زمان و مکان ولادت امام مهدی

مقدمه

مطابق روایت‌های بسیاری از شیعه و برخی از اهل سنت، میلاد خجسته امام عصر (ع) در شب نیمه شعبان ۲۵۵ ه واقع و باعث مزید فضیلت این شب مبارک شده است. البته عده اندکی، زمان‌های دیگری را نیز نقل کرده‌اند^[۱]. عصام از کلینی از علی بن محمد نقل کرده است: ولد الصاحب (ع) فی النصف من شعبان سنة خمس و خمسین و مائتین^[۲].

درباره چگونگی زندگی حضرت مهدی (ع) در دوران پدر بزرگوارشان، احتمالات مختلفی ذکر شده است؛ از جمله:

او تا آخر عمر امام عسکری (ع)، در سامرا زندگی کرده است.
مدتی پس از ولادت، برای حفاظت و رشد، به مدینه برده شد.

دلایل احتمال نخست:

روایاتی که بیانگر تهنیت شیعیان، بر امام عسکری (ع) است: ابو الفضل حسین بن حسن علوی گوید: "در سامرا، به منزل امام حسن (ع) رفتم و ولادت سرورمان، صاحب الزمان (ع) را به وی تبریک گفتم"^[۳].
روایاتی که از زبان حکیمه خاتون، بر دیدن آن حضرت در خانه امام حسن عسکری (ع) دلالت دارد.
روایاتی که بیانگر دیده شدن حضرت مهدی (ع) از سوی گروهی از اصحاب در منزل امام عسکری (ع) است.

دلایل احتمال دوم:

براساس این احتمال، آن حضرت مدتی پس از ولادت، به جهت مسائل امنیتی، ناگزیر سامرا را ترک کرد و به مدینه منوره برده شد. برای تأیید این دیدگاه به روایات و گزارش‌های چندی اشاره شده است: ابو هاشم جعفری گوید: به امام حسن عسکری (ع) عرض کردم: بزرگواری شما مانع از آن است که من از شما پرسش کنم؛ اجازه می‌دهید چیزی بپرسم! حضرت فرمود: بپرس؛ گفتم: آقای من! آیا برای شما فرزندی هست؟ فرمود: بله. گفتم: اگر اتفاق ناگواری برای شما رخ داد، در کجا او را جست‌وجو کنم؟ فرمود: "در مدینه"^[۴]. از این روایت استفاده می‌شود آن حضرت پس از ولادت، مدت نامعلومی در زادگاه خود سپری کرده است؛ آن‌گاه قبل از شهادت پدر خود به مدینه رفته است. البته وجود روایت‌های مختلف، مبنی بر دیده شدن حضرت مهدی (ع) در زمان‌های مختلف در دوران حیات امام عسکری (ع) و نماز خواندن ایشان بر پیکر مطهر پدر، این احتمال را ضعیف می‌نماید. علاوه بر اینکه، در این روایت اشاره شده است: پس از رخ دادن حادثه‌ای برای امام عسکری (ع) (شهادت آن حضرت)، از مهدی (ع) در مدینه جست‌وجو شود. مؤید این سخن، روایاتی است که جایگاه حضرت را در مدت غیبت، در مدینه منوره ذکر کرده‌اند. ابو بصیر از امام صادق (ع) روایت کرده است: "صاحب این امر ناگزیر از غیبتی است و در این مدت ناچار از گوشه‌گیری و کناره‌جویی از دیگران است و طیبه (مدینه) خوش منزلی است و با وجود سی تن (یا به همراهی سی نفر) در آنجا وحشت و ترسی نیست"^[۵]. بنابراین حضرت مهدی (ع)، در نهان می‌زیست و مردم به‌طور عموم از او خبر نداشتند. در این مدت جز تنی چند، کسی او را ندیده بود تا اینکه روز درگذشت امام یازدهم (روز هشتم ماه ربیع الاول سال ۲۶۰ﻫ) فرارسید. در این روز، چهار امر باعث شد تا حضرت مهدی (ع)، خود را به گروهی از مردم بنمایاند و کسانی که برای مراسم تشییع و خاک‌سپاری امام یازدهم حاضر شده بودند، او را ببینند:

یکم. باید امام بر جنازه امام نماز گزارد. حضرت مهدی (ع) برای رعایت این سنت الهی و سِرّ رببانی، می‌بایست ظاهر شود و بر پیکر پدر نماز گزارد.
دوم: مانع این شود که کسی از سوی خلیفه بیاید و بر پیکر امام نماز بخواند و سپس جریان‌ امامت ختم شده اعلام گردد. در نهایت خلیفه ستمگر عباسی، وارث امامت شیعی معرفی شود!!
سوم: از روی دادن انحراف داخلی در جریان امامت جلوگیری شود؛ زیرا جعفر بن علی الهادی، معروف به جعفر کذاب (برادر امام عسکری (ع))، درصدد ادعای امامت بود و می‌خواست بر پیکر آن حضرت نماز گزارد.
چهارم: ادامه جریان امامت و ولایت آن حضرت تثبیت شود و بر معتقدان معلوم گردد که پس از امام حسن عسکری (ع)، امام دوازدهم، حامل این وراثت معنوی و ولایت دینی و دنیایی است. او تولد یافته و موجود است. بر این اساس مردمی که برای انجام مراسم آمده بودند، ناگاه کودکی خردسال را دیدند که در نهایت شکوه و حشمت همچون خورشیدی فروزان، از اندرون منزل خارج شد و عمویش جعفر را ـ که آماده نماز گزاردن بر پیکر پیشوای یازدهم شده بود ـ به یک سو زد و بر پیکر پدر نماز گزارد^[۶].^[۷]

پرسش مستقیم

زمان و مکان ولادت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ ر.ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۹؛ کتاب الغیبة، ص ۲۳۱.
↑ کافی، ج ۱، ص ۵۱۴؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۲۴؛ کتاب الغیبة، ص ۱۴۷.
↑ «دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِسُرَّ مَنْ رَأَى فَهَنَّأْتُهُ بِسَيِّدِنَا صَاحِبِ اَلزَّمَانِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لَمَّا وُلِدَ»، کتاب الغیبة، ص ۲۲۹؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۷.
↑ کتاب الغیبة، ص ۲۳۲، ح ۱۹۹، کافی، ج ۱، ص ۳۲۸، ح ۲.
↑ «لاَ بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْرِ مِنْ غَيْبَةٍ وَ لاَ بُدَّ لَهُ فِي غَيْبَتِهِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ اَلْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلاَثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ»، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰؛ الغیبة، ص ۱۸۸، ح ۴۱؛ کتاب الغیبة، ص ۱۶۲، ح ۱۲۱.
↑ ر.ک: خورشید مغرب، ص ۲۴ و ۲۵.
↑ خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۹۱-۱۹۴ و فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۷ ـ ۴۷۳.

[1] ر.ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۹؛ کتاب الغیبة، ص ۲۳۱.

[2] کافی، ج ۱، ص ۵۱۴؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۲۴؛ کتاب الغیبة، ص ۱۴۷.

[3] «دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِسُرَّ مَنْ رَأَى فَهَنَّأْتُهُ بِسَيِّدِنَا صَاحِبِ اَلزَّمَانِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ لَمَّا وُلِدَ»، کتاب الغیبة، ص ۲۲۹؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۷.

[4] کتاب الغیبة، ص ۲۳۲، ح ۱۹۹، کافی، ج ۱، ص ۳۲۸، ح ۲.

[5] «لاَ بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْرِ مِنْ غَيْبَةٍ وَ لاَ بُدَّ لَهُ فِي غَيْبَتِهِ مِنْ عُزْلَةٍ وَ نِعْمَ اَلْمَنْزِلُ طَيْبَةُ وَ مَا بِثَلاَثِينَ مِنْ وَحْشَةٍ»، کافی، ج ۱، ص ۳۴۰؛ الغیبة، ص ۱۸۸، ح ۴۱؛ کتاب الغیبة، ص ۱۶۲، ح ۱۲۱.

[6] ر.ک: خورشید مغرب، ص ۲۴ و ۲۵.

[7] خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۹۱-۱۹۴ و فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۶۷ ـ ۴۷۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]