دوران حیرت مومنین بعد از شهادت امام حسن عسکری به چه معناست؟ (پرسش)
| دوران حیرت مومنین بعد از شهادت امام حسن عسکری به چه معناست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / ولادت امام مهدی |
| مدخل وابسته | دوران حیرت |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
دوران حیرت مومنین بعد از شهادت امام حسن عسکری به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«از ویژگی‌های مهم دوران غیبت "سرگردانی" است؛ به ویژه هرچه به زمان ظهور حضرت مهدی (ع) نزدیکتر میشویم، بر شدّت آن افزوده میشود. در این دوران، انسانها به سبب پنهان بودن رهبر الهی خود، در تحیر، و برخی نیز در گمراهی به سر خواهند برد. البته افراد بسیاری نیز به دلیل اهتمام جدّی به پروای الهی، از این آزمونها با سربلندی به سلامت عبور کرده، ایمان خود را تا واپسین لحظهها به خوبی حفظ میکنند.
عبد العظیم بن عبد اللّه حسنی، از امام جواد الأئمه (ع)، از پدرانش حدیث کرده است که امیر مؤمنان (ع) فرمود: برای قائم ما غیبتی است که مدتش طولانی است. گویا شیعه را میبینم که در غیبتش چون چهارپایان جولان میزنند و چراگاه میجویند و به دست نمیآورند. آگاه باشید هرکدامشان بر دین خود ثابت بماند و برای طول غیبت امام، دلش دچار قساوت نشود، او در روز قیامت در درجه من، با من است .... [۱]
در برخی روایات، این حیرت، به خود حضرت مهدی (ع) نیز نسبت داده شده است. "حیرت" از نظر لغت هنگامی به کار میرود که شخص، در کار خود سرگردان است[۲] و گشایشی در آن نمیبیند[۳]. که این، به تناسب افراد متفاوت خواهد بود، از اینرو سرگردانی آن حضرت، با آنچه در باره عموم مردم گفته شده، کاملا متفاوت است.
اصبغ بن نباته گوید: بر امیر مؤمنان علی (ع) وارد شدم و دیدم در حالی که در اندیشه فرو رفته است، با انگشت بر زمین خط میکشد. پرسیدم: ای امیر المؤمنین! چرا شما را اندیشناک میبینم و چرا بر زمین خط میکشید؟ آیا به زمین و خلافت در آن رغبتی دارید؟ فرمود: نه به خدا سوگند! نه به آن و نه به دنیا هیچ روزی اشتیاقی نداشتهام؛ لکن در فرزندی میاندیشم که از سلاله من و یازدهمین فرزند من است. او مهدی است و زمین را پر از عدل وداد میسازد؛ همانگونه که پر از ستم و جور شده باشد. او را سرگردانی و غیبتی است که اقوامی در آن گمراه شده و اقوامی دیگر در آن هدایت یابند[۴].
البته این احتمال قوی مینماید که مقصود از سرگردانی در این روایت، سرگردانی مردم باشد؛ چرا که فرموده است برای او غیبت و حیرت - هر دو- هست و غیبت زمانی معنا پیدا میکند که حضرت در مواجهه با مردم تصور شود. مسلم است حضرت نزد خود غایب نیست و اگر گفته میشود برای او غیبت است، یعنی در مواجهه با مردم پنهان است. حیرت نیز اینگونه است؛ یعنی حالتی برای حضرت پدید میآید که حاصل آن برای مردم، سرگردانی و عدم گشایش در کارها خواهد بود. قرینه این معنا در برخی روایات است که در ادامه سخن از گمراهی و هدایت مردم آمده است.
امهانی ثقفیه گوید: بامدادی خدمت سرورم، امام محمد باقر (ع) رسیدم و گفتم: ای آقای من! آیهای از کتاب خدای سبحانه و تعالی بر دلم خطور کرده است و مرا پریشان ساخته و خواب از چشمم ربوده است. فرمود: ای ام هانی! بپرس. پرسیدم: ای سرورم! این قول خداوند: ﴿فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوَارِ الْكُنَّسِ﴾[۵] فرمود: ای ام هانی! خوب مسألهای پرسیدی. این، مولودی در آخر الزّمان است. او مهدی این عترت است و برای او حیرت و غیبتی خواهد بود که اقوامی در آن گمراه شوند و اقوامی نیز هدایت یابند. خوشا بر تو اگر او را دریابی! و خوشا بر کسی که او را دریابد[۶]! با در نظر گرفتن یکی از معانی لغوی و به دور از معنای عرفی و اصطلاحی، اطلاق آن بر خود حضرت مهدی (ع) نیز بدون اشکال خواهد بود. و آن معنا این است که حیران به کسی میگویند که در کار خود گشایشی نمیبیند[۷] و حضرت مهدی (ع) نیز در دوران غیبت چنین است. مؤید این معنا روایاتی است که حیرت جز بر خود حضرت قابل تطبیق نیست.
در روایت است که امام صادق (ع) پس از نقل داستان حضرت موسی (ع) فرمود: و با قائم، دوازدهمین امامان (ع) نیز چنین کند و در یک شب کارش را اصلاح فرماید؛ همچنان که کار پیامبرش حضرت موسی (ع) را در شبی اصلاح فرمود و او را از حیرت و غیبت، به روشنایی فرج و ظهور در آورد[۸] روشن است که فرمایش فوق فقط مربوط به آن حضرت است و خداوند سبحانه و تعالی است که آن حضرت را از غیبت وارد ظهور میکند. و همو است که آن حضرت را از حیرت وارد نور فرج و گشایش میکند. و البته این روایت مؤید معنایی است که طریحی برای حیرت نمود و این معنا نه فقط با مقام علم و عصمت امام منافات ندارد که نسبت دادن آن به امام بدون اشکال است.
همچنین امام باقر (ع) آنگاه که حضرت مهدی (ع) را در دوران غیبت به حضرت یوسف (ع) تشبیه کرد، در پاسخ پرسش راوی درباره وجه شباهت فرمود: " الْحَيْرَةُ وَ الْغَيْبَةُ "[۹]. روشن است که حضرت یوسف همواره در مصیبتها گشایشی در کار خود نمیدید.
بنابراین بدان سبب که حضرت مهدی (ع) در کار خود گشایشی نمیبیند، تا آن زمان که خداوند سبحانه و تعالی اراده ظهور فرماید، می‌توان به آن حضرت حیران گفت»[۱۰].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«برهه‌ای است که امام زمان (ع)، سایه پدر را از دست داد و خود عهده‌دار منصب امامت شد و در حقیقت، دوران غیبت صغری را دوره حیرت و محنت شیعیان نامیده‌اند[۱۱]. در این دوران، بر دوستداران اهل بیت (ع) بسیار سخت گذشت. از یک سو فرقه‌ها و نحله‌های گوناگونی پیدا شدند که در رابطه با امامت، افکار و اندیشه‌های متضادی داشتند و مردم را به شبهه و تردید می‌انداختند و شیعیان، به دنبال ملجأ و مرجعی می‌گشتند[۱۲]، تا بتوانند در این عرصه خطرناک، در پناه او بمانند و از افکار و اندیشه خود به دفاع برخیزند. از سوی دیگر، دشمن احساس کرده بود که امام یازدهم (ع) فرزندی دارد، از این‌روی در صدد دستگیری و نابودی وی برآمده بود. مجموعه این حوادث، فضای حیرت و سرگردانی را دوچندان می‌ساخت و به فرموده امام رضا (ع): "بعد از درگذشت سومین فرزندم امام حسن (ع) فتنه فراگیر و طاقت‌فرسایی فرا می‌رسد که بسیاری از خوبان و نخبگان در آن فرو می‌افتند"[۱۳]. در آن دوران، دشمنان از هیچ تبلیغ ناروا و سخت‌گیری کوتاهی نکردند. مؤمنان بسیاری دچار حیرت شدند و اختلاف به اندازه‌ای رسید که به نقل شیخ مفید، چهارده انشعاب در شیعه به وجود آمد که از آن میان، فقط سه فرقه به وجود مهدی (ع) یقین داشتند. گسترش دامنه شبهات، مؤمنان و اندیشورانی را که بر اساس تفکر شیعی، به غیبت مهدی (ع) پایبند مانده بودند، به نوشتن کتاب‌هایی در این موضوع وا داشت[۱۴]. اخباری مربوط به بیست سال پیش از شروع غیبت کبری (در حدود سال ٣٥٢ ه.ق) وجود دارد که نشان می‌دهد، حیرت و ناامیدی از بازگشت سریع امام دوازدهم، ویژگی بارز محافل امامیه بوده است. حملات شدید به غیبت و فلسفه آن از سوی معتزلیانی چون ابوالقاسم بلخی[۱۵]، و زیدیه همچون: ابو زید علوی[۱۶] و صاحب بن عباد، این حیرت را در میان امامیه، از نیشابور تا بغداد گسترش داد، تا آن‌که شماری عقاید خود را ترک گفتند[۱۷]»[۱۸]. |
پرسش‌های وابسته
- چرا اهل تسنن معتقدند امام مهدی هنوز به دنیا نیامده است؟ (پرسش)
- نظر اهل سنت درباره ولادت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- وضع سیاسی بعد از شهادت امام عسکری چگونه بوده است؟ (پرسش)
- وضعیت سیاسی در عصر امام عسکری و ولادت امام مهدی چگونه بوده است؟ (پرسش)
- چرا هیچ یک از امامان هویت شخصی امام مهدی را بیان نکردهاند؟ (پرسش)
- با وجود ضعف دولت عباسی چگونه مسأله خوف بر جان امام مهدی توجیه میشود؟ (پرسش)
- امام مهدی چه تدابیری برای اختفای خود از دشمنان داشته است؟ (پرسش)
- چه کسانی از تولد امام مهدی با خبر بوده‌اند؟ (پرسش)
- سن دقیق امام مهدی چقدر است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های میلاد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دلایل فرزند داشتن امام حسن عسکری چیست؟ (پرسش)
- آیهای که امام مهدی پس از تولد تلاوت کردهاند چیست و در کدام سوره است؟ (پرسش)
- آیا برخی از شیعیان بعد از شهادت امام عسکری قائل به توقف شدند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به ولادت امام مهدی و وجود او تا این زمان از ضروریات ایمان است؟ (پرسش)
- چه ضرورت دارد انسانی در گذشته دور برای آیندهای دورتر به دنیا آمده باشد؟ (پرسش)
- آیا ممکن است با سری بودن ولادت امام مهدی ادعای تواتر و اجماع در موضوع ولادت نمود؟ (پرسش)
- آیا اختلاف در امر ولادت امام مهدی سبب وهن در آن میشود؟ (پرسش)
- امام مهدی در چه شهری به دنیا آمد؟ (پرسش)
- ذکر سجده امام مهدی بعد از تولد چه بود؟ (پرسش)
- چه کسانی بر جنازه امام حسن عسکری نماز خوانده‌اند؟ (پرسش)
- آیا بعد از وفات امام عسکری عصر حیرت بوده است؟ (پرسش)
- دوران حیرت مومنین بعد از شهادت امام حسن عسکری به چه معناست؟ (پرسش)
- برای رفع حیرت از جامعه شیعی علما و اصحاب چه کارهایی انجام دادند؟ (پرسش)
- آیا در عصرهای مختلف در جهت رفع حیرت در امر ولادت و وجود امام مهدی کتاب تألیف شده است؟ (پرسش)
- چه کسی بر جنازه امام عسکری نماز اقامه کرد؟ (پرسش)
- هدف امام مهدی از اقامه نماز بر جنازه امام حسن عسکری چه بود؟ (پرسش)
- آیا پنهان بودن ولادت از نشانه‌های مهدی موعود است؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در روز وفات امام حسن عسکری حاضر بودند؟ (پرسش)
- چه کسانی قصد آسیب زدن به امام مهدی را داشتند؟ (پرسش)
- آیا امام عسکری قبل از شهادت خود به مادرش وصیت کرده است؟ (پرسش)
- آیا بزرگان طایفه امامیه بعد از وفات امام عسکری بر ولادت امام مهدی اتفاق داشتند؟ (پرسش)
- حکم کسی که ایمان به ولادت امام مهدی ندارد چیست؟ (پرسش)
- چه کسانی در مدت پنج سال آخر حیات امام عسکری امام مهدی را دیدهاند؟ (پرسش)
- آیا علمای انساب به ولادت فرزند امام عسکری اعتراف نمودهاند؟ (پرسش)
- آیا جعفر عموی امام مهدی منکر ولادت ایشان بوده است؟ (پرسش)
- چرا جعفر به دروغگو معروف شده است؟ (پرسش)
- کارهای ناشایست جعفر چه بوده است؟ (پرسش)
- چرا امام مهدی عمویش جعفر را به برادران یوسف تشبیه کرد؟ (پرسش)
- چرا فرزندان برخی از پیامبران یا امامان نااهل شدند؟ (پرسش)
- محل ولادت و زندگی امام مهدی در دوران کودکی کجا بوده است؟ (پرسش)
- آیا شیعیان بعد از شهادت امام عسکری به جعفر تعزیت و تهنیت گفتند؟ (پرسش)
- محل ولادت و زندگی امام مهدی در دوران کودکی کجا و چگونه بوده است؟ (پرسش)
- آیهای که امام مهدی پس از تولد تلاوت کردهاند چیست و در کدام سوره است؟ (پرسش)
- اکثر مذاهب و ادیان معتقدند که منجی آخر الزمان هنوز متولد نشده است در رد قول این گروه چه جوابهایی می‌توان ارایه کرد؟ (پرسش)
- امام مهدی چگونه و در چه شرایطی متولد شد؟ (پرسش)
- زمان و مکان ولادت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
- جعفر کذاب کیست؟ (پرسش)
- چرا قرآن به طور رسمی به مسأله ولادت و وجود امام مهدی اشاره نکرده است؟ (پرسش)
- امام حسن عسکری برای اعلام ولادت امام مهدی چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
- ماجرای سخن گفتن امام مهدی در آغاز تولد چیست؟ (پرسش)
- اهل بیت چه پیشگویی درباره ولادت امام مهدی داشته‌اند؟ (پرسش)
- آیا کسی امام مهدی را در دوران کودکیاش دیده است؟ (پرسش)
- آیا به نظر اهل سنت امام مهدی متولد شده است؟ (پرسش)
- چه کسانی در خلافت عباسی قصد از میان برداشتن امام مهدی را داشتند؟ (پرسش)
- چرا امام عسکری فرزندش را از مردم پنهان کرد؟ (پرسش)
- مسئولیت امام عسکری پس از تولد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- نقش امام حسن عسکری در اعلام ولادت امام مهدی چه بود؟ (پرسش)
- فضائل نیمه شعبان چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ " لِلْقَائِمِ مِنَّا غَيْبَةٌ أَمَدُهَا طَوِيلٌ كَأَنِّي بِالشِّيعَةِ يَجُولُونَ جَوَلَانَ النَّعَمِ فِي غَيْبَتِهِ يَطْلُبُونَ الْمَرْعَى فَلَا يَجِدُونَهُ أَلَا فَمَنْ ثَبَتَ مِنْهُمْ عَلَى دِينِهِ وَ لَمْ يَقْسُ قَلْبُهُ لِطُولِ أَمَدِ غَيْبَةِ إِمَامِهِ فَهُوَ مَعِي فِي دَرَجَتِي يَوْمَ الْقِيَامَة "، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۰۳، ح ۱۴؛ فضل بن حسن طبرسی، اعلام الوری، ص ۴۲۶
- ↑ جوهری، الصحاح، ج ۲، ص ۶۴۰
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۶۰۴
- ↑ ر. ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۳۶؛ ابن ابی زینب نعمانی، الغیبة، ص ۶۰، ح ۴؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، باب ۲۶، ح ۱
- ↑ ؛ سوره تکویر، آیه:۱۵- ۱۶.
- ↑ " نِعْمَ الْمَسْأَلَةُ سَأَلْتِنِي يَا أُمَ هَانِئٍ هَذَا مَوْلُودٌ فِي آخِرِ الزَّمَانِ هُوَ الْمَهْدِيُ مِنْ هَذِهِ الْعِتْرَةِ تَكُونُ لَهُ حَيْرَةٌ وَ غَيْبَةٌ يَضِلُّ فِيهَا أَقْوَامٌ وَ يَهْتَدِي فِيهَا أَقْوَامٌ فَيَا طُوبَى لَكِ إِنْ أَدْرَكْتِهِ وَ يَا طُوبَى مَنْ أَدْرَكَهُ"، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، باب ۳۲، ح ۱۴
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۶۰۴
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۱۵۱، باب ۶، ح ۱۳
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۳
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۹۳ - ۱۹۶.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۱۸۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۱.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۱۸۰؛ کمال الدین، ص ۳۷۰؛ سفینة البحار، ج ۲، ص ۷۰۳.
- ↑ چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۱۳.
- ↑ المغنی، ج ۲، ص ۱۷۶.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۱۲۲.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲ و ۳ و ۱۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۳۴.