علم وراثتی در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم وراثتی است. علم وراثتی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: علم وراثتی در حدیث - علم وراثتی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطروایات
روایات فراوانی که از حد شمارش بیرون است، از شیعه و اهل سنت در این زمینه وارد شده است و مفهوم آنها این است که پیامبر اکرم (ص) علم خود را به واسطۀ وحی از پروردگار گرفته و امامان (ع) بالوراثه از رسول خدا (ص) گرفته‌اند. ایشان وارث جمیع کمالات و فضائل انبیاء و فرشتگان الهی هستند و عبارت زیارت وارث اشاره به همین مسأله دارد: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِیِّ اللَّهِ» و روایات متعددی[۱] نیز دلالت میکنند هر امامی از امام پیشین، دانش‌هایی را فرا می‌گرفته است. روایاتی هم دلالت دارند بر اینکه هر امام علوم خود را به امام پس از خود تحویل می‌‌دهد[۲].[۳]
برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- محمد بن فضل هاشمی از امام رضا (ع) روایت کرده، آن جناب نظر کرد به ابن هذاب و سپس فرمود: "اگر به تو خبر دهم در این روزها یکی از بستگان تو کشته خواهد شد آیا گفته مرا تصدیق می‌کنی؟» عرض کرد خیر؛ زیرا جز خداوند متعال کسی علم غیب نمی‌داند. امام رضا (ع) آیۀ: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ﴾[۴] را تلاوت نموده و بعد فرمودند: رسول خدا (ص) مورد رضا و پسند خداست و ما وارثان همین رسول هستیم که خداوند او را بر غیب خود که می‌خواهد آگاه نموده و آن حضرت علم به وقایع گذشته و بعد تا روز قیامت را به ما آموخت"[۵].[۶]
- مفضل بن عمر روایت کرده امام صادق (ع) فرمودند: "سلیمان از داود ارث برد و محمد (ص) از سلیمان ارث برد و ما از محمد (ص) ارث بردیم. علم تورات و انجیل و زبور و تفسیر الواح نزد ماست. مفضل عرض کرد: علم زیادی است! امام فرمودند: این علم چندان مهم نیست بلکه علم مهم، علمی است که در هر روز و در هر ساعت به ما داده میشود"[۷].[۸]
- ضریس کناسی میگوید نزد حضرت صادق (ع) بودم، ابوبصیر نیز حاضر بود پس حضرت فرمودند: "داوود (ع) علوم انبیا را ارث برد و سلیمان (ع) علم داوود را ارث برد و محمد (ص) از سلیمان (ع) ارث برد و ما از محمد (ص) ارث بردیم. صحف ابراهیم و الواح موسی (ع) نزد ماست. ابوبصیر عرض کرد: علم زیادی است! فرمود: ای ابا محمد! این علم چندان مهم نیست، علم مهم علمی است که شب و روز و ساعت به ساعت به ما الهام میشود"[۹].[۱۰]
- زراره از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "علمی که همراه حضرت آدم نازل شد، به علی (ع) به ارث رسید و هیچ کدام از ما امامان از دنیا نمی‌رویم مگر اینکه یک نفر از اهل بیت ما، آن علم را یا هر گونه که خدا بخواهد، به ارث می‌بریم"[۱۱].[۱۲]
- امام صادق (ع) فرمودند: "اگر ما نیز مانند دیگران با رأی و اجتهادمان فتوا می‌دادیم، هلاک می‌شدیم، آنچه ما می‌گوییم، اجتهاد نیست، بلکه آثاری از رسول خدا (ص) است که ریشه‌ها و پایه‌های علم است و ما نسل به نسل آن را ارث می‌بریم و همان گونه که مردم طلا و نقره خود را برای نسل‌های پس از خود ذخیره و حفظ میکنند، ما نیز این علوم و معارف را برای نسل‌های بعد ذخیره و حفظ می‌کنیم".
- امام صادق (ع) در جایی دیگر فرمودند: "حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث جدم و حدیث جدم حدیث امام حسین (ع) و او از برادرش امام حسن (ع) و او از پدرش امیرالمؤمنین (ع) و حدیث امیرالمؤمنینحدیث رسول خدا (ص) است و احادیث رسول خدا (ص) چیزی جز کلام خدای سبحان نیست"[۱۳].[۱۴]
- حارث بن مغیره میگوید به امام صادق (ع) عرض کردم: علم عالم شما از چه راه حاصل میشود؟ فرمودند: "از رسول خدا (ص) و علی (ع) به ارث به ما رسیده است"[۱۵].[۱۶]
- در روایتی ابوحمزه ثمالی از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "هنگامی که دوران نبوت پیامبر اکرم (ص) به پایان رسید، روزگارش به سر آمد، خداوند به او چنین وحی کرد: «ای محمد! پیامبری خود را به انجام رساندی و روزگارت به پایان رسیده است. پس آن علمی که نزد توست و ایمان و اسم اکبر و میراث علم و آثار علم پیامبری را در اهل بیت خودت، نزد علی بن ابیطالب (ع) قرار بده که من علم و ایمان و اسم اکبر و میراث علم و آثار علم پیامبری را از نسل تو قطع نکرده‌ام؛ همچنان که از خاندان سایر انبیای گذشته قطع نکردم"[۱۷].
- امیرالمؤمنین (ع) خطاب به اصبغ بن نباته فرمودند: "ای حارث، من برادر، همدم، وصی، ولی، رازدار و صاحب اسرار اویم. پیامبر اکرم (ص) به من فهم کتاب، فصل خطاب داوری به حق، علم گذشته، علم سلسلۀ اسباب و مسببات قضا و قدر الهی، و هزار کلید از خزائن الهی سپرده شده است. هر کلید آن، هزار در از مجهولات را میگشاید و هر دری به هزار در از عهد و پیمان‌ها منتهی میگردد..."[۱۸].
- ذریح بن محمّد بن یزید محاربی نقل می‌کند: شنیدم از امام صادق (ع) می‌فرمود: "ما وارثان انبیاء هستیم، سپس فرمودند: پیامبر خدا (ص) لباسی بر علی (ع) پوشاند و سپس به او هزار کلمه آموخت که از هر کلمۀ آن، هزار کلمه دیگر گشوده میشود"[۱۹].
- زراره از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "علمی که همراه حضرت آدم نازل شد، به علی (ع) به ارث رسید، و هیچ کدام از ما امامان از دنیا نمی‌رویم مگر اینکه یک نفر از اهل بیت (ع) ما، آن علم را یا هر گونه که خدا بخواهد، به ارث می‌بریم"[۲۰].[۲۱]
- امام صادق (ع) فرمودند: "اگر میان حضرت موسی (ع) و حضرت خضر (ع) بودم، حتما به آنها اطلاع می‌‌دادم از آنان آگاه‌تر و داناترم و چیزهایی را به آن دو می‌گفتم که در حضورشان نبود و از امور اینده بود؛ زیرا به حضرت موسی (ع) و حضرت خضر (ع) تنها علم وقایع گذشته و حال عطا شده بود و دانش اموری که در آینده تا قیامت اتفاق می‌افتاد به آن دو داده نشده است؛ در حالی که دانش گذشته و وقایع آینده تا روز قیامت به رسول الله (ص) عطا شده است و ما نیز آنها را از رسول الله (ص) به ارث برده‌ایم"[۲۲].
- امام باقر (ع) در جمع عده‌ای از مردم کوفه که خدمت حضرت رسیده بودند فرمودند: "جای شگفتی است مردم می‌گویند: آنان "منظور علماء اهل سنت‌اند" تمام علم خود را از پیامبر (ص) گرفته‌اند، در نتیجه به آن عمل کردند و هدایت شدند، و در مورد ما اهل بیت این گونه نظر می‌دهند که ما علم خود را از پیامبر نگرفته‌ایم، و به وسیلۀ آن هدایت نیافته‌ایم، در حالی که ما اهل و ذریۀ او هستیم و در خانه‌های ما وحی نازل شده است، و از نزد ما علم به مردم رسیده است. آیا تو این گونه می‌بینی که آنان بدانند و هدایت پیدا کرده باشند و ما جاهل و گمراه باشیم؟ در حالی که این امر محال است"[۲۳].
- امام باقر (ع) فرمودند: "علی بن ابیطالب (ع) هبۀ خداوند بود برای حضرت محمد (ص)، او علم اوصیاء، و علم انبیاء، و پیامبران مرسل پیشین را به ارث برده است"[۲۴].
- امام رضا (ع) فرمودند: "ما اهل بیتی هستیم که خردسالان ما از بزرگسالان علم را به ارث می‌بریم"[۲۵].
- امام باقر (ع) فرمودند: "همانا برای خداوند متعال علمی عام وجود دارد و علمی ویژه و خاص، اما علم خاص علمی است که هیچ فرشتۀ مقربی و هیچ پیامبر فرستاده شده ای نسبت به آن آگاهی ندارند و اما علم عام علمی است که فرشتگان مقرب درگاه الهی و پیامبران فرستاده شده نسبت به آن آگاهی پیدا نموده‌اند و قطعا تمام اینها به ما داده شده است. سپس فرمود آیا نخوانده‌ای "و نزد او علم روز قیامت، و فرود آمدن باران، و آگاهی نسبت به آنچه در رحم‌ها وجود دارد، می‌باشد؛ و هیچ نفس و فردی نمی‌داند که فردا چه به دست خواهد آورد، و هیچ نفسی نمی‌داند در چه سرزمینی خواهد مرد"[۲۶].
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "بیان همه چیز در قرآن است و نیز علم اولین و آخرین و این علوم در ظاهر قرآن مجید نیست بلکه در باطن آن و تأویل آن است و تأویل آن را غیر خداوند و راسخون در علم نمی‌دانند و راسخون جمع است و یکی از آن جمع پیغمبر اکرم (ص) است. و آن حضرت این علوم را به من یاد داد و همیشه این دانش در میان اولاد معصومین ما موجود است"[۲۷].[۲۸]
- امام باقر (ع) فرمودند: "به خدا سوگند، رسول خدا حرفی از آنچه خدای عزوجل به او تعلیم کرده را عالم نیست مگر آنکه آن را به علی تعلیم نمود و سپس این علم به ما می‌رسد و دست خود را بر سینه مبارک خود گذاشت[۲۹]".[۳۰]
- رسول اکرم (ص) فرموده‌اند: "چون شب معراج به مقام قرب الهی رسیدم، پروردگارم با من سخن گفت و نجوا کرد؛ پس هیچ چیزی به من آموخته نشد جز اینکه آن را به علی (ع) آموختم پس او دروازۀ علم من است"[۳۱].
- امام صادق (ع) فرمودند: "امیرالمؤمنین (ع) عالم بود، و علم به ارث می‌رسید؛ و هرگز عالمی نمی‌میرد، مگر آنکه کسی هست، علمش را یاد می‌گیرد، اگر خدا بخواهد"[۳۲].
- امام رضا (ع) به عبدالله بن جندب نوشتند: "اما بعد، به راستی محمد (ص) امین خدا بود در خلقش و چون وفات کرد، ما خانواده وارثانش بودیم و ما امنای خداییم در زمین خدا. نزد ماست علم بلاها و مرگ و میرها و انساب عرب..."[۳۳].[۳۴]
در نتیجه علوم انبیای گذشته و پیامبر اکرم (ص) و امامان قبلی به امامان (ع) به ارث رسیده است و یکی از راه‌های علوم آموزی اهل بیت از این راه است.
پرسش‌های وابسته
منابع
طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان
لنکرانی، محمد فاضل و اشراقی، شهاب‌الدین، پاسداران وحی
امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت
جوادی آملی، عبدالله، علم موروثی، علم لدنی، پیشگویی‌های امام علی(ع)
خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی ج۲
نادم، محمد حسن و افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد
افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد
نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات
امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام
غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی
شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا
صادقی، حسن، مقایسه پیامبر و امام از دیدگاه امام رضا
پانویس
- ↑ مانند: محمد بن حسن صفار؛ بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد؛ ص۲۹۰ ـ ۲۹۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ ج۱، ص۶۸۸.
- ↑ ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۹۱؛ لنکرانی، محمد فاضل و اشراقی، شهاب‌الدین، پاسداران وحی، ص۱۹۳؛ جوادی آملی، عبدالله، علم موروثی، علم لدنی، پیشگویی‌های امام علی(ع)؛ خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی ج۲، ج ۲، ص۳۹۱ و ۳۹۲؛ نادم، محمد حسن و افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص۶۲.
- ↑ «او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سوره جن، آیه ۲۶ ـ ۲۷.
- ↑ «ثُمَّ نَظَرَ الرِّضَا (ع)إِلَی ابْنِ هَذَّابٍ فَقَالَ إِنْ أَنَا أَخْبَرْتُکَ أَنَّکَ سَتُبْتَلَی فِی هَذِهِ الْأَیَّامِ بِدَمِ ذِی رَحِمٍ لَکَ أَ کُنْتَ مُصَدِّقاً لِی قَالَ لَا فَإِنَّ الْغَیْبَ لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ تَعَالَی قَالَ (ع)أَ وَ لَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضی مِنْ رَسُولٍ فَرَسُولُ اللَّهِ عِنْدَ اللَّهِ مُرْتَضَی وَ نَحْنُ وَرَثَةُ ذَلِکَ الرَّسُولِ الَّذِی أَطْلَعَهُ اللَّهُ عَلَی مَا شَاءَ مِنْ غَیْبِهِ فَعَلِمْنَا مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ»؛ راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص۳۴۳.
- ↑ ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۹۱.
- ↑ «إِنَّ سُلَیْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً وَرِثَ سُلَیْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً وَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ تِبْیَانَ مَا فِی الْأَلْوَاحِ قَالَ قُلْتُ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ قَالَ لَیْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی یَحْدُثُ یَوْماً بَعْدَ یَوْمٍ وَ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب الکافی، ج۱، ص۲۲۴.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص۲۴۷.
- ↑ «کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع)وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِیرٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)إِنَّ دَاوُدَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّ سُلَیْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً صوَرِثَ سُلَیْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً صوَ إِنَّ عِنْدَنَا صُحُفَ إِبْرَاهِیمَ وَ أَلْوَاحَ مُوسَی فَقَالَ أَبُو بَصِیرٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَیْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّمَا الْعِلْمُ مَا یَحْدُثُ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَوْماً بِیَوْمٍ وَ سَاعَةً بِسَاعَة»؛ کلینی، محمد بن یعقوب الکافی، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص۲۴۷؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ «إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ (ع)لَمْ یُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ کَانَ عَلِیٌّ (ع)عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ یَهْلِکْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑ ر.ک: افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص۶۵ ـ ۷۰.
- ↑ «حَدِیثِی حَدِیثُ أَبِی وَ حَدِیثُ أَبِی حَدِیثُ جَدِّی وَ حَدِیثُ جَدِّی حَدِیثُ الْحُسَیْنِ وَ حَدِیثُ الْحُسَیْنِ حَدِیثُ الْحَسَنِ وَ حَدِیثُ الْحَسَنِ حَدِیثُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع)وَ حَدِیثُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَدِیثُ رَسُولِ اللَّهِ صوَ حَدِیثُ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۵۳.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، علم موروثی، علم لدنی، پیشگویی‌های امام علی(ع).
- ↑ «قُلْتُ أَخْبِرْنِی عَنْ عِلْمِ عَالِمِکُمْ قَالَ وِرَاثَةٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صوَ مِنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۳۲۸.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص۲۴۷.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص۲۱۸.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ج ۲، ص۶۴۳ ـ ۶۴۹.
- ↑ «نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ ثُمَّ قَالَ جَلَّلَ رَسُولُ اللَّهِ صعَلَی عَلِیٍّ (ع)ثَوْباً ثُمَّ عَلَّمَهُ أَلْفَ کَلِمَةٍ کُلُّ کَلِمَةٍ یَفْتَحُ أَلْفَ کَلِمَةٍ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ج ۲، ص۶۵۱.
- ↑ «إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی نَزَلَ مَعَ آدَمَ (ع)لَمْ یُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ کَانَ عَلِیٌّ (ع)عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ یَهْلِکْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۲۲.
- ↑ ر.ک: نادم، محمد حسن و افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص۶۲؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغدادد، ص۶۵ ـ ۷۰.
- ↑ «کُنَّا مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع)فِی الْحِجْرِ فَقَالَ عَلَیْنَا عَیْنٌ فَالْتَفَتْنَا یَمْنَةً وَ یَسْرَةً وَ قُلْنَا لَیْسَ عَلَیْنَا عَیْنٌ فَقَالَ وَ رَبِّ الْکَعْبَةِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَنْ لَوْ کُنْتُ بَیْنَ مُوسَی وَ الْخَضِرِ لَأَخْبَرْتُهُمَا أَنِّی أَعْلَمُ مِنْهَا وَ لَأَنْبَأْتُهُمَا بِمَا لَیْسَ فِی أَیْدِیهِمَا»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار ج ۲۶ ص۱۹۶.
- ↑ «سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ (ع)یَقُولُ وَ عِنْدَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ کُوفَةَ عَجَباً لِلنَّاسِ یَقُولُونَ أَخَذُوا عِلْمَهُمْ کُلَّهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صفَعَمِلُوا بِهِ وَ اهْتَدَوْا وَ یَرَوْنَ أَنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ لَمْ نَأْخُذْ عِلْمَهُ وَ لَمْ نَهْتَدِ بِهِ وَ نَحْنُ أَهْلُهُ وَ ذُرِّیَّتُهُ فِی مَنَازِلِنَا أُنْزِلَ الْوَحْیُ وَ مِنْ عِنْدِنَا خَرَجَ إِلَی النَّاسِ الْعِلْمُ أَ فَتَرَاهُمْ عَلِمُوا وَ اهْتَدَوْا وَ جَهِلْنَا وَ ضَلَلْنَا إِنَّ هَذَا مُحَال»؛ شیخ مفید، الامالی، ص۱۲۲.
- ↑ «إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ کَانَ هِبَةَ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ وَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَوْصِیَاءِ وَ عِلْمَ مَنْ کَانَ قَبْلَه»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۲۴.
- ↑ «إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ یَتَوَارَثُ أَصَاغِرُنَا عَنْ أَکَابِرِنَا حَذْوَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۲۶، ص۱۷۹.
- ↑ «إِنَّ لِلَّهِ عِلْماً عَامّاً وَ عِلْماً خَاصّاً فَأَمَّا الْخَاصُّ فَالَّذِی لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَ أَمَّا عِلْمُهُ الْعَامُّ الَّذِی اطلعت [أَطْلَعَ] عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةَ الْمُقَرَّبِینَ وَ الْأَنْبِیَاءَ الْمُرْسَلِینَ قَدْ رُفِعَ ذَلِکَ کُلُّهُ إِلَیْنَا ثُمَّ قَالَ أَ مَا تَقْرَأُ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۱۰۹.
- ↑ «فَإِنَّ فِی الْقُرْآنِ بَیَانَ کُلِّ شَیْءٍ فِیهِ عِلْمُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ إِنَّ الْقُرْآنَ لَمْ یَدَعْ لِقَائِلٍ مَقَالًا وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ لَیْسَ بِوَاحِدٍ رَسُولُ اللَّهِ مِنْهُمْ أَعْلَمَهُ اللَّهُ إِیَّاهُ فَعَلَّمَنِیهِ رَسُولُ اللَّهِ صثُمَّ لَا تَزَالُ فِی عَقِبِنَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَة»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص۶۳.
- ↑ ر.ک: امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام، فصل چهارم.
- ↑ «نَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَلَی مُحَمَّدٍ صبِرُمَّانَتَیْنِ مِنَ الْجَنَّةِ فَلَقِیَهُ عَلِیٌّ (ع)فَقَالَ لَهُ مَا هَاتَانِ الرُّمَّانَتَانِ فِی یَدَیْکَ قَالَ أَمَّا هَذِهِ فَالنُّبُوَّةُ لَیْسَ لَکَ فِیهَا نَصِیبٌ وَ أَمَّا هَذِهِ فَالْعِلْمُ ثُمَّ فَلَقَهَا رَسُولُ اللَّهِ صفَأَعْطَاهُ نِصْفَهَا وَ أَخَذَ نِصْفَهَا رَسُولُ اللَّهِ صثُمَّ قَالَ أَنْتَ شَرِیکِی فِیهِ وَ أَنَا شَرِیکُکَ فِیهِ قَالَ فَلَمْ یَعْلَمْ وَ اللَّهِ رَسُولُ اللَّهِ صحَرْفاً مِمَّا عَلَّمَهُ اللَّهُ إِلَّا عَلَّمَهُ عَلِیّاً (ع)ثُمَّ انْتَهَی ذَلِکَ الْعِلْمُ إِلَیْنَا ثُمَّ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی صَدْرِهِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۲۹۵.
- ↑ ر.ک: غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص۷۱ ـ ۷۳.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۳۸، ص۱۴۹.
- ↑ «إِنَّ عَلِیّاً (ع)کَانَ عَالِماً وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ لَنْ یَهْلِکَ عَالِمٌ إِلَّا بَقِیَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ یَعْلَمُ عِلْمَهُ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۲۱.
- ↑ «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ الرِّضَا (ع)أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ مُحَمَّداً صکَانَ أَمِینَ اللَّهِ فِی خَلْقِهِ فَلَمَّا قُبِضَ صکُنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ وَرَثَتَهُ فَنَحْنُ أُمَنَاءُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْبَلَایَا وَ الْمَنَایَا وَ أَنْسَابُ الْعَرَب»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۲۴.
- ↑ ر.ک: صادقی، حسن، مقایسه پیامبر و امام از دیدگاه امام رضا، ص۸۳.