رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-== منابع == {{فهرست منابع}} +== منابع == {{منابع}})) |
|||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = محبت | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط = }} | |||
= | |||
= | |||
== اصلی ترین مصداق [[عشق به خداوند]] == | |||
[[انسان]] تشنۀ [[محبت]] است و [[محبت]] حیات بخش دلهاست. هر انسانی خود را [[دوست]] دارد و می‌‌خواهد محبوب دیگران نیز باشد. تا فردی کسی را [[دوست]] نداشته باشد، چگونه می‌‌تواند او را [[تربیت]] کند و تا شخص سیراب از [[محبت]] نشود آنگونه که باید تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. باید توجه داشت [[عشق به خداوند]] به [[زندگی]] فرد معنا میدهد، معنای که سبب میشود [[زندگی]] [[انسان]] وسعت و [[ارزش]] پیدا کند و حدود این [[عشق]] و [[ارزش]] تا جائی پیش می‌‌رود که با هیچ [[عشق]] و [[ارزش]] مادی و دنیایی قابل معامله نیست<ref>ر.ک: [[ناصر محمدی|محمدی، ناصر]] و [[احمد رضا مفتاح|مفتاح، احمد رضا]]، [[نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی (مقاله)|نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی]]، ص۲۱۷-۲۱۹.</ref>. از جمله مواردی که [[عشق]] به [[خداوند]] در وجود [[انسان‌ها]] جلوه میکند طبق [[روایت]] [[پیامبر]] {{صل}} زمانی است که فرد [[محبت]] و ولایت امام عصر {{ع}} را بپذیرد<ref>ر.ک: [[ناصر محمدی|محمدی، ناصر]] و [[احمد رضا مفتاح|مفتاح، احمد رضا]]، [[نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی (مقاله)|نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی]]، ص۲۱۷-۲۱۹.</ref>. | |||
==پرسش مستقیم== | == [[اندیشه مهدویت]] جلوه [[عشق ورزی]] در بعد روان == | ||
رشد روحیۀ [[محبت]] و [[عشق‌ورزی]]، به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی [[انتظار]]، به این معناست که ابعاد [[عاطفی]] [[مکتب]] [[انتظار]]، موجب شکل‌گیری و رشد یک شبکۀ سرشار از [[محبت]] و [[عشق‌ورزی]] میان امام منتظَر و امت منتظِر و عامل مهمی در رشد روانی و [[سلامت]] شخصیت جامعۀ منتظران شده است<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. چنین رشدی را میتوان در اندیشۀ [[مهدویت]] و مقولۀ [[انتظار]] به وضوح مشاهده کرد، چراکه [[حضرت مهدی]] {{ع}} پیام‌آور [[مهرورزی]] و [[دوستی]] است<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>؛ به طوری که [[امام رضا]] {{ع}} در وصف [[امام]] [[معصوم]] فرمودند: «[[امام]]، همدم است، رفیق است، پدراست، و همچنین بسیار [[مهربان]] است»<ref>{{متن حدیث|الْأَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ...}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح۱. </ref>.<ref>ر.ک: [[زهرا سادات پورسیدآقایی|سادات پورسید آقایی، زهرا]]، [[بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال (مقاله)|بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال]]، ص ۱۲۱؛ [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> و درجایی دیگر ایشان در خصوص [[حضرت مهدی]] {{ع}} فرمود: «[[حضرت مهدی]] {{ع}} برای پیروانش از پدران و مادرانشان مهربان‌تر است»<ref>{{متن حدیث|أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ}}، بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶. </ref>؛ همچنین [[امام باقر]] {{ع}} در این زمینه فرمودند: «آنگاه که [[قائم]] ما [[قیام]] کند، [[خداوند]] به واسطۀ [[امام]] دست [[لطف]] و [[مرحمت]] خود را بر سر [[بندگان]] می‌‌گذارد تا به [[عقول]] آنان [[وحدت]] بخشد و خردهایشان را کامل کند»<ref>{{متن حدیث|إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ}}؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱.</ref> | |||
== ابعاد [[عاطفی]] [[انتظار]] == | |||
[[دلیل]] این [[محبت]] بی حد و حصر [[امام عصر]] نسبت به [[منتظران]] به [[دلیل]] ابعاد [[عاطفی]] [[انتظار]] است، چراکه ابعاد [[عاطفی]] [[انتظار]] این [[حقیقت]] را می‌‌رساند که [[امام]] پیوند عمیقی از عطوفت، مؤدت و [[محبت]] نسبت به [[منتظران]] دارد. [[دلیل]] این [[محبت]] از آن جهت نیست که حضرت [[نیازمند]] به [[مسلمین]] است، بلکه چون او انسانی کامل است، باید مهر محبتش هم در غایتِ کمال باشد، به گونه ای که بدون هیچ نیازی، نگران [[سرنوشت]] [[مسلمین]] است چنانکه در [[نقلی]] فرمودند: «از تردید گروهی از شما در دین‌باوری و [[شک]] و سرگردانی در (مسأله) [[ولایت]] و [[امامت]] [[آگاه]] شدم. این موضوع ما را نه به خاطر خودمان، بلکه به خاطر شما، [[غمگین]] و متأثّر کرد؛ چون [[خدا]] با ماست و ما نیازی به دیگری نداریم»<ref>{{متن حدیث|إِنَّهُ أٌنهی إِلیَّ ارتِیَابُ جَمَاعَةِ مِنکُم فِی الدَّینِ وَ مَا دَخَلَهُم مِنَ الشَّکِّ وَ الحَیرَة فِی وُلَاةِ أٌمرَهِم فَغَمَّنَا ذَلِکُ لِّا لَنَا وَ سَأونَا فِیکُم لَا فَینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیرِه}}؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | |||
البته [[محبت]] و [[عشق ورزی]] [[امام عصر]] {{ع}} به پیروانشان، تنها منحصر در ایشان نیست، هرچند [[محبت]] و [[عشق ورزی]] [[امام عصر]] به [[دلیل]] مقولۀ [[عاطفی]] [[انتظار]]، خاص تر از سایر [[معصومین]] {{ع}} است، ولی در ذات تمامی [[معصومین]] {{ع}} [[محبت]] کردن و [[عشق]] ورزدیدن به پیروانشان نهادینه شده است، چنانکه در روایتی [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} از [[پیامبر]] {{صل}} سوال کرد «آیا [[مهدی]] از ما [[اهل بیت]] است؟ ایشان پاسخ دادند: آری؛ [[مهدی]] از ماست. [[خداوند]] همان‌گونه که [[دین]] را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. [[مردم]] به دست ما از [[شرک]] رهایی یافتند و پس از پایان‌گرفتن فتنه‌های [[دشمنان]]، میان آنان الفت و صمیمیت ایجاد شد. وظیفۀ ما از آغاز برداشتن [[کینه‌ها]] و عداوت‌هاست؛ به‌گونه‌ای که همه [[برادر]] ایمانی شوند»<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱.</ref>. | |||
== دو طریق [[عشق ورزی]] به [[امام]] == | |||
باید توجه داشت در مسئلۀ [[انتظار]] همانطور که رشد روحیۀ [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در [[زمان غیبت]] برای [[امام]] نسبت به پیروانش یک [[تکلیف]] [[عاطفی]] محسوب میشود، به همین نحو این رشد روحی از جانب [[منتظران]] نسبت به امامشان هم باید یک [[تکلیف]] باشد. بنابراین [[منتظران]] هم باید همین [[عشق ورزی]] را نسبت به اماماشان داشته باشند<ref>ر.ک: [[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]].</ref>. | |||
دو طریق برای اینکه [[منتظر]]، روحیۀ [[عشق ورزی]] در بعد [[روح]] و روان را نسبت به امامش تقویت کند عبارتند از: | |||
# '''از طریق لسان:''' یعنی [[منتظر]] به وسیلۀ الفاظ زبانی این نوع از [[عشق ورزی]] و ارادت را به [[امام]] نشان میدهد<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱. </ref>. چنانکه [[دعای ندبه]] نمونۀ بارز [[محبت]] و [[عشق ورزی]] به [[امام عصر]] {{ع}} است در فرازی از این دعای [[مقدس]] آمده است «جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!... چقدر بر من [[جان]] کاه است که [[مردم]] را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ‌گونه صدا و سخنی از تو نشنوم... ای کاش می‌‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکانی تو را در بر گرفته است»<ref>{{متن حدیث|بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا... عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لَا تُرَی وَ لَا أَسْمَعُ لَکَ حَسِیساً وَ لَا نَجْوَی... لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوی، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَری، أَ بِرَضْوی أَمْ غَیْرِها أَمْ ذِی طُوی}}</ref>.<ref>ر.ک: [[زهرا سادات پورسیدآقایی|سادات پورسید آقایی، زهرا]]، [[بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال (مقاله)|بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال]]، ص ۱۲۱.</ref> و این [[عشق ورزی]] لسانی به قدری وسیع و اثر گذار است که [[منتظر]] [[عاشق]] در [[دعای عهد]]، اصرار دارد دیگران هم در این [[عشق ورزی]] با او شریک باشند؛ چنانکه در این [[دعا]] آمده است {{متن حدیث|اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ}}<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۵۰، ۵۱.</ref>. | |||
# '''[[عشق ورزی]] در حیطۀ عمل:''' رشد این مرحله از [[عشق ورزی]] و [[محبت]]، [[تکامل]] مرحلۀ اول است به طوری که اگر [[منتظر]] در مرحلۀ عمل، [[محبت]] خود را به امامش نشان ندهد، میتوان مدعی شد در مرحلۀ لسان، [[صداقت]] واقعی را نداشته است، چراکه [[منتظر واقعی]] کسی است که راه و روش خود را مطابق آئین و روش امامش قرار میدهد و به دنبال میل و خواست او حرکت میکند [[امام علی]] {{ع}} در مذمت عده‌ای که خود را لسانی [[عاشق]] [[اهل‌بیت]] می‌دانند می‌فرماید: «نه قدم بر جای پای [[پیامبر]] {{صل}} می‌‌گذارند و نه از [[رفتار]] [[جانشین]] او [[پیروی]] می‌کنند»<ref>{{متن حدیث|لَا یَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِیٍّ وَ لَا یَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ...}}؛ نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]].</ref> | |||
== آثار [[محبت]] و [[عشق ورزی]] از بعد [[روح]] و روان == | |||
آثار [[محبت]] و [[عشق ورزی]] از بعد [[روح]] و روان در مسئلۀ [[انتظار]] را میتوان در این ابعاد جستجو کرد: | |||
# '''[[اشتیاق]]:''' اوج [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در بعد روحی روانی که در [[حقیقت]] قله و راس [[انتظار]] به شمار میآید، [[اشتیاق]] است. [[منتظر]] کسی است که چون خاکِ تشنه در تب و تاب و [[اشتیاق]] [[آب]] حیات بسوزد<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | |||
# '''تشدید [[محبت]]:''' دومین اثر [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در بعد [[روح]] و روان، ایجاد [[محبت]] عمیق بین [[امام]] منتظَر و منتظِران است به طوری که هیچ فاصله ای به واسطۀ این [[محبت]] در این رابطه ایجاد نمی‌شود؛ [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمودند: «همانا، ما در [[شادمانی]] شما شاد و در [[اندوه]] شما [[اندوهگین]] می‌شویم»<ref>{{متن حدیث|إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم}}؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۶۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در [[انسان]] [[منتظر]] زمانی به اوج خود خواهد رسید که برای تحقق ظهور منجی موعود تلاش میکند و به زمینه سازی ظهور آن حضرت کمک میکند<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | |||
# '''جستجوی محبوب:''' اثر دیگر این [[عشق ورزی]]، جستجو برای پیدا کردن محبوب است. شخص [[منتظر]] همواره به دنبال محبوبش می‌گردد و با شور و [[شوق]] همه جا را در پیدا کردنش جست و جو میکند: {{متن حدیث|لَیتَ شِعرِی أَینَ استَقَرَّت بِکَ النَّوی بَل أی أرضٍ تُقِلُّکَ أَو ثَری أَبِرَضوی أَم غَیرِها أَم ذِی طُوی}}<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | |||
# '''تشدید چشم انتظاری:''' [[محبت]] و [[عشق ورزی]] نسبت به [[امام]] باعث تشدید [[انتظار]] [[منتظر]] میشود: چنانکه در [[دعای ندبه]] آمده است: {{متن حدیث|أینَ مُعِزُّ الْأوْلِیاءِ وَ مُذِلُّ الأعْداءِ، أینَ جامِعُ الْکَلِمَةِ عَلَی التَّقْوی، أینَ بابُ اللهِ الَّذِی مِنْهُ یؤْتی، أیْنَ وَجهُ اللهِ الَّذِی إِلَیهِ یَتَوَجَّهُ الأَولیاءُ}}<ref>سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | |||
تمام این آثار در سلامت روان [[منتظران]] بسیار تاثیر گذار است، به طوری که موجب پیش گیری اولیه و ممانعت از [[بیماری‌ها]] و ارتقای توانمندی‌ها در مقابله با استرس‌ها و اضطراب‌ها و تمامی بیماری‌های روحی و روانی [[منتظرین]] میشود<ref>ر.ک: [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | |||
== نتیجه گیری == | |||
بنابراین رشد [[محبت]] و [[عشق ورزی]] در بعد روحی و روانی زمانی می‌‌تواند تاثیر گذار باشد که [[منتظر]] رابطۀ درستی با [[امام]] خویش برقرار کند<ref>ر.ک: [[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]].</ref>. | |||
== پرسش مستقیم == | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
* [[رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)]] | * [[رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش‌های وابسته}} | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان انتظار فرج}} | {{پرسمان انتظار فرج}} | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۷: | ||
# [[پرونده:137959.jpg|22px]] [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|'''نقش انتظار در بهداشت روانی''']] | # [[پرونده:137959.jpg|22px]] [[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|'''نقش انتظار در بهداشت روانی''']] | ||
# [[پرونده:13681269.jpeg|22px]] [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبۀ اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]] | # [[پرونده:13681269.jpeg|22px]] [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبۀ اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]] | ||
{{پایان | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:آثار انتظار]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۸ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۵۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث محبت است. رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی در معارف مهدویت - پرسش مرتبط ندارداصلی ترین مصداق عشق به خداوند
انسان تشنۀ محبت است و محبت حیات بخش دلهاست. هر انسانی خود را دوست دارد و می‌‌خواهد محبوب دیگران نیز باشد. تا فردی کسی را دوست نداشته باشد، چگونه می‌‌تواند او را تربیت کند و تا شخص سیراب از محبت نشود آنگونه که باید تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت[۱]. باید توجه داشت عشق به خداوند به زندگی فرد معنا میدهد، معنای که سبب میشود زندگی انسان وسعت و ارزش پیدا کند و حدود این عشق و ارزش تا جائی پیش می‌‌رود که با هیچ عشق و ارزش مادی و دنیایی قابل معامله نیست[۲]. از جمله مواردی که عشق به خداوند در وجود انسان‌ها جلوه میکند طبق روایت پیامبر (ص) زمانی است که فرد محبت و ولایت امام عصر (ع) را بپذیرد[۳].
اندیشه مهدویت جلوه عشق ورزی در بعد روان
رشد روحیۀ محبت و عشق‌ورزی، به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار، به این معناست که ابعاد عاطفی مکتب انتظار، موجب شکل‌گیری و رشد یک شبکۀ سرشار از محبت و عشق‌ورزی میان امام منتظَر و امت منتظِر و عامل مهمی در رشد روانی و سلامت شخصیت جامعۀ منتظران شده است[۴]. چنین رشدی را میتوان در اندیشۀ مهدویت و مقولۀ انتظار به وضوح مشاهده کرد، چراکه حضرت مهدی (ع) پیام‌آور مهرورزی و دوستی است[۵]؛ به طوری که امام رضا (ع) در وصف امام معصوم فرمودند: «امام، همدم است، رفیق است، پدراست، و همچنین بسیار مهربان است»[۶].[۷] و درجایی دیگر ایشان در خصوص حضرت مهدی (ع) فرمود: «حضرت مهدی (ع) برای پیروانش از پدران و مادرانشان مهربان‌تر است»[۸]؛ همچنین امام باقر (ع) در این زمینه فرمودند: «آنگاه که قائم ما قیام کند، خداوند به واسطۀ امام دست لطف و مرحمت خود را بر سر بندگان می‌‌گذارد تا به عقول آنان وحدت بخشد و خردهایشان را کامل کند»[۹].[۱۰]
ابعاد عاطفی انتظار
دلیل این محبت بی حد و حصر امام عصر نسبت به منتظران به دلیل ابعاد عاطفی انتظار است، چراکه ابعاد عاطفی انتظار این حقیقت را می‌‌رساند که امام پیوند عمیقی از عطوفت، مؤدت و محبت نسبت به منتظران دارد. دلیل این محبت از آن جهت نیست که حضرت نیازمند به مسلمین است، بلکه چون او انسانی کامل است، باید مهر محبتش هم در غایتِ کمال باشد، به گونه ای که بدون هیچ نیازی، نگران سرنوشت مسلمین است چنانکه در نقلی فرمودند: «از تردید گروهی از شما در دین‌باوری و شک و سرگردانی در (مسأله) ولایت و امامت آگاه شدم. این موضوع ما را نه به خاطر خودمان، بلکه به خاطر شما، غمگین و متأثّر کرد؛ چون خدا با ماست و ما نیازی به دیگری نداریم»[۱۱].[۱۲]
البته محبت و عشق ورزی امام عصر (ع) به پیروانشان، تنها منحصر در ایشان نیست، هرچند محبت و عشق ورزی امام عصر به دلیل مقولۀ عاطفی انتظار، خاص تر از سایر معصومین (ع) است، ولی در ذات تمامی معصومین (ع) محبت کردن و عشق ورزدیدن به پیروانشان نهادینه شده است، چنانکه در روایتی امیرالمؤمنین (ع) از پیامبر (ص) سوال کرد «آیا مهدی از ما اهل بیت است؟ ایشان پاسخ دادند: آری؛ مهدی از ماست. خداوند همان‌گونه که دین را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. مردم به دست ما از شرک رهایی یافتند و پس از پایان‌گرفتن فتنه‌های دشمنان، میان آنان الفت و صمیمیت ایجاد شد. وظیفۀ ما از آغاز برداشتن کینه‌ها و عداوت‌هاست؛ به‌گونه‌ای که همه برادر ایمانی شوند»[۱۳].
دو طریق عشق ورزی به امام
باید توجه داشت در مسئلۀ انتظار همانطور که رشد روحیۀ محبت و عشق ورزی در زمان غیبت برای امام نسبت به پیروانش یک تکلیف عاطفی محسوب میشود، به همین نحو این رشد روحی از جانب منتظران نسبت به امامشان هم باید یک تکلیف باشد. بنابراین منتظران هم باید همین عشق ورزی را نسبت به اماماشان داشته باشند[۱۴].
دو طریق برای اینکه منتظر، روحیۀ عشق ورزی در بعد روح و روان را نسبت به امامش تقویت کند عبارتند از:
- از طریق لسان: یعنی منتظر به وسیلۀ الفاظ زبانی این نوع از عشق ورزی و ارادت را به امام نشان میدهد[۱۵]. چنانکه دعای ندبه نمونۀ بارز محبت و عشق ورزی به امام عصر (ع) است در فرازی از این دعای مقدس آمده است «جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!... چقدر بر من جان کاه است که مردم را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ‌گونه صدا و سخنی از تو نشنوم... ای کاش می‌‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکانی تو را در بر گرفته است»[۱۶].[۱۷] و این عشق ورزی لسانی به قدری وسیع و اثر گذار است که منتظر عاشق در دعای عهد، اصرار دارد دیگران هم در این عشق ورزی با او شریک باشند؛ چنانکه در این دعا آمده است «اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ»[۱۸].
- عشق ورزی در حیطۀ عمل: رشد این مرحله از عشق ورزی و محبت، تکامل مرحلۀ اول است به طوری که اگر منتظر در مرحلۀ عمل، محبت خود را به امامش نشان ندهد، میتوان مدعی شد در مرحلۀ لسان، صداقت واقعی را نداشته است، چراکه منتظر واقعی کسی است که راه و روش خود را مطابق آئین و روش امامش قرار میدهد و به دنبال میل و خواست او حرکت میکند امام علی (ع) در مذمت عده‌ای که خود را لسانی عاشق اهل‌بیت می‌دانند می‌فرماید: «نه قدم بر جای پای پیامبر (ص) می‌‌گذارند و نه از رفتار جانشین او پیروی می‌کنند»[۱۹].[۲۰]
آثار محبت و عشق ورزی از بعد روح و روان
آثار محبت و عشق ورزی از بعد روح و روان در مسئلۀ انتظار را میتوان در این ابعاد جستجو کرد:
- اشتیاق: اوج محبت و عشق ورزی در بعد روحی روانی که در حقیقت قله و راس انتظار به شمار میآید، اشتیاق است. منتظر کسی است که چون خاکِ تشنه در تب و تاب و اشتیاق آب حیات بسوزد[۲۱].
- تشدید محبت: دومین اثر محبت و عشق ورزی در بعد روح و روان، ایجاد محبت عمیق بین امام منتظَر و منتظِران است به طوری که هیچ فاصله ای به واسطۀ این محبت در این رابطه ایجاد نمی‌شود؛ امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «همانا، ما در شادمانی شما شاد و در اندوه شما اندوهگین می‌شویم»[۲۲].[۲۳] محبت و عشق ورزی در انسان منتظر زمانی به اوج خود خواهد رسید که برای تحقق ظهور منجی موعود تلاش میکند و به زمینه سازی ظهور آن حضرت کمک میکند[۲۴].
- جستجوی محبوب: اثر دیگر این عشق ورزی، جستجو برای پیدا کردن محبوب است. شخص منتظر همواره به دنبال محبوبش می‌گردد و با شور و شوق همه جا را در پیدا کردنش جست و جو میکند: «لَیتَ شِعرِی أَینَ استَقَرَّت بِکَ النَّوی بَل أی أرضٍ تُقِلُّکَ أَو ثَری أَبِرَضوی أَم غَیرِها أَم ذِی طُوی»[۲۵].[۲۶]
- تشدید چشم انتظاری: محبت و عشق ورزی نسبت به امام باعث تشدید انتظار منتظر میشود: چنانکه در دعای ندبه آمده است: «أینَ مُعِزُّ الْأوْلِیاءِ وَ مُذِلُّ الأعْداءِ، أینَ جامِعُ الْکَلِمَةِ عَلَی التَّقْوی، أینَ بابُ اللهِ الَّذِی مِنْهُ یؤْتی، أیْنَ وَجهُ اللهِ الَّذِی إِلَیهِ یَتَوَجَّهُ الأَولیاءُ»[۲۷].[۲۸]
تمام این آثار در سلامت روان منتظران بسیار تاثیر گذار است، به طوری که موجب پیش گیری اولیه و ممانعت از بیماری‌ها و ارتقای توانمندی‌ها در مقابله با استرس‌ها و اضطراب‌ها و تمامی بیماری‌های روحی و روانی منتظرین میشود[۲۹].
نتیجه گیری
بنابراین رشد محبت و عشق ورزی در بعد روحی و روانی زمانی می‌‌تواند تاثیر گذار باشد که منتظر رابطۀ درستی با امام خویش برقرار کند[۳۰].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا میکند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته میشود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم میشود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی میشود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید میکند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌دانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده میشود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا میکند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه میشود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست میآید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان
سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال- انصاری، رضا، پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار
باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار
نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی
موحدی، محسن، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.
- ↑ ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
- ↑ «الْأَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ...»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح۱.
- ↑ ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱؛ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ «أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ»، بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶.
- ↑ «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
- ↑ «إِنَّهُ أٌنهی إِلیَّ ارتِیَابُ جَمَاعَةِ مِنکُم فِی الدَّینِ وَ مَا دَخَلَهُم مِنَ الشَّکِّ وَ الحَیرَة فِی وُلَاةِ أٌمرَهِم فَغَمَّنَا ذَلِکُ لِّا لَنَا وَ سَأونَا فِیکُم لَا فَینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیرِه»؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
- ↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
- ↑ «بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا... عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لَا تُرَی وَ لَا أَسْمَعُ لَکَ حَسِیساً وَ لَا نَجْوَی... لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوی، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَری، أَ بِرَضْوی أَمْ غَیْرِها أَمْ ذِی طُوی»
- ↑ ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱.
- ↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
- ↑ «لَا یَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِیٍّ وَ لَا یَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ...»؛ نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸.
- ↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ «إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم»؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۶۰.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار.