ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مهدویت}}
{{اعتقادات شیعه}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = امام مهدی
| موضوع مرتبط = امام مهدی
| عنوان مدخل  = ظهور امام مهدی
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط =
| مداخل مرتبط = [[ظهور امام مهدی در حدیث]] - [[ظهور امام مهدی در معارف و سیره علوی]]
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
}}
}}


[[ظهور]] در لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است و در اصطلاح [[مهدویت]] به دو معنا بیان شده است: معنای اول، آشکار شدن [[امام]]{{ع}} در برابر دیدگان [[مردم]] و معرفی و شناساندن خود به [[مردم]] بعد از یک دوره طولانی [[زندگی]] مخفیانه و در معنای دوم به این صورت است که [[امام]]{{ع}} در هنگام ظهور، پرده از عنوان و نام [[حقیقی]] خویش برمی‌دارد و به روشنی و صراحت خود را به [[مردم]] معرفی می‌کند که تا آن زمان در بین [[مردم]] بوده اما به صورت ناشناس.
[[ظهور]] در لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است و در اصطلاح [[مهدویت]] به دو معنا بیان شده است: معنای اول، آشکار شدن [[امام]] {{ع}} در برابر دیدگان [[مردم]] و معرفی و شناساندن خود به [[مردم]] بعد از یک دوره طولانی [[زندگی]] مخفیانه و در معنای دوم به این صورت است که [[امام]] {{ع}} در هنگام ظهور، پرده از عنوان و نام [[حقیقی]] خویش برمی‌دارد و به روشنی و صراحت خود را به [[مردم]] معرفی می‌کند که تا آن زمان در بین [[مردم]] بوده اما به صورت ناشناس.


==معانی ظهور==
== معناشناسی ==
[[ظهور]] از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است<ref>خلیل بن احمد، العین، العین، ج ۴، ص ۳۷</ref>.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref> و در اصطلاح [[مهدویت]] بر دو معنا [[دلالت]] دارد:
ظهور از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است<ref>خلیل بن احمد، العین، العین، ج ۴، ص۳۷.</ref> و در اصطلاح [[مهدویت]] بر دو معنا دلالت دارد:
# مقصود، ظاهر شدن [[حضرت مهدی]]{{ع}} پس از پنهان زیستن طولانی، برای [[قیام]] و [[برپایی حکومت عدل جهانی]] است.
# [[اعلان]] [[انقلاب]] و [[قیام با شمشیر]]؛ این معنا دربارۀ [[امام زمان]]{{ع}} نیز صادق است چون آن حضرت عليه [[ستم]] قیام کرده و انقلاب بزرگی را به راه می‌اندازد.


#مقصود، [[ظاهر]] شدن [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از پنهان زیستن طولانی، برای [[قیام]] و برپایی [[حکومت عدل جهانی]] است.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، موعودنامه، ص ۴۷۵</ref>
[[شیعه]] هر دو معنا را قبول دارد اما [[اهل سنت]] و [[ادیان]] دیگر تنها معنای دوم را دربارۀ مصلح کل قبول دارند<ref>ر.ک: [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۵۲۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، موعودنامه، ص۴۷۵.</ref>.
#اعلان [[انقلاب]] و [[قیام با شمشیر]]؛ این معنا دربارۀ [[امام زمان]] {{ع}} نیز [[صادق]] است چون آن حضرت عليه [[ستم]] [[قیام]] کرده و [[انقلاب]] بزرگی را به راه می‌اندازد.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲</ref>


[[شیعه]] هر دو معنا را قبول دارد اما [[اهل سنت]] و [[ادیان]] دیگر تنها معنای دوم را دربارۀ مصلح کل قبول دارند.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۷۰ و ۱۷۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref>
== تقسیم دوران ظهور ==
دوران ظهور به سه مرحله تقسیم می‌‌شود:
# ظهور و آشکار شدن که فقط در [[اراده]] و [[علم الهی]] است.
# قیام و [[نهضت]] به [[امر الهی]] و خروج بر [[ستمگران]] و [[مبارزه]] با [[دشمنان]].
# دوران تثبیت و [[حکومت جهانی]]<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی، ظهور]]، ص۲۱۹ـ ۲۲۰؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۵۲۲.</ref>.


==تقسیم دوران ظهور==
== چگونگی ظهور پس از [[غیبت]] ==
[[دوران ظهور]] به سه مرحله تقسیم می شود:
دربارۀ چگونگی ظهور پس از غیبت دو معنا وجود دارد، عملی و نظری و هر دو بر آن حضرت [[صدق]] می‌‌کند:
# معنای عملی: اینکه [[مردم]] [[امام]]{{ع}} را در آغاز ظهور ببینند و آن حضرت خود را به آنها معرفی نموده و [[یاری]] و پشتیبانی بخواهد.
# معنای نظری: برطرف شدن غیبتی که امام آن را به عنوان یک روش برگزیده است؛ در این صورت شخصیت امام آشکار شده و [[مردمان]] او را خواهند [[شناخت]].


# [[ظهور]] و آشکار شدن که فقط در [[اراده]] و [[علم الهی]] است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، ظهور، ص ۲۱۹ـ ۲۲۰</ref> .
اگر [[غیبت]] را به معنای مخفی بودن شخص [[امام]] بدانیم ظهور یعنی آشکار شدن جسم [[مبارک]] امام در برابر دیدگان [[مردم]]، علاوه بر اینکه در اینجا هم ضروری است که امام{{ع}}، خود را به آنها شناسانده، از [[حقیقت]] خویش آگاهشان سازد. اگر هم نظریۀ دوم (حضور امام{{ع}} در بین مردم و ناشناس بودن آن جناب برای آنها) را [[معتقد]] باشیم ظهور یعنی اینکه امام پرده از روی نام و عنوان [[حقیقی]] خویش بردارد و به روشنی و صراحت، خود را به مردم بشناساند و بر این امر دلیل و [[حجت]] بیاورد. این نظریه را برخی [[روایات]] [[تأیید]] می‌نمایند. در آنها آمده است، پس از ظهور، عده‌ای از مردم می‌گویند: "ما این شخص را پیش از این دیده بودیم"<ref>ر.ک: [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]،، ص۱۷۰ و ۱۷۱.</ref>.
# [[قیام]] و [[نهضت]] به [[امر الهی]] و [[خروج]] بر [[ستمگران]] و [[مبارزه]] با [[دشمنان]]<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱</ref>.
#دوران تثبیت و [[حکومت جهانی]].<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۲</ref>


==چگونگی [[ظهور]] پس از غیبت==
== زمان ظهور امام مهدی ==
دربارۀ چگونگی [[ظهور]] پس از [[غیبت]] دو معنا وجود دارد، عملی و نظری و هر دو بر آن حضرت [[صدق]] می کند:
{{اصلی|زمان ظهور امام مهدی}}
زمان ظهور امام مهدی{{ع}} یکی از مباحث مهم در باب [[مهدویت]] است. برخی از روایات مشخص کنندگان [[زمان ظهور]] را [[تکذیب]] کرده و آنها را [[دروغ‌گویان]] نامیده‌اند و زمان ظهور از رازهای [[الهی]] دانسته شده است<ref>الکافی، ج۱، ص۳۶۸.</ref>. البته با بررسی روایات ظهور، درباره [[وقت ظهور]] چند نکته روشن می‌شود: برخی روایات قائل‌اند آشکار کردن زمان ظهور، فقط از آن [[خداوند عزوجل]] است<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص۳۷۲.</ref> و برخی روایات فراوان دیگری ظهور را ناگهانی دانسته و اصلاح امر فرج را در یک شب ذکر کرده‌اند<ref>نعمانی، الغیبه، ص۱۶۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۱۵۲.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۲۱-۲۲۳؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)| درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۵۸-۱۶۲؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۷۹.</ref>


#معنای عملی: اینکه [[مردم]] [[امام]]{{ع}} را در آغاز [[ظهور]] ببینند و آن حضرت خود را به آنها معرفی نموده و [[یاری]] و پشتیبانی بخواهد.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]،، ص ۱۷۰ و ۱۷۱</ref>
== محل ظهور امام مهدی ==
#معنای نظری: بر طرف شدن غیبتی که [[امام]] آن را به عنوان یک روش [[برگزیده]] است؛ در این صورت شخصیت [[امام]] آشکار شده و مردمان او را خواهند [[شناخت]].<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]،، ص ۱۷۰ و ۱۷۱</ref>
{{اصلی|محل ظهور امام مهدی}}
محل ظهور امام مهدی{{ع}} و گردآمدن [[یاران]] ویژه او و نیز [[پیمان]] مردم با وی، در روایات پرشماری بین [[رکن و مقام]] در [[مسجد الحرام]] دانسته شده است<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۷۷، ح۵۰۲؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، باب۲۴، ص۲۸۴، ح۳۷.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص۱۶۲، ۱۶۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۱۶.</ref>


اگر [[غیبت]] را به معنای مخفی بودن شخص [[امام]] بدانیم [[ظهور]] یعنی آشکار شدن جسم مبارک [[امام]] در برابر دیدگان [[مردم]]، علاوه بر اینکه در اینجا هم ضروری است که [[امام]](علیه السلام)، خود را به آنها شناسانده، از [[حقیقت]] خویش آگاهشان سازد. اگر هم نظریۀ دوم ([[حضور]] [[امام]]{{ع}} در بین [[مردم]] و ناشناس بودن آن جناب برای آنها) را [[معتقد]] باشیم [[ظهور]] یعنی اینکه [[امام]] پرده از روی نام و عنوان حقیقی خویش بردارد و به روشنی و صراحت، خود را به [[مردم]] بشناساند و بر این [[امر]] [[دلیل]] و [[حجت]] بیاورد. این نظریه را برخی [[روایات]] تأیید می‌نمایند. در آنها آمده است، پس از [[ظهور]]، عده‌ای از [[مردم]] می‌گویند: "ما این شخص را پیش از این دیده بودیم".<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]،، ص ۱۷۰ و ۱۷۱</ref>
== پرسش مستقیم ==
 
==[[ضرورت ظهور امام مهدی]]==
 
==[[زمان ظهور امام مهدی]]==
 
==[[محل ظهور امام مهدی]]==
 
==پرسش مستقیم==
* [[معنای ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]
* [[معنای ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]


==پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان کلیات ظهور امام مهدی}}
{{پرسمان کلیات ظهور امام مهدی}}


خط ۵۱: خط ۵۰:
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:136865.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
# [[پرونده:136865.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
# [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|'''درسنامه امام‌شناسی''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
خط ۵۹: خط ۵۹:
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل فرهنگ‌نامه]]
[[رده:مدخل درسنامه مهدویت]]
[[رده:مدخل درسنامه مهدویت]]
[[رده:ظهور امام مهدی]]
[[رده:مقاله‌های اولویت دو]]
[[رده:مقاله‌های اولویت دو]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۸

اعتقادات شیعه
خداشناسی
توحیدتوحید ذاتیتوحید صفاتیتوحید افعالیتوحید عبادیصفات ذات و صفات فعل
فروعتوسلشفاعتتبرکاستغاثه
عدل الهی
حُسن و قُبحبداءامر بین الامرین
نبوت
عصمت پیامبرانخاتمیتپیامبر اسلاممعجزهعدم تحریف قرآن
امامت
باورهاعصمت امامانولایت تكوینیعلم غیبخلیفة‌اللهغیبتمهدویتانتظار فرجظهوررجعت
امامانامام علیامام حسنامام حسینامام سجادامام باقرامام صادقامام کاظمامام رضاامام جوادامام هادیامام عسکریامام مهدی
معاد
برزخمعاد جسمانیحشرصراطتطایر کتبمیزان
مسائل برجسته
اهل‌بیتچهارده معصومکرامتتقیهمرجعیتولایت فقیه

ظهور در لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است و در اصطلاح مهدویت به دو معنا بیان شده است: معنای اول، آشکار شدن امام (ع) در برابر دیدگان مردم و معرفی و شناساندن خود به مردم بعد از یک دوره طولانی زندگی مخفیانه و در معنای دوم به این صورت است که امام (ع) در هنگام ظهور، پرده از عنوان و نام حقیقی خویش برمی‌دارد و به روشنی و صراحت خود را به مردم معرفی می‌کند که تا آن زمان در بین مردم بوده اما به صورت ناشناس.

معناشناسی

ظهور از نظر لغت به معنای آشکار شدن چیز پنهان است[۱] و در اصطلاح مهدویت بر دو معنا دلالت دارد:

  1. مقصود، ظاهر شدن حضرت مهدی(ع) پس از پنهان زیستن طولانی، برای قیام و برپایی حکومت عدل جهانی است.
  2. اعلان انقلاب و قیام با شمشیر؛ این معنا دربارۀ امام زمان(ع) نیز صادق است چون آن حضرت عليه ستم قیام کرده و انقلاب بزرگی را به راه می‌اندازد.

شیعه هر دو معنا را قبول دارد اما اهل سنت و ادیان دیگر تنها معنای دوم را دربارۀ مصلح کل قبول دارند[۲].

تقسیم دوران ظهور

دوران ظهور به سه مرحله تقسیم می‌‌شود:

  1. ظهور و آشکار شدن که فقط در اراده و علم الهی است.
  2. قیام و نهضت به امر الهی و خروج بر ستمگران و مبارزه با دشمنان.
  3. دوران تثبیت و حکومت جهانی[۳].

چگونگی ظهور پس از غیبت

دربارۀ چگونگی ظهور پس از غیبت دو معنا وجود دارد، عملی و نظری و هر دو بر آن حضرت صدق می‌‌کند:

  1. معنای عملی: اینکه مردم امام(ع) را در آغاز ظهور ببینند و آن حضرت خود را به آنها معرفی نموده و یاری و پشتیبانی بخواهد.
  2. معنای نظری: برطرف شدن غیبتی که امام آن را به عنوان یک روش برگزیده است؛ در این صورت شخصیت امام آشکار شده و مردمان او را خواهند شناخت.

اگر غیبت را به معنای مخفی بودن شخص امام بدانیم ظهور یعنی آشکار شدن جسم مبارک امام در برابر دیدگان مردم، علاوه بر اینکه در اینجا هم ضروری است که امام(ع)، خود را به آنها شناسانده، از حقیقت خویش آگاهشان سازد. اگر هم نظریۀ دوم (حضور امام(ع) در بین مردم و ناشناس بودن آن جناب برای آنها) را معتقد باشیم ظهور یعنی اینکه امام پرده از روی نام و عنوان حقیقی خویش بردارد و به روشنی و صراحت، خود را به مردم بشناساند و بر این امر دلیل و حجت بیاورد. این نظریه را برخی روایات تأیید می‌نمایند. در آنها آمده است، پس از ظهور، عده‌ای از مردم می‌گویند: "ما این شخص را پیش از این دیده بودیم"[۴].

زمان ظهور امام مهدی

زمان ظهور امام مهدی(ع) یکی از مباحث مهم در باب مهدویت است. برخی از روایات مشخص کنندگان زمان ظهور را تکذیب کرده و آنها را دروغ‌گویان نامیده‌اند و زمان ظهور از رازهای الهی دانسته شده است[۵]. البته با بررسی روایات ظهور، درباره وقت ظهور چند نکته روشن می‌شود: برخی روایات قائل‌اند آشکار کردن زمان ظهور، فقط از آن خداوند عزوجل است[۶] و برخی روایات فراوان دیگری ظهور را ناگهانی دانسته و اصلاح امر فرج را در یک شب ذکر کرده‌اند[۷].[۸]

محل ظهور امام مهدی

محل ظهور امام مهدی(ع) و گردآمدن یاران ویژه او و نیز پیمان مردم با وی، در روایات پرشماری بین رکن و مقام در مسجد الحرام دانسته شده است[۹].[۱۰]

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

  1. خلیل بن احمد، العین، العین، ج ۴، ص۳۷.
  2. ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۱۷۰ و ۱۷۱؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۱۹ـ ۲۲۰؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۵۲۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۷۵.
  3. ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۹۸ ـ ۳۰۱؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۱۹ـ ۲۲۰؛ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۵۲۲.
  4. ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور،، ص۱۷۰ و ۱۷۱.
  5. الکافی، ج۱، ص۳۶۸.
  6. صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص۳۷۲.
  7. نعمانی، الغیبه، ص۱۶۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۱۵۲.
  8. مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۲۱-۲۲۳؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۵۸-۱۶۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۷۹.
  9. طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۷۷، ح۵۰۲؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، باب۲۴، ص۲۸۴، ح۳۷.
  10. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص۱۶۲، ۱۶۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۱۶.