آیا اصحاب کهف به یاری امام مهدی می‌آیند؟ (پرسش)
| آیا اصحاب کهف به یاری امام مهدی می‌آیند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / رخدادهای عصر ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | اصحاب کهف |
آیا اصحاب کهف به یاری امام مهدی می‌آیند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
پاسخ جامع اجمالی
داستان اصحاب کهف
- اصحاب کهف گروهی از افراد مؤمن بودند که از دست پادشاه کافر و ظالم خود به غاری پناه بردند. بر پایۀ روایات، این پادشاه مشرک "دقیانوس" و محل واقعه "افسوس" دانسته شده است[۱]. خداوند آنان را به خوابی طولانی برد و بعد از آن به گونه‌ای معجزه‌آسا پس از چند قرن از خوابیدن بیدار شدند و پس از مدتی دوباره به خواب فرو رفتند[۲].
- داستان اصحاب کهف یکی از زیباترین و پندآموزترین قصص قرآنی است که با اشاراتی کوتاه اما پر مغز در سورۀ کهف آمده است. در این سوره سرگذشت این افراد و چگونگی بیدار شدن‌شان بیان شده است[۳]. در این آیات، سخن از یکتاپرستانی است که برای گریز از پرستش خدایان دروغین به غاری پناه بردند تا از گزند ستمکاران بتپرست نجات پیدا کنند. خواب آنها به فرمان پروردگار سالیانی به طول انجامید و در این مدت، چنان هیبتی داشتند که کسی را یارای نزدیک شدن و نگریستن به آنان نبود و آنان را بیدار میپنداشتند. این خفتگان سالیانی چند ـ بر پایۀ آیات قرآنی، ۳۰۹ سال ـ در همان حال گذراندند؛ چون به خواست خداوند از خواب برخاستند، چنان گمان کردند که فقط یک روز یا نصف روز را خواب بودهاند؛ زمانی که یکی از ایشان برای فراهم آوردن غذا به شهر رفت، مردم از حال شگفتانگیزشان آگاهی یافتند و تصمیم گرفتند بعد از خواب دوبارۀ آنها بر در غار آنان، مسجدی به درست کنند[۴].
اصحاب کهف یاران امام زمان (ع)
- براساس روایات اصحاب کهف گروهی از یاران حضرت مهدی (ع) هستند که در این بازگشت از حکومت جهانی عدل و قسط، بهرۀ وافری خواهند برد[۵]، مانند:
- امام صادق (ع) فرمودند: «هنگامی که قائم (ع) از پشت این خانه ظهور کند، خداوند همراه او ۲۷ تن برمی‌انگیزد که چهارده تن از قوم حضرت موسی (ع) هستند و هشت تن از اصحاب کهف و مقداد و جابر انصاری و مؤمن آل فرعون و یوشع بن نون وصی حضرت موسی (ع)»[۶]. [۷]
- همچنین فرمودند: «وقتی دابة الارض خارج می‌شود، خداوند اصحاب کهف را همراه با سگ‌شان برمی‌انگیزد، یکی از آنها "میلخاء" نام دارد و دیگری "حملاها"»[۸].
- از امام باقر (ع) روایت شده: «قائم (ع) ٣٠٩ سال حکومت می‌کند به تعداد سال‌هایی که اصحاب کهف در کهف درنگ کردند[۹][۱۰]
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «در ماه مبارک رمضان دو صدا شنیده خواهد شد. ندایی از سوی حق در صبح و ندایی از سوی باطل در عصر... سپس خداوند اصحاب کهف را با سگ‌شان بیدار نموده و از غار بیرون می‌آیند. نام دو تن از آنان "ملیخا" و "خملاها" است»[۱۱][۱۲]
- اگرچه اهل سنت به شدّت با اعتقاد به رجعت مخالف‌اند اما برخی از مفسران آنها به زنده شدن اصحاب کهف در دوران ظهور حضرت مهدی (ع) اشاره کردهاند[۱۳][۱۴]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«اصحاب کهف از رجعتکنندگان و یاران حضرت مهدی (ع) هستند[۱۵]. در قصههای قرآنی "اصحاب کهف"، نام گروهی از مؤمنان است که از ستم پادشاهی مشرک به غاری پناه بردند و سالیانی دراز به خواب عمیقی فرو رفتند. بر پایه روایات، این پادشاه مشرک "دقیانوس" و محل واقعه "افسوس" دانسته شده است[۱۶]. داستان این گروه، با اشاراتی کوتاه اما پر مغز، در آیههای نخستین سوره "کهف" یاد شده است. در آن آیات، سخن از یکتاپرستانی است که برای گریز از پرستش خدایان دروغین، به غاری پناه بردند تا از گزند ستمکاران بتپرست برهند. خوابی که آنان را در ربود، به فرمان پروردگار سالیانی به طول انجامید و در این مدت، چنان هیبتی داشتند که کسی را یارای نزدیک شدن و نگریستن به آنان نبود و آنان را بیدار میپنداشتند. این خفتگان سالیانی چند را "بر پایه آیات قرآنی، ۳۰۹ سال" در همان حال گذراندند. چون به خواست الهی از خواب برخاستند، چنان گمان بردند که فقط روزی یا نصفی از روز را خواب بودهاند. چون یکی از ایشان، برای فراهم آوردن غذا به شهر درآمد، مردم از حال شگفتانگیزشان آگاهی یافتند و بر آن شدند بر در غار آنان، مسجدی به پا سازند[۱۷]. در روایات، آنان را گروهی از یاران حضرت مهدی (ع) دانستهاند که در این بازگشت، از حکومت جهانی عدل و قسط، بهره وافری خواهند برد[۱۸]. امام صادق (ع) در این‌باره فرمود: "هنگامی که قائم (ع) از پشت این خانه ظهور کند، خداوند همراه او ۲۷ تن برمی‌انگیزد که چهارده تن از قوم حضرت موسی (ع) هستند، و هشت تن از اصحاب کهف و مقداد و جابر انصاری و مؤمن آل فرعون و یوشع بن نون وصی حضرت موسی (ع)[۱۹]. اگرچه اهل سنت به شدّت با اعتقاد به رجعت مخالف‌اند اما برخی از مفسران آنها به زنده شدن اصحاب کهف در دوران ظهور حضرت مهدی (ع) اشاره کردهاند[۲۰]»[۲۱]. |
| ۲. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«در روایات آمده است که اصحاب کهف هنگام ظهور، براى یارى حضرت مهدى (ع) خواهند آمد[۲۲]. مفضل بن عمر مى‌گوید:امام صادق (ع) فرمود: "هنگامى که قائم آل محمد (ص) ظهور کند، تعدادى از پشت کعبه بیرون مى‌آیند که هفت نفر از اصحاب کهف، از جمله آنان هستند[۲۳]. حلبى مى‌گوید: اصحاب کهف همگى از نژاد عرب‌اند و جز به عربى سخن نمى‌گویند و آنان وزیران مهدى هستند[۲۴]. پیشواى ششم در مورد آخرین رو در رویى سپاه حق با قوم یهود مى‌فرماید:. . . وقتى دابة الارض خارج مى‌شود، خداوند اصحاب کهف را همراه با سگ‌شان برمى‌انگیزد، یکى از آنها "میلخاء" نام دارد و دیگرى "حملاها"[۲۵]. از امام باقر (ع) روایت شده که: قائم (ع) ٣٠٩ سال حکومت مى‌کند، به تعداد سال‌هایى که اصحاب کهف در کهف درنگ کردند[۲۶]. اصحاب کهف، افراد مؤمنى بودند که ایمان خود را از حاکم زمان خود، پنهان مى‌کردند و آنان به غارى پناه برده و سال‌ها در آن‌جا به خواب رفتند. بعد از گذشت سال‌هاى طولانى بیدار شدند و اندکى پس از آن وفات کردند که داستان آنان در سوره کهف آمده است»[۲۷]. از اصحاب کهف است که از انصار حضرت مهدی (ع) و یکی از شاهدان حضرت هنگام خروج خواهد بود[۲۸]»[۲۹]. |
| ۳. آقای حیدرزاده؛ |
|---|
|
آقای عباس حیدرزاده، در کتاب «فرهنگنامه آخرالزمان» در این‌باره گفته است:
«اصحاب کهف گروهی از افراد مؤمن بودند که از دست پادشاه کافر و ظالم خود به غاری پناه بردند. خداوند آنان را به خوابی طولانی برد. آنان به گونه‌ای معجزه‌آسا، پس از چند قرن خوابیدن بیدار شدند و پس از مدتی دوباره به خواب فرو رفتند. اصحاب کهف از یاران حضرت قائم (ع) خواهند بود و در زمان رجعت باز خواهند گشت. امام صادق (ع) می‌فرماید: حضرت قائم (ع) در پشت شهر کوفه بیست و هفت نفر را ظاهر خواهد کرد (و به دنیا رجعت خواهد داد). پانزده نفر از بنی‌اسرائیل که به حق راهنمایی می‌کردند و عدالت می‌ورزیدند، هفت نفر از اصحاب کهف، یوشع بن نون، سلمان، ابودجانه انصاری، مقداد و مالک اشتر نخعی. آنان به یاری حضرت خواهند آمد و از سوی حضرت به امارت منصوب خواهند شد[۳۲]. امیرالمؤمنین (ع) فرمود: در ماه مبارک رمضان دو صدا شنیده خواهد شد. ندایی از سوی حق در صبح و ندایی از سوی باطل در عصر... سپس خداوند اصحاب کهف را با سگ‌شان بیدار نموده و از غار بیرون می‌آیند. نام دو تن از آنان "ملیخا" و "خملاها" می‌باشد[۳۳]. داستان اصحاب کهف یکی از زیباترین و پندآموزترین قصص قرآنی است که در سوره کهف آمده است، در این سوره سرگذشت این افراد و چگونگی بیدار شدن‌شان بیان شده است[۳۴]. |
پرسش‌های وابسته
- مراد از ظهور در روایات چیست؟ (پرسش)
- درک زمان ظهور امام مهدی چه فضیلت‌های دارد؟ (پرسش)
- برخی از رخدادهای هنگام ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- بعد از ظهور امام مهدی نخستین مراسمی که انجام می‌شود چیست؟ (پرسش)
- چه کسانی از ظهور امام مهدی خوشحال می‌شوند؟ (پرسش)
- وقایع هنگام ظهور چیست؟ (پرسش)
- کیفیت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- بعد از ظهور امام مهدی چه‌قدر طول می‌کشد تا جهان اصلاح شود؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از ظهور چه اقدامات اصلاحی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از ظهور چه عملی انجام میدهند؟ (پرسش)
- اولین سخنانی که امام بعد از ظهور میفرمایند چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی چگونه برای خون‌خواهی امام حسین قیام می‌کند؟ (پرسش)
- امام مهدی در عصر ظهور با اهل ذمه چه خواهد کرد؟ (پرسش)
- امام مهدی بعد از ظهور با انحرافات فکری چگونه برخورد خواهد کرد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی بعد از ظهور با اعراب به جنگ برمیخیزد؟ (پرسش)
- امام مهدی با چه پرچمی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- تردیدگنندگان در وجود امام مهدی چه می گویند؟ (پرسش)
- امام مهدی پس از ظهور چه تغییراتی در مراسم حج به وجود می‌آورد؟ (پرسش)
- نقش ترس به عنوان یکی از لشکرهای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در مقابله با ستمگران و اجرای حدود و احکام الهی چگونه رفتاری دارند؟ (پرسش)
- وضعیت امنیت اجتماعی در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
- آیا حوادث پس از ظهور در ماه جمادی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
- چه ارتباطی میان تصرف رودخانه‌ها و قیام امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
- چه گروه‌هایی به یاری امام مهدی می‌شتابند؟ (پرسش)
- امام مهدی پس از ظهور کدام سرزمین را به تصرف در می‌آورد؟ (پرسش)
- رشد و شکوفایی علم در زمان پس از ظهور به چه معنا است؟ (پرسش)
- پس از ظهور چه گروه‌هایی علیه امام مهدی شورش می‌کنند؟ (پرسش)
- امام مهدی در قیام خود چه مساجدی را ویران می‌کند؟ (پرسش)
- آیا پیش از ظهور امام مهدی در جهان جنگی رخ می‌دهد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی پس از ظهور از قاتلان امام حسین انتقام خواهد گرفت؟ (پرسش)
- امام مهدی وقتی که میآید اولین کاری که می‌کند چیست؟ (پرسش)
- معنای این جمله که می‌گویند هنگام ظهور از اسلام و قرآن چیزی جز نام باقی نمانده است چیست؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگام ظهور اموال ثروتمندان را علیرغم میل باطنی آنها بین فقرا تقسیم می‌کند؟ (پرسش)
- چگونه امام مهدی بر دولتها پیروز می‌شود و این تعداد جمعیت جهان تسلیم او می‌شوند؟ (پرسش)
- آیا با ظهور امام مهدی همه مردم مسلمان می‌شوند؟ (پرسش)
- برخی می‌گویند با توجه به روایات در زمان امام مهدی امکان گناه کردن وجود ندارد آیا این گفته‌ها درست است؟ (پرسش)
- اگر امام مهدی شیطان را بکشند مردمان پس از ظهوراز فریب‌های شیطان در امان خواهند ماند این چگونه با عدالت خدا سازگار است؟ (پرسش)
- اگر در زمان امام مهدی امکان گناه وجود دارد پس چرا ظلم و گناه صورت نمی‌گیرد و یا بسیار اندک است؟ (پرسش)
- آیا پس از ظهور یا قیام یا تشکیل حکومت بقیه الله کسی هم گناه می‌کند؟ اختیار چه می‌شود؟
- امام مهدی در منطقه تمارین چه اقدامی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
- آیا اصحاب کهف به یاری امام مهدی می‌آیند؟ (پرسش)
- فرماندهان سپاه امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی جهان‌گشایی خواهد داشت؟ (پرسش)
- آخرین شورش علیه امام مهدی کدام است؟ (پرسش)
- امام مهدی چه شهرهایی را به تصرف در می‌آورد؟ (پرسش)
- مردمان کدام شهرها با امام مهدی می‌جنگند؟ (پرسش)
- امام مهدی چگونه شهر ارمینیه را به تصرف خود در می‌آورد؟ (پرسش)
- آیا شهر ارنون در زمینه سازی برای ظهور امام مهدی نقشی دارد؟ (پرسش)
- چه طایفه‌هایی با امام مهدی به نبرد می‌پردازند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگام قیام سوار بر اسب است؟ (پرسش)
- اولین کسی که با امام مهدی بیعت کرده و دست حضرت را میبوسد کیست؟ (پرسش)
- زندگی امام بعد از ظهور چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- رفتار امام مهدی با مجاهدان و شهیدان چگونه است؟ (پرسش)
- جهان گشایی امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- احیای سنت محمدی پس از ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- احکامی الهی که در زمان ظهور امام مهدی اجرا می‌شوند کدامند؟ (پرسش)
- مفهوم چهره‌شناسی امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیه شریفه انا بقية الله فی ارضه توسط امام مهدی خطاب به چه کسی در پاسخ به چه سوالی قرائت گردید؟ (پرسش)
- وضعیت مردم در عصر ظهور امام مهدی از نظر فرهنگی، اخلاقی و تربیتی چگونه است؟ (پرسش)
- عصر غیبت کبری چه تأثیراتی در دوران پس از ظهور دارد؟ (پرسش)
- نقش ترک‌ها در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
- منظور از ترک‌ها در روایات آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- نقش عرب‌ها در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
- نقش یمن در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
- حوادث مصر در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۱۴، ص ۴۱۱؛ حسن بن ابی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ج ۲، ص ۳۶۰.
- ↑ ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.
- ↑ ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸ ـ۴۹.
- ↑ ارشاد القلوب، ص ۲۸۶؛ حلیة الابرار، ج ۲، ص ۶۰۱.
- ↑ «إِذَا ظَهَرَ الْقَائِمُ (ع) مِنْ ظَهْرِ هَذَا الْبَیْتِ، بَعَثَ اللَّهُ مَعَهُ سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ رَجُلًا، مِنْهُمْ أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ قَوْمِ مُوسَی(ع)، وَ أَصْحَابُ الْکَهْفِ ثَمَانِیَةٌ، وَ الْمِقْدَاد وَ جَابِرٌ الْأَنْصَارِیُّ، وَ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ، وَ یُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَصِیُّ مُوسَی (ع)»؛ ر.ک: طبری، دلائل الامامة، ص ۲۴۸؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص ۲۶۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸-۴۹؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.
- ↑ «وَ تَخْرُجُ دَابَّةُ الْأَرْضِ وَ تُقْبِلُ الرُّومُ إِلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ عِنْدَ کَهْفِ الْفِتْیَةِ فَیَبْعَثُ اللَّهُ الْفِتْیَةَ مِنْ کَهْفِهِمْ مَعَ کَلْبِهِمْ مِنْهُمْ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ مَلِیخَا وَ آخَرُ خملاها»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵؛ ج ۵۳، ص ۸۵.
- ↑ «إِنَّ الْقَائِمَ یَمْلِکُ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ تِسْعَ سِنِینَ کَمَا لَبِثَ أَهْلُ الْکَهْفِ فِی کَهْفِهِم»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۲۹.
- ↑ «...فَیَبْعَثُ اللَّهُ الْفِتْیَةَ مِنْ کَهْفِهِمْ مَعَ کَلْبِهِمْ مِنْهُمْ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ مَلِیخَا وَ آخَرُ خملاها وَ هُمَا الشَّاهِدَانِ الْمُسْلِمَانِ لِلْقَائِمِ ع»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۷۵.
- ↑ ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.
- ↑ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القران، ج ۱۰، ص ۳۹۰؛ سیوطی، الدر المنثور، ج ۴، ص ۲۱۵؛ متقی هندی، البرهان، ص ۱۵۰، ح ۱۵.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸-۴۹؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸-۴۹.
- ↑ ر.ک: محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۱۴، ص ۴۱۱؛ حسن بن ابی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ج ۲، ص ۳۶۰
- ↑ ر.ک: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج ۱۲، ص ۳۵۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸-۴۹.
- ↑ "إِذَا ظَهَرَ الْقَائِمُ (ع) مِنْ ظَهْرِ هَذَا الْبَيْتِ، بَعَثَ اللَّهُ مَعَهُ سَبْعَةً وَ عِشْرِينَ رَجُلًا، مِنْهُمْ أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ قَوْمِ مُوسَى (ع)، وَ أَصْحَابُ الْكَهْفِ ثَمَانِيَةٌ، وَ الْمِقْدَاد وَ جَابِرٌ الْأَنْصَارِيُّ، وَ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ، وَ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَصِيُّ مُوسَى (ع) "؛ ر. ک: طبری، دلائل الامامة، ص ۲۴۸؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص ۲۶۶
- ↑ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القران، ج ۱۰، ص ۳۹۰؛ سیوطی، الدر المنثور، ج ۴، ص ۲۱۵؛ متقی هندی، البرهان، ص ۱۵۰، ح ۱۵
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۴۸-۴۹.
- ↑ ارشاد القلوب، ص ۲۸۶؛ حلیة الابرار، ج ۲، ص ۶۰۱.
- ↑ چشم‌اندازى به حکومت مهدى (ع)، نجم الدین طبسى، ص ۱۰۱.
- ↑ منتخب الاثر، ص ۴۸۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵ و ج ۵۳، ص ۸۵.
- ↑ غیبة نعمانى، ص ۱۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱؛ غیبة طوسى، ص ۲۸۳.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۰۶.
- ↑ نجم الثاقب، باب سوم.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۲۹.
- ↑ نجم الثاقب، باب سوم.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۲۹.
- ↑ وافی: ج ۲، ص ۱۱۳، ر.ک: رجعت.
- ↑ بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۷۵.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان ص ۱۰۰.