چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
| چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / کلیاتی از مهدویت / فرهنگ مهدویت |
| مدخل اصلی | آسیب‌شناسی مهدویت |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آسیب‌های اندیشه مهدویت چیستند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ جامع اجمالی
طرح مباحث غیر ضروری ایرادی در موضوع مهدویت
طرح مباحث غیر ضروری و پرداختن به مباحثی که هیچ ثمره‌ای ندارد، یکی از انحرافات در مقوله مهدویت است[۱]. گاهی افراد و مجموعه‌ها در قالب گفتارها، مقاله‌ها، نشریات و حتی کنفرانس‌ها به بحث‌هایی روی می‌آورند که هیچ ضرورتی برای طرح آنها وجود ندارد، بلکه گاهی سبب ایجاد شبهه‌ها و سؤالات انحرافی در ذهن و اندیشۀ منتظران می‌گردد. برای نمونه، پرداختن به بحث "ملاقات با امام زمان (ع)" و ترغیب و تشویق فراوان و به شکل افراطی نسبت به این موضوع پیامدهای ناگواری دارد و سبب ناامیدی و گاهی انکار امام (ع) می‌گردد. در حالی که آنچه در روایات بر آن تأکید شده است، حرکت در جهت رضایت امام مهدی (ع) و پیروی از آن حضرت در گفتار و کردار است[۲].
به طور کلی از آنجا که گسترۀ علوم و دانش‌ها بسیار وسیع و عمر و ظرفیت آدمی محدود است، به حکم عقل باید به مهم‌ترین و مفیدترین علوم پرداخت و درصدد کسب آنها برآمد[۳]. در روایتی آمده است: رسول خدا (ص) وارد مسجد شد و مشاهده کرد جماعتی گرد مردی را گرفته‌اند. فرمود: «چه خبر است؟» گفتند: «علامه‌ای است». فرمود: «علامه چیست؟» گفتند: «داناترین مردم به دودمان عرب و حوادث ایشان و نیز به روزگار جاهلیت و اشعار عربی است». پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اینها علمی است که نادانش را زیانی ندهد و عالمش را سودی نبخشد. سپس فرمود: «همانا علم سه چیز است، آیۀ محکم، فریضه عادله و سنت پا برجا و غیر از اینها زیادی است»[۴]. علم غیر مفید اشاره به مباحثی دارد که پرداختن به آنها مانع از پرداختن به مسایل مهم و اساسی خواهد شد[۵].
بنابراین آنچه مهم می‌نماید، تبیین وظایف منتظران در عصر غیبت امام (ع) است تا اگر توفیق ملاقات با امام (ع) دست داد، در حالت رضایت‌مندی آن بزرگوار باشد.
پرداختن به مسایل غیر ضروری، خاستگاه، پیامدها و راه مبارزه با آن
دامن زدن به مباحث غیر ضروری درباب مهدویت، از آنجا که منابع و گزاره‌های دقیقی در این باره وجود ندارد و صحبت از اینها در حد ظنون و اوهام غیرعلمی باقی می‌ماند، باعث می‌شود آموزه‌های اصلی فرهنگ مهدوی رفته‌رفته در حاشیه قرار گرفته و به سبب جذابیت کاذبی که این مسایل به وجود می‌آورد، آسیب‌ها و انحرافاتی در سطح جامعۀ منتظر ایجاد شود. ترغیب و تشویق فراوان و به شکل افراطی به این موضوع، پیامدهای ناگواری دارد، حال آنکه در هیچ روایتی از معصومان (ع) به شناخت به این مسایل و اصرار در پرداختن به آنها اشاره نشده است و بر عکس به لزوم کسب معرفت به امام و ارتقای بصیرت در برابر فتنه‌ها و شرایطی که در زمان غیبت به وجود آمده، تأکید شده است[۶].
در یک طبقه بندی اجمالی می‌‌توان به خلاصه ای از پیامدها، خاستگاه و راه مبارزه با این مسایل غیر ضروری پرداخت:
- پیامدها:
- خاستگاه:
- عدم تشخیص وظیفۀ دینی؛
- هوای نفس که در عوام‌فریبی بروز می‌یابد؛
- توهم و خیال‌پردازی که زمینه داستان‌سرایی‌هایی چون جزیرۀ خضرا و... است؛
- عدم بررسی سندی و دلالی روایات (چنانکه تأمل و بررسی، به خوبی جزیره خضرا را نفی می‌کند و با نفی آن، بطلان وجود هزاران فرزند برای حضرت یا تطبیق خضرا بر مثلث برمودا، کاملا روشن می‌گردد)[۸]؛
- عدم تبیین و روشنگری اندیشمندان و عالمان دینی[۹].
- مبارزه و درمان:
پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین جعفری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمد صابر جعفری، در کتاب «اندیشه مهدویت و آسیب‌ها» در این‌باره گفته است:
«طرح مباحث غیر ضروری: یکی دیگر از انحرافات در مقوله مهدویت، پرداختن به مباحثی است که هیچ ثمره‌ای ندارد. در روایت آمده است: «"فَأَغْلِقُوا أَبْوَابَ السُّؤَالِ عَمَّا لَا يَعْنِيكُمْ"»[۱۱]؛ از آنچه ثمره‌ای برایتان ندارد بیهوده نپرسید"، مسکن، ازدواج، همسر، تعداد همسران، تعداد فرزندان و... از مباحثی هستد که اذهان افراد را به خود مشغول ساخته و از مباحث مهم باز داشته است. معرفت امام، وظیفه ما نسبت به امام، تبیین و ترسیم استراتژی آینده و ارائه آن برای زمینه‌سازی و فراهم آوردن شرایط ظهور و... مسایلی است که پرداختن به آن اهمیت فراوانی دارد.
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین صالح‌نیا؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر یحیی صالح‌نیا، در کتاب «تنها بر فراز» در این‌باره گفته است:
«گاهی افراد و مجموعه‌ها در قالب گفتارها، مقاله‌ها، نشریات و حتی کنفرانس‌ها به بحث‌هایی روی می‌آورند که هیچ ضرورتی برای طرح آنها داده نمی‌شود، بلکه گاهی سبب ایجاد شبهه‌ها و سؤالات انحرافی در ذهن و اندیشه منتظران می‌گردد. برای نمونه، پرداختن به بحث "ملاقات با امام زمان (ع)" و ترغیب و تشویق فراوان و به شکل افراطی نسبت به این موضوع پیامدهای ناگواری دارد و سبب ناامیدی و گاهی انکار امام (ع) می‌گردد. در حالی که آنچه در روایات بر آن تأکید شده است، حرکت در جهت رضایت امام مهدی (ع) و پیروی از آن حضرت (ع) در گفتار و کردار است. بنابراین آنچه مهم می‌نماید، تبیین وظایف منتظران در عصر غیبت امام (ع) می‌باشد تا اگر توفیق ملاقات با امام (ع) دست داد، در حالت رضایت‌مندی آن بزرگوار باشد. پرداختن به مباحثی از قبیل ازدواج حضرت (ع) و یا وجود فرزند برای آن بزرگوار و یا محل زندگی حضرت (ع) نیز از نمونه بحث‌های غیر ضروری است که گاه جای خود را به مباحث کاربردی و تأثیرگذار در مسیر زندگی منتظران می‌دهد. این نکته نیز مهم است که در طرح مباحث مهدویت، جامع‌نگری لازم است؛ به این معنا که هنگام گفتگو درباره این موضوع، مجموعه معارف مهدویت مورد مطالعه قرار گیرد. گاهی بعضی افراد با مطالعه برخی از روایات و بدون در نظر گرفتن روایات دیگر، تحلیل‌های نادرستی از جریان مهدویت بیان می‌کنند. برای مثال، با ملاحظه روایاتی که از جنگ طولانی و خونریزی فراوان در زمان ظهور خبر داده است، چهره بسیار خشنی از امام غایب (ع) ترسیم می‌کنند و از روایات دیگر غافل می‌مانند که جلوه‌های محبت و مهربانی امام مهدی (ع) را بیان، و سیره و اخلاق او را همانند خلق و خوی جد گرامی‌اش، پیامبر مکرم اسلام (ص)معرفی کرده‌اند. بدیهی است که دقت در هر دو دسته روایات، این حقیقت را بیان می‌کند که برخورد امام (ع) با همه انسان‌های حق‌طلب - چه رسد به شیعیان و دوستداران آن بزرگوار - با دریایی از مهربانی، صفا و صمیمیت همراه خواهد بود و شمشیر انتقام آن ذخیره الهی، تنها بر گرده ستمگران و پیروان آنها فرود خواهد آمد»[۱۴]. |
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین میرتبار؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سید محمد میرتبار، در کتاب «آسیب‌شناسی جامعه منتظر» در این‌باره گفته است:
«از آسیب‌های که ممکن است جریان آموزش و ترویج معارف دینی و به طور خاص، آموزه‌های مهدوی را تحت تأثیر قرار دهد، طرح مباحث و جزئیات غیرضروری و اصرار بر پی‌جویی آنان است. به طور کلی از آنجا که گستره علوم و دانش‌ها بسیار وسیع و عمر و ظرفیت آدمی محدود است، به حکم عقل باید به مهم‌ترین و مفیدترین علوم پرداخت و درصدد کسب آنها برآمد. از این رو دسته‌ای از علوم و آگاهی‌ها برای انسان مفید نیستند، در عین اینکه به کسب مجموعه‌ای از دانستنی‌ها می‌انجامد، در مقایسه با مسایل اصلی و کلی، پیگیری آنها نه تنها سودی نداشته که ممکن است به سبب اتلاف وقت آسیب‌زا باشد[۱۵]. در روایتی آمده است: رسول خدا (ص) وارد مسجد شد و مشاهده کرد جماعتی گرد مردی را گرفته‌اند. فرمود: "چه خبر است؟" گفتند: "علامه‌ای است". فرمود: "علامه چیست؟" گفتند: "داناترین مردم به دودمان عرب و حوادث ایشان و نیز به روزگار جاهلیت و اشعار عربی است". پیامبر فرمود: اینها علمی است که نادانش را زیانی ندهد و عالمش را سودی نبخشد. سپس فرمود: همانا علم سه چیز است، آیة محکم، فریضه عادله و سنت پا برجا و غیر از اینها فضل است[۱۶]. در روایات دیگر نیز از علم بی‌فایده نام برده شده و آمده است که رسول خدا (ص) از علم بی‌فایده (علم لاینفع) به خدا پناه برده‌اند[۱۷]. علم غیر مفید و آنچه پیامبر در روایت پیشینیان را «لَا يَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا يَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ»[۱۸] نامید، اشاره به مباحثی دارد که پرداختن به آنها مانع از پرداختن به مسایل مهم و اساسی خواهد شد؛ از این رو به بروز آسیب‌هایی منتهی می‌شود. در جریان آموزش و ترویج فرهنگ مهدوی نیز، معارف فراوانی وجود دارد که به عنوان اصل و اساس و ضروریات این آموزه، پرداختن به آنها یک ضرورت شمرده می‌شود و نقش اساسی برای آگاهی‌بخشی به شیعیان دارد و برای ترسیم نحوه عملکرد آنها در زمان غیبت، بسیار مهم است. در مقابل، مسایل دیگری وجود دارد که نه تنها به پر کردن خلأ علمی در این زمینه کمک نمی‌کند که فایده‌ای عملی و احساسی نیز نداشته و پرداختن به این مسایل، اذهان جامعه منتظر را به مسایل غیرضروری و انحرافی سوق می‌دهد؛ برای نمونه، پرداختن به مباحثی چون مکان دقیق زندگی امام در عصر غیبت، جزئیات مربوط به ازدواج و خانواده ایشان، و پیگیری جزئیات مربوط به سلاح و ادوات جنگی و شکل و شمایل یاران و دشمنان ایشان و مسایلی از این قبیل، فرهنگ انتظار را از روح اصلی خود که بر اساس معرفت امام و اراده الهی در هدایت تاریخی بشر شکل گرفته است، جدا می‌سازد. دامن زدن به چنین مباحثی، از آنجا که منابع و گزاره‌های دقیقی در این باره وجود ندارد و صحبت از اینها در حد ظنون و اوهام غیرعلمی باقی می‌ماند، باعث می‌شود آموزه‌های اصلی فرهنگ مهدوی مسایل، رفته‌رفته در حاشیه قرار گرفته و به سبب جذابیت کاذبی که این مسایل به وجود می‌آورد، آسیب‌ها و انحرافاتی در سطح جامعه منتظر ایجاد شود. ترغیب و تشویق فراوان و به شکل افراطی به این موضوع، پیامدهای ناگواری دارد، حال آنکه در هیچ روایتی از معصومان (ع) به شناخت به این مسایل و اصرار در پرداختن به آنها اشاره نشده است و بر عکس به لزوم کسب معرفت به امام و ارتقای بصیرت در برابر فتنه‌ها و شرایطی که در زمان غیبت به وجود آمده، تأکید شده است»[۱۹]. |
پرسش‌های مصداقی همطراز
- چرا برداشت انحرافی از انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا افراط و تفریط در تبین کشتارهای آغاز قیام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا طرح مباحث غیر ضروری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عاشق‌نمایان دنیاطلب را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا آرزوگرایان بی‌عمل را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ملاقات‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا افراط و تفریط در تبیین مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا تطبیق نشانه‌های ظهور با وقایع را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا تعیین وقت ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا فعالیت‌های غرب و مستشرقان را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا خوگرفتن با شرایط موجود را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عافیت‌طلبی را به عنوان یکی از آسیب‌های مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا منجی‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا غلو در محبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا باطن‌گرایی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عدم درک صحیح از اضطرار به حجت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا برداشت انحرافی از مفهوم غیبت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- اراده الهی و انسانی در مسئله انتظار به چه معناست؟ (پرسش)
- چرا آمیختگی نشانه‌های ظهور با شرایط ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا زمینه‌سازی از راه گسترش ظلم و فساد را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- آیا برای ظهور امام مهدی باید به افزودن ظلم و ستم کمک کرد؟ (پرسش)
- چرا کوتاهی متولیان در ارائه معارف را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- آسیب‌های رفتاری مهدویت کدامند؟ (پرسش)
- چرا ایجاد هرج و مرج و بروز اختلافات شدید را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا تعجیل در امر ظهور را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا بروز کسالت و سستی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا نمادگرایی افراطی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ارتباط موقت و گسسته با امام مهدی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عدم انسجام اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا کم فروغ شدن عواطف انسانی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا شیوع ناهنجاری‌های رفتاری را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا انگیزه‌های غیر انسانی در روابط اجتماعی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا آسیب‌های سیاسی در عصر انتظار را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ابهام در آثار روانی مهدویت را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا انتظار کشیدن بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا بی‌تفاوتی منتظران در قبال زمینه‌سازی را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ترس از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا گریز از امام و آرمان‌ها را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ترک وظایف انتظار را از آسیب‌های فردی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ناامیدی افراد جامعه را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا عدم پیروی از فقها را از آسیب‌های اجتماعی انتظار شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا انتظار بدون تلاش برای تغییر را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
- چرا ترک وظایف منتظران را یکی از محورهای آسیب‌شناسی مهدویت شمرده‌اند؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک. جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۳۵-۳۷.
- ↑ ر.ک. صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص ۱۴۹-۱۵۰.
- ↑ ر.ک. میرتبار، سید محمد، آسیب‌شناسی جامعه منتظر، ص ۷۷-۸۰.
- ↑ «إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ»؛ کافی، ج۱، ص۱، ۳۳.
- ↑ ر.ک. میرتبار، سید محمد، آسیب‌شناسی جامعه منتظر، ص ۷۷-۸۰.
- ↑ ر.ک. میرتبار، سید محمد، آسیب‌شناسی جامعه منتظر، ص ۷۷-۸۰.
- ↑ ر.ک. جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۳۵-۳۷.
- ↑ برای توضیح بیشتر مراجعه کنید: جعفر مرتضی عاملی، جزیره خضراء، افسانه یا واقعیت، مترجم: ابوالفضل طریقه‌دار؛ فصلنامه انتظار، ش ۱ و ۲ و ۳ و ۴، مجتبی کلباسی، بررسی افسانه جزیره خضراء.
- ↑ ر.ک. جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۳۵-۳۷.
- ↑ ر.ک. جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۳۵-۳۷.
- ↑ طوسی، الغیبة، فصل ۴، ص ۲۹۰.
- ↑ برای توضیح بیشتر مراجعه کنید: جعفر مرتضی عاملی، جزیره خضراء، افسانه یا واقعیت، مترجم: ابوالفضل طریقه‌دار؛ فصلنامه انتظار، ش ۱ و ۲ و ۳ و ۴، مجتبی کلباسی، بررسی افسانه جزیره خضراء.
- ↑ جعفری، محمد صابر، اندیشه مهدویت و آسیب‌ها، ص ۳۵-۳۷.
- ↑ صالح‌نیا، یحیی؛ تنها بر فراز، ص 149-150.
- ↑ نهج البلاغه، ص۳۹۴؛ بحار الأنوار، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ کافی، ج۱، ص۱، ۳۳.
- ↑ کنز الفوائد، ج۱، ص۳۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج۵، ص۷۰.
- ↑ امالی، ص۲۶۸.
- ↑ میرتبار، سید محمد، آسیب‌شناسی جامعه منتظر، ص ۷۷-۸۰