آیا آیه ۱۰۵ سوره انبیا درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)

آیا آیه ۱۰۵ سوره انبیا درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت در قرآن
مدخل اصلی	؟
تعداد پاسخ	۴ پاسخ

آیا آیه ۱۰۵ سوره انبیا درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

محسن قرائتی

حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی، در کتاب «شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم» در این‌باره گفته است:

«﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾.

کلمۀ ﴿الزَّبُورِ ﴾ در لغت عرب، به معنای هر نوع نوشته و کتاب است: ﴿وَكُلُّ شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ ﴾ ولی به قرینۀ آیۀ: ﴿وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ﴾ به نظر می‌رسد که مراد، کتاب اختصاصی حضرت داوود (ع) باشد که دربرگیرندۀ مجموعه مناجات‌ها، نیایش‌ها و اندرزهای آن حضرت است. این کتاب بعد از تورات نازل شده و مراد از ﴿الذِّكْرِ ﴾ در این آیه نیز همان تورات است؛ چنان که در آیۀ ۴۸ همین سوره هم گذشت که تورات، ذکر است. بعضی گفته‌اند که منظور از ﴿الزَّبُورِ ﴾ در این آیه، تمام کتب آسمانی و مراد از ﴿الذِّكْرِ ﴾، قرآن مجید است و عبارت ﴿مِن بَعْدِ﴾ نیز به معنای "علاوه بر" می‌آید؛ در این صورت، معنای آیه چنین می‌شود: ما علاوه بر قرآن، در تمام کتب آسمانی نوشتیم که وارثان زمین هر آینه، بندگان صالح من خواهند بود. در روایات متعدد آمده است که آن بندگان صالحی که وارث زمین خواهند شد، حضرت مهدی (ع) و یارانش هستند . حقیقت آن است که همۀ ادیان معتقدند نجات دهنده‌ای خواهد آمد؛ لذا در زیارات مهدوی داریم: "السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مَهْدِيِ‏ الْأُمَم‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏". به همین جهت، موضوع ظهور وی، یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت است».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین امامی میبدی؛

علی رضا امامی میبدی حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است: «﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾، در زبور بعد از ذکر (تورات) چنین نوشتیم که بندگان شایسته‌ام وارثان زمین خواهند شد. آیه فوق از جمله آیاتی است که به نظر بسیاری از مفسران و از جمله علامه طباطبایی مربوط به دوران ظهور امام عصر (ع) می‌‌باشد. علامه در تفسیر این آیه پس از بیان این که مراد از وسط زمین این است که سلطنت بر منافع، از دیگران به صالحان منتقل می‌‌شود و برکات زندگی در زمین مختصص ایشان شود؛ نسبت به مقصود آیه دو احتمال مطرح می‌‌کند. این برکات یا دنیایی است که برمی‌‌گردد به بهره‌برداری صالحان از حیات دنیوی که در این صورت خلاصه مفاد آیه این می‌شود که به زودی زمین از لوث شرک و گناه پاک گشته جامعه بشری صالح که خدای را بندگی کنند و به وی شرک نورزند در آن زندگی کنند همچنان که آیه ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ... يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا﴾ از آن خبر می‌دهد. یا این برکات اخروی است که عبارت است از مقامات قربی که در دنیا برای خود کسب کردند؛ چون این مقامات نیز از برکات حیات زمینی است هرچند که خودش از نعیم آخرت است. هم چنان که آیه ﴿وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثْنَا الأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشَاء﴾ که حکایت کلام اهل بهشت است و آیه ﴿أُوْلَئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ * الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ﴾ بدان اشاره می‌‌کنند. با توجه به دو احتمال مذکور به نظر می‌‌رسد که آیه مورد بحث، اختصاص به یکی از دو به وراثت‌‌های دنیایی و آخرتی ندارد و هر دو مورد را شامل می‌‌شود. البته بعضی از مفسرین فقط احتمال اول و بعضی دیگر فقط احتمال دوم را صحیح می‌‌دانند که علامه این دو دیدگاه را به صورت استدلالی رد می‌کند و در پایان می‌‌گوید: در هر صورت مقصود از وراثت دنیایی یا دوره ظهور اسلام است و یاد دوران مهدی (ع) که رسول خدا (ص) در اخبار متواتره و مسلم از آن خبر داده و شیعه و سنی آنها را نقل کرده‌‌اند. گرچه ایشان در اینجا نسبت به دلالت آیه بر دوران ظهور با تردید و با تعبیر «یا دوره ظهور اسلام یا دوران مهدی (ع)» سخن می‌‌گوید، ولی با توجه به اینکه ایشان روایات فراوان و متواتری که در زمینه ظهور حضرت مهدی (ع) در ذیل این آیه نقل شده - که بعضی از آنها در پایان بحث می‌آید - را به عنوان شاهد مطرح و به آنها اعتماد می‌کند، می‌توان نتیجه گرفت که ایشان یکی از مصادیق مورد نظر آیه را همان دوران ظهور می‌‌داند؛ و به همین علت است که در چند جای دیگر تفسیر المیزان و نیز در بعضی از دیگر آثار خود از این آیه و دیگر آیاتی که در آن سخن از رسیدن زمین به صالحین و متقین آمده است، به عنوان آیاتی که دلالت بر ظهور امام زمان (ع) می‌‌کند، یاد می‌کند. ایشان در تایید مطلب بالا از تفسیر قمی نقل می‌‌کند که معصومین در رابطه با آیه ﴿أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾ فرموده‌اند: این آیه درباره قائم و اصحاب او است. علامه پس از نقل این روایات می‌گوید: روایات در باب مهدی (ع) و ظهور او و پر شدن زمین از عدل به دست او، بعد از پر شدنش از ظلم و جور - چه از طرق عامه و چه از طرق خاصه و چه از رسول خدا (ص) و چه از ائمه هدی (ع) - آنقدر زیاد است که به حد تواتر رسیده است».

۲. حجت الاسلام و المسلمین اسکندری؛

رضا اسکندری حجت الاسلام و المسلمین رضا اسکندری، در کتاب «گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم» در این‌باره گفته است: «﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾ زبور همین مزامیر داوود (ع) است که هم نسخه عربی و هم نسخه فارسی‌اش که چاپ لندن است، موجود است و بنده آن را دارم. همین عبارتی را که قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ﴾، در زبور فعلی هست. این مثل همان آیه قبلی است؛ یعنی یکی از اساسی‌ترین مسائلی است که اراده ازلی حق به آن تعلق گرفته است که‌ ﴿أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا﴾ این ﴿يَرِثُهَا﴾ جنبه شمولی دارد؛ یعنی به‌طور فراگیر حاکمان زمین عباد صالح خواهند بود. در مزامیر داوود (ع) مزمور ۳۷ (فصل ۳۷) چنین آمده است: نزد خداوند ساکت شو و منتظر او باش و در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود و اما حلیمان وارث زمین خواهند شد و از فراوانی سلامتی متلذذ».

۳. آقای هرنجی (کارشناس ارشد فقه)؛

منصور هرنجی آقای منصور هرنجی، در کتاب «انتظار و وظایف منتظران» در این‌باره گفته است: «موعود همه کتب آسمانی: ما پس از تورات در کتاب زبور چنین نوشتیم که در آینده صالحان و پاکان وارثان زمین خواهند شد. از امام باقر (ع) در مورد این آیه نقل شده است: این بندگان شایسته که وارثان زمین می‌شوند، اصحاب مهدی در آخرالزمان هستند. در مجمع البیان پس از بیان این حدیث، حدیثی از شیعه و سنی را نقل می‌کند که اگر از عمر دنیا یک روز باقی مانده بود. خداوند همان روز را آن‌قدر دراز کند تا مردی صالح از اهل‌بیت برانگیخته شود و جهان را همان‌گونه که از جور و ستم لبریز شده باشد از داد و دادگری تبریز سازد».

پرسش‌های وابسته

1. آیات مهدوی در قرآن کدامند و چگونه باید به آنها استدلال کرد؟ (پرسش)
2. مهمترین آیات قرآن درباره مهدویت کدامند؟ (پرسش)
   1. آیا آیه ۳۹ سوره انفال درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   2. آیا آیه ۳۳ سوره توبه درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   3. آیا آیه ۸۶ سوره هود درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   4. آیا آیات ۳۴ تا ۳۸ سوره حجر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   5. آیا آیه ۵ و ۶ سوره اسراء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   6. ارتباط آیه ۸۱ از سوره اسراء با امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. آیا آیه ۵۱ و ۶۱ سوره انبیاء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   8. آیا آیه ۳۹ سوره حج درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   9. آیا آیه ۳۵ سوره نور درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   10. آیا آیه ۵۵ سوره نور درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   11. آیا آیه ۱۰۵ سوره انبیا درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   12. آیا آیه ۶۲ سوره نمل درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   13. آیا آیه ۵ و ۶ سوره قصص درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   14. آیا آیه ۱۴۸ سوره بقره درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   15. آیا آیه ۶۹ و ۷۰ سوره زمر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   16. آیا آیات ۱ تا ۴ سوره شورى‌ درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   17. آیا آیه ۲۸ سوره فتح درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   18. آیا آیات ۴۱ تا ۴۴ سوره ق درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   19. آیا آیه ۸ و ۹ سوره صف درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   20. آیا آیات ۲۸ تا ۳۰ سوره ملک درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   21. آیا آیات ۴۰ تا ۴۴ سوره معارج درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   22. آیا آیه ۴ سوره شعراء درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   23. آیا آیه ۵۵ سوره مائده درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   24. آیا آیه ۲۱۰ سوره بقره درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   25. آیا آیه ۵ سوره ابراهیم درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   26. آیا آیه ۵۳ سوره فصلت درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   27. آیا آیه ۴۴ سوره ابراهیم درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   28. آیا آیه ۱۳ سوره صف درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   29. آیا آیه ۲۴ سوره شوری درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
   30. آیا آیه ۱ تا ۳ سوره عصر درباره مهدویت است؟ تفسیر آن چیست؟ (پرسش)
3. آیا مهدویت در قرآن کریم مطرح شده است؟ (پرسش)
4. دیدگاه علامه طباطبایی درباره آیه ۵۵ سوره نور چیست و چگونه بر مهدویت دلالت می‌کند؟ (پرسش)
5. مراد از خنس و کنس چیست؟ (پرسش)