جهان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جهان در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۲۲:۲۹

۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۰

جز

جایگزینی متن - 'ماه' به 'ماه'

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۸۵۹

ویرایش

@@ خط ۷۹: / خط ۷۹: @@
 ===[[فرمانبرداری جهان|فرمانبرداری]] و [[تسبیحگویی جهان|تسبیحگویی]]===
 *بر اساس بسیاری از [[آیات]]، این [[جهان]] و هر آنچه در آن است همواره در برابر [[خداوند]] سر [[تسلیم]] فرود آورده، از وی [[اطاعت]] می‌کنند: {{متن قرآن|أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ}}<ref>«آیا جز دین خداوند را باز می‌جویند با آنکه آنان که در آسمان‌ها و زمینند خواه‌ناخواه گردن نهاده فرمان اویند و به سوی او بازگردانده می‌شوند» سوره آل عمران، آیه۸۳.</ref>، {{متن قرآن|ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ}}<ref>«سپس به آسمان رو آورد  که (چون) دودی بود و به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید! گفتند: فرمانبردارانه آمدیم» سوره فصلت، آیه۱۱.</ref>.
-*از [[ابن عباس]] [[نقل]] شده است هنگامی که [[خداوند]] چنین دستوری داد، [[آسمان]] با همه آنچه در آن بود مانند [[خورشید]]، [[ماه]] و [[ستارگان]] و [[زمین]] به همراه همه محتویاتش مانند کوه‌ها، درختان و نهرها نزد [[خداوند]] حاضر شدند<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۸؛ التبیان، ج ۹، ص ۱۱۰.</ref>. شاید بتوان گفت این [[اطاعت]] با گفتار نبوده، بلکه از نوع امر «کن فیکون» است و احتمال دارد این امر پیش از تحقق [[جهان]] باشد و آن دو با همین امر موجود شده باشند، یا [[خداوند]] با این امر از آن دو خواسته آنچه را در بردارند، اظهار کنند. اگرچه برخی از [[مفسران]] با [[استدلال]] به اینکه در صورت نبود [[مانع]]، اصل این است که لفظ بر معنای ظاهری آن حمل شود و با استشهاد به قسمت دوم [[آیه]]: {{متن قرآن|قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ}} و با توجه به [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا}}<ref>«ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، از برداشتن آن سر برتافتند و از آن هراسیدند و آدمی آن را برداشت؛ بی‌گمان او ستمکاره‌ای نادان است» سوره احزاب، آیه۷۲.</ref>. معتقدند این [[فرمان الهی]] همانند فرمانی است که به کوه داده شد تا با [[داود]] سخن بگوید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ}}<ref>«و به راستی به داوود از نزد خود بخششی ارزانی داشتیم؛ ای کوه‌ها و پرندگان با وی همنوا شوید! و آهن را برای او نرم کردیم» سوره سبأ، آیه۱۰.</ref>. یا پوست [[انسان]] را به سخن درمی‌آورد: {{متن قرآن|وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنَا قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ}}<ref>«و به پوست‌های تن خود می‌گویند: چرا به زیان ما گواهی دادید؟ می‌گویند: خداوند ما را به سخن آورد همان که هر چیز را به سخن می‌آورد و او نخست بار شما را آفرید و به سوی او بازگردانده خواهید شد» سوره فصلت، آیه۲۱.</ref>. در اینجا نیز بعید نیست که [[خداوند]] در [[آسمان]] و [[زمین]]، [[حیات]]، [[فهم]] وعقلی بیافریند که [[تکلیف]] او را گردن نهند و دستورش را به جای آورند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۷، ص ۱۰۸.</ref>، به هر حال از این [[آیه]] چنین برمی‌آید که [[آسمان]] و [[زمین]] در برابر [[خداوند]] منقاد بودند و از [[فرمان]] او [[سرپیچی]] نکردند<ref>جامع البیان، ج ۲۴، ص ۱۲۴.</ref>.
+*از [[ابن عباس]] [[نقل]] شده است هنگامی که [[خداوند]] چنین دستوری داد، [[آسمان]] با همه آنچه در آن بود مانند [[خورشید]]، ماه و [[ستارگان]] و [[زمین]] به همراه همه محتویاتش مانند کوه‌ها، درختان و نهرها نزد [[خداوند]] حاضر شدند<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۸؛ التبیان، ج ۹، ص ۱۱۰.</ref>. شاید بتوان گفت این [[اطاعت]] با گفتار نبوده، بلکه از نوع امر «کن فیکون» است و احتمال دارد این امر پیش از تحقق [[جهان]] باشد و آن دو با همین امر موجود شده باشند، یا [[خداوند]] با این امر از آن دو خواسته آنچه را در بردارند، اظهار کنند. اگرچه برخی از [[مفسران]] با [[استدلال]] به اینکه در صورت نبود [[مانع]]، اصل این است که لفظ بر معنای ظاهری آن حمل شود و با استشهاد به قسمت دوم [[آیه]]: {{متن قرآن|قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ}} و با توجه به [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا}}<ref>«ما امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کردیم، از برداشتن آن سر برتافتند و از آن هراسیدند و آدمی آن را برداشت؛ بی‌گمان او ستمکاره‌ای نادان است» سوره احزاب، آیه۷۲.</ref>. معتقدند این [[فرمان الهی]] همانند فرمانی است که به کوه داده شد تا با [[داود]] سخن بگوید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ}}<ref>«و به راستی به داوود از نزد خود بخششی ارزانی داشتیم؛ ای کوه‌ها و پرندگان با وی همنوا شوید! و آهن را برای او نرم کردیم» سوره سبأ، آیه۱۰.</ref>. یا پوست [[انسان]] را به سخن درمی‌آورد: {{متن قرآن|وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنَا قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ}}<ref>«و به پوست‌های تن خود می‌گویند: چرا به زیان ما گواهی دادید؟ می‌گویند: خداوند ما را به سخن آورد همان که هر چیز را به سخن می‌آورد و او نخست بار شما را آفرید و به سوی او بازگردانده خواهید شد» سوره فصلت، آیه۲۱.</ref>. در اینجا نیز بعید نیست که [[خداوند]] در [[آسمان]] و [[زمین]]، [[حیات]]، [[فهم]] وعقلی بیافریند که [[تکلیف]] او را گردن نهند و دستورش را به جای آورند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۷، ص ۱۰۸.</ref>، به هر حال از این [[آیه]] چنین برمی‌آید که [[آسمان]] و [[زمین]] در برابر [[خداوند]] منقاد بودند و از [[فرمان]] او [[سرپیچی]] نکردند<ref>جامع البیان، ج ۲۴، ص ۱۲۴.</ref>.
 *افزون بر [[فرمانبرداری]]، در برخی [[آیات]] به این نکته نیز اشاره شده که همه موجودات [[جهان]] در برابر [[خدا]] تسبیحگوی هستند: {{متن قرآن|تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا}}<ref>«آسمان‌های هفتگانه و زمین و آنچه در آنهاست او را به پاکی می‌ستایند و هیچ چیز نیست مگر اینکه او را به پاکی می‌ستاید اما شما ستایش آنان را در نمی‌یابید؛ بی‌گمان او بردباری آمرزنده است» سوره اسراء، آیه۴۴.</ref>. [[مفسران]] درباره کیفیت و [[حقیقت]] این [[تسبیح]] دیدگاه‌های گوناگونی دارند؛ برخی از آنان این [[تسبیح]] را مختص موجودات زنده و دارای [[روح]] دانسته‌اند<ref>التبیان، ج ۶، ص ۴۸۲؛ مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۴۴.</ref>. برخی دیگر با رد این اختصاص معتقدند که موجودات جاندار و بی‌جان هر دو [[خدا]] را [[تقدیس]] می‌کنند، اگرچه [[تسبیح]] دسته نخست با قول و زبان است و دسته دوم با حالات و ویژگی‌هایی که دارند، بر [[توحید]] و [[یگانگی خداوند]] دلالت کرده، به این صورت تسبیحگوی او خواهند بود. در این معنا در [[حقیقت]] آنچه تحقق می‌یابد [[تنزیه]] است و به صورت مجازی از آن به [[تسبیح]] تعبیر شده است<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۰، ص ۲۱۸.</ref>. برخی دیگر از [[مفسران]] با استناد به بخش پایانی [[آیه]]: {{متن قرآن|وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ}} معتقدند همه مخلوقات دارای [[تسبیح]] ویژه خود هستند؛ ولی [[تسبیح]] برخی از موجودات برای ما نامعلوم است<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۰، ص ۲۱۸ - ۲۲۰؛ التبیان، ج ۶، ص ۴۸۳.</ref>.
 *[[علامه طباطبائی]] [[معتقد]] است که همه موجودات [[کلام]] و [[تسبیح]] [[حقیقی]] دارند، بنابراین حمل این [[تسبیح]] بر [[تنزیه]] یا مجازی دانستن آن به ویژه با توجه به ادامه [[آیه]] که [[حمد]] را به همراه [[تسبیح]] آورده، [[نادرست]] است<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۱۱۰.</ref><ref>[[ابوالفضل روحی|روحی، ابوالفضل]]، [[جهان (مقاله)|جهان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref>.