بحث:آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'خدمت به مردم' به 'خدمت به مردم') |
|||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
===آثار [[سیاسی]]=== | ===آثار [[سیاسی]]=== | ||
*[[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند، حاکمی را می‌طلبند که در طریق [[خدمت | *[[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند، حاکمی را می‌طلبند که در طریق [[خدمت به مردم]] و از خود [[مردم]] باشد. بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد، [[ظلم]] و اختناق را نفی کند، به طرد [[استکبار]] و استعباد بپردازد. [[انسان‌ها]] خواستار [[نظامی]] هستند که در آن ضعیف و [[قوی]] به یک چشم دیده شوند، روابط ملی براساس [[انسانیت]] و [[تقوا]] و [[صلح]] و [[عدالت]] و روابط خارجی براساس [[حسن]] هم‌جواری، رعایت به [[حقوق]] [[انسان‌ها]] باشد. استعمارها و استثمارها از [[جامعه]] ریشه‌کن شوند، ابرقدرت‌ها مطامع خویش را در کشورهای ضعیف جستجو نکنند. [[انسان‌ها]] خواستار سیاستی [[الهی]] و [[حکومتی]] [[واحد]] هستند، سیاستی که حد و مرز جغرافیایی نشناسد و [[حکومتی]] که مخصوص تیپ و نژادی خاص نباشد. همه در زیر لوای واحدی گرد هم آیند و [[رهبر]] و راهنمایشان [[قانون]] واحدی باشد. [[بشریت]] خواستار آن است که [[حکومتی]] تشکیل شود که در آن [[حق]] وتو نباشد، تحریم‌های [[اقتصادی]] به خاطر وصول به اهداف توسعه طلبانه‌شان صورت نگیرد، امپریالیزم [[فرهنگی]] جای پایی نداشته باشد، به ضعیف بدان گونه نظر شود که به [[قوی]] و به سیاه همان‌گونه [[عنایت]] شود که به سفید. بحث از مسأله منطقه و نژاد نباشد و سخن از رجزخوانی‌ها و معرکه‌گیری‌ها و حمله‌های [[نظامی]] ابرقدرت‌ها به میان نیاید<ref>ر.ک. قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.</ref>. | ||
*بدون [[شک]] با توجه به جهانی‌بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، و زمینه‌های فراهم شده در عرصۀ بین الملل، امروزه بیش از هر زمان دیگر [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی آثار و ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن [[حضرت]] به جهانیان هستیم و این، خود، مسئولیتی اساسی بر دوش [[دانشمندان]] [[علوم دینی]] است<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸</ref>. | *بدون [[شک]] با توجه به جهانی‌بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، و زمینه‌های فراهم شده در عرصۀ بین الملل، امروزه بیش از هر زمان دیگر [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی آثار و ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن [[حضرت]] به جهانیان هستیم و این، خود، مسئولیتی اساسی بر دوش [[دانشمندان]] [[علوم دینی]] است<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸</ref>. | ||
*[[منتظر]] [[دولت کریمه]] نمی‌تواند خود را از حضور [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[محروم]] نماید. در صورت [[غیبت]] او از صحنه‌های [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] جا برای اشخاص غیر [[معتقد]] باز میشود و کسانی [[مسند]] امور را به دست خواهند گرفت که موجب [[انحراف]] [[جامعه]] میشوند<ref>ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ -۱۹.</ref>. | *[[منتظر]] [[دولت کریمه]] نمی‌تواند خود را از حضور [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[محروم]] نماید. در صورت [[غیبت]] او از صحنه‌های [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] جا برای اشخاص غیر [[معتقد]] باز میشود و کسانی [[مسند]] امور را به دست خواهند گرفت که موجب [[انحراف]] [[جامعه]] میشوند<ref>ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ -۱۹.</ref>. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۲
نویسنده: آقای ظرافتی. تکمیل کننده: بهمنی
پاسخ تفصیلی
اهمیت انتظار
- اعتقاد به ظهور حضرت مهدی (ع) و اینکه سرانجام نزاع‌ها و جنگ‌ها و زحمت‌ها، صلح و صفا و امنیت و آسایش است[۱]، باعث میشود انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود از نعمت انتظار بهره‌مند شود که اگر از آن تهی شود و به آینده امید نداشته باشد، زندگی برایش مفهومی نخواهد داشت و گرفتار بی‌هدفی و پوچی می‌گردد. تعالیم مترقی اسلام، نگاه به آیندۀ جوامع را در نگاه آدمیان و به ویژه مسلمانان بسیار روشن و پرگشایش جلوه میدهد و شاید از این جهت است که «افضل اعمال امتی انتظار الفرج»[۲] بیان شده است[۳].
آثار فردی انتظار
- آثار فردی انتظار همانند آثار انتظار به طور عام دارای مصادیق زیر است:
آثار فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی
- فکر زیربنای اعمال و رفتار انسان است و باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ میکند. درواقع تربیت انسان‌ها و رها ساختن آنان از جهل و نادانی و عرضۀ حقایق اسلام به روان حق‌جوی آدمیان، از برترین رسالت‌های انبیاء و أولیاء بوده است. چنانکه خداوند در قرآن کریم می‌‌فرماید: ﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الأُمِّيِّينَ رَسُولا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ﴾[۴].
- فردی که معتقد به امام زمان (ع) است، در واقع در جریان انتظار، تحت تربیت ولی عصر (ع) است و این امر در طهارت فکری و عقلی او رشد چشمگیری دارد. در دوران ظهور حضرت انحرافات دینی و جهل مردم زایل خواهد گردید و از این طریق به برکت حضرت مهدی (ع) قدرت هر مردی برابر قدرت چهل مرد خواهد بود. منتظرین به فضل پروردگار ـ در دوران غیبت ـ صاحب عقل کامل‌تری خواهند بود. شاید عامل این رشد عقلی همان خودسازی شیعه باشد. شیعه برای زمینه‌سازی ظهور حضرت با دوری از گناهان و جهالت‌ها و پیروی از دستورات قرآن و أئمه (ع) خود به خود سبب تقویت و باروری نیروی عقلانی خویش می‌گردد[۵]. آنچه قیام و انقلاب جهانی آن حضرت را از دیگر انقلاب‌ها متمایز و ممتاز میسازد، دگرگونی‌های اعتقادی و باور انسان‌ها است که در پرتو تلاش‌های او و همه یارانش پدید خواهد آمد[۶].
- برخی از آثار فکری و اعتقادی انتظار عبارتند از: دین‌شناسی و شناخت مفاهیم دینی[۷]؛ شناخت امام زمان[۸]، حفظ و نگهبانی از مرزهای اعتقادی[۹].
- باید توجه داشت انسان منتظر در معارف مهدوی بصیرت دارد، یعنی انتظار فرج باعث میشود فرد مسلمان آنچه در توان دارد، به کار گیرد تا سطح اندیشه و آگاهی و آمادگی روحی و جسمی و مادی و معنوی خود را بالا ببرد[۱۰] چون:
- معرفت اساس اعتقاد صحیح است. هرگاه اعتقاد صحیح شکل نگیرد نمی‌توان پیامد مثبت از آن انتظار داشت و اعتقاد صحیح، بدون شناخت حضرت حجت (ع) امکان ندارد. ازاین‌رو در روایات آمده است: «هرکه بدون معرفت امام زمانش بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است»[۱۱].
- صرف محبت به حضرت کارگشا نیست. محبتی ارزش دارد که با معرفت همراه باشد، زیرا اگر محبت در پرتو شناخت شکل گیرد، با شبهات دشمنان آفت نمی‌زند و پراستحکام خواهد بود[۱۲]. امام محمد باقر (ع) در این باره فرمود: «کسی که بمیرد و امام زمان خود را بشناسد، همانند کسی است که در خیمه حضرت قائم (ع) نزد آن حضرت باشد»[۱۳] در این روایت و نظایر آن به شناخت امام اشاره شده است؛ یعنی اجر و پاداش و ارزش حقیقی مربوط به مسلمان منتظری است که امام خود را بشناسد. روشن است مراد از شناخت امام تنها دانستن نام و خصوصیات و صفات آن حضرت نیست، بلکه باید علاوه بر آنها هدف امام را بشناسد و رفتار و گفتارش مورد پسند ایشان باشد و خود را برای پیاده کردن اهداف حیات بخش و انسان ساز آن مصلح کل، آماده کرده باشد. چنین شناختی او را از بدی‌ها، تنگ نظری‌ها، اختلاف‌ها و حسادت‌ها باز می‌دارد و وی را به خوبی‌ها و کمالات انسانی سوق میدهد و تحول و انقلابی ژرف در فکر و عمل او ایجاد میکند[۱۴].
- در کنار این آمادگی فکری شخصی، توجیه‌گری نظری و تئوری‌پردازی دقیق در تبیین اندیشه مهدویت در سطح جهانی و دفاع فکری و نظری از اندیشه مهدویت و پاسخ به شبهات مطرح شده و جلوگیری از کوته‌فکری و کج‌اندیشی و رفتارهای نابخردانه گوشه‌ای دیگر از تأثیرات اعتقاد به انتظار است[۱۵].
آثار روحی و روانی
- برای درک زمان ظهور حضرت مهدی (ع)، اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد آمادگی روحی و روانی در خود است[۱۶]. آمادگی در حوزۀ محبت، پالایش روح و تصفیۀ باطن و تطهیر درون و نیز انس منطقی با ادعیه و اذکاری است که از ناحیۀ معصومان(ع) رسیده و رمز ارتباط حبی و باطنی میان شیعه و امام خود است[۱۷]، لذا بیشترین آثاری که در زمینۀ انتظار وجود دارد در بخش رفتار ایجاد "آمادگی روحی و روانی" است[۱۸]. کسانی که صاحب آمادگی روحی و روانی بالایی نشوند، هرگز نمی‌توانند یار و یاور خوبی برای امام مهدی(ع) باشند؛ چرا که آنان با کمترین فشاری که به آنها وارد شود، عرصه را خالی میکنند[۱۹].
- بنابراین فردی که منتظر ظهور حضرت است، این انتظار در تمام ابعاد روحی و روانی او نیز تأثیرگذار است. لذا از طریق ارتباط معنوی که فرد با یک انسان کامل الهی برقرار میسازد، حسی در او به وجود می‌‌آید که او را در مقابل بسیاری از افکار رنج‌آور، گرفتاری‌ها و بیماری‌های روحی رایج در جامعۀ امروزی مقاوم میسازد[۲۰].
- یکی از نکات در زمینۀ آثار روحی ایجاد امید در شخص منتظر است. انسان به امید زنده است و بدون امید نمی‌توان آینده‌نگر بود و به تحولات آینده نظر انداخت[۲۱]. امید به ظهور حضرت مهدی (ع) و نصرت و پیروزی حق و عدالت با اعتقاد به آمادگی مادی و معنوی برای ظهور آن حضرت، زایندۀ امید است[۲۲] و حیات فردی منتظران را متحول و پویا میسازد[۲۳]. همچنین انتظار از لحاظ فردی، موجب تمرکز افکار و نیروهای آدمی میشود؛ زیرا همۀ آنها، ناظر به یک هدف، یعنی انتظار ظهور میشوند و این امر موجب وحدت شخصیت او می‌گردد و این وحدت شخصیت، از هرز رفتن توانایی‌ها و قابلیت‌ها، جلوگیری میکند و زمینۀ رشد و ظهور قدرتی شگرف و فوق العاده را فراهم میکند[۲۴] و اعتقاد به اینکه سرانجام، کرۀ زمین از شر مستکبران و ظالمان نجات یافته و اصلاح خواهد شد و به تمام تبعیض‌ها و نابسامانی‌ها خاتمه داده میشود، انسان را وادار میکند خود ظلم نکند و دنبال فساد و بی بند و باری نرود[۲۵] و در فساد محیط منحل نشود[۲۶]، در برابر انواع آلودگی رایج جامعه و لغزش‌های محیطی مقاومت کند و به یک مصونیت اخلاقی و اجتماعی در برابر هر کجروی و ناهنجاری دست یابد[۲۷] و در برابر ظالمان پایداری بورزد چراکه بزرگ‌ترین پیامد انتظار، صبر و مقاومت است. اگر بخواهیم جامعه‌ای مقاوم و پایدار داشته باشیم، ابتدا لازم است افراد آن به چنین صبر و مقاومتی دست یابند[۲۸].
آثار اخلاقی و رفتاری
- انسان منتظر دارای اخلاقی اسلامی است و جامعۀ منتظر مظهر اخلاق اسلامی است. شیعه باید با انسانیت و اخلاق محمدی و صفات علوی و فضائل جعفری، همواره، مایۀ زینت و آبروی ائمۀ طاهرین باشد، نه مایه ننگ آنان و رعایت این امر، در دوران غیبت امام به احترام امام واجب‌تر است[۲۹]. انسان با توجه به نیروی تفکر و توانایی نگه‌داری و انتقال تجربه‌ها همواره می‌تواند در مسیر رشد فکری و تعالی معنوی و اخلاقی گام بردارد و گاه این طی طریق، جهشی و باشتاب باشد. با این حال، به دلیل ظرفیت‌های بسیار فراوان انسانی می‌توان توقع داشت روزگاری بیابد که با توجه به فراهم بودن زمینه، با امدادهای الهی و وجود رهبری الهی، این تعالی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد، به طوری که نه تنها معادل رشد تمام دوره‌های تاریخ بشر باشد، بلکه آنگونه که در احادیث آمده[۳۰]، تعالی معنوی و عقلی بشر در آن روزگار، چندین برابر کل رشد بشر در دوران حیات خود شود. شاید ضرورت عینیت یافتن این تعالی همان تجلّی اسماء و صفات الهی باشد. همان‌گونه که هستی، جلوه‌ای از تجلیات اوست، این جلوه ـ در مورد انسان ـ قبل از مرحله قیامت کبرا می‌تواند در حد استعداد ممکنات ظهور و بروز تامّی بیابد. در انتظار این وضعیت به سر بردن، خود عاملی است برای تلاش مضاعف در جهت رسیدن به آن. ارتقای عقلانیت، حکمت و معرفت، بسط و کمال علم، توسعه دیانت، معنویت و اخلاق از جمله شاخص‌های جامعه موعود است[۳۱].[۳۲]
- یکی از کارکردهای فردی انتظار، معرفت، محبت و علاقه‌مندی انسان به حضرت حق است؛ زیرا اگر انسان چشم به راه کسی باشد و نتواند حضور او را درک کند، به کسی که بتواند برای او تکیه‌گاهی محکم و مطلق باشد، پناه می‌‌برد و او، جز خدای سبحان نیست امام سجاد (ع) می‌‌فرماید: «کسانی که قائل به امامت و منتظر ظهور حضرت (مهدی) باشند، بهترین انسان‌های هر زمان‌اند و خداوند به آنان عقل، معرفت و فهم میدهد که غیبت نزد آنها، مانند حضورشان نزد ما باشد»[۳۳]؛ و بدیهی است این عشق و معرفت، در خودسازی انسان مؤثر است[۳۴].
- انتظار موجب میشود انسان خود را بسازد و شرایط لازم برای قرار گرفتن در صف منتظران واقعی را پیدا کند و این افتخار نصیبش شود که یکی از زمینه سازان حکومت مهدی موعود (ع) باشد. کسی که خود فاسد و ناصالح است، نمی‌تواند در انتظار حکومتی باشد که با افراد فاسد به شدت مبارزه میکند و آنها را از خود می‌راند. انتظار فرج و ظهور مصلح کل حضرت صاحب الزمان (ع) در حقیقت به معنای آماده باش کامل فکری، عملی، مادی و معنوی است. چنین فردی باید خود را بسازد که شایستگی شرکت در چنین برنامه بزرگی را به دست آورد[۳۵]. منتظر واقعی کسی است که آلودگی‌های درون را پالایش کند و عوامل تأخیر در انتظار را در خود بپیراید. نمی‌توان در حق خود و دیگران ظلم روا داشت و منتظر مصلح جهانی و ایجاد عدالت بود. باید خانه دل را از زنگار گناه و ناپاکی‌ها پاک کرد و مهر محبوب را بر جای آن نشاند و آنگاه به انتظار نشست[۳۶].
- از این رو، در روایات مربوط به انتظار فرج آمده است مسلمان باید امام زمان خود را بشناسد و رفتار و گفتارش بگونه‌ای امام پسند باشد و آن حضرت را شاهد و ناظر اعمال خود بداند، در این صورت است که در زمرۀ منتظران واقعی ظهور حضرت حجت (ع) محسوب خواهد شد. امام صادق (ع) در این زمینه فرمود: «کسی که علاقه دارد از یاران و اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید تقوا در خود ایجاد کند و خود را به صفات نیک و محاسن اخلاق مزین سازد و سپس در انتظار آن حضرت باشد. هر کس این آمادگی را به دست آورد و پیش از ظهور از دنیا برود، به اجر و پاداش یاران آن حضرت نایل خواهد شد. کوشش کنید و منتظر فرج و موفقیت باشید، ای جماعتی که مورد توجه خدا هستید، پیروزی گوارایتان باد!» [۳۷].[۳۸]
- شخص منتظر خود را در منظر خدا و اولیای او می‌‌بیند. لذا بی‌مبالات نیست و با پرهیزگاری به مرزهای گناه و حرام، نزدیک نمی‌شود[۳۹]. از طرفی دیگر باید توجه داشت امام مهدی (ع) مصداق بارز زهدورزی و دوری از تجملات است، کسانی که ادعای پیروی از این امام بزرگ را میکنند نباید حریصانه به دنبال دنیا باشند و همت خود را در نیکو پوشیدن و خوردن و لذت بردن، خلاصه کنند[۴۰].
آثار سیاسی
- انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند، حاکمی را می‌طلبند که در طریق خدمت به مردم و از خود مردم باشد. بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم و اختناق را نفی کند، به طرد استکبار و استعباد بپردازد. انسان‌ها خواستار نظامی هستند که در آن ضعیف و قوی به یک چشم دیده شوند، روابط ملی براساس انسانیت و تقوا و صلح و عدالت و روابط خارجی براساس حسن هم‌جواری، رعایت به حقوق انسان‌ها باشد. استعمارها و استثمارها از جامعه ریشه‌کن شوند، ابرقدرت‌ها مطامع خویش را در کشورهای ضعیف جستجو نکنند. انسان‌ها خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد هستند، سیاستی که حد و مرز جغرافیایی نشناسد و حکومتی که مخصوص تیپ و نژادی خاص نباشد. همه در زیر لوای واحدی گرد هم آیند و رهبر و راهنمایشان قانون واحدی باشد. بشریت خواستار آن است که حکومتی تشکیل شود که در آن حق وتو نباشد، تحریم‌های اقتصادی به خاطر وصول به اهداف توسعه طلبانه‌شان صورت نگیرد، امپریالیزم فرهنگی جای پایی نداشته باشد، به ضعیف بدان گونه نظر شود که به قوی و به سیاه همان‌گونه عنایت شود که به سفید. بحث از مسأله منطقه و نژاد نباشد و سخن از رجزخوانی‌ها و معرکه‌گیری‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید[۴۱].
- بدون شک با توجه به جهانی‌بودن حکومت حضرت مهدی (ع)، و زمینه‌های فراهم شده در عرصۀ بین الملل، امروزه بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازشناسی و بازنمایی آثار و ابعاد سیاسی حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و این، خود، مسئولیتی اساسی بر دوش دانشمندان علوم دینی است[۴۲].
- منتظر دولت کریمه نمی‌تواند خود را از حضور سیاسی و اجتماعی محروم نماید. در صورت غیبت او از صحنه‌های سیاسی و اجتماعی جا برای اشخاص غیر معتقد باز میشود و کسانی مسند امور را به دست خواهند گرفت که موجب انحراف جامعه میشوند[۴۳].
آثار اقتصادی
- از جملۀ وظایف منتظران حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن است. بدون تردید، تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانۀ مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف صنعت، کشاورزی و غیره این آرزو و خواست را تحقق بخشند[۴۴]. کسانی که در اندیشۀ زمینه‌سازی برای دوران ظهور هستند، می‌بایست در عصر غیبت نیز با تلاش فراوان، مواهب الهی را برای خدمت به بندگان خدا به استخدام در آورند[۴۵]. برخی از آثار اقتصادی انتظار عبارتند از: رشد توانمندی اقتصادی، صرف کردن مال در موارد مرضی امام(ع)[۴۶] و تعدیل عادلانۀ ثروت و برداشته شدن فواصل طبقاتی[۴۷].
آثار نظامی و انتظامی
- از مهم‌ترین وظایف دوران غیبت به عنوان زمینه‌سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت توانمندی نظامی و جسمانی است. در این‌باره روایات فراوانی وجود دارد[۴۸] مانند اینکه امام باقر(ع) ذیل آیۀ شریفۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۴۹] فرمودند: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یک دیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»[۵۰].[۵۱]
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۴.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.
- ↑ ر.ک. صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ ر.ک. خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر.
- ↑ ر.ک. صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث؛ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۱۰-۱۱۸.
- ↑ ر.ک. مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص۱۱۰-۱۱۸.
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۴۰۹: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً»
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۲: «مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ کَانَ کَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِی فُسْطَاطِهِ»
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ ر.ک. زینتی، علی، انتظار و امنیت روانی، ص۳۰۱-۳۰۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامۀ مهدویت، ج۳، ص۵۴ ـ ۶۱؛ پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامۀ مهدویت، ج۳، ص۵۴ ـ ۶۱؛ پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰؛ فقیهی، علی نقی، امیری، شعله و شریفی، فاطمه، تبیین هویت اخلاقی فرد منتظر و راهکارهای پرورش آن در نوجوانان، ص ۱۰۵-۱۰۷.
- ↑ ر.ک. فقیهی، علی نقی، امیری، شعله و شریفی، فاطمه، تبیین هویت اخلاقی فرد منتظر و راهکارهای پرورش آن در نوجوانان، ص ۱۰۵-۱۰۷.
- ↑ ر.ک. شرفی، محمد رضا، مقدمه‌ای بر آثار تربیتی و روان‌شناختی انتظار، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۳۴.
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵؛ ضمیری، محمد رضا، کارکردهای انتظار سازنده در اصلاح ناهنجاری‌های اجتماعی، ص ۲۹۴-۲۹۶.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ ر.ک. شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.
- ↑ «الْعِلْمُ سَبْعَةٌ وَ عِشْرُونَ حَرْفاً فَجَمِیعُ مَا جَاءَتْ بِهِ الرُّسُلُ حَرْفَانِ فَلَمْ یَعْرِفِ النَّاسُ حَتَّی الْیَوْمِ غَیْرَ الْحَرْفَیْنِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا أَخْرَجَ الْخَمْسَةَ وَ الْعِشْرِینَ حَرْفاً فَبَثَّهَا فِی النَّاسِ وَ ضَمَّ إِلَیْهَا الْحَرْفَیْنِ حَتَّی یَبُثَّهَا سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ حَرْفاً»؛ منتخب الانوار، ص۲۰۱؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۳۶.
- ↑ «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ أَکْمَلَ بِهَا أَخْلَاقَهُمْ»؛ الخرائج و الجرائج، ج۲، ص۸۴۱، ح۷۱.
- ↑ ر.ک. دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعۀ منتظر، ص ۱۱۸.
- ↑ «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ»؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۹۹ و ۳۰۰، ح۲.
- ↑ ر.ک. سبحانی نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص ۶۹ ـ ۷۰.
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۱۲ الی ۱۱۵.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰: «مَنْ سُرَّ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَکَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِیئاً لَکُمْ أَیَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ»
- ↑ ر.ک. ان‍ص‍اری، ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۰.
- ↑ ر.ک. عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۴۶-۵۱.
- ↑ ر.ک. عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۴۶-۵۱.
- ↑ ر.ک. قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸
- ↑ ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ -۱۹.
- ↑ ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی(ع) ذخیرۀ امامت، ص ۱۷ ـ ۱۹.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.
- ↑ ر.ک. علی قائمی، نگاهی به مسألۀ انتظار، ص۸۱ ـ ۸۶.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدا مراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.
- ↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
- ↑ «اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۹۹.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدا مراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ـ ۲۱۲.