نصرت امام مهدی

معناشناسی

نصرت در لغت به‌معنای یاری دادن، پیروز کردن^[۱]، استیلا و غلبه دادن است^[۲].

نصرت و یاری پیامبر اکرم (ص) و ائمّه هدی (ع) یعنی عمل نمودن به دستورهای ایشان و این در زمان‌های مختلف متفاوت است. گاهی نظامی، گاهی دعا و صدقه، گاهی تشکیل مجلس و ذکر فضیلت و مبارزه فرهنگی است^[۳].

اهمیت نصرت امام

دربارۀ اهمیت‌ نصرت و یاری امام در روایات و زیارات مطالبی وجود دارد: «وَ نُصْرَتِی مُعَدَّةٌ لَکُمْ»^[۴]. نصرت ائمه (ع) تقویت راه آنهاست که راه‌ خدا‌ و رسول خداست و تجلی نصرت خداوند در یاری دین خداست: ﴿يَأَيهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِن تَنصُرُواْ اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدَامَكم‏﴾^[۵]. بنابراین، نصرت ائمه (ع) بر هر فرد به مقدار توان و امکانات واجب‌ است^[۶].

نصرت امام مهدی (ع)

یکی از نمونه‌های نصرت، تقویت حکومت حضرت مهدی (ع) است که امام صادق (ع) درباره آن می‌‌فرماید: «نه تنها اعتقاد به امام زمان (ع) واجب است، بلکه خداوند یاری حضرت را در زمان غیبت واجب گردانیده است»^[۷]. این نصرت می‌تواند هم در دوران غیبت باشد و هم در دوران ظهور.

انواع نصرت در زمان غیبت

یاری امام زمان (ع) در دوران غیبت در سه مرحله صورت می‌‌گیرد:

نصرت قلبی

کمترین مرتبۀ یاری امام، اعتقاد قلبی به امامت و تسلیم قلبی به ولایت اوست؛ زیرا اعتقاد به امامت ایشان، از ارکان اعتقادی دین اسلام است که مرگ بدون آن، از نوع مرگ ضلالت و جاهلیت است. باید تلاش کرد تا غفلت از امام زمان ـ که در جامعۀ امروزی عمومیت یافته ـ دامنگیر نشود. البته یاری قلبی و آماده‌سازی قلب که یکی از مهم‌ترین ساحت‌های وجودی انسان در خدمت ولیّ الله است، مصادیق متعددی دارد که اگر این مصادیق در جان و دل کسی رسوخ پیدا کند، باطن و عمق وجود شخص، آمادۀ سربازی و یاری ولیّ خدا می‌گردد و در فتنه‌ها و لغزش‌گاه‌ها ثابت قدم و پابرجا می‌ماند. برخی از مصادیق یاری قلبی امام زمان (ع) عبارت است از:

معرفت بیشتر و عمیق‌تر به امام (ع) و اهداف ایشان: معرفت به اینکه امروز ایشان از شیعیان چه توقعی دارند و با توجه به امکانات بسیاری که در اختیار آنهاست چه باید بکنند. معرفت به عهدی که از عالم میثاق با ولایت و صاحبان ولایت بسته‌اند و در دعای عهد و برخی دیگر از دعاها آن را تجدید می‌کنند. عهدی که طبق توقیع شریف آن حضرت، اگر شیعیانش یکدل و یکپارچه بر آن ثابت قدم بودند فرج به تأخیر نمی‌افتاد: «اگر شیعیان ما ـ که خداوند توفیق طاعتشان دهد ـ در وفای به عهدی که دارند همدل و متحد بودند، سعادت دیدار و فرج ما عقب نمی‌افتاد»^[۸].
نیّت و آرزوی سربازی تا شهادت: یکی دیگر از مصادیق یاری قلبی امام عصر (ع) نیّت و عزم جدی بر نصرت حضرت تا پای جان و آرزوی مقام شهادت در رکاب اوست: «خداوندا، مرا از انصار و یاران و از کسانی که از او دفاع می‌کنند و در حضورش به شهادت می‌رسند قرار ده!»^[۹] این تلقین و تمرین قلبی، در آمادگی و رشد و پرورش مؤمن بسیار مؤثر است. به طور کلی همان‌طور که آرزوها و تمنیّات هر کسی متناسب با شخصیت و شاکلۀ درونی اوست و ریشه در ذات و صفات درونش دارد، متقابلاً همین آرزوها و درخواست‌های قلبی همت و در نهایت شخصیت انسان را شکل می‌دهد.
محبت و دلدادگی: یکی دیگر از مصادیق یاری قلبی امام عصر (ع) که از وظایف ایمانی هر انسان معتقد و متدینی است، محبت و مودت حضرت ولی عصر (ع) و دلدادگی به آن مظهر خوبی‌هاست. بدون تردید آنکه از اعماق قلب شیفتگی و دلدادگی نسبت به حضرتش نداشته باشد، نمی‌تواند سرباز خوبی برای او باشد^[۱۰].

نصرت زبانی

نصرت زبانی یعنی باید بدون هراس از سرزنش تبهکاران و بی‌دینان، در نشر فرهنگ مهدویت کوشید. بهترین یاری زبانی رفتن به سراغ ایتام آل محمد (ع) و تقویت عقیدۀ شیعیان و جوانانی است که از مشاهده امامشان محرومند، با ذکر دلایل تا در مسیر امامت و ولایت استوار بمانند و طعمۀ شیادان نشوند. نکته بسیار مهم این است که یاری امام زمان (ع) تنها در زمان ظهور حضرت نخواهد بود، یکی دیگر از راه‌های نصرت زبانی این است که دوستان آن حضرت زیاد شوند و این هدف مقدس از راه‌های گوناگون قابل دستیابی است؛ مثل زنده نگه داشتن یاد و نام امام زمان در محیط و جمع فامیل و دوستان و همسایگان، همچنین دور نگه داشتن دوستان و فامیل از بدی‌هایی مانند گناه و فساد که آنها را از امام زمان (ع) و دوستی آن حضرت جدا می‌کند. پس باید با روی خوش، نصیحت، دل‌سوزی و عمل‌کرد زیبا، در ساختن خود و دیگران گام برداشت و از امر به معروف و نهی از منکر خسته و آزرده نشد^[۱۱].

نصرت عملی

نصرت عملی یعنی باید با تهذیب نفس در حیطۀ فردی و یاری عالمان دینی در حیطه اجتماعی، به تحقق آرمان‌های امام عصر (ع) کمک کرد. امام صادق (ع) فرمود: «کسی که دوست دارد از یاران قائم (ع) باشد، پس منتظر بماند و به پرهیزکاری و روش‌های نیک خو بگیرد، اگر او بمیرد و بعد از او قائم (ع) قیام کند، برای او پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده باشد. بنابراین (در عمل به دین)، جدیت و تلاش کنید و ای گروهی که مورد عنایت و رحمت خدا هستید (پاداش الهی) گوارایتان باد!»^[۱۲] در فرازی از دعای ندبه آمده است: «(بار خدایا) ما را بر ادای حقوق او، سعی و کوشش در پیروی او و دوری از عصیان و سرکشی او، یاری فرما»^[۱۳].

از راه‌های یاری امام زمان (ع) این است که وقتی دیگران، شیعیان را دوست‌دار و مرید امام زمان (ع) می‌شناسند، آنها نباید کاری کنند که سبب نفرت دیگران از دین و پیشوایان دینی بشود، همان‌گونه که در روایات آمده است: «برای ما زینت باشید، نه مایه ننگ و زشتی»^[۱۴].

در همین زمینه امام باقر (ع) فرمودند: «به خداوند سوگند من بوی شما و جان شماها را دوست می‌‌دارم پس شما هم مرا در این باره به پارسائی و کوشش در راه خدا کمک دهید و بدانید که به ولایت‏ ما نتوان رسید جز به پارسائی و کوشش»^[۱۵] ‏‏‏‏بر اساس این روایت، رعایت پرهیزکاری و پارسایی، یاری رساندن به ائمه (ع) است. همچنین در حدیث مفصلی امام صادق (ع) خطاب به زید شحّام می‌فرماید: «به هر کس از مردم که ببینی از من پیروی کنند و به گفتار من عمل کنند، سلام مرا برسان و من به شما سفارش کنم که نسبت به خدای عزّوجلّ تقوا داشته باشید، در دین خود پارسا باشید، در راه خدا کوشش کنید و شما را به راستگویی، امانت، طول دادن سجده و نیکی با همسایه سفارش می‌کنم؛ زیرا محمد (ص) همین دستورات را آورده است. هر که به شما امانتی سپرد، آن را به او پس بدهید، چه نیک رفتار باشد، چه بدکردار؛ زیرا رسول خدا (ص) دستور می‌داد که سوزن و نخ را نیز به صاحبش پس دهید، با فامیل خود پیوند داشته باشید، بر جنازه مرده‌هایشان حاضر شوید، بیمارانشان را عیادت کنید و حقوقشان را بپردازید؛ زیرا هر کس از شما که در دینش پارسا و راستگو باشد، امانت را به صاحبش برگرداند و اخلاقش با مردم خوب باشد؛ می‌گویند: او جعفری است و این مرا شاد می‌کند و از جانب او شاید در دل من آید و می‌گویند: این روش پسندیده جعفر بن محمد است»^[۱۶].

یاری کردن عملی امام زمان و سایر ائمه (ع) راه‌های عملی دیگری نیز دارد از جمله: نامگذاری فرزندان خود به نام آنان؛ فراگرفتن سخنان آنان و آموختن آنها به فرزندان، در شادی آنان شاد بودن و در غم آنان اندوهگین بودن، تجلیل از آنان، رفتن به زیارتشان و یاری رساندن به یاران آنان، پرهیز از انجام دادن هر کاری که سبب توهین و تحقیر آنان است، سرمایه‌گذاری در راه نشر فرهنگ ایشان^[۱۷].

انواع نصرت در زمان ظهور

برای منتظران حقیقی، فرقی بین غیبت و ظهور امام زمان (ع) نیست و در‌ زمان ظهور نیز امام را بر دو گونه نصرت می‌‌دهند:

نصرت مادی: بذل‌ جان برای حفظ جان‌ امام‌؛ مانند اینکه در معرکۀ جنگ از وجود امام دفاع کنیم: ^[۱۸] و وقتی امام مجاهدت می‌‌کند، ما هم باید مجاهدت کنیم؛ یا بذل مال در راه نصرت امام؛ مانند کمک مالی برای برطرف شدن گرفتاری شیعیان^[۱۹].
نصرت معنوی: این نصرت‌، بالاتر از نصرت مادی است؛ مانند اینکه واسطۀ نشر معارف ائمه (ع) بشویم^[۲۰].

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۲۳.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۱۴۰.
↑ ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۲۲۲-۲۲۵؛ فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۷۵.
↑ زیارت جامعه کبیره.
↑ «ای مؤمنان! اگر (دین) خداوند را یاری کنید او نیز شما را یاری می‌کند و گام‌هایتان را استوار می‌دارد» سوره محمد، آیه ۷.
↑ ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۱۰۰؛ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۲۲۲-۲۲۵.
↑ «رابِطُوا إِمَامَکُمْ‏ وَ اتَّقُوا اللَّهَ‏ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ افْتَرَضَ عَلَیْکُمْ‏»؛ بحار الأنوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷.
↑ «وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا...»؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۹۹؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۷.
↑ «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ... وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ»؛ المصباح للکفعمی، ص۵۵۱.
↑ ر.ک: عالی، مسعود، مسأله مهدویت ۱، ص۲۳۶، ۲۳۸؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱.
↑ ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۲۶؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱.
↑ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِیئاً لَکُمْ أَیَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ»، غیبت نعمانی، ص۲۰۰.
↑ «وَ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ اجْتِنَابِ مَعْصِیَتِهِ»
↑ «کونوا لنا زینا و لا تکونوا علینا شینا»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار ج ۶۵ ص ۱۵۱.
↑ «وَ اللَّهِ‏ لَأُحِبُ‏ رِیَاحَکُمْ‏ وَ أَرْوَاحَکُمْ‏ فَأَعِینُونِی‏ عَلَی‏ ذَلِکَ‏ بِوَرَعٍ‏ وَ اجْتِهَادٍ وَ اعْلَمُوا أَنَ‏ وَلَایَتَنَا لَا تُنَالُ‏ إِلَّا بِالْوَرَعِ‏ وَ الِاجْتِهَادِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی ج ۸ ص ۲۱۲
↑ «اقْرَأْ عَلی‏ مَنْ‏ تَری‏ أَنَّهُ‏ یُطِیعُنِی‏ مِنْهُمْ‏ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِیَ‏ السَّلَامَ‏، وَ أُوصِیکُمْ‏ بِتَقْوَی‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏، وَ الْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ، وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ، وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ، وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ، وَ طُولِ السُّجُودِ، وَ حُسْنِ الْجِوَارِ؛ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلی‏ مَنِ ائْتَمَنَکُمْ عَلَیْهَا، بَرّاً أَوْ فَاجِراً، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانَ یَأْمُرُ بِأَدَاءِ الْخَیْطِ، وَ الْمِخْیَطِ؛ صِلُوا عَشَائِرَکُمْ، وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ، وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ، وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ؛ فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ، وَ صَدَقَ الْحَدِیثَ، وَ أَدَّی الْأَمَانَةَ، وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ النَّاسِ، قِیلَ: هذَا جَعْفَرِی‏‏‏‏‏‏»؛ کافی، ج۲، ص۶۳۶.
↑ ر.ک: قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص ۷۹ ـ ۸۲؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۲۶.
↑ ﴿النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ﴾«پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است»؛ سوره احزاب، آیه ۶.
↑ کافی، ج ۲، ص ۱۸۹.
↑ ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۱۰۰؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، مهدویت از منظر ولایت، ص۶۰-۶۱.

[1] بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۲۳.

[2] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۱۴۰.

[3] ر.ک: موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۲۲۲-۲۲۵؛ فاضل همدانی، سید یحیی، نشانه‌های قائم آل محمد، ص ۷۵.

[4] زیارت جامعه کبیره.

[5] «ای مؤمنان! اگر (دین) خداوند را یاری کنید او نیز شما را یاری می‌کند و گام‌هایتان را استوار می‌دارد» سوره محمد، آیه ۷.

[6] ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۱۰۰؛ موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌، ص۲۲۲-۲۲۵.

[7] «رابِطُوا إِمَامَکُمْ‏ وَ اتَّقُوا اللَّهَ‏ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ افْتَرَضَ عَلَیْکُمْ‏»؛ بحار الأنوار، ج ۲۴، ص ۲۱۷.

[8] «وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا...»؛ طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۹۹؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۷.

[9] «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ... وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ»؛ المصباح للکفعمی، ص۵۵۱.

[10] ر.ک: عالی، مسعود، مسأله مهدویت ۱، ص۲۳۶، ۲۳۸؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱.

[11] ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۲۶؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱.

[12] «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِیئاً لَکُمْ أَیَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ»، غیبت نعمانی، ص۲۰۰.

[13] «وَ أَعِنَّا عَلَی تَأْدِیَةِ حُقُوقِهِ إِلَیْهِ وَ الاجْتِهَادِ فِی طَاعَتِهِ وَ اجْتِنَابِ مَعْصِیَتِهِ»

[14] «کونوا لنا زینا و لا تکونوا علینا شینا»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار ج ۶۵ ص ۱۵۱.

[15] «وَ اللَّهِ‏ لَأُحِبُ‏ رِیَاحَکُمْ‏ وَ أَرْوَاحَکُمْ‏ فَأَعِینُونِی‏ عَلَی‏ ذَلِکَ‏ بِوَرَعٍ‏ وَ اجْتِهَادٍ وَ اعْلَمُوا أَنَ‏ وَلَایَتَنَا لَا تُنَالُ‏ إِلَّا بِالْوَرَعِ‏ وَ الِاجْتِهَادِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی ج ۸ ص ۲۱۲

[16] «اقْرَأْ عَلی‏ مَنْ‏ تَری‏ أَنَّهُ‏ یُطِیعُنِی‏ مِنْهُمْ‏ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِیَ‏ السَّلَامَ‏، وَ أُوصِیکُمْ‏ بِتَقْوَی‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏، وَ الْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ، وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ، وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ، وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ، وَ طُولِ السُّجُودِ، وَ حُسْنِ الْجِوَارِ؛ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلی‏ مَنِ ائْتَمَنَکُمْ عَلَیْهَا، بَرّاً أَوْ فَاجِراً، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانَ یَأْمُرُ بِأَدَاءِ الْخَیْطِ، وَ الْمِخْیَطِ؛ صِلُوا عَشَائِرَکُمْ، وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ، وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ، وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ؛ فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ، وَ صَدَقَ الْحَدِیثَ، وَ أَدَّی الْأَمَانَةَ، وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ النَّاسِ، قِیلَ: هذَا جَعْفَرِی‏‏‏‏‏‏»؛ کافی، ج۲، ص۶۳۶.

[17] ر.ک: قرائتی، محسن، جهت‌نما، ص ۷۹ ـ ۸۲؛ علی‌نوری، علی‌ رضا، فرهنگ مهدویت و انتظار ۱، ص ۶۱؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۲۶.

[18] ﴿النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ﴾«پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است»؛ سوره احزاب، آیه ۶.

[19] کافی، ج ۲، ص ۱۸۹.

[20] ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، وظایف امت در برابر امام، ص ۱۰۰؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، مهدویت از منظر ولایت، ص۶۰-۶۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]