مسئولیت‌پذیری اجتماعی در معارف مهدویت

معنای مسئولیت‌پذیری

مسئولیت به معنای ضمانت و تعهد است. مسئولیت چیزی با کسی بودن، یعنی به گردن او، در عهدۀ او، در ضمان و پایبندی او بودن است. بنابراین هر گاه انسان متعهد به انجام کاری می‌شود در حقیقت مسئولیت انجام آن کار را پذیرفته است. مسئولیت پذیری یکی از ویژگی‌های اکتسابی انسان‌ها و نوعی مهارت شخصی است که در مسیر رشد و کسب تجارب به مرور پرورش می‌یابد و نیازمند آموزش و تمرین است و به نظر بسیاری از روان‌شناسان، یکی از شاخصه‌های سلامت روانی است^[۱].

مسئولیت پذیری در انتظار

انسان‌ها همواره در قبال خالق، امام و رهبر، اجتماع و محیط زیست و...مسئولیت و تعهد دارد. یکی از مهمترین سطوح و عرصه‌های مسئولیت انسان مسئولیت در قبال امام و رهبر است. اعتقاد به امام زمان و منتظر او بودن باعث تقویت روحیۀ مسئولیت پذیری در انسان می‌‌شود برهمین اساس مؤمن منتظر بی کار نمی‌ماند بلکه زمینه را برای حضور امام مهیا می‌نماید چراکه انتظار مهدی فاطمه انتظار پویا، سازنده، تعهدآور، نیروآفرین و حرکت‌بخش است؛ نه انتظار مخرب بدون حرکت، تلاش، اسارت‌بخش؛ فلج کننده ونوعی ابا حه‌گری^[۲].
مهدویت، یعنی داشتن احساس مسئولیت بین‌المللی و جهانی برای اصلاح بشریت، لذا انتظار باوری است که با آن تعهد و تکلیف دینی منتظر در هر زمانی باقی و جاوید است و منتظران مسئولیت‌های سنگین و عظیمی بر دوش دارند که آنها را می‌‌توان در دو بعد فردی و اجتماعی این‌گونه برشمرد:

مسئولیت فردی: منتظر واقعی با تکیه بر مبانی مهدویت در قبال خود احساس مسئولیت می‌‌کند که نخستین و مهم‌ترین مسئولیت، تهذیب نفس و خودسازی است که می‌‌تواند زمینۀ تحقق ظهور را فراهم سازد^[۳].
مسئولیت‌پذیری اجتماعی: از تکالیف منتظران در عصر غیبت، احساس دیگرخواهی و انسان‌دوستی است؛ زیراکه انسان منتظر، پیوندی گسست‌ناپذیر با آرمان‌های امام خود دارد و در آن راستا گام برمی‌دارد. امام موعود، یار و یاور واقعی مظلومان و حامی حقیقی مستضعفان است. پس جامعۀ منتظر و انسان‌های دارای خصلت انتظار باید به یاری انسان‌های مظلوم و محروم بشتابند و دشواری‌ها و مشکلات گرفتاران را تا حد توان، برطرف کنند^[۴].

یکی از مسئولیت‌های اجتماعی در عصر غیبت، امر به معروف و نهی از منکر است؛ چراکه رضایت حضرت در انجام معروف و احیای ارزش‌های دینی است و بزرگ‌ترین امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر در روزگار ظهور، خود حضرت مهدی (ع) است؛ پس چگونه ممکن است جامعۀ منتظر خشنودی او را نخواهد، در این بُعد به حضرت مهدی (ع) اقتدا نکند و به او تشبه نجوید؟ امام باقر (ع) فرموده است: «مهدی (ع) و یاران او... امر به معروف و نهی از منکر می‌‌کنند»^[۵].^[۶]
در توضیحی دیگر چنین باید گفت: امروزه همۀ منتظران انتظار مثبت را جایگزین انتظار منفی می‌دانند‌ و مسئول‌ بودن‌ منتظران در مقابل اعمال و رفتار خود، هم‌نوعان، اسلام و جامعه را مسلم می‌پندارند. اگر این مسئولیت‌ فردی‌ را به دو نوع مسئولیت در مقابل "شخصیت خود منتظر" و مسئولیت "در‌ مقابل‌ جامعه‌ منتظر" تقسیم کنیم، مسئولیت‌پذیری فردی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی مقدم خواهد بود. پس در جایی که‌ به‌ مسئولیت‌ فرد در مقابل جامعه تأکید می‌شود این افراد مسئول هستند بعد‌ از‌ اهتمام در خودسازی به ایفای نقش‌های اجتماعی اقدام می‌کنند^[۷]‌.