بحث:ویژگی‌های منتظران راستین امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه را خالی کرد) برچسب: خالی کردن |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==نویسنده: آقای واثق== | |||
==پاسخ اجمالی== | |||
==[[منتظر]] و [[علت]] داشتن ویژگی== | |||
*ایجاد حالت [[انتظار]] مستلزم تحقق مقدماتی است که با فراهم شدن آنها فرد به عنوان [[منتظر]] [[حقیقی]] شناخته میشود<ref>ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.</ref>. اگر [[امام مهدی]] {{ع}} و اهداف [[قیام]] و [[انقلاب]] او به درستی شناخته شود، [[ویژگی‌های منتظران]] واقعی هم معلوم خواهد شد. از آنجا که [[امام مهدی]]{{ع}} سفیر [[الهی]] برای [[نجات]] جامعۀ بشری از [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] و [[تباهی]] است، ارمغان ظهورش، [[عدالت گستری]] در همۀ [[شؤون]] [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] و [[هدایت]] [[انسان]] به مسیر خدایی و رها شدن از [[بندگی]] غیر خداست، [[منتظر واقعی]] نیز باید در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های او حرکت کند<ref>ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.</ref>. نقش [[یاوران]] در موفقیت‌های [[الهی]] [[انکار]] ناپذیر است از این رو همۀ آحاد [[جامعه]] [[منتظِر]] و بعض افراد به صورت ویژه باید درصدد کسب ویژگی‌ها و آمادگی‌های لازم باشند<ref>ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.</ref>. | |||
==[[ویژگی‌های منتظران راستین]]== | |||
*بر این اساس برخی از [[ویژگی‌های منتظران]] واقعی به اختصار چنین است: | |||
===ویژگی‌های [[فکری]] و [[اعتقادی]] ([[علمی]] و معرفتی)=== | |||
*[[فکر]]، زیربنای [[اعمال]] و [[رفتار]] [[انسان]] است و [[باورهای اساسی]] حیات [[آدمی]] را در حصار خود حفظ میکند. [[رسالت]] [[انبیاء]] و [[اولیاء]] [[تربیت]] [[انسان]] و رها ساختن او از [[جهل]] و عرضۀ حقایق امور است. در جریان [[انتظار]] [[انسان]] با قرار گرفتن تحت [[تربیت]] [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} و [[طهارت]] [[فکری]] و [[عقلی]] رشد میکند<ref>ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.</ref>. آنچه [[قیام]] و [[انقلاب جهانی امام زمان]] را از دیگر [[انقلاب‌ها]] متمایز و ممتاز می‌سازد، دگرگونی‌های [[اعتقادی]] و [[باور]] انسان‌هاست که در پرتو تلاش‌های او و یارانش پدید خواهد آمد. مقصود از [[آمادگی]] در عرصۀ [[باورها]]، بیشتر [[آمادگی]] در عرصۀ [[فرهنگ دینی]] است<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.</ref>. | |||
*برخی از ویژگی‌های [[فکری]] و [[اعتقادی]] عبارتند از: | |||
#'''[[توحید]] و [[خداجویی]]''': [[زمینه‌سازان ظهور]]، [[خداوند]] را آنگونه که [[شایسته]] است می‌شناسند. [[حضرت علی]] {{ع}} فرموده است: «مردانی [[مؤمن]] که [[خدا]] را چنان که [[شایسته]] است شناخته‌اند و آنان، [[یاران مهدی]] {{ع}} در آخرالزمانند»<ref>{{متن حدیث|رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ}}؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶.</ref>.<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref> البته [[ایمان]] آنها به همراه [[انتظار]] است. درجۀ بالایی از [[ایمان]] که به حداقل‌ها اکتفاء نمی‌کند و در اندیشۀ تحقق حداکثری مقاصد [[الهی]] است<ref>ر.ک. فاضل لنکرانی، محمدجواد، گفتارهای مهدوی،ص۱۵۱-۱۶۰؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار درجامعه منتظر، ص:۱۲۱-۱۲۳.</ref>. [[انسان]] [[منتظِر]] همیشه متوجه [[خداوند]] است، زیرا همواره [[چشم به راه]] فرجی است که به ارادۀ [[الهی]] محقق میشود<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳. </ref>. | |||
#'''[[برترین]] [[اعتقاد]]''': [[منتظران واقعی]] در نقطۀ اوج [[اعتقادات]] [[دینی]] و در آن [[ثابت قدم]] هستند، چنانچه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمودند: «[[یا علی]]! بدان باعظمت‌ترین [[انسان‌ها]] به لحاظ [[یقین]] کسانی هستند که در [[آخرالزمان]] می‌آیند که پیامبری ندیده‌اند و [[حجت]] از آنها غایب است. آنان به سیاهی‌های روی سفیدی (نوشته‌های [[قرآن]] و [[حدیث]]) [[ایمان]] می‌آورند»<ref>{{متن حدیث|یَا عَلِیُّ وَ اعْلَمْ أَنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ یَقِیناً، قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ فِی بَیَاضٍ}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۵.</ref>. [[یاران]] [[حضرت]] به [[پیامبران]] و [[مکتب]] آنها و [[تجدید عهد]] با آنان توجه دارند، زیرا او یادآور اوصاف و آثار [[پیامبران]] و [[اوصیاء]] است<ref>ر.ک: موسوی، سیدعلی، فلسفه انتظار فرج با تأکید برافضل اعمال بودن‌آن، ص۲۳۲؛ حکیمی، امیرمهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص۳۵.</ref>. | |||
#'''[[عدالت]] خواه''': [[انتظار ظهور]] یعنی [[انتظار]] [[عدل جهانی]] و [[حضرت مهدی]]{{ع}} تجسم اعلای [[حق]] است و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] میکند و کسی می‌تواند [[منتظر]] گسترش [[عدل و قسط]] در [[جامعه]] باشد که [[روح]] و [[جان]] او مملو از دادخواهی و عدل‌پروری باشد<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.</ref>. بنابراین حرکت [[منتظران ظهور]] در قلمرو اندیشه‌های نظری، در مدار [[تعلیم]] کتاب و [[حکمت]] است<ref>ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.</ref>. | |||
#'''[[شناخت امام زمان]] و اهداف آن [[حضرت]]''': [[شناخت امام]] در هر زمانی بر [[پیروان]] لازم و ضروری است ولی اهمیت آن در مورد [[امام دوازدهم]] به جهاتی مانند ولادت و زندگانی پنهانی ایشان بیشتر است<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «[[امام زمان]] خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر آنکس که [[امام]] خویش را بشناسد، مانند کسی است که در [[خیمه]] [[قائم]] {{ع}} باشد»<ref>{{متن حدیث|اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ}}؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷.</ref>.<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref> [[اعتقاد]] به اینکه آن [[رهبر]] پیروز، [[حضرت مهدی]]{{ع}} است، از ضروریات [[مذهب امامیه]] است<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۱و۱۲.</ref>. اگر شخص [[منتظِر]]، [[امام]] را به درستی بشناسد، جذب هیچ فرد یا گروهی نخواهد شد که هدفی غیر از [[امام عصر]] {{ع}} دارند<ref>ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸. </ref>. | |||
#'''[[بصیرت]] و [[آگاهی]]''': [[منتظران]] با [[بصیرت]] از دوری راه، مأیوس نمی‌شوند و در بحران‌ها کمر [[خم]] نمی‌کنند<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. آنها به دنبال بر هم زدن موازنه معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر [[دنیا]] هستند<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. | |||
#'''توجه ویژه به [[قرآن]]''': ویژگی دیگر [[اعتقادی]] [[منتظران]] بهره‌گیری و توجه ویژه به [[قرآن]] است زیرا [[حضرت]] مجری و زنده کنندۀ [[احکام]] [[قرآن]] است<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. | |||
#'''[[یقین]] به [[ظهور]] و نزدیک دانستن آن''': هر اندازه [[علم]] و [[یقین]] به [[ظهور]] عمیق‌تر باشد، [[انتظار]] هم شدیدتر و قویتر خواهد بود<ref>ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.</ref>. [[نزدیک دیدن ظهور]] موجب شدیدتر شدن [[انتظار]] میشود، [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «آنها ([[کافران]] و ناباوران) [[ظهور امام]] را دور می‌بینند ولی ما آن را نزدیک می‌بینیم»<ref>{{متن حدیث|قال الصادق{{ع}}: إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا وَنَرَاهُ قَرِیبًا}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۹۹، ب ۷، ص ۱۱۲، ح ۲.</ref>.<ref>ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.</ref> | |||
===ویژگی‌های روحی و روانی ([[معنوی]] و [[عرفانی]])=== | |||
*برای [[درک]] [[زمان ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}، اساسی‌ترین ویژگی در بخش [[رفتار]]، ایجاد [[آمادگی روحی]] و روانی در خود است<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. [[انتظار]]، در تمام ابعاد روحی و روانی فرد [[منتظر]] تأثیرگذار است. انتظارِ صحیح امری سازنده و آرامش‌بخش در [[روح]] و روان فرد است، چنانکه در روایتی [[رسول اکرم]] {{صل}} فرمودند: «شما را [[بشارت]] می‌دهم به [[مهدی]] که ساکنان [[آسمان]] و [[زمین]] از او [[رضایت]] دارند»<ref>{{متن حدیث|أُبَشِّرُکُمْ بِالْمَهْدِیِّ... یَرْضَی عَنْهُ سَاکِنُ السَّمَاءِ وَ سَاکِنُ الْأَرْضِ}}؛ بحار الأنوار، ج ۵۱، ص ۷۴؛ الغیبه شیخ طوسی، ص ۱۷۸.</ref>.<ref>ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.</ref> به عبارتی دیگر [[هدف]] از [[انتظار فرج]]، رها شدن از تنگناهای روحی و روانی و [[امید]] به آینده‌ای بهتر است که بخشی از [[آسایش]] و [[آرامش روحی]] و روانی را نیز تأمین میکند. از این رو، نوعی [[فرج]] و [[گشایش]] شمرده میشود و حتی عنوان "مِن أعظم الفرج (از بزرگترین فَرَج‌ها)" را به دست می‌آورَد<ref>ر.ک: محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۵، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴. </ref>. | |||
*از جمله ویژگی‌های روحی و روانی [[منتظران]] می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
#'''استعداد و [[آمادگی]] تام برای تحقق یافتن و پیاده شدن [[عدالت کامل]]''': به طوری که اگر هم جزء [[دعوت]] کنندگان و [[ایثارگران]] در راه آن [[حضرت]] نیست، ولی حداقل فردی [[شایسته]] برای پذیرش [[دعوت]] آن [[حضرت]] باشد<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.</ref>. | |||
#'''[[انتظار]] همیشگی''': [[انتظار]] همیشگی در هر لحظه و [[ساعت]] برای آغاز تحقق [[عدالت کامل]] جهانی<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.</ref>. | |||
#'''زیستن با یاد او''': [[منتظر]] باید در [[انتظار]] لحظه‌ای باشد که وقتی امامش را می‌بیند [[صراط مستقیم]] را با تمام اجزایش از او بخواهد و لحظه‌ای نباشد که از یاد امامش غافل باشد<ref>ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.</ref>. | |||
#'''[[مودت]] و [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]]{{ع}} خصوصاً [[مهدی موعود]] و [[ظهور]] آن [[حضرت]]''': علاقه، [[محبت]] و دلبستگی نسبت به [[امام]] بر شدت [[انتظار]] می‌افزاید<ref>ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.</ref>. | |||
#'''ایجاد و تعمیق روابط متقابل بین [[رهبر]] و [[مردم]]''': همواره نوعی [[عشق]] و [[محبت]] و [[احترام]] عمیق از طرف [[جامعه]] نسبت به [[رهبر]] و متقابلاً نوعی صمیمیت، شفقت و [[عنایت]] از طرف [[رهبر]] نسبت به [[جامعه]] ابراز میشود<ref>ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.</ref>. | |||
#'''[[امیدواری]] به [[آینده]] و [[جهانی شدن]]''': [[ایمان]] و [[امید]] به آنچه در [[آینده]] اتفاق خواهد افتاد. [[انتظار]] [[انسان]] را از خانه [[خودمحوری]] بیرون می‌آورد و موجب میشود [[انسان]] جهانی بیاندیشد<ref>ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳.</ref>. | |||
===[[ویژگی‌های اخلاقی]] و [[تربیتی]]=== | |||
*از ویژگی‌های اصلی [[منتظران]] [[حکومت مهدوی]]، [[تهذیب نفس]] و [[آراستگی]] به [[مکارم اخلاق]] است<ref>ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵.</ref>. [[انسان]] با توجه به نیروی [[تفکر]] می‌تواند در مسیر رشد [[فکری]] و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای [[الهی]] و وجود [[رهبری الهی]]، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد<ref>ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۱۸.</ref>. [[انتظار]] در بین [[جامعۀ منتظر]]؛ [[فرهنگی]] ممتاز و بی‌بدیل می‌سازد که می‌تواند جامعۀ [[اسلامی]] را در راه [[پیشرفت]] و [[تکامل]] جلو ببرد<ref>ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> و بزرگترین وجه تمایز جامعۀ [[اسلامی]]، از دیگر جامعه‌ها، همان [[اخلاق]] [[نورانی]] [[اسلام]] است<ref>ر.ک: شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.</ref>. [[منتظران]] برای هماهنگی با [[امام زمان]] {{ع}} در اهتمام به رعایت [[محاسن اخلاق]]، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار می‌گیرند. در [[حدیثی]] از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: «هر کس [[دوست]] دارد از [[یاران حضرت قائم]] {{ع}} باشد، باید [[منتظر]] باشد و در حال [[انتظار]] به [[پرهیزگاری]] و [[اخلاق نیکو]] [[رفتار]] نماید»<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ}}؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.</ref>.<ref>ر.ک: نویسندگان، آفتاب مهر، ج۲، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲، ص۲۴۲؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص: ۱۳۱-۱۳۲؛ الهی‌نژاد، حسین،ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه، ص ۲۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۱، ص ۳۲۴. </ref> | |||
*چند نمونه از [[ویژگی‌های اخلاقی]] و [[تربیتی]] [[منتظران راستین]] عبارتند از: | |||
#'''[[گرایش]] اصولی به [[دینداری]] و دین‌باوری''': [[انسان]] [[منتظر]] در اندیشۀ [[نگهداری دین]] خویش و صحت [[اعمال]] خود است<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. [[پایبندی]] به [[احکام الهی]] و ترجیح [[دستورات]] [[خداوند]] بر علایق فردی که منجر به اراده‌ای [[قوی]] و اخلاصی [[راستین]] خواهد شد<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.</ref>. [[منتظر موعود]] علاوه بر [[دینداری]] و [[تقوی]]، باید پارسا باشد<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹-۲۱۲.</ref> و باید در مسیر خود سازی، تزکیۀ [[نفس]] و ایجاد [[آمادگی]] جسمی و روحی در جهت آن تحول بزرگ حرکت کند<ref>ر.ک: ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸</ref>. [[منتظران امام زمان]] مرزبان دین‌خدا هستند و در اجرای [[دستورات]] [[حق]]، سخت، پیگیر و استوارند<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. | |||
#'''[[فرمانبرداری از امام]] زمان''': از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان [[راستین]] همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست آن [[رهبر الهی]]، است، زیرا نمودهای [[رفتاری]] [[منتظر]] در [[اطاعت]] محض از [[خداوند]] و اولیای او ظاهر میشود<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. [[منتظر]] [[حضرت]] خود را در محضر آن [[حضرت]] دیده و در تمام [[زندگی]] مواظب است یک لحظه هم از [[فرمان]] آن [[حضرت]] [[سرپیچی]] نکند<ref>ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.</ref>. [[پیامبر]] در توصیف آنها فرموده‌اند: «تلاش‌گر و کوشا در [[پیروی]] از او هستند»<ref>{{متن حدیث|کَدَّادُونَ مُجِدُّونَ فِی طَاعَتِه}}؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۶۳. </ref>. | |||
#'''[[امر به معروف و نهی از منکر]]'''<ref>ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰؛ ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۳۷-۱۳۸؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.</ref>: این ویژگی موجب تحقق [[احکام الهی]] و رهایی جامعۀ [[دینی]] از [[انحرافات]] زمانه است<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. | |||
#'''اتصاف به [[فضایل]] [[اسلامی]]''': [[منتظر]] [[مهدی]]{{ع}} متصف به [[اخلاق]] و [[فضایل]] [[اسلامی]] است<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵.</ref>، اموری از قبیل: [[ایثار]] و [[مواسات]]؛ [[زهد]] و [[ساده زیستی]] و [[نظم]] و [[انضباط]]<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. | |||
===ویژگی‌های [[سیاسی]] [[منتظران راستین]]=== | |||
*[[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد، [[ظلم]]، اختناق، [[استکبار]] و استبعاد را نفی کند. [[بشریت]] خواستار سیاستی [[الهی]] و [[حکومتی]] [[واحد]] است که مرز جغرافیایی نشناسد، [[رهبر]] و راهنمایشان [[قانون]] واحدی باشد، ضعیف و [[قوی]]، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید<ref>ر.ک: قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.</ref>. بدون [[شک]] با توجه به جهانی بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن [[حضرت]] به جهانیان هستیم و [[مشتاقان]] برپایی [[حکومت عدل جهانی]] باید در دو محور زمینه‌های [[سیاسی]] این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های [[سیاسی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند [[سیاسی]]<ref>ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی{{ع}}، ص۸۴ - ۷۹.</ref>. | |||
*برخی از ویژگی‌های [[سیاسی]] [[منتظران راستین]] عبارت است از: | |||
#'''به دنبال تحقق کامل [[دین]] برای تمام [[بشریت]]''': [[انسان]] [[منتظر]] به [[حاکمیت]] اصل [[دین]] و اجرای یکایک [[تعالیم]] آن چشم دوخته<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵.</ref> و به دنبال تحقق کامل [[دین]]، برای تمام [[بشریت]] است، این [[انتظار]] [[مؤمن]] را به [[تشکیل حکومت اسلامی]] سوق می‌دهد<ref>ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰.</ref>. | |||
#'''[[آمادگی]] کارگزاری [[حکومت جهانی]]'''<ref>ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.</ref>: [[مأموریت امام زمان]] {{ع}} ایجاد [[حکومت عدل جهانی]] و برچیدن بساط [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]]، در سراسر [[جهان]] است که [[نیاز]] به [[یاری]] و [[نصرت]] [[مؤمنین]] دارد. چنانچه فراهم کردن امکانات مادی و [[معنوی]] مورد [[نیاز]] [[نهضت جهانی ولی عصر]] {{ع}} و نیروها و افراد لازم آن برنامۀ [[عظیم]] و آماده ساختن اذهان عمومی جهانیان برای پذیرش [[نظام حکومت اسلامی]] نیز لازم است<ref>ر.ک: اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴-۹۶.</ref>. | |||
===ویژگی‌های [[اقتصادی]]=== | |||
*حراست از [[فرهنگ دینی]] و زنده نگه داشتن اندیشۀ [[اسلامی]] از [[وظایف منتظران]] است و بدون تردید [[تبلیغ]] این [[فرهنگ]] پویا بدون پشتوانۀ [[مالی]] و [[اقتصادی]] امکان‌پذیر نیست و به همین جهت [[منتظران]] باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این [[آمادگی]] [[مالی]] و [[اقتصادی]] برای [[ظهور]] را فراهم کنند<ref>ر.ک: فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ -۱۹.</ref>. اما این [[رفاه]] و [[آسایش]]، با تلاش و کوشش فراوان [[انسان‌ها]] و آباد کردن [[زمین]] به دست می‌آید. [[منتظران]] [[موعود]] باید هر چه بیشتر برای کسب قله‌های [[دانش]] و [[کشف]] ناشناخته‌های [[جهان]] و بهره‌مندی از [[موهبت‌های الهی]] برای [[خدمت]] به [[بندگان خدا]]، کوشش کنند. همچنین مهم‌ترین و متعالی‌ترین [[هدف]] [[قیام حضرت مهدی]] {{ع}} است که ارتباط مستقیمی با جنبه‌های [[اقتصادی]] [[زندگی]] دارد، [[منتظر]] او به [[اجرای عدالت]] و [[قسط]] در تمام زوایای [[زندگی]] می‌اندیشد و [[مال]] و [[ثروت]] خود را به گونه‌ای که مورد [[رضایت]] [[امام]] است، صرف میکند<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. | |||
===ویژگی‌های نظامی و انتظامی=== | |||
*[[انسان]] منتظرِ یک [[قیام]] بزرگ و یک درگیری [[عظیم]] جهانی، باید [[آمادگی]] برای آن داشته باشد<ref>ر.ک: شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} ذیل آیۀ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> فرمود: «بر انجام [[واجبات]] [[شکیبایی]] کنید و برابر [[دشمنان]]، یکدیگر را [[یاری]] نمایید و برای [[یاری]] پیشوای [[منتظَر]]، همواره [[آمادگی]] خود را حفظ کنید»<ref>{{متن حدیث|اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ}}؛ الغیبه نعمانی، ص۱۹۹.</ref>.<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.</ref> [[علت]] اینکه در [[دین]] و [[تعالیم]] ما چنین آمده است که با آئین [[جنگ]] و [[جهاد]] آشنا و به [[سلاح]] مجهز شوید، برای رشد و روحیل رزم‌آوری و [[مرزبانی]] و پاسداری است و این [[تعلیم]] والا [[خشونت‌طلبی]] و [[خونریزی]] نیست، بلکه برای [[دفاع]] از [[حقوق]] انسان‌های [[مظلوم]] است<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵.</ref>. | |||
*ویژگی‌های نظامی [[منتظران]] به این شرح است: | |||
#'''برخورداری از [[قدرت]] و [[آمادگی]] جسمانی''': یکی از نمودهای [[زمینه‌سازی]] [[توانمند]]، [[کسب قدرت]] و [[آمادگی]] جسمانی برای حضور در [[زمان ظهور]] است<ref>ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>. [[جامعۀ منتظر]] زنده، [[قوی]] و قدرتمند است. [[امام صادق]]{{ع}} در این زمینه می‌فرماید: «مردی از [[اصحاب]] او [[توانایی]] [[چهل]] مرد را دارد و [[قلب]] او از پاره آهن استوارتر است و اگر بر کوه‌های آهن بگذرند، آن را بر کنند و شمشیرهای خود را در نیام نکنند تا آنکه [[خدای تعالی]] [[خشنود]] گردد»<ref>{{متن حدیث|فَإِن الرجُلَ مِنهُم یعطَی قُوهَ أَربَعینَ رَجُلاً وَ إِن قَلبَهُ لَأشَد مِن زُبَرِ الحَدِیدِ وَ لَو مَروا بِجِبَالِ لَقَطَعُوهَا لَا یکُونَ سُیوفَهُم حَتی یرضَی اللهُ عَزوَجَل}}؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶.</ref>.<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref> | |||
#'''افرادی دارای [[شجاعت]]'''<ref>ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.</ref>، محکم و [[استوار]]: [[یاران حضرت مهدی]] {{ع}} دلیر و جنگاوران میدان‌های [[نبرد]] هستند، دلهایی پولادین دارند و از [[دشمن]] نمی‌هراسند<ref>ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. [[منتظران ظهور]] دارای [[صلابت]]، [[نیرومندی]] و [[استواری]] هستند<ref>ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.</ref>، اینان در [[روایت]] چنین توصیف شده‌اند: «دل‌های آنان مانند [[پاره‌های آهن]] است که بادهای شدید آنها را نمی‌لرزاند»<ref>{{متن حدیث|قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَاتُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ج ۵۷ ص ۲۱۶.</ref>. | |||
#'''دارای روحیۀ رزم‌آوری و [[جهاد]]''': بر اساس [[تعالیم دینی]] [[منتظران]] باید با [[آیین]] [[جنگ]] و [[جهاد]] آشنا شوند و ابزار [[جنگ]] و [[دفاع]] را فراهم کنند<ref>ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.</ref>. آنها برای [[مبارزه]] با عوامل [[فساد]] و [[ظلم]] و [[گناه]] و آلودگی، [[آمادگی]] کامل دارند<ref>ر.ک: ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶</ref>. | |||
#'''[[آمادگی]] برای [[مبارزه]] با [[نظام جهانی]]''': [[آمادگی]] برای [[مبارزه]] با [[نظام جهانی]] و بر هم زدن موازنۀ معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر [[دنیا]] هستند<ref>ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.</ref>. | |||
==پانویس== | |||
{{یادآوری پانویس}} | |||
{{پانویس2}} | |||
نسخهٔ ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۱۸
نویسنده: آقای واثق
پاسخ اجمالی
منتظر و علت داشتن ویژگی
- ایجاد حالت انتظار مستلزم تحقق مقدماتی است که با فراهم شدن آنها فرد به عنوان منتظر حقیقی شناخته میشود[۱]. اگر امام مهدی (ع) و اهداف قیام و انقلاب او به درستی شناخته شود، ویژگی‌های منتظران واقعی هم معلوم خواهد شد. از آنجا که امام مهدی(ع) سفیر الهی برای نجات جامعۀ بشری از ظلم و بی‌عدالتی و تباهی است، ارمغان ظهورش، عدالت گستری در همۀ شؤون زندگی فردی و اجتماعی و هدایت انسان به مسیر خدایی و رها شدن از بندگی غیر خداست، منتظر واقعی نیز باید در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های او حرکت کند[۲]. نقش یاوران در موفقیت‌های الهی انکار ناپذیر است از این رو همۀ آحاد جامعه منتظِر و بعض افراد به صورت ویژه باید درصدد کسب ویژگی‌ها و آمادگی‌های لازم باشند[۳].
ویژگی‌های منتظران راستین
- بر این اساس برخی از ویژگی‌های منتظران واقعی به اختصار چنین است:
ویژگی‌های فکری و اعتقادی (علمی و معرفتی)
- فکر، زیربنای اعمال و رفتار انسان است و باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ میکند. رسالت انبیاء و اولیاء تربیت انسان و رها ساختن او از جهل و عرضۀ حقایق امور است. در جریان انتظار انسان با قرار گرفتن تحت تربیت حضرت ولی عصر (ع) و طهارت فکری و عقلی رشد میکند[۴]. آنچه قیام و انقلاب جهانی امام زمان را از دیگر انقلاب‌ها متمایز و ممتاز می‌سازد، دگرگونی‌های اعتقادی و باور انسان‌هاست که در پرتو تلاش‌های او و یارانش پدید خواهد آمد. مقصود از آمادگی در عرصۀ باورها، بیشتر آمادگی در عرصۀ فرهنگ دینی است[۵].
- برخی از ویژگی‌های فکری و اعتقادی عبارتند از:
- توحید و خداجویی: زمینه‌سازان ظهور، خداوند را آنگونه که شایسته است می‌شناسند. حضرت علی (ع) فرموده است: «مردانی مؤمن که خدا را چنان که شایسته است شناخته‌اند و آنان، یاران مهدی (ع) در آخرالزمانند»[۶].[۷] البته ایمان آنها به همراه انتظار است. درجۀ بالایی از ایمان که به حداقل‌ها اکتفاء نمی‌کند و در اندیشۀ تحقق حداکثری مقاصد الهی است[۸]. انسان منتظِر همیشه متوجه خداوند است، زیرا همواره چشم به راه فرجی است که به ارادۀ الهی محقق میشود[۹].
- برترین اعتقاد: منتظران واقعی در نقطۀ اوج اعتقادات دینی و در آن ثابت قدم هستند، چنانچه پیامبر اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «یا علی! بدان باعظمت‌ترین انسان‌ها به لحاظ یقین کسانی هستند که در آخرالزمان می‌آیند که پیامبری ندیده‌اند و حجت از آنها غایب است. آنان به سیاهی‌های روی سفیدی (نوشته‌های قرآن و حدیث) ایمان می‌آورند»[۱۰]. یاران حضرت به پیامبران و مکتب آنها و تجدید عهد با آنان توجه دارند، زیرا او یادآور اوصاف و آثار پیامبران و اوصیاء است[۱۱].
- عدالت خواه: انتظار ظهور یعنی انتظار عدل جهانی و حضرت مهدی(ع) تجسم اعلای حق است و جهان را پر از عدل و داد میکند و کسی می‌تواند منتظر گسترش عدل و قسط در جامعه باشد که روح و جان او مملو از دادخواهی و عدل‌پروری باشد[۱۲]. بنابراین حرکت منتظران ظهور در قلمرو اندیشه‌های نظری، در مدار تعلیم کتاب و حکمت است[۱۳].
- شناخت امام زمان و اهداف آن حضرت: شناخت امام در هر زمانی بر پیروان لازم و ضروری است ولی اهمیت آن در مورد امام دوازدهم به جهاتی مانند ولادت و زندگانی پنهانی ایشان بیشتر است[۱۴]. امام صادق(ع) فرمودند: «امام زمان خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر آنکس که امام خویش را بشناسد، مانند کسی است که در خیمه قائم (ع) باشد»[۱۵].[۱۶] اعتقاد به اینکه آن رهبر پیروز، حضرت مهدی(ع) است، از ضروریات مذهب امامیه است[۱۷]. اگر شخص منتظِر، امام را به درستی بشناسد، جذب هیچ فرد یا گروهی نخواهد شد که هدفی غیر از امام عصر (ع) دارند[۱۸].
- بصیرت و آگاهی: منتظران با بصیرت از دوری راه، مأیوس نمی‌شوند و در بحران‌ها کمر خم نمی‌کنند[۱۹]. آنها به دنبال بر هم زدن موازنه معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر دنیا هستند[۲۰].
- توجه ویژه به قرآن: ویژگی دیگر اعتقادی منتظران بهره‌گیری و توجه ویژه به قرآن است زیرا حضرت مجری و زنده کنندۀ احکام قرآن است[۲۱].
- یقین به ظهور و نزدیک دانستن آن: هر اندازه علم و یقین به ظهور عمیق‌تر باشد، انتظار هم شدیدتر و قویتر خواهد بود[۲۲]. نزدیک دیدن ظهور موجب شدیدتر شدن انتظار میشود، امام صادق(ع) فرمودند: «آنها (کافران و ناباوران) ظهور امام را دور می‌بینند ولی ما آن را نزدیک می‌بینیم»[۲۳].[۲۴]
ویژگی‌های روحی و روانی (معنوی و عرفانی)
- برای درک زمان ظهور حضرت مهدی (ع)، اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد آمادگی روحی و روانی در خود است[۲۵]. انتظار، در تمام ابعاد روحی و روانی فرد منتظر تأثیرگذار است. انتظارِ صحیح امری سازنده و آرامش‌بخش در روح و روان فرد است، چنانکه در روایتی رسول اکرم (ص) فرمودند: «شما را بشارت می‌دهم به مهدی که ساکنان آسمان و زمین از او رضایت دارند»[۲۶].[۲۷] به عبارتی دیگر هدف از انتظار فرج، رها شدن از تنگناهای روحی و روانی و امید به آینده‌ای بهتر است که بخشی از آسایش و آرامش روحی و روانی را نیز تأمین میکند. از این رو، نوعی فرج و گشایش شمرده میشود و حتی عنوان "مِن أعظم الفرج (از بزرگترین فَرَج‌ها)" را به دست می‌آورَد[۲۸].
- از جمله ویژگی‌های روحی و روانی منتظران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استعداد و آمادگی تام برای تحقق یافتن و پیاده شدن عدالت کامل: به طوری که اگر هم جزء دعوت کنندگان و ایثارگران در راه آن حضرت نیست، ولی حداقل فردی شایسته برای پذیرش دعوت آن حضرت باشد[۲۹].
- انتظار همیشگی: انتظار همیشگی در هر لحظه و ساعت برای آغاز تحقق عدالت کامل جهانی[۳۰].
- زیستن با یاد او: منتظر باید در انتظار لحظه‌ای باشد که وقتی امامش را می‌بیند صراط مستقیم را با تمام اجزایش از او بخواهد و لحظه‌ای نباشد که از یاد امامش غافل باشد[۳۱].
- مودت و دوست داشتن اهل بیت(ع) خصوصاً مهدی موعود و ظهور آن حضرت: علاقه، محبت و دلبستگی نسبت به امام بر شدت انتظار می‌افزاید[۳۲].
- ایجاد و تعمیق روابط متقابل بین رهبر و مردم: همواره نوعی عشق و محبت و احترام عمیق از طرف جامعه نسبت به رهبر و متقابلاً نوعی صمیمیت، شفقت و عنایت از طرف رهبر نسبت به جامعه ابراز میشود[۳۳].
- امیدواری به آینده و جهانی شدن: ایمان و امید به آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد. انتظار انسان را از خانه خودمحوری بیرون می‌آورد و موجب میشود انسان جهانی بیاندیشد[۳۴].
ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی
- از ویژگی‌های اصلی منتظران حکومت مهدوی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است[۳۵]. انسان با توجه به نیروی تفکر می‌تواند در مسیر رشد فکری و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای الهی و وجود رهبری الهی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد[۳۶]. انتظار در بین جامعۀ منتظر؛ فرهنگی ممتاز و بی‌بدیل می‌سازد که می‌تواند جامعۀ اسلامی را در راه پیشرفت و تکامل جلو ببرد[۳۷] و بزرگترین وجه تمایز جامعۀ اسلامی، از دیگر جامعه‌ها، همان اخلاق نورانی اسلام است[۳۸]. منتظران برای هماهنگی با امام زمان (ع) در اهتمام به رعایت محاسن اخلاق، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار می‌گیرند. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم (ع) باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار نماید»[۳۹].[۴۰]
- چند نمونه از ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی منتظران راستین عبارتند از:
- گرایش اصولی به دینداری و دین‌باوری: انسان منتظر در اندیشۀ نگهداری دین خویش و صحت اعمال خود است[۴۱]. پایبندی به احکام الهی و ترجیح دستورات خداوند بر علایق فردی که منجر به اراده‌ای قوی و اخلاصی راستین خواهد شد[۴۲]. منتظر موعود علاوه بر دینداری و تقوی، باید پارسا باشد[۴۳] و باید در مسیر خود سازی، تزکیۀ نفس و ایجاد آمادگی جسمی و روحی در جهت آن تحول بزرگ حرکت کند[۴۴]. منتظران امام زمان مرزبان دین‌خدا هستند و در اجرای دستورات حق، سخت، پیگیر و استوارند[۴۵].
- فرمانبرداری از امام زمان: از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان راستین همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست آن رهبر الهی، است، زیرا نمودهای رفتاری منتظر در اطاعت محض از خداوند و اولیای او ظاهر میشود[۴۶]. منتظر حضرت خود را در محضر آن حضرت دیده و در تمام زندگی مواظب است یک لحظه هم از فرمان آن حضرت سرپیچی نکند[۴۷]. پیامبر در توصیف آنها فرموده‌اند: «تلاش‌گر و کوشا در پیروی از او هستند»[۴۸].
- امر به معروف و نهی از منکر[۴۹]: این ویژگی موجب تحقق احکام الهی و رهایی جامعۀ دینی از انحرافات زمانه است[۵۰].
- اتصاف به فضایل اسلامی: منتظر مهدی(ع) متصف به اخلاق و فضایل اسلامی است[۵۱]، اموری از قبیل: ایثار و مواسات؛ زهد و ساده زیستی و نظم و انضباط[۵۲].
ویژگی‌های سیاسی منتظران راستین
- انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم، اختناق، استکبار و استبعاد را نفی کند. بشریت خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد است که مرز جغرافیایی نشناسد، رهبر و راهنمایشان قانون واحدی باشد، ضعیف و قوی، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید[۵۳]. بدون شک با توجه به جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (ع)، نیازمند بازشناسی و بازنمایی ابعاد سیاسی حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی باید در دو محور زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی (ع) و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی[۵۴].
- برخی از ویژگی‌های سیاسی منتظران راستین عبارت است از:
- به دنبال تحقق کامل دین برای تمام بشریت: انسان منتظر به حاکمیت اصل دین و اجرای یکایک تعالیم آن چشم دوخته[۵۵] و به دنبال تحقق کامل دین، برای تمام بشریت است، این انتظار مؤمن را به تشکیل حکومت اسلامی سوق می‌دهد[۵۶].
- آمادگی کارگزاری حکومت جهانی[۵۷]: مأموریت امام زمان (ع) ایجاد حکومت عدل جهانی و برچیدن بساط ظلم و بی‌عدالتی، در سراسر جهان است که نیاز به یاری و نصرت مؤمنین دارد. چنانچه فراهم کردن امکانات مادی و معنوی مورد نیاز نهضت جهانی ولی عصر (ع) و نیروها و افراد لازم آن برنامۀ عظیم و آماده ساختن اذهان عمومی جهانیان برای پذیرش نظام حکومت اسلامی نیز لازم است[۵۸].
ویژگی‌های اقتصادی
- حراست از فرهنگ دینی و زنده نگه داشتن اندیشۀ اسلامی از وظایف منتظران است و بدون تردید تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانۀ مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این آمادگی مالی و اقتصادی برای ظهور را فراهم کنند[۵۹]. اما این رفاه و آسایش، با تلاش و کوشش فراوان انسان‌ها و آباد کردن زمین به دست می‌آید. منتظران موعود باید هر چه بیشتر برای کسب قله‌های دانش و کشف ناشناخته‌های جهان و بهره‌مندی از موهبت‌های الهی برای خدمت به بندگان خدا، کوشش کنند. همچنین مهم‌ترین و متعالی‌ترین هدف قیام حضرت مهدی (ع) است که ارتباط مستقیمی با جنبه‌های اقتصادی زندگی دارد، منتظر او به اجرای عدالت و قسط در تمام زوایای زندگی می‌اندیشد و مال و ثروت خود را به گونه‌ای که مورد رضایت امام است، صرف میکند[۶۰].
ویژگی‌های نظامی و انتظامی
- انسان منتظرِ یک قیام بزرگ و یک درگیری عظیم جهانی، باید آمادگی برای آن داشته باشد[۶۱]. امام باقر (ع) ذیل آیۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۶۲] فرمود: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یکدیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»[۶۳].[۶۴] علت اینکه در دین و تعالیم ما چنین آمده است که با آئین جنگ و جهاد آشنا و به سلاح مجهز شوید، برای رشد و روحیل رزم‌آوری و مرزبانی و پاسداری است و این تعلیم والا خشونت‌طلبی و خونریزی نیست، بلکه برای دفاع از حقوق انسان‌های مظلوم است[۶۵].
- ویژگی‌های نظامی منتظران به این شرح است:
- برخورداری از قدرت و آمادگی جسمانی: یکی از نمودهای زمینه‌سازی توانمند، کسب قدرت و آمادگی جسمانی برای حضور در زمان ظهور است[۶۶]. جامعۀ منتظر زنده، قوی و قدرتمند است. امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید: «مردی از اصحاب او توانایی چهل مرد را دارد و قلب او از پاره آهن استوارتر است و اگر بر کوه‌های آهن بگذرند، آن را بر کنند و شمشیرهای خود را در نیام نکنند تا آنکه خدای تعالی خشنود گردد»[۶۷].[۶۸]
- افرادی دارای شجاعت[۶۹]، محکم و استوار: یاران حضرت مهدی (ع) دلیر و جنگاوران میدان‌های نبرد هستند، دلهایی پولادین دارند و از دشمن نمی‌هراسند[۷۰]. منتظران ظهور دارای صلابت، نیرومندی و استواری هستند[۷۱]، اینان در روایت چنین توصیف شده‌اند: «دل‌های آنان مانند پاره‌های آهن است که بادهای شدید آنها را نمی‌لرزاند»[۷۲].
- دارای روحیۀ رزم‌آوری و جهاد: بر اساس تعالیم دینی منتظران باید با آیین جنگ و جهاد آشنا شوند و ابزار جنگ و دفاع را فراهم کنند[۷۳]. آنها برای مبارزه با عوامل فساد و ظلم و گناه و آلودگی، آمادگی کامل دارند[۷۴].
- آمادگی برای مبارزه با نظام جهانی: آمادگی برای مبارزه با نظام جهانی و بر هم زدن موازنۀ معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر دنیا هستند[۷۵].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ «رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ»؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. فاضل لنکرانی، محمدجواد، گفتارهای مهدوی،ص۱۵۱-۱۶۰؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار درجامعه منتظر، ص:۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ «یَا عَلِیُّ وَ اعْلَمْ أَنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ یَقِیناً، قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ فِی بَیَاضٍ»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۵.
- ↑ ر.ک: موسوی، سیدعلی، فلسفه انتظار فرج با تأکید برافضل اعمال بودن‌آن، ص۲۳۲؛ حکیمی، امیرمهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص۳۵.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۱و۱۲.
- ↑ ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ «قال الصادق(ع): إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا وَنَرَاهُ قَرِیبًا»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۹۹، ب ۷، ص ۱۱۲، ح ۲.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «أُبَشِّرُکُمْ بِالْمَهْدِیِّ... یَرْضَی عَنْهُ سَاکِنُ السَّمَاءِ وَ سَاکِنُ الْأَرْضِ»؛ بحار الأنوار، ج ۵۱، ص ۷۴؛ الغیبه شیخ طوسی، ص ۱۷۸.
- ↑ ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.
- ↑ ر.ک: محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۵، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۱۸.
- ↑ ر.ک: مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ ر.ک: شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.
- ↑ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ»؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.
- ↑ ر.ک: نویسندگان، آفتاب مهر، ج۲، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲، ص۲۴۲؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص: ۱۳۱-۱۳۲؛ الهی‌نژاد، حسین،ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه، ص ۲۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۱، ص ۳۲۴.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹-۲۱۲.
- ↑ ر.ک: ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ «کَدَّادُونَ مُجِدُّونَ فِی طَاعَتِه»؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۶۳.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰؛ ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۳۷-۱۳۸؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.
- ↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی(ع)، ص۸۴ - ۷۹.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰.
- ↑ ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ ر.ک: فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ -۱۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.
- ↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
- ↑ «اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ»؛ الغیبه نعمانی، ص۱۹۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «فَإِن الرجُلَ مِنهُم یعطَی قُوهَ أَربَعینَ رَجُلاً وَ إِن قَلبَهُ لَأشَد مِن زُبَرِ الحَدِیدِ وَ لَو مَروا بِجِبَالِ لَقَطَعُوهَا لَا یکُونَ سُیوفَهُم حَتی یرضَی اللهُ عَزوَجَل»؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص: ۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ «قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَاتُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ج ۵۷ ص ۲۱۶.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راه فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶
- ↑ ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.