سیره امام مهدی
سیره به معنای جریان داشتن و در حرکت بودن است که در اصطلاح دینی به معانی طریقه، روش و رفتار و اخلاق عملی به کار رفته است. سیره امام مهدی(ع) همانند سیرۀ پیامبر اکرم(ص) است برای تجدید عظمت قرآن و احیای تعالیم عالی اسلام. سیره مهدوی داری ابعادی همچون سبک زندگی، اخلاقی، عبادی، خانوادگی، تربیتی، اجتماعی، تبیلغی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی، نظامی و قضایی است.
مقدمه
"سیره" به معنای شیوه و چگونگی رفتار انسان در زندگی است[۱].[۲] حضرت مهدی (ع)، آخرین امام از سلالۀ پاک پیامبر و تشکیل دهندۀ حکومت عدل اسلامی است. سیرۀ او همانند سیرۀ پیامبر اکرم (ص) و برنامۀ دولتش اجرای نقشه‌های جدش و تجدید عظمت قرآن و احیای تعالیم عالی اسلام است[۳].
ابعاد سیره مهدوی
روایات ائمه (ع) سیرۀ امام زمان(ع) را در ابعاد مختلف نمودار ساخته‌اند از جمله:
سبک زندگی امام مهدی
سبک زندگی امام، بسیار ساده و دور از تجمل و اشرافی‌گری، همانند زندگی پایین‌ترین طبقات جامعه است. در روایات آمده است: «آن حضرت لباس کم‌بها می‌پوشد و همانند مستمندان غذا می‌خورد»[۴]. این شیوۀ همۀ رهبران و انسان‌های الهی است که زندگی خویش را با نیازمندان و مستمندان همسان می‌کنند تا فقر و تنگدستی بر آنان گران نیاید و محرومیت از مواهب مادی آنان را نیازارد[۵].[۶]
سیره اخلاقی امام مهدی
مقصود از سیره اخلاقی امام مهدی(ع) عبارت است از هر گونه رفتاری که آن حضرت برای اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق و رفتار دیگران، اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان، اصحاب و غیر اصحاب، کودک و بزرگسال و فرزندان و خانواده خود یا دیگران، در محیط خانه، مسجد، کوچه و بازار یا هر جای دیگر انجام می‌دهند. در جامعه مهدوی تربیت و فرهنگ از شأن بالاتری برخوردار است و اقتصاد و ثروت، رنگ حکمت و فرهنگ و قرب به خود می‌گیرد و توزیع عادلانه آگاهی‌ها و معرفت‌ها و مناصب اجتماعی تابع فرهنگ و زمینه ساز تربیت اجتماعی خواهد بود.
در دولت مهدوی، جامعه بشری به سمت و سوی بصیرت، معنویت، تقواگرایی و اخلاق متعالی پیش می‌رود و بسیاری از انحراف‌ها، فسادها و رذایل اخلاقی، پوچی‌ها و بی‌بندوباری‌ها از جامعه رخت برمی‌بندد و بدین‌سان آسایشی را عرضه می‌دارد که بشر قرن‌ها به دنبال آن بوده است و آدمی در سایه آن به تکامل روحی و ادراکی ره می‌یابد[۷].
سیره عبادی امام مهدی
درباره عبادت و تهجّد و شب زنده داری حضرت مهدی(ع) روایات مختلفی وجود دارد از جمله اینکه امام رضا(ع) در توصیف روحیه تعبد امام مهدی(ع) در برابر خدای متعال فرمود: "او در برابر خدای جلیل از همگان متواضع‌تر است"[۸]. همچنین آن حضرت در توصیف خشوع شدید حضرت مهدی(ع) در برابر خدا می‌فرمایند: "مهدی(ع) در برابر خداوند فروتن است، همچون عقاب در برابر بالش"[۹].[۱۰]
سیره خانوادگی امام مهدی
سیره اجتماعی امام مهدی
گسترش عدل و داد از آرمان‌های بنیادین امام زمان(ع) است که در عصر ظهور تربیت دینی و اخلاقی مردم، زمینه‌های برپایی عدالت را در ابعاد فردی و اجتماعی فراهم می‌سازد و عدالت با آن حضرت به کمال می‌رسد. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «مهدی عدالت را به هر خانه‌ای راه می‌نماید؛ همان سان که سرما و گرما به هر خانه‌ای راه می‌یابد و دادگری او همه جا را در بر می‌گیرد»[۱۱]. کارگزاران آن حضرت نمونه‌های راستی، دادگری و درستی‌اند[۱۲].
سیره فرهنگی امام مهدی
سیره تربیتی امام مهدی
روزگار ظهور، عصر تحقق همۀ آرمان‌های آسمانی است. دانش و تکامل روحی و اخلاقی انسان به نهایت خویش می‌رسد. این موضوع از مهم‌ترین آرمان‌های مهدوی (ع) است که خود، زمینه‌ای است برای وجود یافتن دیگر آرمان‌ها. به برکت رهبری امام زمان (ع) جامعۀ اسلامی در عرصۀ اخلاق و رفتار می‌شکفد. در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: «چون قائم ما قیام کند، دست بر سربندگان می‌گذارد و به برکت آن، عقل آنان به کمال می‌رسد»[۱۳] همچنین بنابر روایات، کینه‌ها از دل‌ها بیرون می‌روند، بی‌نیازی و بزرگواری در جان‌ها می‌نشیند، چونان که اگر کسی نیازمند شود، از جیب برادر خویش برمی‌دارد و کسی او را باز نمی‌دارد[۱۴].
سیره علمی امام مهدی
سیره علمی حضرت مهدی(ع) مبتنی بر رشد آگاهی و شکوفایی علمی و بالندگی خرد جمعی است. بدون شک تمام پیشرفت‌های بشری در گرو رشد علمی و خردورزی جامعه است. هر اندازه عقل و خرد بشر فزونی یابد و به کمال نهایی خویش برسد، کارآمدی و کارآیی آن در عرصه‌های اخلاق و فرهنگ نیز بیشتر شده و فضایل انسانی و اخلاقی را در جامعه نهادینه می‌کند.
بر اساس روایات، در عصر ظهور، رشد علمی جامعه بشری، در پرتو رهبری الهی امام مهدی(ع) به اوج کمال خویش می‌رسد و بشریت با شناخت مسائل معنوی و صلاح و سعادت روح خویش، در راه تحقق جامعه آرمانی، پله‌های تکامل مادی و معنوی را می‌پیماید؛ زیرا در آن عصر، بشریت به خزانه دار علوم الهی و منبع جوشان آگاهی و معرفت که چیزی از دیده ژرف نگر و حقیقت بین او پوشیده نیست؛ یعنی ولی معصوم(ع) دست می‌یابد و همه مسائل بشری، به هدف اصلی و مرز نهایی می‌رسد و بشریت به اوج تکامل علمی دست می‌یابد[۱۵].
سیره تبلیغی امام مهدی
سیره سیاسی امام مهدی
سیره حکومتی امام مهدی
سیره حکومتی امام مهدی(ع) همان سیره حکومتی پیامبر اکرم(ص)، امام علی(ع) و دیگر امامان(ع) است. ماهیّت نظام سیاسی در حکومت مهدوی، الهی است و اهداف و شیوه حکومتی آن بر پایه دین استوار است و جهت‌گیری نظام سیاسی مهدوی به سمت سعادت واقعی و کرامت انسانی مردم در پرتو عبودیت و اطاعت از خداوند و هدایت مردم به صراط حق حاصل است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و کارهای منحصر به فرد سیره حکومتی امام مهدی(ع) عبارت‌اند از: دین‌مداری؛ عدالت‌محور بودن؛ جهان‌شمول بودن، داشتن محبوبیت مردمی و امنیت‌گرا[۱۶].
سیره مدیریتی امام مهدی
سیره مدیریتی امام مهدی(ع) بر اساس عمل به تکالیف الهی و تحقق بخشی عدالت محض در جامعه است، از این رو آن حضرت با نظارت و کنترل دستگاه‌های اجرایی و اشراف دقیق به کارکردهای مدیران و مسؤولان نظام مهدوی، جریان کلی امور را مدیریت می‌کند.
سیره مدیریتی امام مهدی(ع) درباره کارگزاران نظام مهدوی، نظارت و سخت‌گیری است تا آنکه از جانب دولت و کارگزاران نظام، بر کسی ذره‌ای ستم نرود و حقی از کسی ضایع نشود. در سیره مدیریتی حکومت مهدوی، معیار گزینش وزیران و انتخاب کارگزاران، اخلاص و صداقت در عمل است.
رفتار مدیریتی حضرت مهدی(ع) نسبت به توده‌های مردم، مهرورزی و گشاده رویی و رأفت و رحمت است. در نظام مدیریتی امام مهدی(ع) تلاش بر این است که همگرایی و وحدت و الفت قلبی را در میان مردم نهادینه کند[۱۷].
سیره قضایی امام مهدی
مهم‌ترین رسالت حضرت مهدی(ع) اجرای کامل احکام و قوانین اسلام است، بدون شک سیره قضایی آن حضرت نیز چیزی جز احیای سنّت جدش و تحقق کامل دستورات معطّل مانده دین اسلام در جامعه نخواهد بود. شیوۀ قضاوت حضرت مهدی (ع) با آنچه در نظام‌های قضائی بشری مرسوم است، تفاوت بنیادی دارد. آن حضرت با شواهد و دلایل ظاهری قضاوت نمی‌کند؛ بلکه به جهت بهره‌مندی از دانش الهی براساس علم باطنی به حق و باطل قضاوت می‌کند. امام صادق(ع) فرموده‌اند: «قائم به حکم داوود و آل‌داوود و سلیمان داوری می‌کند و بینه طلب نمی‌کند»[۱۸].[۱۹]
سیره اقتصادی امام مهدی
سیره اقتصادی حضرت مهدی(ع) در عصر ظهور، توسعه همه جانبه عدالت اقتصادی و رفاه اقتصادی از راه تولید و توزیع و نظارت دقیق است. بی‌نیازی جامعه به سبب تحقق عدالت و مساوات و عمران و آبادانی و فراوانی ثروت، از مشخصات سیره اقتصادی امام مهدی(ع) است. از شاخصه‌های سیره اقتصادی حضرت مهدی(ع) فقرزدایی، توزیع عادلانه اموال، عمران و آبادانی، توسعه کشاورزی، استخراج معادن، اعطای مساوی اموال به مردم و ... است[۲۰].
سیره جهادی امام مهدی
سیره نظامی امام مهدی
سیره نظامی امام مهدی(ع) برای زدودن مظاهر فتنه و شرک و کفر و براندازی همه نظام‌های طاغوت و حاکمیت مطلق دین الهی در سراسر جهان است. عبدالعظیم حسنی از امام جواد(ع) نقل کرده است که حضرت فرمود: "مهدی(ع) کسی است که خداوند به وسیله او اهل کفر و عناد را ریشه کن کرده و زمین را از وجود آنان پاک می‌کند"[۲۱]. با ظهور حضرت مهدی(ع) هر آنچه مایه اقتدار و قدرت و دولت برای اهل باطل شمرده می‌شد، از بین می‌رود و دین اسلام و نظام ولایی امامت جایگزین می‌گردد.
سیره جهادی امام مهدی(ع) براساس آیه مبارکه: ﴿مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ﴾[۲۲] همانند جدش رسول الله(ص) مهربانی با مؤمنان و شدت عمل با کفار و معاندان است[۲۳].
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام مهدی
- سیره اخلاقی امام مهدی
- سیره عبادی امام مهدی
- سیره خانوادگی امام مهدی
- سیره تربیتی امام مهدی
- سیره اجتماعی امام مهدی
- سیره علمی امام مهدی
- سیره تبلیغی امام مهدی
- سیره سیاسی امام مهدی
- سیره اقتصادی امام مهدی
- سیره فرهنگی امام مهدی
- سیره مدیریتی امام مهدی
- سیره نظامی امام مهدی
- سیره قضایی امام مهدی
- سیره جهادی امام مهدی
- سیره حکومتی امام مهدی
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ مجموعه آثار شهید مطهری، ج ۱۶ ص ۵۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۸۷.
- ↑ ر.ک: مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۴۱۹.
- ↑ «مَا لِبَاسُ الْقَائِمِ(ع)إِلَّا الْغَلِیظُ وَ مَا طَعَامُهُ إِلَّا الْجَشِب»؛ بحارالانوار، ج ۵۲ ص۳۵۴، ۳۵۹ و ۳۵۸.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۲۰۹.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۲۸۷-۲۸۸.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۶۵.
- ↑ «يَكُونُ أَشَدَّ النَّاسِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ»؛ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۸.
- ↑ «المَهدِیّ خاشِعُ للهِ کَخُشوعِ النَّسرِ لِجَنَاحِه»؛ التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، ص۱۵۳.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۵۶.
- ↑ «أَمَا وَ اللَّهِ لَیَدْخُلَنَّ عَلَیْهِمْ عَدْلُهُ جَوْفَ بُیُوتِهِمْ کَمَا یَدْخُلُ الْحَرُّ وَ الْقُر»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۲.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۸۹-۲۹۰.
- ↑ «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهِ عُقُولَهُمْ وَ أَکْمَلَ بِهِ أَخْلَاقَهُمْ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۶.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۹۰ ـ ۲۹۱
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۲۶ ـ ۲۳۵.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۶۳ - ۲۶۵؛ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۱۳۳ ـ ۱۶۶.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۱۷ ـ ۲۲۶.
- ↑ «إِذَا قَامَ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ(ع)حَکَمَ بَیْنَ النَّاسِ بِحُکْمِ دَاوُدَ لَا یَحْتَاجُ إِلَی بَیِّنَة»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۹.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۹۰؛ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۱۷۴.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۲۴۳ ـ ۲۵۸.
- ↑ «الْقَائِمَ الَّذِي يُطَهِّرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْأَرْضَ مِنْ أَهْلِ الْكُفْرِ وَ الْجُحُودِ»؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۸. واژه «یُطهِّر» در این کلام حضرت و همچنین در سخن امیر مؤمنان(ع) که فرمود: «وَ لَيُطَهِّرَنَ الْأَرْضَ مِنْ كُلِّ غَاشٍ»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۲۰. بیان‌گر خباثت و پلیدی کفار و انسان‌های ناپاک است که زمین را آلوده کرده است و باید تطهیر شود.
- ↑ «محمد، پیامبر خداوند است و آنان که با وی‌اند، بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند» سوره فتح، آیه ۲۹.
- ↑ صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی در عصر ظهور، ص ۱۸۴ ـ ۲۰۸.