ارتباط با جوامع

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ارتباط با جوامع در قرآن - ارتباط با جوامع در حدیث - ارتباط با جوامع در تاریخ اسلامی - ارتباط با جوامع در کلام اسلامی - ارتباط با جوامع در جامعه‌شناسی اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ارتباط با جوامع (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

مؤمنان باید نظام ارتباطی خویش با دیگران به‌ویژه گروه‌ها و جوامع غیرخودی را بر پایه ضوابط و معیارهای برگرفته از نظام اعتقادی و ارزشی خویش تنظیم کنند. لزوم طراحی و تدوین استراتژی‌های لازم با هدف سامان‌دهی به ارتباطات بین‌الملل در شرایط مختلف، ضرورتی است که اهمیت آن بیش از پیش برای همگان مبرهن شده است. اتخاذ سیاست‌های موضعی به تناسب شرایط، مانع برخورداری از سیاست‌های کلان و هدایت که تصمیم‌ها و کنش‌های متناسب در عرصه‌های مختلف را سامان‌دهی کنند، نخواهد شد؛ برای نمونه، یکی از ایده‌های محوری اسلام این است که مؤمنان همواره باید در سیاست‌های خارجی، برتری خود را بر کفار حفظ کنند و خداوند، هیچ نوع سلطه‌ای را به نفع کافر و به زیان مؤمن تأیید و تجویز نکرده است. این اصل محوری می‌تواند به همه سیاست‌های پایین‌دستی جهت دهد. تفسیر نمونه در توضیح آیه ﴿...وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا﴾ می‌نویسد: از آنجا که کلمه “سبیل” به اصطلاح نکره در سیاق نفی است و معنی عموم را می‌رساند، از آیه استفاده می‌شود که کافران نه تنها از نظر منطق، بلکه از نظر نظامی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و خلاصه از هیچ نظر بر افراد با ایمان چیره نخواهند شد. اگر پیروزی آنها را بر مسلمانان در میدان‌های مختلف با چشم خود می‌بینیم به سبب آن است که بسیاری از مسلمانان، مؤمنان واقعی نیستند و راه و رسم ایمان و وظایف و مسئولیت‌ها و رسالت‌های خویش را به کلی فراموش کرده‌اند. مؤمنان در هیچ شرایطی نباید کافران را در کفرشان اعانت کنند. از بررسی منابع اصیل اسلام چنین بر می‌آید که اسلام در عین حقانیت مطلق، جهان‌شمول‌گرایی، مهیمن بودن و ناسخ بودن نسبت به سایر ادیان الهی پیشین، خاتمیت، جاودانگی و ویژگی‌هایی از این سنخ؛ سیاست ارتباطی و نظام مناسباتی خود با پیروان سایر ادیان و غیرمعتقدان به ادیان الهی در داخل و خارج جامعه اسلامی را بر پایه این امور تنظیم کرده است: صلح و دوستی، همزیستی مسالمت‌آمیز، حرمت نهادن به ارزش‌های انسانی، عدالت و انصاف، احسان و نیکی، تعامل ضابطه‌مند، پایبندی به قراردادها و پیمان‌ها، مشارکت فعال در اقدام‌های بشردوستانه و خیرخواهانه، پرهیز از تحمیل عقیده، عدم توسل به شیوه‌های غیرمنطقی در تبلیغ و انتشار خود، عدم تخطئه صریح باورداشت‌ها و اعمال دیگران، مبارزه همه‌جانبه با ظلم و بی‌عدالتی، تلاش در جهت رهایی توده‌های مظلوم و ستمدیده و.....

آیات قرآنی مرتبط

1. برحذر داشتن مؤمنان از دوستی با کفار: ﴿لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ...﴾.
2. نهی مؤمنان از متابعت کفار به دلیل پیامدهای خسارت بار آن: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ﴾.
3. نفی سلطه کافران بر مؤمنان: ﴿...وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا﴾.
4. عزت در مقابل کافران، ویژگی مؤمنان راستین: ﴿فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ...﴾.
5. نهی مؤمنان از پشتیبانی و حمایت کفار: ﴿فَلَا تَكُونَنَّ ظَهِيرًا لِلْكَافِرِينَ﴾.
6. آیاتی نیز زنان و مردان مؤمن را از ازدواج با زنان و مردان مشرک نهی کرده و آنان را از استغفار برای مشرکان برحذر داشته است.

جستارهای وابسته

• نفی سبیل

منابع

1. شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم