جعفر کذاب کیست؟ (پرسش)

جعفر کذاب کیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / ولادت امام مهدی
مدخل وابسته	جعفر بن علی الهادی
تعداد پاسخ	۳ پاسخ

جعفر کذاب کیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی رضا رجالی تهرانی

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«امام هادی (ع) پنج فرزند داشت (چهار پسر و یک دختر)، به نام‌های: امام حسن عسکری (ع)، حسین، محمّد، جعفر و علیه، در میان این فرزندان امام، جعفر، انسانی بدکردار و دروغگو بود. به ‏طوری که لقب کذّاب را گرفت. وی که برادر امام حسن (ع) و عموی امام زمان (ع) بود، ادعای امامت داشت و پس از درگذشت امام هادی (ع) می‏‌گفت: امام مسلمین من هستم نه برادرم؛ حتّی پس از امام هادی (ع) نزد خلیفه وقت رفت و گفت: بیست هزار اشرفی برای تو می‏‌فرستم و از شما خواهش می‏‌‏کنم که فرمان دهی تا بر مسند امامت بنشینم، و این مقام را از برادرم سلب کنی!. و از آنجایی که امام عسکری (ع) فرموده بود: امام بعد از من کسی است که بر جنازه‏‌ام نماز بخواند. بعد از درگذشت آن حضرت، جعفر کذّاب خواست بر پیکر برادر نماز بخواند، ناگهان پرده سفیدی که در حجره آویزان بود بلند شد، و کودکی نورانی پیدا شد، ردای جعفر را گرفت و فرمود: ای عمو! برو کنار، من سزاوارترم که بر جنازه پدرم نماز بخوانم. جعفر مانند نقش بر دیوار هیچ نتوانست بگوید و کنار رفت.

ابو الادیان گوید: چون حضرت عسکری (ع) وفات کرد، کودکی بیرون آمد و بر جنازه وی نماز گذاشت، و او را به خاک سپردند، ما نشسته بودیم که عدّه‏‌ای از قم آمدند و احوال حضرت را پرسیدند، گفته شد: از دنیا رفت. پرسیدند: جانشین او کیست و به چه کسی باید تسلیت بگوییم؟ مردم به جعفر کذّاب اشاره کردند، آمدند سلام کردند و پس از تسلیت، مقام امامت او را تبریک گفتند و اظهار نمودند که نامه‌‏ها و اموالی با خود داریم، بگو نامه‌‏ها از کیست و اموال چقدر است؟ جعفر برخاست و با عصبانیت گفت: توقّع دارید علم غیب داشته باشم؟! در این هنگام خادمی بیرون آمد و گفت: نامه‌‏هایی از فلان و فلان، و همیانی محتوی یک هزار دینار که ده دینارش قلب است، همراه شماست، پس نامه و اموال را به وی دادند و گفتند: آن کسی که این پیغام را به وسیله تو فرستاده امام است

جعفر کذّاب در سه زمینه، فعالیت انحرافی داشت و با امام مهدی (ع) در تضاد بود:

1. ادّعای امامت پس از برادرش امام حسن عسکری (ع).
2. انکار وارث شرعی برای امام حسن عسکری (ع) و این ادّعا که او وارث امامت است.
3. وقتی امام مهدی به او اعتراض کرد مأموران دولتی را از احتمال وجود او آگاه ساخت و دولت را وادار کرد تا برای تعقیب و بازرسی گسترده خانه او عمل کنند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

پاسخ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «جعفر بن علی الهادی عموی امام زمان (ع) و مدعی جانشینی امام عسکری (ع)‏ است. جعفر، یکی از فرزندان حضرت هادی (ع) است که پس از شهادت‏ برادرش امام حسن عسکری (ع)، ضمن ادعاهای باطلی چند، ادعای امامت کرد و از این‌‏رو به کذّاب "بسیار دروغگو" شهرت یافت. این شهرت و نیز ادعای او، پیش‏تر در کلمات معصومان (ع) پیشگویی شده بود. امام سجاد (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرموده است: "آن‏گاه که فرزندم جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب متولد شد، نامش را صادق بگذارید که پنجمین فرزند از سلاله او، نامش جعفر است که از روی تجرّی بر خدای تعالی و دروغ بستن بر او، ادعای امامت می‌‏کند! او نزد خدا جعفر کذّاب و مفتری بر خدا و مدعی مقامی است که اهل آن نیست. وی، مخالف پدر خویش و حسود بر برادر خود و کسی است که می‌‏خواهد در هنگام غیبت ولی خدا او را برملا سازد. امام سجاد (ع) پس از نقل فرمایش پیامبر اکرم (ص) بسیار گریسته و فرمود: گویا جعفر کذّاب را می‌‏بینم که طاغی زمانش را وادار می‌‏کند، تا در امر ولی اللّه و غایب در حفظ الهی و موکل بر حرم پدرش، تفتیش کند؛ به سبب جهلی که بر ولادت او و حرصی که بر قتل او دارد؛ اگر به او دسترسی یابد، و طمعی که در میراث او دارد، تا آن را به ناحق غصب کند. بدون شک انحراف جعفر از خط پدران معصومش، نه به علت کوتاهی و سستی پدر در تربیت وی بود و نه به سبب محیطی که در آن می‌‏زیست. این انحراف به علت همنشینی با بدکاران و منحرفان برای وی پدید آمد و شکی نیست همنشین در انسان تأثیر فراوانی دارد. همان‏گونه که قرآن کریم از ماجرای نافرمانی همسر حضرت لوط (ع) سخن می‌‏گوید. فاطمه، دختر محمد بن هیثم معروف به ابن سیابه گوید: هنگام ولادت جعفر، من در خانه امام هادی (ع) بودم و اهل خانه به این ولادت شادمان شدند. نزد امام‏ هادی (ع) رفتم و او را شاد نیافتم. گفتم: ای سرورم! چرا شما را به واسطه این مولود شادان نمی‌‏بینم؟ فرمود: این امر بر تو آسان خواهد شد؛ زیرا به زودی او گروه پرشماری را گمراه می‏‌سازد. اوج کژی جعفر پس از شهادت امام حسن عسکری (ع) صورت گرفت. وی، با این‏که اهل فسق و فجور و گناهان بزرگ بود، خود را جانشین آن حضرت معرفی کرد. عملکرد جعفر کذّاب در مقابل روش امامان (ع) در موارد ذیل قابل بررسی است: ادعای امامت: وی پس از برادر خود امام حسن عسکری (ع)، ادعای امامت کرد و برای رسیدن به این هدف خود، نقشه‌‏هایی کشید. اوّل خود، را در معرض تسلیت‌‏گویی مردم و تبریک بر امامت خود قرار داد؛ دوم خود را آماده اقامه نماز بر جنازه برادرش کرد، تا بلکه از این راه منصب رسمی امامت را به چنگ آورد. نقشه دیگر این بود که دست به دامن دولت شد تا دولت، او را به جای برادرش گذاشته و زعامت شیعیان را به وی واگذار نماید؛ اما در تمام این نقشه‌‏ها شکست خورد و جز رسوایی، چیزی به دست نیاورد. انکار وارث امام عسکری (ع)‏: جعفر کذّاب، منکر وارث شرعی امام عسکری (ع) و امامت حضرت مهدی (ع)‏ شد. به همین دلیل مدعی شد وارث منحصر به ‏فرد امام عسکری (ع) است و به کمک دولت، توانست اموال امام عسکری (ع) را تصرف کند. تحریک دولت‌مردان بر ضد امام مهدی (ع): وی وقتی دید حضرت مهدی (ع)‏ در جریان نماز، بر او احتجاج کرده و رسوایش کرد، دولت حاکم را بر ضد آن حضرت و وجود او تحریک کرد و در نتیجه حاکمان جور، دوباره به خانه امام عسکری (ع) یورش بردند و برای یافتن حضرت مهدی (ع)‏ تلاش‌‏های مذبوحانه‌‏ای انجام دادند؛ ولی خواست الهی بر آن تعلق گرفت که آن حضرت از گزند بدخواهان در امان بماند. احمد بن اسحاق گوید: از جعفر بن علی نامه‏‌ای به دست من رسید و طی آن ادعا کرده بود به علم دین "حلال و حرام" و نیز کلیه علوم و آنچه که مردم بدان نیازمندند، آگاهی دارد. پس از این‏که نامه را خواندم، عریضه‌‏ای به پیشگاه مقدس حضرت امام عصر (ع) نگاشتم و نامه جعفر را نیز به پیوست آن قرار دادم. به دنبال آن، از ناحیه مقدسه پاسخی بدین شرح صادر شد: به نام خداوند بخشاینده مهربان؛ خداوند سبحانه و تعالی تو را پایدار بدارد! نامه تو و ضمیمه آن نامه جعفر به من رسید و از مضمون آن - که با اختلاف الفاظ و اشتباهات بسیار توأم بود- آگاه شدم. اگر شما هم دقّت کرده بودید، به برخی از آن‏ها آگاه می‏‌شدید. آن‏گاه حضرت مهدی (ع) در ادامه با ذکر حمد و ثنای پروردگار سبحانه و تعالی، مطالبی در ردّ جعفر بیان فرمود: "... این پیرو باطل و دروغگو، بر خداوند افترا بسته است. این شخص با امید به چه چیز می‌‏خواهد این ادعای عاری از حقیقت خود را ثابت کند؟ آیا با اطلاعاتی که در احکام الهی دارد؟ به خدا قسم! این فرد آن قدر بی‏‌اطلاع است که حلال و حرام را نمی‌‏شناسد و میان بد و خوب فرق نمی‏‌گذارد. آیا به دانش خود تکیه دارد؟ او به قدری تهیدست است که حق و باطل را نمی‏‌شناسد، محکم و متشابه را نمی‏‌داند و از احکام نماز- حتی وقت آن- آگاهی ندارد. آیا این مدعی فاقد صلاحیت، به ورع و پرهیزگاری خویش تکیه می‏کند؟ خداوند شاهد است که نماز واجب خویش را برای این‏که شعبده‌‏بازی یاد بگیرد، ترک کرده است. حتما از ظروف مشروب و آثار دیگری از گناهان او اطلاع دارید ... خداوند سبحانه و تعالی تو را توفیق دهد! آنچه برایت گفتم، از این ستمکار ستمگر بپرس و او را آزمایش کن. از یکی از آیات قرآن و تفسیر آن از وی بپرس یا از نماز و شرایط آن از او بپرس، تا به معایب و کمبودهای او پی ببری و حال او را بدانی. خداوند سبحانه و تعالی کفایت‌‏کننده است؛ او حق را برای اهلش حفظ می‌‏کند و آن را در جایگاهش قرار می‏‌دهد. منابع شیعه درباره پایان کار او دو دیدگاه دارند: وی تا پایان زندگی بر ادعای دروغین خود پای فشرده، همچنان خود را امام می‌‏دانست. وی از دعوی دروغین خود دست برداشته، توبه کرد و شیعیان نیز نامش را از جعفر کذّاب به جعفر تائب برگرداندند. شیخ کلینی به نقل از محمد بن عثمان عمری می‌‏گوید: امام دوازدهم (ع) در توقیعی به توبه او تصریح کرده است: راه جعفر، راه برادران یوسف است‏ که سرانجام توبه کردند و گناه‏شان بخشوده شد. وی با وجود زندگی کوتاه، دارای فرزندان بسیاری شد. نوادگان وی چون نسبت خود را به امام رضا (ع) می‌‏رساندند، به رضویان شهرت یافتند».

پاسخ۲. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «پسر امام هادی و برادر امام حسن عسکری (ع) است. پس از شهادت امام عسکری (ع) با علم به این‌که امام حسن عسکری (ع) فرزندی دارد و ایشان جانشین و امام بعد از او می‌باشد، به دروغ ادّعای امامت کرد. وی پس از شهادت حضرت، پیش از آن‌که مردم جنازه را از خانه بیرون ببرند، دَمِ در ایستاده و تسلیت نسبت به شهادت برادر و تبریک را نسبت به امامت خود، از مردم تحویل می‌گرفت. شیخ طوسی، در ضمن حدیثی که نقل می‌کند و از شرابخواری و مستی او حکایت می‌کند، می‌گوید: "کارهای زشت و گفتارهای ناهنجاری که از وی روایت شده، به قدری زیاد است که نمی‌توان احصاء نمود... جعفر بن علی، چون از طرف دستگاه بنی عباس تقویت می‌شد و آن عنصر فاسد را عامل خود دانسته و در مقابل امام حسن عسکری (ع) تقویت می‌کردند، پس از آن حضرت، او را واداشتند که خود را امام دوازدهم شیعه بداند تا بدان وسیله مسأله امام غائب را لوث کنند، جعفر نیز دعوی امامت و جانشینی برادر کرد. امام زمان (ع) نیز طی توقیع‌هایی او را دروغ‌گو دانست؛ به همین جهت در میان شیعیان به "جعفر کذّاب" مشهور شد. امام هادی (ع) اصحاب خود را از معاشرت و ارتباط‍‌ با "جعفر" شدیدا منع کرده و می‌فرماید: "او از تعالیم دین خارج، و زیر بار فرمان من نیست". وقتی که شیعیان دیدند "جعفر کذّاب" ادّعای امامت دروغین می‌کند و منکر وارث شرعی امام حسن عسکری (ع) است و ماتَرکِ امام را تصرف کرد و دولت عباسی هم از آن حمایت می‌کند، لذا بعضی از آن‌ها به عثمان بن سعید متوسّل شدند تا از طریق اخراج توقیع از طرف امام زمان (ع) جریان جعفر روشن شود و نتواند اذهان عامّه مردم را منحرف سازد و از این طریق رسوا گردد. جریان از این قرار است که: "جعفر" نامه‌ای می‌نویسد به یکی از دوستان و شیعیان امام مهدی (ع) و در آن نامه می‌نویسد که قیم و امام بعد از برادرم من هستم و علم حلال و حرام و تمام علوم در نزد من است. وقتی نامه به دست شخص می‌رسد، ناراحت شده و در مطالب آن مشکوک می‌شود. لذا نامه را برداشته پیش احمد بن اسحاق اشعری می‌رود که او از اصحاب خاص امام حسن عسکری (ع) و از مقرّبین پیش آن حضرت بوده و جریان را به او می‌گوید: احمد بن اسحاق هم نامه‌ای نوشته و نامه جعفر را هم در داخل آن می‌گذارد و به وسیله عثمان بن سعید، به خدمت حضرت مهدی (ع) می‌فرستد. در پاسخ احمد بن اسحاق نامه‌ای از طرف امام مهدی (ع) می‌رسد؛ نامه بسیار تند و با عالی‌ترین برهان و دلیل و لحن بسیار شدید، امامت جعفر را رد فرموده است. ما قسمتی از آن نامه را از "احتجاج" نقل می‌کنیم: "... این مفسد (جعفر کذّاب) که بر خداوند دروغ بسته، و ادّعای امامت دارد، نمی‌دانم به چه چیز خود نظر داشته است‌؟ ... خداوند گواه است که او چهل روز نماز واجبش را ترک کرد، به این منظور که با ترک نماز بتواند شعبده‌بازی را یاد بگیرد! شاید خبر آن به شما هم رسیده باشد. ظرف‌های شراب او را همه دیده‌اند. علاوه بر این‌ها، آثار و علایم نافرمانی وی از امر و نهی الهی، مشهود و نزد همگان محقّق است. چنان‌چه ادعای وی مبتنی بر معجزه است، معجزه خود را بیاورد و نشان دهد؛ و اگر حجّتی دارد آن را اقامه نماید، و چنان‌چه دلیلی دارد ذکر کند. و از این طریق است که عثمان بن سعید، جعفر کذّاب را رسوا می‌کند. امام سجاد (ع) در پاسخ ابو خالد کابلی که از آن حضرت پرسید، چرا ششمین امام ملقب به صادق است، در حالی که همه شما صادق می‌باشید؟ فرمود: به جهت این‌که در نسل پنجم او، مردی باشد به نام جعفر که او به دروغ، دعوی امامت کند و او جعفر کذّاب است. جعفر کذّاب در سال ٢٧١ به سن چهل و پنج سالگی در سامرا درگذشت».

1. چرا اهل تسنن معتقدند امام مهدی هنوز به دنیا نیامده است؟ (پرسش)
2. نظر اهل سنت درباره ولادت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
3. وضع سیاسی بعد از شهادت امام عسکری چگونه بوده است؟ (پرسش)
4. وضعیت سیاسی در عصر امام عسکری‏ و ولادت امام مهدی‏ چگونه بوده است؟ (پرسش)
5. چرا هیچ یک از امامان هویت شخصی امام مهدی‏ را بیان نکرده‌‏اند؟ (پرسش)
6. با وجود ضعف دولت عباسی چگونه مسأله خوف بر جان امام مهدی‏ توجیه می‌‏شود؟ (پرسش)
7. امام مهدی چه تدابیری برای اختفای خود از دشمنان داشته است؟ (پرسش)
8. چه کسانی از تولد امام مهدی با خبر بوده‌اند؟ (پرسش)
9. سن دقیق امام مهدی چقدر است؟ (پرسش)
10. ویژگی‌های میلاد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
11. دلایل فرزند داشتن امام حسن عسکری چیست؟ (پرسش)
12. آیه‌‏ای که امام مهدی پس از تولد تلاوت کرده‏‌اند چیست و در کدام سوره است؟ (پرسش)
13. آیا برخی از شیعیان بعد از شهادت امام عسکری‏ قائل به توقف شدند؟ (پرسش)
14. آیا اعتقاد به ولادت امام مهدی‏ و وجود او تا این زمان از ضروریات ایمان است؟ (پرسش)
15. چه ضرورت دارد انسانی در گذشته دور برای آینده‏‌ای دورتر به دنیا آمده باشد؟ (پرسش)
16. آیا ممکن است با سری بودن ولادت امام مهدی ادعای تواتر و اجماع در موضوع ولادت نمود؟ (پرسش)
17. آیا اختلاف در امر ولادت امام مهدی سبب وهن در آن می‏‌شود؟ (پرسش)
18. امام مهدی در چه شهری به دنیا آمد؟ (پرسش)
19. ذکر سجده امام مهدی بعد از تولد چه بود؟ (پرسش)
20. چه کسانی بر جنازه امام حسن عسکری نماز خوانده‌اند؟ (پرسش)
21. آیا بعد از وفات امام عسکری‏ عصر حیرت بوده است؟ (پرسش)
22. دوران حیرت مومنین بعد از شهادت امام حسن عسکری به چه معناست؟ (پرسش)
23. برای رفع حیرت از جامعه شیعی علما و اصحاب چه کارهایی انجام دادند؟ (پرسش)
24. آیا در عصرهای مختلف در جهت رفع حیرت در امر ولادت و وجود امام مهدی کتاب تألیف شده است؟ (پرسش)
25. چه کسی بر جنازه امام عسکری نماز اقامه کرد؟ (پرسش)
26. هدف امام مهدی از اقامه نماز بر جنازه امام حسن عسکری چه بود؟ (پرسش)
27. آیا پنهان بودن ولادت از نشانه‌های مهدی موعود است؟ (پرسش)
28. آیا امام مهدی در روز وفات امام حسن عسکری حاضر بودند؟ (پرسش)
29. چه کسانی قصد آسیب زدن به امام مهدی را داشتند؟ (پرسش)
30. آیا امام عسکری‏ قبل از شهادت خود به مادرش وصیت کرده است؟ (پرسش)
31. آیا بزرگان طایفه امامیه بعد از وفات امام عسکری‏ بر ولادت امام مهدی اتفاق داشتند؟ (پرسش)
32. حکم کسی که ایمان به ولادت امام مهدی‏ ندارد چیست؟ (پرسش)
33. چه کسانی در مدت پنج سال آخر حیات امام عسکری‏ امام مهدی را دیده‌‏اند؟ (پرسش)
34. آیا علمای ‏انساب به ولادت فرزند امام ‏عسکری اعتراف نموده‏‌اند؟ (پرسش)
35. آیا جعفر عموی امام مهدی‏ منکر ولادت ایشان بوده است؟ (پرسش)
36. چرا جعفر به دروغگو معروف شده است؟ (پرسش)
37. کارهای ناشایست جعفر چه بوده است؟ (پرسش)
38. چرا امام مهدی عمویش جعفر را به برادران یوسف‏ تشبیه کرد؟ (پرسش)
39. چرا فرزندان برخی از پیامبران یا امامان نااهل شدند؟ (پرسش)
40. محل ولادت و زندگی امام مهدی در دوران کودکی کجا بوده است؟ (پرسش)
41. آیا شیعیان بعد از شهادت امام عسکری‏ به جعفر تعزیت و تهنیت گفتند؟ (پرسش)
42. محل ولادت و زندگی امام مهدی در دوران کودکی کجا و چگونه بوده است؟ (پرسش)
43. آیه‏ای که امام مهدی پس از تولد تلاوت کرده‏اند چیست و در کدام سوره است؟ (پرسش)
44. اکثر مذاهب و ادیان معتقدند که منجی آخر الزمان هنوز متولد نشده است در رد قول این گروه چه جوابهایی می‏توان ارایه کرد؟ (پرسش)
45. امام مهدی چگونه و در چه شرایطی متولد شد؟ (پرسش)
46. زمان و مکان ولادت امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
47. جعفر کذاب کیست؟ (پرسش)
    1. سرانجام کار جعفر کذاب چیست؟ (پرسش)
48. چرا قرآن به طور رسمی به مسأله ولادت و وجود امام مهدی‏ اشاره نکرده است؟ (پرسش)
49. امام حسن عسکری برای اعلام ولادت امام مهدی چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
50. ماجرای سخن گفتن امام مهدی در آغاز تولد چیست؟ (پرسش)
51. اهل بیت چه پیشگویی درباره ولادت امام مهدی داشته‌اند؟ (پرسش)
52. آیا کسی امام مهدی را در دوران کودکی‌‏اش دیده است؟ (پرسش)
53. آیا به نظر اهل سنت امام مهدی متولد شده ‏است؟ (پرسش)
54. چه کسانی در خلافت عباسی قصد از میان برداشتن امام مهدی را داشتند؟ (پرسش)
55. چرا امام عسکری فرزندش را از مردم پنهان کرد؟ (پرسش)
56. مسئولیت امام عسکری پس از تولد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
57. نقش امام حسن عسکری در اعلام ولادت امام مهدی چه بود؟ (پرسش)
58. فضائل نیمه شعبان چیست؟ (پرسش)