نقش یمن در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)

نقش یمن در دوران ظهور چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / رخدادهای عصر ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	یمن در دوران ظهور

نقش یمن در دوران ظهور چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی کورانی

حجت الاسلام و المسلمین علی کورانی، در کتاب «عصر ظهور» در این‌باره گفته است:

«روایات متعددی از اهل بیت (ع)، درباره انقلاب اسلامی و زمینه‌ساز ظهور حضرت مهدی (ع) در یمن وارد شده است که برخی از آنها صحیح السند می‌باشد، که حتمی بودن وقوع این انقلاب را تصریح می‌کند و آن را درفش هدایت و زمینه‌ساز قیام حضرت مهدی و یاری‌کننده آن حضرت توصیف می‌کند .. حتی برخی از روایات انقلاب اسلامی یمن را در زمان ظهور، هدایت بخش‌ترین درفش‌ها به‌طور مطلق بحساب می‌آورد و در وجوب یاری رساندن به آن، همان‌گونه تأکید می‌کند که در یاری درفش مشرق ایرانی، بلکه بیش از آن تأکید می‌نماید و وقت آن را همزمان با خروج سفیانی در ماه رجب یعنی چند ماه قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) و پایتخت آن را صنعا معرفی می‌کند.

اما نام رهبر آن، در روایات، معروف به یمنی می‌باشد و روایتی نام وی را "حسن" و یا "حسین" و از نسل زید بن علی (ع) یاد می‌کند ولی این روایت از نظر متن و سند قابل بحث است.

اینک مهم‌ترین روایات مربوط به انقلاب یمنی: از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: "قبل از قیام قائم وقوع پنج علامت حتمی است: یمنی، سفیانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیة و فرورفتن در بیابان". و نیز فرمود: "خروج سفیانی و یمنی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز و ترتیب آنها همچون رشته مهره‌ها پشت سرهم خواهد بود .. پریشانی و سختی از هر سو پدید می‌آید وای بر کسی که با آنها مخالفت و دشمنی کند، در میان درفش‌ها، هدایت کننده‌تر از درفش یمنی وجود ندارد، چرا که درفش حق است و شما را به‌سوی صاحب‌تان دعوت می‌کند. وقتی یمنی قیام کند فروش اسلحه به مردم حرام است. و آنگاه که خروج کند به‌سوی او بشتاب که درفش او درفش هدایت است. و بر هیچ مسلمانی، سرپیچی از او جایز نیست. و اگر کسی چنین کند از اهل آتش خواهد بود، زیرا که او مردم را به حق و به راه مستقیم دعوت می‌کند".

از امام رضا (ع) روایت شده است که فرمود: "قبل از این أمر، سفیانی و مروانی و شعیب بن صالح است پس چگونه می‌گوید این و آن" مجلسی گوید: "یعنی چگونه محمد بن ابراهیم یا دیگری که خروج می‌کند می‌گوید قائم من هستم" و منظور از مروانی یاد شده در روایت، احتمال دارد که أبقع بوده و یا آنکه اصل او خراسانی باشد که از سوی نسخه‌برداران اشتباهی رخ داده باشد.

از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: "خروج این سه تن، خراسانی، سفیانی و یمنی در یک سال و یک ماه و یک روز اتفاق می‌افتد. و درفش یمنی از همه هدایت‌کننده‌تر است زیرا که دعوت به حق می‌کند".

و از هشام بن حکم نقل شده است که گفت: چون طالب حق خروج کرد به ابو عبد الله (امام صادق (ع)) گفته شد: "آیا امیدوارید این شخص یمنی باشد؟ حضرت فرمود: خیر، یمنی دوستدار علی است و این شخص از آن حضرت بیزاری می‌جوید" و در همین روایت آمده است که "یمنی و سفیانی همچون دو اسب مسابقه هستند و هریک می‌کوشد که از دیگری سبقت جوید". و در پاره‌ای از روایات درباره حضرت مهدی (ع) وارد شده است: "او از یمن و آبادی‌ای به نام کرعه خروج می‌کند". بعید نیست که منظور از این شخص همان یمنی باشد که قیام خود را از این منطقه آغاز می‌کند، زیرا آنچه در روایات ثابت و متواتر است. این است که مهدی (ع) از مکه و مسجد الحرام قیام می‌کند.

در کتاب بشارة الاسلام آمده است: "آنگاه، فرمانروائی از صنعاء بنام حسین یا حسن، قیام می‌کند و با قیام او فتنه‌ها از میان می‌رود، خجسته و پاک ظاهر می‌شود و در پرتو او ظلمت از بین می‌رود و حق بعد از پنهان شدن، به‌وسیله او آشکار می‌گردد". و اینک، بررسی‌هایی چند درباره انقلاب و قیام یمنی: اما نقش آن. به‌طور طبیعی، انقلاب زمینه‌ساز حضرت مهدی (ع) در یمن که سهم و نقش عمده‌ای در مساعدت نهضت آن حضرت و یاری رساندن به انقلاب حجاز دارد .. و یاد نشدن این نقش در روایات، وجود آن را نفی نمی‌کند. بلکه ممکن است به جهت حفظ و زیان نرسیدن به آن باشد و ما بزودی در مبحث نهضت آن حضرت خواهیم گفت که نیروی انسانی‌ای که در مکه و حجاز قیام می‌کند تشکیل دهنده سپاه حضرت مهدی (ع) است، به‌طور عمده و اساسی از یاوران حجازی و یمنی وی خواهند بود.

• اما نقش یمنی‌های زمینه‌ساز در عراق: روایات می‌گوید: یمنی در پی نبرد سفیانی با وی وارد عراق می‌شود. نیروهای یمنی و ایرانی جهت رویارویی با سفیانی وارد عمل می‌شوند و از روایات چنین ظاهر می‌شود که نقش نیروهای یمن در نبرد سفیانی نقش پشتیبانی از نیروهای ایرانی است، زیرا از لحن أخبار چنین فهمیده می‌شود که طرف درگیر با سفیانی، مردم مشرق زمین یعنی یاران خراسانی و شعیب هستند. و گویا یمنی‌ها پس از یاری رساندن به آنان به یمن باز می‌گردند. اما در منطقه خلیج، علاوه بر حجاز، یمنی‌ها نقش اساسی خواهند داشت، گرچه روایات، آن را خاطرنشان نساخته‌اند ولی به‌طور طبیعی با توجه به روند حوادث ظهور و جغرافیای منطقه، بایستی فرمانروائی یمن و حجاز و کشورهای حوزه خلیج در دست نیروهای یمن، پیرو حضرت مهدی (ع) قرار گیرد. اما بحث پیرامون اینکه چرا درفش یمنی از درفش خراسانی هدایت بخش‌تر است؟

در حالی‌که درفش خراسانی و درفش‌های اهل مشرق به‌طور کلی به درفش هدایت، توصیف شده و کشته‌شدگان آنها شهید محسوب می‌شوند و خداوند دین خود را به‌وسیله آنان یاری می‌نماید .. با آنکه تعداد نسبتا زیادی از ایرانیان وزیران و مشاوران حضرت مهدی (ع) و یاران خاص او خواهند بود، که از جمله آنان فرمانده نیروهای ایرانی، شعیب بن صالح است که امام مهدی (ع) وی را بسمت فرماندهی کل ارتش خود برمی‌گزیند و با آنکه نقش ایرانیان، در زمینه‌سازی قیام حضرت مهدی (ع) در تمام سطح‌ها، نقش وسیع و فعالی است وآنگهی آنان با قیام و فداکاریهای خود، که آغاز نهضت حضرت مهدی (ع)، به‌وسیله قیام آنان خواهد بود، برتری خاصی دارند و ما آن را در نقش آنان در دوران ظهور بیان خواهیم کرد. بنابراین چرا انقلاب یمنی و درفش وی هدایت‌بخش‌تر از ایرانیان و درفش آنهاست؟ ممکن است دلیل آن، این باشد که سیستم اداری که یمنی در رهبری سیاسی و اداره یمن به‌کار می‌برد صحیح‌تر و از لحاظ سادگی و قاطعیت به روش اداری اسلام نزدیک‌تر باشد. در حالی که دولت ایرانیان از پیچیدگی و دوباره‌کاری و شائبه‌هایی برکنار نیست، بنابراین تفاوت بین این دو تجربه فرمانروائی به طبیعت سادگی و قبیله‌ای جامعه یمن و طبیعت وراثت تمدن و ترکیب جامعه ایرانی برمی‌گردد. و ممکن است انقلاب یمنی ازاین‌رو هدایت‌بخش‌تر بشمار آید که سیاست و دستگاه اجرائی آن قاطع باشد. و نیروهای مخلص و مطیع در اختیار داشته باشد و پیوسته رسیدگی شدید نسبت به آنها کند، البته این همان دستور العملی است که اسلام به اولیاء امور می‌دهد که با کارمندان و کارگزاران خود عمل نمایند چنانکه در منشور امیر مؤمنان (ع) به مالک اشتر استاندار و نماینده امام در مصر می‌بینیم و همانطور که در صفات حضرت مهدی (ع) آمده است که "نسبت به کارگزاران و کارمندان خود سختگیر و نسبت به بینوایان مهربان می‌باشد" در حالی که ایرانیان براساس چنین سیاستی عمل نمی‌کنند، مسئول مقصر، یا خیانتکار نسبت به مصالح مسلمانان را در ملأ عام، جهت عبرت سایرین مجازات نمی‌کنند. زیرا می‌ترسند این عمل باعث تضعیف دولت اسلامی که مظهر موجودیت اسلام است گردد.

و احتمال دارد، درفش یمنی از این جهت هدایت‌کننده‌تر باشد که در ارائه طرح جهانی اسلام رعایت عناوین ثانوی فراوان و ارزیابی‌ها و مفاهیم کنونی (و مقررات بین المللی) را نمی‌کند. در حالی که انقلاب اسلامی ایران معتقد و ملزم به رعایت آنهاست. اما آنچه به‌عنوان دلیل اساسی، پسندیده است این است که انقلاب یمنی اگر هدایت‌گری بیشتری دارد به این دلیل است که مستقیما از رهنمودهای حضرت مهدی (ع) برخوردار می‌گردد و جزء لاینفک قلمرو و طرح نهضت آن حضرت شمرده می‌شود، همچنین یمنی بدیدار حضرتش نائل می‌شود و کسب شناخت و رهنمود می‌کند. مؤید این امر روایات مربوط به انقلاب یمنی‌هاست که رهبر انقلاب یمن یعنی شخص یمنی را می‌ستاید و با این عبارات توصیف می‌نماید: "بسوی حق هدایت می‌کند" و "شما را به‌سوی صاحبتان می‌خواند" و اینکه "برای هیچ مسلمانی سرپیچی از آن جایز نیست و کسی که چنین کند اهل آتش خواهد بود" ... اما انقلاب زمینه‌ساز ایرانیان در روایات آن بیش از ستایش رهبران آن، ستایش از عموم گردیده است، مانند یاوران درفش‌های سیاه و اهل مشرق و قومی از مشرق بجز، شعیب بن صالح که با توجه به روایات، نسبت به بقیه فرماندهان درفش‌های سیاه، امتیاز و برتری ویژه‌ای دارد و پس از آن سید خراسانی و سپس مردی از قم مورد ستایش قرار گرفته است.

أخبار مؤید این معناست که انقلاب یمنی به نهضت ظهور امام (ع) نزدیکتر است تا انقلاب زمینه‌ساز ایرانیان، حتی اگر فرض کنیم یمنی قبل از سفیانی قیام می‌کند یا آنکه یمنی دیگری زمینه‌ساز یمنی وعده داده شده می‌باشد. در حالی که انقلاب ایرانیان به‌دست‌ مردی از قم که سرآغاز نهضت و قیام حضرت مهدی (ع) می‌باشد که "آغاز آن از مشرق است" و فاصله بین شروع انقلاب آنها و بین خراسانی و شعیب بیست یا پنجاه سال و یا آنچه خدا اراده کند، بطول می‌انجامد ... و آغاز چنین انقلابی بر پایه اجتهاد فقهاء و نمایندگان سیاسی آنان قرار دارد و از موقعیتی پاک و خالص آنگونه که انقلاب یمنی به‌طور مستقیم از ناحیه امام مهدی (ع) رهنمود یافته، بهره‌مند نیست.

نکته دیگر، درباره اینکه ممکن است یمنی متعدد بوده و دومی، یمنی وعده داده شده و موردنظر باشد. روایات گذشته خروج یمنی موعود را با صراحت همزمان با ظاهر شدن سفیانی، یعنی سال ظهور حضرت مهدی (ع) بیان کرده است. و روایات دیگری با سند صحیح از امام صادق (ع) وجود دارد که می‌گوید: "مصری و یمنی قبل از سفیانی قیام می‌کنند".

بنا به این روایت، بایستی این شخص یمنی اول باشد که زمینه‌ساز یمنی موعود خواهد بود، همچنانکه "مردی از قم" و غیر او از اهل مشرق، زمینه‌ساز خراسانی و شعیب که هردو وعده داده شده‌اند، خواهند بود. اما هنگام خروج یمنی اول را تنها این روایت، پیش از سفیانی تعیین می‌کند. البته ممکن است اندکی قبل از او و یا سالهای طولانی باشد. و الله العالم. مطلب دیگر، خبر "کاسر عینه در صنعاء" است که عبید بن زرارة آن را از امام صادق (ع) چنین روایت نموده است، که گفت: "نزد ابو عبد الله (امام صادق (ع)) در مورد سفیانی سخن گفته شد. فرمود: او چگونه خروج می‌کند در حالی که کاسر عینه‌ در صنعاء هنوز خروج نکرده است".

این خبر از روایات قابل توجه است که در منابع درجه اول همچون کتاب غیبت نعمانی آمده و شاید سند آن صحیح باشد و احتمال دارد مردی که قبل از سفیانی ظاهر می‌شود یمنی اول باشد که زمینه‌ساز یمنی وعده داده شده است چنانکه ذکر کردیم و ممکن است چند احتمال در تفسیر "کاسر عینه" وجود داشته باشد که بهترین آنها می‌تواند یک بیان رمزی از ناحیه امام صادق (ع) باشد که معنای آن جز در وقت خود آشکار نمی‌گردد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «روایات متعددی از اهل بیت (ع) درباره انقلاب اسلامی و زمینه‌سازی ظهور حضرت مهدی (ع) در یمن وارد شده است که برخی از آن‌ها صحیح السند می‌باشند، که حتمی بودن وقوع این انقلاب را تصریح می‌کند و آن را درفش هدایت و زمینه‌ساز قیام حضرت مهدی و یاری کننده آن حضرت توصیف می‌کند. حتی برخی از روایات انقلاب اسلامی، یمن را در زمان ظهور، هدایت‌بخش‌ترین درفش‌ها به‌طور مطلق به حساب می‌آورد و در وجوب یاری رساندن به آن، همان‌گونه تأکید می‌نماید که در یاری درفش مشرق ایرانی، بلکه بیش از آن تأکید می‌کند و وقت آن را همزمان با خروج سفیانی در ماه رجب یعنی چند ماه قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) و پایتخت آن را صنعا معرفی می‌کند. اما نام رهبر آن در روایات، معروف به یمنی می‌باشد و روایتی نام وی را "حسن" و یا "حسین" و از نسل زید بن علی (ع) یاد می‌کند، ولی این روایت از نظر متن و سند قابل بحث است. از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: قبل از قیام قائم پنج علامت حتمی است: یمنی، سفیانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیه و فرو رفتن در بیابان. در پاره‌ای از روایات درباره حضرت مهدی (ع) آمده است که: "او از یمن و آبادی به نام کرعه خروج خواهد کرد" بعید نیست که منظور از این شخص همان یمنی باشد که قیام خود را از این منطقه آغاز می‌کند، زیرا آن‌چه در روایات متواتر است، این است که مهدی (ع) از مکه و مسجد الحرام قیام می‌کند. روایات می‌گوید: یمنی در پی نبرد سفیانی با وی وارد عراق می‌شود و نیروهای یمنی و ایرانی جهت رویاروی با سفیانی وارد عمل می‌شوند و از روایات چنین ظاهر می‌شود که نقش نیروهای یمن در نبرد سفیانی، نقش پشتیبانی از نیروهای ایرانی است؛ زیرا از لحن اخبار چنین فهمیده می‌شود که طرف درگیر با سفیانی، مردم مشرق‌زمین یعنی یاران خراسانی و شعیب هستند و گویا یمنی‌ها پس از یاری رساندن به آنان به یمن باز می‌گردند. اما در منطقه خلیج، علاوه بر حجاز، یمنی‌ها نقش اساسی خواهند داشت، گرچه روایات آن را خاطرنشان نساخته‌اند، ولی به‌طور طبیعی با توجه به روند حوادث ظهور و جغرافیای منطقه، بایستی فرمانروایی یمن و حجاز و کشورهای حوزه خلیج در دست نیروهای یمن، پیرو حضرت مهدی (ع) قرار گیرد».

پرسش‌های وابسته

1. مراد از ظهور در روایات چیست؟ (پرسش)
2. درک زمان ظهور امام مهدی چه فضیلت‌های دارد؟ (پرسش)
3. برخی از رخدادهای هنگام ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
4. بعد از ظهور امام مهدی نخستین مراسمی که انجام می‌شود چیست؟ (پرسش)
5. چه کسانی از ظهور امام مهدی خوشحال می‌شوند؟ (پرسش)
6. وقایع هنگام ظهور چیست؟ (پرسش)
7. کیفیت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
8. بعد از ظهور امام مهدی چه‌قدر طول می‌کشد تا جهان اصلاح شود؟ (پرسش)
9. امام مهدی بعد از ظهور چه اقدامات اصلاحی انجام می‌دهد؟‌ (پرسش)
10. امام مهدی‏ بعد از ظهور چه عملی انجام می‌‏دهند؟ (پرسش)
11. اولین سخنانی که امام بعد از ظهور می‌‏فرمایند چیست؟ (پرسش)
12. امام مهدی چگونه برای خون‌خواهی امام حسین قیام می‌کند؟ (پرسش)
13. امام مهدی در عصر ظهور با اهل ذمه چه خواهد کرد؟ (پرسش)
14. امام مهدی‏ بعد از ظهور با انحرافات فکری چگونه برخورد خواهد کرد؟ (پرسش)
15. آیا امام مهدی‏ بعد از ظهور با اعراب به جنگ برمی‌‏خیزد؟ (پرسش)
16. امام مهدی با چه پرچمی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
17. تردیدگنندگان در وجود امام مهدی چه می گویند؟ (پرسش)
18. امام مهدی پس از ظهور چه تغییراتی در مراسم حج به وجود می‌آورد؟ (پرسش)
19. نقش ترس به عنوان یکی از لشکرهای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
20. امام مهدی در مقابله با ستمگران و اجرای حدود و احکام الهی چگونه رفتاری دارند؟ (پرسش)
21. وضعیت امنیت اجتماعی در عصر ظهور چگونه است؟ (پرسش)
22. آیا حوادث پس از ظهور در ماه جمادی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
23. چه ارتباطی میان تصرف رودخانه‌ها و قیام امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
24. چه گروه‌هایی به یاری امام مهدی می‌شتابند؟ (پرسش)
25. امام مهدی پس از ظهور کدام سرزمین را به تصرف در می‌آورد؟ (پرسش)
26. رشد و شکوفایی علم در زمان پس از ظهور به چه معنا است؟ (پرسش)
27. پس از ظهور چه گروه‌هایی علیه امام مهدی شورش می‌کنند؟ (پرسش)
28. امام مهدی در قیام خود چه مساجدی را ویران می‌کند؟ (پرسش)
29. آیا پیش از ظهور امام مهدی در جهان جنگی رخ می‌دهد؟ (پرسش)
30. آیا امام مهدی پس از ظهور از قاتلان امام حسین انتقام خواهد گرفت؟ (پرسش)
31. امام مهدی وقتی که می‏آید اولین کاری که می‌‏کند چیست؟ (پرسش)
32. معنای این جمله که می‌گویند هنگام ظهور از اسلام و قرآن چیزی جز نام باقی نمانده است چیست؟ (پرسش)
33. آیا امام مهدی هنگام ظهور اموال ثروت‏مندان را علی‏رغم میل باطنی آنها بین فقرا تقسیم می‏کند؟ (پرسش)
34. چگونه امام مهدی بر دولتها پیروز می‌‏شود و این تعداد جمعیت جهان تسلیم او می‌‏شوند؟ (پرسش)
35. آیا با ظهور امام مهدی همه مردم مسلمان می‌شوند؟ (پرسش)
36. برخی می‌گویند با توجه به روایات در زمان امام مهدی امکان گناه کردن وجود ندارد آیا این گفته‌ها درست است؟ (پرسش)
37. اگر امام مهدی شیطان را بکشند مردمان پس از ظهوراز فریب‌های شیطان در امان خواهند ماند این چگونه با عدالت خدا سازگار است؟ (پرسش)
38. اگر در زمان امام مهدی امکان گناه وجود دارد پس چرا ظلم و گناه صورت نمی‌گیرد و یا بسیار اندک است؟ (پرسش)
39. آیا پس از ظهور یا قیام یا تشکیل حکومت بقیه الله کسی هم گناه می‌کند؟ اختیار چه می‌شود؟
40. امام مهدی در منطقه تمارین چه اقدامی انجام می‌دهد؟ (پرسش)
41. آیا اصحاب کهف به یاری امام مهدی می‌آیند؟‌ (پرسش)
42. فرماندهان سپاه امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
43. آیا امام مهدی جهان‌گشایی خواهد داشت؟ (پرسش)
44. آخرین شورش علیه امام مهدی کدام است؟ (پرسش)
45. امام مهدی چه شهرهایی را به تصرف در می‌آورد؟ (پرسش)
46. مردمان کدام شهرها با امام مهدی می‌جنگند؟ (پرسش)
47. امام مهدی چگونه شهر ارمینیه را به تصرف خود در می‌آورد؟ (پرسش)
48. آیا شهر ارنون در زمینه سازی برای ظهور امام مهدی نقشی دارد؟ (پرسش)
49. چه طایفه‌هایی با امام مهدی به نبرد می‌پردازند؟ (پرسش)
50. آیا امام مهدی هنگام قیام سوار بر اسب است؟‌ (پرسش)
51. اولین کسی که با امام مهدی بیعت کرده و دست حضرت را می‏‌بوسد کیست؟ (پرسش)
52. زندگی امام بعد از ظهور چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
53. رفتار امام مهدی با مجاهدان و شهیدان چگونه است؟ (پرسش)
54. جهان گشایی امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
55. احیای سنت محمدی پس از ظهور امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
56. احکامی الهی که در زمان ظهور امام مهدی اجرا می‌شوند کدامند؟ (پرسش)
57. مفهوم چهره‌شناسی امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
58. آیه شریفه انا بقية الله فی ارضه توسط امام مهدی خطاب به چه کسی در پاسخ به چه سوالی قرائت گردید؟ (پرسش)
59. وضعیت مردم در عصر ظهور امام مهدی از نظر فرهنگی، اخلاقی و تربیتی چگونه است؟ (پرسش)
60. عصر غیبت کبری چه تأثیراتی در دوران پس از ظهور دارد؟ (پرسش)
61. نقش ترک‌ها در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
62. منظور از ترک‌ها در روایات آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
63. نقش عرب‌ها در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
64. نقش یمن در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)
65. حوادث مصر در دوران ظهور چیست؟ (پرسش)