ویژگی‌های جنگ نهروان

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام علی(ع) است. "امام علی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام علی در قرآن - امام علی در حدیث - امام علی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام علی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

زمان وقوع جنگ‌

• نزدیک به یک سال از ماجرای صِفین می‌گذشت و هنوز شعله‌های آن جنگ خونین، یکسره خاموش نشده بود که آتش جنگ خانگی، و این بار از درون سپاه امام(ع) و به سردستگی مسلمانان افراطی، شعله‌ور گشت و بدین‌سان، امام(ع) از آغازِ به دست‌گیری زمام قدرت سیاسی، هر سال با یک جنگ داخلی رویارو شد. زمان وقوع جنگ نَهرَوان به طور دقیق معلوم نیست. برخی از تاریخ‌نگاران، زمان وقوع آن را سال ۳۸ هجری و بعضی سال ۳۷ هجری و دسته‌ای هم سال ۳۹ هجری دانسته‌اند.

به نظر می‌رسد که رأی نخست به صحت نزدیک‌تر باشد. بسیاری از سیره‌نگاران، یا چنان که طبری گفته: بیشینه ایشان، بر همین قول‌اند. از این گذشته، جُستار دقیق در سیر وقایع دوران حکومت امام علی(ع) نیز این رأی را تأیید می‌کند. و اما ماهِ وقوع نبرد نهروان؛ بیشینه تاریخنگاران از آن یاد ننموده‌اند؛ لیکن برخی از ایشان اشاره کرده‌اند که این نبرد در ماه صفر سال ۳۸ هجری رخ داد و بعضی تاریخ وقوع آن را ماه شعبان همان سال دانسته‌اند. به نظر می‌رسد قول نخستْ درست است، یعنی ماه صفر سال ۳۸ هجری؛ زیرا زمان داوری به ماه رمضان نهاده شده بود و از آن پس، امام(ع) سپاهی را تجهیز کرده، به جانب شام روانه ساخته بود که در این میان، با سرکشی خوارج رویارو گشت. این نبرد، بسیار کم پایید و چیزی نگذشت که آتشِ آن خاموش شد.

مکان جنگ‌

• نبرد نهروان در [جایی به نام‌] "نهروان" رخ داد که منطقه‌ای گسترده میان بغداد و واسط بود و از در چهار فرسخی شرق بغداد قرار داشت.

شمار شرکت‌کنندگان در جنگ‌

• سپاه امام علی(ع) بیش از ۶۸ هزار تن را شامل می‌شد؛ و این از آن روی بود که امام(ع) برای جنگ با شامیان آماده شده بود، نه برای نبردِ با خوارج. سپاه خوارج هم مشتمل بر چهار هزار یا دو هزار و هشتصد تن بود.
• تاریخ الطبری‌- به نقل از أبی سلمه زهری، در بیان باقی‌مانده نهروانیان، پس از آنکه امام(ع) به ایشان امان داد-: ایشان چهار هزار تن بودند. شمار باقی‌مانده آنان با عبدالله بن وهب، دو هزار و هشتصد تن بود.

جستارهای وابسته

• مارقین
• چشم‌انداز جنگ نهروان‌
• ویژگی‌های جنگ نهروان
• حرکت مارقین به سوی نهروان‌
• حرکت سپاه امام علی به سوی نهروان‌
• حوادث جنگ نهروان
• شورش خوارج پس از جنگ نهروان
• استدلال امام علی در جنگ نهروان

منابع

• محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین