت یاد شده است. مارسل، از آن جمله است که در این باره می‌گوید: "هنگامی که امکان و استعداد و عشق ورزیدن و امیدوار بودن به آینده، نابود شود، انسان توانائی و حتی خواست فراتر رفتن از اوضاع و احوال خود را که قرین با خود بیگانگی و اسارت است، از دست می‌دهد" و نومید شدن از آینده، تن دادن به این اندیشه است که در آینده هیچ‌گاه نخواهد توانست از یوغ جبر و جبّاریت گذشته برهد. بنابراین، امید، معطوف به نجات است و نجات از بندگی غیر را نیز شامل می‌شود. جبران خلیل جبران، یکی دیگر از اندیشمندان مکتب روان‌شناختی است که از زبان همه انسان‌ها به خود خطاب می‌کند و می‌گوید: "ای من! اگر امید نداشتم، هرگز به آهنگی که روزگار می‌نوازد، گوش نمی‌دادم، بلکه از هم اکنون ادامه حیاتم را قطع و نمایش وجودم را در عرصه هستی به رازی پنهانی مبدل می‌کردم که گورها آن را بپوشانند. چه تنگ است روزگار آدمی اگر گشایش امید نباشد". بنابراین، امید، اطمینان به آینده و پیروزی آن، همان شکستن بت ناامیدی است، بتی که به تمامی آروزهای منتظران آسیب زده و آینده زیبای آنان را نابسامان، نگران و مضطرب جلوه می‌دهد. چنانچه، یکی از علل غیبت امام زمان (ع) آماده نبودن جهانیان برای پذیرفتن یک حکومت جهانی می‌باشد، از اینجاست که انسان‌های منتظر با پروراندن امید و آرزوی پیروزی و ظهور حضرت مهدی (ع)، شکیبایی نموده و با هرگونه نابسامانی‌ها و اضطراب مبارزه نموده، ناامیدی و مقاومت‌شکنی را به امید، پیروزی و خودباوری تبدیل می‌کنند. چنانکه امام صادق (ع) فرموده است: "همانا برای ما دولتی است که هر زمان خدا بخواهد آن را می‌آورد. سپس فرمود: هر کس دوست دارد از اصحاب قائم باشد، پس منتظر بماند و پرهیزگار باشد خودسازی کند و شایستگی رفتار نماید. در حالی که او منتظر است". این بیان امام (ع)، در حقیقت اطمینان به پیروزی را لازمه باورداشت حضرت مهدی دانسته است؛ زیرا فرموده است: "هر کسی دوست دارد از اصحاب قائم باشد، پس باید منتظر باشد" اما تنها انتظار هم کافی نیست، بلکه خودسازی نموده تا شایستگی یاور بودن را پیدا کند. هر کسی از این شایستگی و لیاقت بهره‌مند گردید، قطعاً او انسانی است که به آینده اطمینان داشته و در جهت زمینه‌سازی پیروزی آن تلاش می‌کند. بت ناامیدی را شکسته، امید را سپر پیروزی قرار می‌دهد».

۷. آقای دکتر شرفی (متخصص روان‌شناسی و علوم تربیتی)؛

محمد رضا شرفی آقای دکتر محمد رضا شرفی، در مقاله «مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار» در این‌باره گفته است: «انسان برای تداوم زندگی و تحمل دشواری‌های آن، نیازمند انگیزه‌ای نیرومند است که در پدیده «امید به آینده» تجلی می‌یابد. در مقابل رویکردهای یأس‌آور و منفی به آینده که در بیشتر مکاتب موجود مشاهده می‌شود، اندیشه‌ها و رویکردهای امیدوارانه و مثبت‌گرایی نیز وجود دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اعتقاد مذهب شیعه در زمینه انتظار امام عصر اشاره نمود که نه‌تنها انتظار فرجِ آن حضرت، پدیده‌ای معنادار، منطقی و معقول است، بلکه چنین انتظاری در زمرۀ بزرگ‌ترین فرج‌ها و گشایش ‌‌ها تلقی می‌شود.(...) امیدهای واقعی نقطه مقابل امیدهای واهی است؛ امیدهایی که دارای پایه و اساسی منطقی و استوارند و ریشه در اعتقادات و باورهای دینی و ارزش‌های مبتنی بر وحی الهی دارند؛ مانند امید به ظهور حضرت مهدی و شرایطی که آن حضرت با حکومت خویش فرهم می‌آورند. انتظار امام عصر (ع) موجب گسترش و توسعه امیدهای واقعی در شیعیان و پیروان آن حضرت می‌شود؛ امیدهایی که منتظرانش، هرگز در حقیقت و اصالت آنها تردیدی به خود راه نمی‌دهند؛ زیرا چنین امیدهایی از متن باورهای دین، رویش کرده و برخاسته از اعتقاد اصیل و استوار شیعه است».

۸. آقای موحدی (کارشناس ارشد علوم تربیتی)؛

محسن موحدی آقای محسن موحدی، نویسنده مقاله «آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت» در این‌باره گفته است: «اگر انسان بتواند تصویرهای ذهنی خود را مدیریت کند و بجای تصاویر در هم و برهم، آشفته و منفی، تصاویری زیبا از آینده بسازد، احساسی شادمانه خواهد داشت. آنچه تاکنون در عرصه روانشناسی و تجارب زندگی، به اثبات رسیده است، این است‌که آینده را تصاویر ذهنی انسان می‌سازند. یعنی انسان هر انتظار و تصویری از آینده داشته باشد، به نوعی همان انتظار و تصویر تحقق خواهد یافت. امید، زیباترین ویژگی یک خیال است. اگر انسان می‌خواهد از زندگی لذت ببرد، بایستی با امید زندگی کند. این امید (تصویر مثبت از آینده) است که انسان را زنده نگه می‌دارد. بنابراین انسان باید تصویری زیبا از آینده بسازد و همواره امیدوار باشد و آینده را آن‌گونه که دوست دارد مجسم نماید و باور کند که روز به روز، موفق‌تر، ‌شادتر و خوشبخت‌تر می‌شود. این موضوع در مکتب انتظار به خوبی خود را نمایان می‌‌سازد».

۹. آقای دکتر پوررستمی؛

حامد پوررستمی آقای دکتر حامد پوررستمی، در مقاله «بایسته‌های علمی در آینده‌پژوهی مهدوی» در این‌باره گفته است: «در جامعه انتظار نگرشی مثبت به آینده جهان است که منتظر را به‌رغم همه شداید و مصایب، امیدوار نگه می‌دارد. فرهنگ انتظار روح امید را در ذهن و در نگاه و بینش انسان منتظر می‌پروراند؛ یعنی در مجموعه تفکرات، انگیزه‌ها، عادات، رفتار و روابط شخص که به نحو مثبت و فعال سامان می‌‌یابد. اساساً انتظار از نظر دین و مذهب به معنای امیدواری است؛ امید به آینده‌ای نویدبخش و سعادت‌آفرین؛ امید به آینده‌ای که در آن بشر راه خیر و صلاح را در پیش گیرد و دنیا در پرتو تحقق عدل الاهی، به مدینه‌ای فاضله گردد»

۱۰. آقای محمدی (کارشناس ارشد ادیان)؛

ناصر محمدی آقایان ناصر محمدی و احمد رضا مفتاح، در مقاله «نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی» در این‌باره گفته‌اند: «"امیدبخشی" یکی‌ دیگر‌ از کارکردهای مهمی است که به واسطه اعتقاد به مهدویت در فرد و جامعه ایجاد می‌شود و یکی از کارکردهای مهمی است که بیشتر از هر آموزه‌ای در این آموزه اسلامی‌ تبلور‌ می‌یابد‌. این خصلت در زندگی مسلمانان‌ مورد‌ تاکید‌ خداوند قرار گرفته و از نشانه‌های مؤمن این است که هیچ موقع از رحمت خداوند مأیوس نگشته و کسی که مأیوس از رحمت‌ خداوند‌ باشد‌ مرتکب گناه بزرگی است چنان‌که در آیه وَلَا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ دستور به این امر داده شده است که این مرحله امید در بین مسلمانان‌ است‌. مراحل‌ دیگر که به زندگی معتقدان معنای بیشتری می‌دهد وعده پیروزی‌ صالحان در زمین است: وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ و همچنین در ادامه تحقق این امر توسط بقیة الله و منتظرانشبَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ. منتظران با اعتقاد به این سه اصل‌ امید‌ دهنده، زندگی‌شان را معنا می‌بخشند که در سایه این مقوله فرد در برابر مشکلات مقاومت کرده‌ و برای‌ رسیدن‌ به هدف والاتر و فردای روشن ناملایمات را تحمل می‌کند. این کارکرد، شادابی‌ و سرزندگی‌ را‌ در معتقدانش به ارمغان می‌آورد و با اخباری که از زمان ظهور رسیده است معتقدان‌ را‌ هر‌ آن امیدوار کرده و برای این طراوت ایجاد شده پایانی نیست. حضرت مهدی (ع) در نامه‌ای‌ به‌ شیخ مفید می‌نویسند: "... فرمان ما به طور ناگهانی فرا می‌رسد...". این‌ سخن‌، معتقد را هر آن امیدوار به ظهور می‌کند».

۱۱. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «وقتی حالت انتظار در انسان پدید می‌آید، می‌شود "امید" و "آمادگی" و "اشتیاق" را در خود تجربه کرد. انتظار نور و عدالت، بارقه امید را در دل انسان زنده می‌کند. امادگی برای انتظار نیز به این معناست که توانایی بردباری بر تأخیرها و شکیبایی بر مشکلات ناشی از غیبت را داشته باشیم. و گواه صادق بر انتظار، شور و اشتیاق است که از یک سو در غم فراق است و از دیگرسو در شوق وصال. به‌طور کلی، امید، آمادگی و اشتیاق، شرایط‍‌ روانی خاصی ایجاد می‌کند که در جلوگیری از بیماری‌ها و ارتقاء توانمندی‌ها در مقابله با اضطراب‌ها نقش مؤثری دارد.

۱۲. سرکار خانم فقیهی مقدس؛

نفیسه فقیهی مقدس سرکار خانم نفیسه فقیهی مقدس، در مقاله «بررسی کارکرد آموزه انتظار در حوزه سلامت روان خانواده با تاکید بر روایات اسلامی» در این‌باره گفته است: «در منابع دینی امیدواری از اسباب رحمت و عامل تلاش و حرکت است و نصوص دینی ضمن بزرگداشت روحیه امید و انگیزه‌مداری، از هرگونه یأس و نا امیدی بر حذر می‌دارد. از دیگر مؤلفه‌های سلامت‌گستر انتظار، امید به آینده و نویدبخشی به آینده‌ای روشن است. این روحیه به عنوان انگیزه‌سازترین عامل محرک انسان به سوی حرکت تا رسیدن به اهداف نهایی است. امیر مؤمنان علی (ع)، انتظار فرج و امیدواری به رحمت الهی را توأم با یکدیگر ذکر نموده و بر ارزشمندی انتظار و امیدواری تأکید می‌نماید ابعاد امیدواری را می‌توان در سه محور کلی بررسی کرد: امید به پیروزی و استقرار مدینه فاضله: انسان بر اساس نیروی باطنی به سوی مطلوبی که در آینده امکان تحقق آن را می‌بیند، حرکت و تلاش می‌کند و ایجاد جامعه آرمانی و رسیدن به مدینه فاضله گرایش فطری بشری است. معجزه جاویدان پیامبر اعظم (ص) این مدینه فاضله را به شایستگان و بندگان صالح الهی نوید می‌دهد وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ. منتظران ظهور که آرمان‌های خود را با اهداف آخرین حکومت الهی در زمین همراه دانسته و تلاش فردی و خانوادگی خود را در تحقق حیات طیبه موعود وحیانی معطوف نموده‌اند، با امید به پیروزی و دست‌یابی به فتح مشعوف گشته و زندگی توأم با نشاطی را دنبال می‌کنند. امید همراهی محبوب: شوق وصال برترین خلق الهی در زمین و درک حضور رهبر آسمانی جهان، آرمان و امیدی است که مرارت فراق و سختی دوران انتظار را به حلاوت وصف‌ناشدنی مبدل می‌سازد. امید همراهی و مصاحبت با آخرین حجت خداوند متعال، شوق‌آفرین و حرکت‌زاست. در آموزه‌های روایی به آنان که با عمل به تکالیف عبادی و وظایف اجتماعی به درک حقیقت انتظار نائل آمده‌اند، مژده همراهی و درک حضور داده شده است. روایت زیر نمونه‌ای از اخبار متعدد در این باب است: «طُوبَى لِشِيعَتِنَا الْمُتَمَسِّكِينَ بِحَبْلِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِينَا بِهِمْ شِيعَةً فَطُوبَى لَهُمْ ثُمَّ طُوبَى لَهُمْ وَ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِي دَرَجَاتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ خوشا بر احوال شیعیان ما که به ریسمان ما در دوران غیبت قائم ما، تمسک جسته‌اند، آنان از ما و ما از ایشانیم، آنان از ما به عنوان پیشوایان دین رضایت دارند و ما از آنان به عنوان شیعیان، خوشا بر احوال آنان و خوشا بر احوال آنان، سوگند به خدا آنان همراه ما در درجات ما هستند در روز قیامت. امید به پاداش اخروی: ذیل آیه ١٠٣ سوره یونس روایت شده که حضرت صادق (ع) فرمودند: کسانی که در حال حیات منتظر فرج بوده‌اند، از اهل بهشت‌اند و نیز حضرت در تبیین آیه شریفه لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ می‌فرماید: مراد از بشارت در حیات دنیا و آخرت این است که امام مؤمنین را مژدگانی می‌دهد به قیام قائم آل محمد (ع) و به ظهور او و به قتل دشمنانشان و به نجات در آخرت و وارد شدن بر محمد و آل صادقین او بر کنار حوض کوثر. همچنین این نکته در روایات بیان شده که منتظرانی که توفیق درک ایام حضور مصلح موعود را بیابند، همراهی اهل بیت (ع) نصیب و روزی آنان می‌شود و افرادی که مرگ آنان را دریابد با خیر و نیکی و پاداش اخروی مقرون و همراه می‌شوند. امید به حسن عاقبت: اطمینان به هدایت یافتن و نیز حسن عاقبت و تداوم هدایت در روایات اسلامی بیان شده که این موجبات امیدواری و سلامت دینی فرد منتظر است. و پیشوای مکتب شیعه، امام صادق (ع) در این خصوص می‌فرماید: «طُوبَى لِمَنْ تَمَسَّكَ بِأَمْرِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا فَلَمْ يَزِغْ قَلْبُهُ بَعْدَ الْهِدَايَةِ... وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ»؛ خوش بر احوال کسی که در زمان غیبت به امر ما ملتزم باشد، قلب چنین شخصی از امر هدایت رویگردان نمی‌شود.. و این قول خداوند است: خوش بر سعادت آنان و عاقبت نیک برای ایشان است».

۱۳. دکتر کشاورز (هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم)؛

سوسن کشاورز سرکار خانم دکتر سوسن کشاورز، در مقاله «مفاهیم آینده‌نگر در اسلام و آثار تربیتی آنها» در این‌باره گفته است: «امیدواری و نگرش مثبت به آینده جهان از ویژگی‌های نسل منتظر است. اگر افراد خود را در این شرایط ببینند و تصور نمایند که منتظر دادگستر و عدل‌گستر جهان هستند، مسلماً در راستای تحقق اهداف این موعود تلاش خواهند کرد و نگرش منفی و یأس‌آور نسبت به جهان نخواهند داشت. اگر امید به آینده نباشد، انسان دچار افسردگی خواهد گشت و سرنوشت جهان را بسیار تأسف‌بار و نگران‌کننده خواهد دید. نگرش مثبت به آینده، انگیزه حرکت و پویایی به انسان می‌دهد و باعث تقویت اراده، استقامت و پایداری در برابر مشکلات و ناگواری‌ها می‌گردد و همچنین توانمندی افراد را در ابعاد مختلف مضاعف می‌گرداند. آلپورت، یکی از صاحب‌نظران علم شخصیت معتقد است: "(اشخاص برخوردار از سلامت روان)، فعالانه در پی هدف‌ها، امیدها و رؤیاهای خویشند و رهنمون زندگی‌شان معناجویی، ایثار و حسن تعهد است. تعقیب هدف، هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد. اگر هدفی را باید کنار گذاشت باید بی‌درنگ انگیزه نوینی آفرید. افراد سالم به آینده می‌اندیشند و در آینده زندگی می‌کنند"».

۱۴. سرکار خانم مرتضوی؛

زهرا سادات مرتضوی سرکار خانم زهرا سادات مرتضوی، در مقاله «فلسفه انتظار» در این‌باره گفته است: «در آموزه‌های عالی و جاوید اسلام، این آرزو (ظهور منجی) تقویت و در مذهب پاک تشیع جزء عقیده قرار داده شده تا به واسطه ظلم و تعدی و نواقص اجتماعی بشر، بدبینی به دستگاه وجود پیش نیاید و انسان دچار یأس و ناامیدی نگردد و زندگی اجتماعی را برای همیشه تاریک و ناراحت‌کننده نبیند؛ چه کوچک‌ترین اثر بدبینی، بی‌رغبتی به خدمات اجتماعی و دل‌سردی از اقدام به کارهای عام المنفعه و نیکوست. پس توجه دادن مردم به آینده درخشان و دولت حق جزء عقیده قرار داده شده و انتظار را از عبادات دانسته تا مسلمانان حق‌پرست بر اثر ظلم و تعدی زمامداران خود پرست و تسلط دولت‌های باطل و تحولات اجتماعی بزرگ و حکومت ملل ماده‌پرست اعم از شرقی و غربی خود را نبازند و دل قوی دارند و جمعیت را آماده نمایند و متوجه باشند که حق دارای نیروی بس عظیم و قدرت شدیدی است که بالاخره خود را ظاهر می‌‌سازد. همین عقیده است که هنوز مسلمانان را امیدوار و فعال نگه داشته؛ با آنکه از هر طرف موجبات تلاشی و مرگ را برای ملت اسلام فراهم کرده‌اند؛ ولی قدرت معنوی آنها از دست نرفته و نمی‌رود تا آن روزی که دشمنان از آن می‌‌ترسیدند و می‌‌ترسند، آشکار شود. یأس و ناامیدی نه تنها مانع از کارهای اصلاحی و پیشرفت جوامع می‌‌گردد که گاه باعث انحلال جریان موجود جامعه و عدم مقاومت در برابر آن می‌‌شود. هنگامی که فساد فراگیر می‌‌شود و اکثریت یا جمع کثیری را به آلودگی می‌‌کشاند، افراد پاک در یک بن‌بست سخت روانی قرار می‌‌گیرند، بن‌بستی که از یأس در اصلاحات سرچشمه می‌‌گیرد و این نومیدی ممکن است آنها را تدریجا به سوی فساد و همرنگی با محیط بکشاند و نتوانند خود را به صورت یک اقلیت صالح در برابر اکثریت ناسالم حفظ کنند».

پرسش‌های وابسته

1. مثبت‌اندیشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
2. معنا‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
3. ثبات شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت‌ روانی به چه معناست؟ (پرسش)
4. وحدت شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
5. هویت‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
6. احساس نشاط به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
7. آرامش‌بخشی و احساس آرامش به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
8. احساس رضایت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
9. احساس امنیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
10. احساس امید به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
11. احساس عزت نفس به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
12. احساس خودباوری و اعتماد به نفس به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
13. احساس رضایت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
14. احساس امنیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
15. رشد شخصیت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
16. رشد روحیه خودمهارگری و مدیریت عواطف به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
17. رشد روحیه هدف‌مندی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
18. رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
19. رشد روحیه و میل به فضائل اخلاقی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
20. رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
21. رشد روحیه انسجام و همگرایی با جامعه به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
22. رشد روحیه اخلاق‌مداری به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
23. رشد روحیه مسئولیت‌پذیری به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
24. اصلاح سبک زندگی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)
25. اشتیاق به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد عاطفی به چه معناست؟ (پرسش)
26. محبت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد عاطفی به چه معناست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

1. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
   1. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
   4. آثار فکری و اعتقادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. آثار روان‌شناختی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. آثار سیاسی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. آثار اقتصادی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. آثار نظامی و انتظامی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
3. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
4. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)