نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Ranjbar(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۲۹ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۸ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۲۹ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۸ توسط Ranjbar(بحث | مشارکت‌ها)
معرفت و شناخت امام مهدی چه ضرورتی دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
در منابع روایی عنوان "کتاب الحجّه"، ضرورت و اهمیّت و آثار امام‌شناسی و تبعیّت از او را بیان می‌کند. احادیث متعدّدی بر این مضمون است که هرکه بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است. مصداق امام هم ائمهمعصوم از اهل بیتپیامبر خدایند که معرفت و اطاعتشان لازم است و اهمیت امام‌شناسی مثل پیغمبرشناسی و خداشناسی است. در حدیث است: «لَا يَكُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى يَعْرِفَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الْأَئِمَّةَ كُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ يَرُدَّ إِلَيْهِ وَ يُسَلِّمَ لَهُ»[۲] که می‌رساند ایمان درست، در سایۀ شناختخدا و رسول و امامان و امام زمان و تسلیم بودن در برابر اوست. با معیارهایی که در قرآن و حدیثپیامبر برای امامراستین و وصیرسول خدا بیان شده است، انطباق آن اوصاف و شرایط بر ائمهمعصوم است و آنان که راهی جدا از خط ائمه پیموده‌اند، به خطا رفته‌اند و آنان که توفیق این معرفت را داشته‌اند، به سعادت می‌رسند. رسول خدا(ص) فرمود: «مَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِ بِمَعْرِفَةِ أَهْلِ بَيْتِي وَ وَلَايَتِهِمْ فَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ الْخَيْرَ كُلَّهُ»[۳] بر هرکس خداوند منّت نهد و معرفتخاندان من و ولایتشان را به او ارزانی دارد، همۀ خیر را برای او فراهم آورده است. امام صادق(ع) نیز در لزوم این امام‌شناسی و معذور نبودن مردم در نشناختن امام فرمود: «نَحْنُ الَّذِينَ فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَنَا لَا يَسَعُ النَّاسَ إِلَّا مَعْرِفَتُنَا وَ لَا يُعْذَرُ النَّاسُ بِجَهَالَتِنَا...»[۴] ازاین‌رو در برخی دعاها از خدا می‌خواهیم که این حجت‌شناسی را نصیب ما سازد، چون بدون آن گمراه می‌شویم «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ...» بابافغانی شیرازی شعر بلند و پرنکته‌ای در باب مناقبعلوی و امام‌شناسی و بی‌لیاقتی دیگران برای امامت دارد»[۵]
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
ابوجعفر عمری، اولین نایبامام زمان (ع) به ابوعلی محمد بن همام این گونه نوشته است: «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ. اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ. اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي»[۱۱]؛ خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی، رسولت را نخواهم شناخت. خدایا! رسولت را به من بشناسان و گرنه حجتت را نخواهم شناخت. خدایا! حجتت را به من بشناسان و گرنه، از دین خود گمراه خواهم شد.
امام باقر (ع) به زراره فرمود: "اسلام بر پنج چیز بنا نهاده شده: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت". زراره می‌گوید عرض کردم: کدام یک از آنها برتر است؟ امام (ع) فرمود: "ولایت؛ زیرا کلید و حاکم و راهنمای آنها است. اگر مردی شب تا صبح را به نماز و روز خود را به روزه سپری کند و تمام ثروت خود را صدقه بدهد و همه ساله به حج برود، اما ولی خدا را نشناخته باشد تا از او پیروی نماید، و تمام کارهایش به راهنمایی او نباشد، هرگز نزد خداوند اجر و ثوابی ندارد و از اهل ایمان نخواهد بود"[۱۲].
۳. رسیدن به حیات معنوی:پیامبر (ص) می‌فرماید: "ای مردم! هرکه بخواهد در زندگی همانند من باشد و مانند من بمیرد، ولایتعلی (ع) را بپذیرد و از امامان پس از او پیروی کند"[۱۳].
رسول خدا (ص) فرمود: «مَنْ أَنْكَرَ الْقَائِمَ مِنْ وُلْدِي فِي زَمَانِ غَيْبَتِهِ فَمَاتَ فَقَدْ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»[۱۵]؛ "هرکس منکر قائم از فرزندانم در زمان غیبتش بشود و در همان حال بمیرد، قطعاً به مرگ جاهلیت مرده است".
منظور از مرگ جاهلیت این است که آنها نیز همانند افرادی که پیش از اسلام در حال شرک و کفر مُردند، می‌میرند.»[۱۶].
«بر اساس روایات، معرفت یافتن به امام و حجت حی در هر عصر و زمانی، تکلیف عذر ناپذیری است که خداوند همگان را موظف به آن کرده است، به گونه‌ای که هیچ کس از این تکلیف معرفتی، معاف نیست؛ چنان که امام باقر(ع) می‌فرماید: "کسی که بمیرد و امامی نداشته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است و هیچ کس از شناختامام و حجت عصر، معذور نمی‌باشد"[۱۹]. از نگاه شیعه، این معرفت چنان با اهمیت است که بود و نبود آن، معیار ایمان و کفر شناخته شده و کوتاهی نسبت به آن، مساوی با ضلالت و گمراهی است. امام باقر(ع) به محمد بن مسلم فرمود: "هر کس از این امت صبح کند و تحت ولایتامامی از سوی خدا نباشد، در سرگردانی و تحیر و گمراهی به سر برده است و اگر در آن حالت بمیرد، به مرگکفر و نفاق از دنیا رفته است"[۲۰]؛ شیعه و سنی این حدیث معروف را از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده‌اند که فرمود: "هرکس بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی و بی‌دینی مرده است"[۲۱]. این حدیث، با تعابیر مختلف به طور مستفیض در منابع حدیثیفریقیننقل شده است. به عنوان مثال، چنین عباراتی را می‌توان در کتب حدیثی یافت: «مَنْ مَاتَ بِغَيْرِ إِمَامٍ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة»[۲۲]؛ «مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»[۲۳]؛ «مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ إِمَامٌ حَيٌّ يَعْرِفُهُ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»[۲۴]؛ «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»[۲۵] و... که همگی بیانگر اهمیت کلیدی معرفتامام و حجت الهی در هر زمان است، به گونه‌ای که عدم معرفتامام و حجت حی، مساوی با بی‌دینی و مرگ جاهلیت محسوب شده است. تا جایی که امام صادق(ع) می‌فرماید: "هرکس حتی یک شب بدون معرفتامام زمانش بخوابد، به مرگ جاهلیت مرده است"[۲۶]؛ این کلام به طور مطلق است و اختصاص به مردن در آن شب ندارد. بر اساس این سخن، معرفتامام حی به قدری با اهمیت است که حتی لحظه‌ای اهمال و ترخیص در این مسأله، قابل اغماض و بخشش نبوده و عذر کسی در این مورد پذیرفته نمی‌باشد. سلیم بن قیسنقل کرده است: مردی نزد امیر مؤمنان(ع) آمد و از آن حضرت سؤال کرد: کمترین چیزی که بنده به وسیله آن کافر می‌شود چیست؟ امیر مؤمنان(ع) فرمود: "حالا که پرسیدی، پس با دقت پاسخش را بفهم. اما کمتر چیزی که بنده بدان مؤمن خواهد بود، آن است که خدای تبارک و تعالی خودش را به آن بنده بشناساند، پس آن بنده به فرمانبرداری از او اقرار کند. سپس پیغمبرش را به او بشناساند، پس به فرمانبرداری از او نیز اقرار کند. هم چنین امام و حجت خود در زمین و گواهش بر خلق را به او معرفی کند و آن بنده به فرمانبرداری از او هم اعتراف کند. سلیم گوید: من به محضر امیر مؤمنان(ع) عرض کردم: اگر چه همه چیز را به جز آن چه بیان فرمودی نداند؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: آری، اما در صورتی که هرگاه دستوری به او دهند اطاعت کند و اگر نهی‌اش کردند ترک کند. و کمتر چیزی که بنده به سبب آن کافر گردد آن است که کسی چیزی را که خدا از آن نهی کرده، جایز پندارد؛ گو این که خدا به آن دستور داده است (یعنی بدعتی در دین گذارد) و آن را دین خود کند و بر آن بماند و گمان کند کسی را می‌پرستد که به آن کار دستور داده است (یعنی به زعم خود، خدا را می‌پرستد) و حال آن که شیطان را پرستش می‌کند. و کمتر چیزی که بنده به واسطه آن گمراه می‌شود آن است که حجتخدای تعالی و گواه او بر بندگانش را نشناسد، یعنی همان کسی را که خدای عزوجلدستور به فرمانبرداری از او داده و ولایتش را واجب کرده است. دوباره عرض کردم: ای امیر مؤمنان! آنان را برایم توصیف کن؟ حضرت فرمود: کسانی هستند که خدای عزوجلاطاعت آنان را همانند اطاعت خود و پیغمبرش شمرده و فرموده است: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خدا و رسول و اولیای امر خود را فرمان برید. سپس تقاضا کردم: ای امیر مؤمنان! خدا مرا فدای تو گرداند، آشکارتر بیان فرما، حضرت فرمود: آنان که رسول خدا (ص) درباره ایشان در آخرین خطبه‌اش، روزی که خدای عزوجل روحش را قبض کرد فرمود: همانا من دو چیز در میان شما می‌گذارم که تا وقتی به آن دو چنگ زنید، هرگز گمراه نمی‌شوید، کتاب خدا و عترتم که اهل بیت من هستند. خدای لطیف و آگاه به من وعده داده که آن دو از هم جدا نشوند تا در کنار حوض بر من وارد شوند و مانند این دو با هم برابرند و دو انگشت سبابه خود را به هم چسباند و نمی‌گویم مانند این دو انگشت و انگشت سبابه و وسط را به هم چسباند که یکی بر دیگری پیش باشد. پس به هر دوی اینها چنگ زنید تا نلغزید و گمراه نشوید و از ایشان جلو نیفتید که گمراه خواهید شد"[۲۷]. امام صادق(ع) نیز فرمود: "کسی که بینایی ندارد، چگونه هدایت می شود؟ کسی که نمی‌ترسد، چگونه بینا می‌شود؟ از گفته رسول خدا(ص) پیروی کنید و بدان چه از طرف خدای عزوجل آورده اعتراف کنید و آثار هدایت را پیروی کنید؛ زیرا آنها نشانه‌های امانت و تقوا هستند. و بدانید که اگر کسی منکر عیسی بن مریم شود، هر چند به رسولان دیگر اقرار کند، مؤمن نخواهد بود. راه را در پرتو چراغگاه بجویید و از پشت پرده‌ها آثار حق را بخواهید تا دین خود را کامل کنید و به پروردگار خود ایمان بیاورید"[۲۸]. تأکید ویژه روایات بر معرفتامام بدین سبب است که شناختامام، کلید باقی معرفت‌ها حتی توحید است؛ زیرا اگرچه معرفتالهی اساس دیگر معارف است، اما تبیین و بسط حقایق توحیدی نیز در گرو شناختامام و پیوند با اوست. به همین دلیلامام صادق(ع) به جناب زراره توصیه فرمود که در صورت درک زمان غیبتقائم، این دعا را مدام بخواند: "خدایا خودت را به من بشناسان، زیرا اگر تو خودت را به من نشناسانی، من رسولت را نخواهم شناخت (برای آن که هر کس خدا را شناخت، بر خدا لازم است که از راه لطف، بندگانش را هدایت کند و کسی که خدا را نشناخت، فرستاده او را هم نخواهد شناخت). خدایا پیغمبرت را به من بشناسان، زیرا اگر تو پیغمبرت را به من نشناسانی، من حجت تو را نخواهم شناخت (برای آن که امام به دستور خداوند، جانشینپیغمبر و دست نشانده اوست و مقام و ارزشجانشین به مقام و ارزشجانشین گذار است. از این جهت، شیعهمعتقد است امام باید از لحاظ علم و عمل و اخلاق و عصمت مانند پیغمبر باشد). خدایا حجت خود را به من بشناسان، زیرا اگر تو حجتت را به من نشناسانی، از دینم گمراه خواهم شد"[۲۹]. در این حدیث، معرفت‌های سه‌گانه، زمینه‌ساز رسیدن به شناخت پروردگار و عبودیت او معرفی شده؛ اما نکته مهم در بیان حضرت، تأکید ویژه بر نقش کلیدی معرفت امام است. زیرا از یک سو معرفتحجت به شناختپیام آور دین و پیوند آن با تعالیمالهی مشروط شده، از سویی دیگر، هدایت و نجاتانسان در گرو دینداری او و بیگانگی از آموزه‌های دینی سبب گمراهی او شمرده شده و از سوی آخر، رهایی از گمراهی تنها در پرتو رهنمودهای امام و حجت الهی میسر دانسته شده است. اگرچه این دعا، معرفت خدا، پیامبر و امام را در پیوندی ناگسستنی معرفی کرده، اما تمرکز اصلی انسانمنتظر را بر خواسته سوم، یعنی کسب معرفتامام عصر(ع) معطوف نموده است؛ زیرا رشته دیانت و هدایتانسان، در گرو معرفتحجت عصر است و آن دو معرفت نیز در سایه معرفتامام هستند، با این که از نظر رتبه، توحید و نبوت، مقدم بر امامت و ریشه آن به شمار می‌روند»[۳۰].
«هدف از آفرینش، بندگیخداوند متعال است[۳۱] و اساس و پایه بندگی، شناخت او است[۳۲]. عالی- ترین تبلور این معرفت، شناخت پیامبر (ص) و اوصیای او است. بی‌گمان یکی از وظایف مهم بندگان در مقابل پروردگار، شناخت آن وجود مقدس است. این معرفت زمانی به کمال می‌رسد که پیامبران خداوند- به ویژه پیامبر خاتم (ص)- را به خوبی شناخته باشند. این مهم نیز حاصل نمی گردد؛ مگر با شناخت اوصیای او به خصوص آخرین حجت الهی. امامحسین بن علی (ع) به اصحاب خود فرمود: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَنْ سِوَاهُ»؛ "ای مردم! همانا خداوند متعالبندگان را نیافرید، مگر برای آنکه او را بشناسند. پس در آن هنگام که او را شناختند، بندگی او را خواهند کرد. و آن هنگام که او را بندگی کردند، با عبادت او از عبادت غیر او بی‌نیاز می‌گردند". شخصی پرسید: "ای پسر رسول خدا! پدر و مادرم به فدایت، معنای شناختخدا چیست؟" سالار شهیدان (ع) در پاسخ فرمود: «مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ»[۳۳]؛ "معرفت خدا عبارت است از اینکه اهل هر زمان امامی را که اطاعتش بر آنان واجب است، بشناسد". بنابراین به روشنی معلوم می‌شود که شناخت امام، از معرفت خداوند جدا نیست؛ بلکه یکی از ابعاد آن است. در دعایی صادر شده از ناحیه مقدسه آمده است: «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِيَّكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي»[۳۴]؛ "خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی، پیامبرت را نمی‌شناسم. خدایا! رسول خود را به من بشناسان که اگر رسول خود را به من نشناسانی، حجت تو را نمی شناسم. خدایا! حجتت را به من بشناسان که اگر حجت خود را به من نشناسانی، از دین خود گمراه می‌شوم".
امامت نقش اساسی در حفظ نظام و کمال بشر و حرکت او به سوی خدا و اجرای احکام الهی دارد و اطاعت امر امام، از نظر شرع و عقلواجب است. ازاین‌رو در وجوبشناخت امام- بر حسب حکم عقل و شرع- جای هیچ‌گونه تردید و شبهه‌ای نیست؛ زیرا هم مقدمه اطاعت است و بدون وجوب آن، اطاعت و نصب امام بیهوده خواهد بود، و هم بر حسب آنچه در روایات استفاده می‌شود، بالخصوص واجب است[۳۵]. امیر مؤمنان علی (ع) در این‌باره فرمود: «وَ إِنَّمَا الْأَئِمَّةُ قُوَّامُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ عُرَفَاؤُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ وَ لَا يَدْخُلُ النَّارَ إِلَّا مَنْ أَنْكَرَهُمْ»[۳۶]؛ "پیشوایان، مدیران الهی بر مردمند و رؤسای بندگان او هستند. هیچ‌کس- مگر شخصی که آنها را بشناسد و آنان نیز او را بشناسند- وارد بهشت نخواهد شد. و کسی- جز آنکه آنها را انکار کند و آنان نیز او را انکار کنند- داخل دوزخ نگردد".
اگر برای کسی این معرفت به دست آمد، هرگز تقدیم یا تأخیر ظهور مهدیآل محمد (ع) گرد ملال بر خاطرش ننشاند. وقتی ابو بصیر از حضرت صادق (ع) پرسید: آیا برای من افتخار حضور در محضر قائم آل محمد (ع) حاصل می‌شود؟ آن حضرت فرمود: «أَ لَسْتَ تَعْرِفُ إِمَامَكَ»؛ "آیا امام خود را نمی‌شناسی؟" عرض کرد: می‌شناسم؛ به خداسوگند! شما هستید. پس آن حضرت فرمود: «وَ اللَّهِ مَا تُبَالِي يَا أَبَا بَصِيرٍ أَلَّا تَكُونَ مُحْتَبِياً بِسَيْفِكَ فِي ظِلِّ رِوَاقِ الْقَائِمِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ»[۳۷]؛ "به خداوندسوگند! [در این صورت] هیچ‌جای نگرانی نیست! اگر این توفیق را نیابی که به همراه قائم (ع)، شمشیر به دست گرفته باشی"؛ یعنی، با این شناخت به درجه کسی رسیده‌ای که در جوار حضرت مهدی (ع)، در راه خدا به جهاد برمی‌خیزد. امام همچنین می‌فرماید: «...اعْرِفْ إِمَامَكَ فَإِنَّكَ إِذَا عَرَفْتَ إِمَامَكَ لَمْ يَضُرَّكَ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ وَ مَنْ عَرَفَ إِمَامَهُ ثُمَّ مَاتَ قَبْلَ أَنْ يَقُومَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ كَانَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ كَانَ قَاعِداً فِي عَسْكَرِهِ لَا بَلْ بِمَنْزِلَةِ مَنْ قَعَدَ تَحْتَ لِوَائِهِ...»[۳۸]؛ "امام خود را بشناس! پس همانا هنگامی که امام خود را شناختی، هیچ آسیبی به تو نخواهد رسید؛ از اینکه امر ظهور جلو بیفتد و یا اینکه عقب بیفتد. هر کس که امام خویش را شناخت و آن‌گاه پیش از آنکه صاحب الامرقیام فرماید از دنیا رفت، بسان کسی است که در سپاه آن حضرت حضور پیدا کرده است. نه، بلکه بسان کسی است که زیر پرچم ایشان حاضر شده باشد..."[۳۹].
نیز امام صادق (ع) فرموده: هرکس شبی را صبح کند در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت می‌میرد[۴۵]. البته آنچه در معرفت امامواجب است، دو امر است: یکی شناختن شخص امام به اسم و نسب، دوم شناخت شخصیت امام با صفات و خصوصیات او که به وسیله آنها از دیگران امتیاز می‌یابد[۴۶].
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
