دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
::::::#عنکبوت / ۴۹: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلاَّ الظَّالِمُونَ}}﴾}} "بلکه این قرآن آیات روشن الهی است در لوح سینه آنان که از خدا نور علم و دانش یافتند و آیات ما را جز مردم ستمگر انکار نکنند" مراد از الذین اوتو العلم در آیه شریفه [[ائمه اطهار]] {{عم}} است. | ::::::#عنکبوت / ۴۹: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلاَّ الظَّالِمُونَ}}﴾}} "بلکه این قرآن آیات روشن الهی است در لوح سینه آنان که از خدا نور علم و دانش یافتند و آیات ما را جز مردم ستمگر انکار نکنند" مراد از الذین اوتو العلم در آیه شریفه [[ائمه اطهار]] {{عم}} است. | ||
::::::#نحل / ۸۹: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}﴾}} و ما بر تو این قرآن عظیم را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد. و از اینجا مشخص میشود که [[رسول اکرم]] {{صل}} بر همه چیز آگاه است و ائمه {{عم}} نیز از آنچه به رسول {{صل}} رسیده است بهرهمندند.<ref> مظفر، [[علم امام]]، ص ۵۳-۵۶.</ref>. | ::::::#نحل / ۸۹: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}}﴾}} و ما بر تو این قرآن عظیم را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد. و از اینجا مشخص میشود که [[رسول اکرم]] {{صل}} بر همه چیز آگاه است و ائمه {{عم}} نیز از آنچه به رسول {{صل}} رسیده است بهرهمندند.<ref> مظفر، [[علم امام]]، ص ۵۳-۵۶.</ref>. | ||
::::::#رعد / ۴۳: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} بگو کافی است برای گواه میان من و شما، و کسی که علم کتاب نزد اوست. به تفسیر آیه فوق در احادیث متعددی که در کتب اهل سنت و شیعه نقل شده آمده است که ابو سعید حذری میگوید: از [[رسول خدا]] {{صل}} معنی {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الَّذي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتاب}}﴾}} را سؤال کردم فرمود: او وصی برادم سلیمان بن داود بود، گفتم: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} کیست؟ فرمود: {{عربی|اندازه=150%|"ذَاكَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ {{ع}}"}}: او برادرم [[علی بن ابی طالب]] است <ref>مرعشی، شرح احقاق، ج ۱۴، ص ۳۶۳؛ طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق، ج ۱۱، ص ۳۸۸؛ حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد تنزیل لقواعد التنفصیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، چاپ اول، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی: تهران، ۱۴۱۱ ق، ج ۱، ص ۴۰۰ و ۴۰۱.</ref>. و نیز برید بن معاویه از [[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} نقل کرده است که فرمود: خداوند ما را قصد کرده است. اول و افضل و برگزیدهتر ما بعد از [[پیامبر اکرم|پیامبر]] {{صل}} و علی {{ع}} است. عبدالله بن کثیر روایت کرده است که آن بزرگوار دست بر سینه گذاشت و فرمود: "به خدا علم کتاب به طور کامل پیش ماست" مؤید آن روایتی است از شعبی که گفت: بعد از [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} احدی به کتاب خدا عالمتر از [[امام علی|علی]] و اولادش نیست. عاصم بن ابی النجود از ابی عبدالرحمن سلمی نقل کرده است که گفت: احدی ندیدم که قرآن را بهتر از علی {{ع}} قرائت کند <ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۹۱.</ref>. و نیز آوردهاند که از علی {{ع}} پرسیدند: بهترین آیه درباره شما چیست؟ فرمود این آیه: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} <ref> سوره رعد، آیه: ۴۳.</ref>. در این آیه علی {{ع}} شاهد [[رسالت]] پیامبر است. آورنده تخت بلقیس در آن زمان کوتاه علمی از کتاب دارد ولی حضرت علی {{ع}} به عنوان گواه بر رسالت پیامبر {{صل}} علم همه کتاب را داراست | ::::::#رعد / ۴۳: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} بگو کافی است برای گواه میان من و شما، و کسی که علم کتاب نزد اوست. به تفسیر آیه فوق در احادیث متعددی که در کتب اهل سنت و شیعه نقل شده آمده است که ابو سعید حذری میگوید: از [[رسول خدا]] {{صل}} معنی {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الَّذي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتاب}}﴾}} را سؤال کردم فرمود: او وصی برادم سلیمان بن داود بود، گفتم: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} کیست؟ فرمود: {{عربی|اندازه=150%|"ذَاكَ أَخِي عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ {{ع}}"}}: او برادرم [[علی بن ابی طالب]] است <ref>مرعشی، شرح احقاق، ج ۱۴، ص ۳۶۳؛ طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ ق، ج ۱۱، ص ۳۸۸؛ حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد تنزیل لقواعد التنفصیل، تحقیق: محمدباقر محمودی، چاپ اول، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی: تهران، ۱۴۱۱ ق، ج ۱، ص ۴۰۰ و ۴۰۱.</ref>. و نیز برید بن معاویه از [[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} نقل کرده است که فرمود: خداوند ما را قصد کرده است. اول و افضل و برگزیدهتر ما بعد از [[پیامبر اکرم|پیامبر]] {{صل}} و علی {{ع}} است. عبدالله بن کثیر روایت کرده است که آن بزرگوار دست بر سینه گذاشت و فرمود: "به خدا علم کتاب به طور کامل پیش ماست" مؤید آن روایتی است از شعبی که گفت: بعد از [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} احدی به کتاب خدا عالمتر از [[امام علی|علی]] و اولادش نیست. عاصم بن ابی النجود از ابی عبدالرحمن سلمی نقل کرده است که گفت: احدی ندیدم که قرآن را بهتر از علی {{ع}} قرائت کند <ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۹۱.</ref>. و نیز آوردهاند که از علی {{ع}} پرسیدند: بهترین آیه درباره شما چیست؟ فرمود این آیه: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}﴾}} <ref> سوره رعد، آیه: ۴۳.</ref>. در این آیه علی {{ع}} شاهد [[رسالت]] پیامبر است. آورنده تخت بلقیس در آن زمان کوتاه علمی از کتاب دارد ولی حضرت علی {{ع}} به عنوان گواه بر رسالت پیامبر {{صل}} علم همه کتاب را داراست <ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۱۱۴.</ref>»<ref>[[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایاننامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص۴۶-۴۸.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
نسخهٔ ۱۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۰۶:۴۸
دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ | |
---|---|
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
مدخل اصلی | علم غیب |
دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ یکی از سؤالهای مصداقی پرسشی تحت عنوان «دلایل علم غیب معصوم چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسشهای مرتبط به این بحث (علم غیب معصوم) یا به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
عبارتهای دیگری از این پرسش
- کدام یک از آیات قرآن بر دانستن علم غیب امامان دلالت دارد؟
پاسخ به این پرسش
آیتالله سید حسن مصطفوی و حجت الاسلام و المسلمین احمد مروی در مقاله «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم» در اینباره گفتهاند:
- «مفاد آیات درباره غیب در چند دسته سـزاوار تحقیـق و بررسـیانـد. پـارهای از آیـات، آگاهی بر غیب و راههای دستیابی به آن را مخصوص ذات الهی میدانند: ﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ﴾ [۱]، ﴿وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ﴾ [۲] ﴿قُل لّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ الْغَيْبَ إِلاَّ اللَّهُ﴾ [۳]. صراحت آیـات در خصـوص انحصـار آگاهی بر غیب برای خداوند به گونهای است که برای اثبات علم غیب برای غیر خداوند باید دلیل اقامه کرد. در همین راستا آیاتی به صراحت علم غیب پیامبران را نفی میکند:
- حضرت نوح میفرماید: ﴿لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ﴾ [۴] حضرت رسول میفرماید: ﴿قُل لاَّ أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ﴾ [۵] و میفرماید: ﴿قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْري ما يُفْعَلُ بي وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى إِلَيّ﴾ [۶]. پارهای از آیات قرآن نه تنها اثبات آگاهی بر غیب برای پیامبران میکند، بلکـه آگـاهی از غیب را برای افراد دیگر نیز روا میداند ﴿وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاء﴾ [۷]، ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾ [۸]، ﴿أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى﴾ [۹]، ﴿ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيهِ إِلَيْكَ﴾ [۱۰].
- چنانکه آیات گویاست، بعضی از آیات، علم غیب را مخصوص خداوند میدانند، و در بعضی دیگر از آیات، پیامبران داشتن علم غیب را از خود نفی میکنند. وجود چنـین آیاتی بستر این اشکال را فراهم آورده است که چگونه با این صراحت قرآنـی میتوان قائل به علم غیب برای پیامبر و امامان معصوم (ع) شد؟ برای پاسخ به این اشکال، نخست باید توجه داشت که درباره علم غیب با سه دسته آیات روبرو هستیم:
- بدون تردید، کلام وحی ناسازگاری با یکدیگر ندارند، از این رو، جمع میان آیات بـه این است که علم غیب ذاتی مخصوص ذات الهی است؛ لـیکن علـم غیـب اکتسـابی و اعطایی را بعضی از کملین، بهویـژه پیـامبران و معصـومان پـاک داراینـد. اینـان بـه اذن خداوند، واجد علم غیب اند، و البته آگاهی بر غیـب مراتبـی دارد و هرکسـی بـه میـزان مرتبت وجودی و شایستگی که دارد از آن بهرهمند میشود. اما درباره استفاده علم غیب برای امامان از آیات قرآن از سه طریق میتوان بـر ایـن مقصود استدلال نمود:
- تمام آیاتی که علم غیب را برای پیامبر اثبات میکند، با توجه به اینکـه وصـایت، استمرار رسالت است و تمامی مسئولیتهای نبی به جز دریافـت وحـی اصـطلاحی بـر عهده امام است، امامان معصوم (ع) همچون پیامبر از علم غیب بهرهمندند؛
- از آیاتی که علم غیب را برای افرادی غیر از پیامبر اثبات میکنند، برای علم غیب امام (ع) نیز میتوان بهره گرفت؛
- از کنارهم قراردادن آیاتی نظیر آنچه در سوره سجده، آیه ۲۴ آمده که ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾ و آیـه ۷۵ سـوره انعـام کـه میفرماید: ﴿كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾ میتوان بـر علـم غیـب امام استدلال نمود؛ زیرا از طرفی، خداوند ائمه را به صبر و یقین توصیف میکند و از طرفی انکشاف پرده غیب و رؤیت ملکوت آسمانها و زمـین را مقدمـه حصـول مقـام یقین قرار میدهد. در حقیقت، انکشاف پرده غیب و رؤیت، همان یقین است و یقـین و صبر دو ویژگیاند که امام به آنها توصیف شـده اسـت، بنـابراین علـم غیـب و رؤیـت ملکوت لازمه امام بودن است. در تأیید آنچه استدلال سوم گفته شد، میتوان به آیات سوره تکاثر رجوع کـرد کـه ﴿كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ﴾ [۱۱] رؤیـت دوزخ و مشـاهده ملکـوت جهنم در گرو علم یقینی است و لازمه علم یقینی، کشف حجاب غیب است. از این رو، تمامی کسانی که دارای سعه وجودیاند و به طور خاص امامان معصـوم (ع) کـه در ایـن جهت سرآمد دیگران به شمار میآیند، کشف غطا و برداشتن پرده امری اجتنـابناپـذیر است، ﴿فَكَشَفْنَا عَنكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ﴾ [۱۲].
- پیش از این در بحث تقدم صفات امام اشاره شد که علم چون منشأ عصـمت اسـت تقدم بر عصمت دارد، بر همین اساس خداوند اهل بیت پیامبر (ع) را جزء مطهـرون بـه شمار آورده است و میفرماید: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾ [۱۳] اگر اهل بیت پیامبر (ع) معصوماند و علم، منشأ عصمت میباشد، امامان معصوم (ع) باید آگاهی بر غیب داشته باشند»[۱۴].
پاسخهای دیگر
۱. حجت الاسلام و المسلمین بخاراییزاده؛ | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حبیب بخاراییزاده در پایاننامه دکتری خود با عنوان «علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت» در اینباره گفته است:
پرسشهای مصداقیپرسشهای وابسته
منبعشناسی جامع علم غیب معصومپانویس
|