حواریون

مدخل‌های وابسته به این بحث:

حواریون در قرآن | حواریون در تاریخ اسلامی

مقدمه

حواریان، جمع حواری و دارای ساختاری عربی است؛ اما در ریشه اصلی آن اختلاف هست: بیشتر واژه‌پژوهان آن را واژه‌ای عربی و برگرفته از "ح ـ و ـ ر" به معنای سفیدی شدید دانسته‌اند. براین‌اساس، سبب نامگذاری یاران عیسی(ع) به این نام را اشتغال آنان به جامه‌شویی، پوشیدن لباس سفید، داشتن طهارت باطنی و پاکیزه کردن نفوس بندگان دانسته‌اند. برپایه حدیثی از امام رضا(ع) نیز صفای دل و پاکی درون آنها سبب نامگذاری‌شان به این اسم شده است. برگزیده شدن از سوی حضرت عیسی(ع) به سبب پاکی‌شان، نورانیت چهره، پیراستگی از هرگونه عیب و نقص، پیروی و دوستی خالصانه مسیح(ع) و دگرگونی در شخصیت آنان نیز از اسباب این نامگذاری یاد شده‌اند.

برخی این واژه را برگرفته از "ح ـ و ـ ر" به معنای بازگشتن دانسته و سبب نامگذاری یاران عیسی(ع) به این نام را رفت و آمدهای پی در پی آنان نزد وی، مراجعه مردم به آنان و خارج شدن آنها از دین رایج و بازگشت به حالتی غیر از حالت نخست (انتخاب دین نو) می‌دانند. در مقابل، شماری از واژه‌پژوهان، حواری را از واژگان دخیل دانسته‌اند: برخی مانند سیوطی آن را واژه‌ای نبطی به معنی شویندگان لباس و بعضی واژه‌ای حبشی می‌دانند. آرتور جفری، با اعتقاد به حبشی بودن آن و در مقابل نظر دوراک (مستشرق) که زمان ورود آن به زبان عربی را پس از اسلام دانسته، با استناد به یک بیت از اشعار جاهلی احتمال می‌دهد که این واژه پیش از اسلام در میان عرب‌ها رواج داشته است. شماری از پژوهشگران غربی نیز آن را برگرفته از واژه حبشی حواریا Hawareya به معنای رسولان دانسته‌اند.

حواریان در کتاب مقدس

کتاب مقدّس، حواریان را شاگردان عیسی(ع)، شمارشان را ۱۲ و رسالتشان را وعظ و تبلیغ یاد می‌کند. عدد دوازده‌گانه حواریان با جایگاه ممتاز رقم ۱۲ و حضور پررنگ و نمادین آن در فرهنگ و حیات دینی یهود پیوندی عمیق دارد: مواردی چون اسباط دوازده‌گانه بنی‌اسراییل، قطعه سنگ‌های دوازده‌گانه منقّش و گران‌بها در سینه‌بند هارون، انواع هدیه و قربانی برای خدا، وکلای سلیمان، مجسّمه‌های شیر بر روی پله‌های شش‌گانه تخت وی و مواردی دیگر همگی عدد ۱۲ داشته‌اند. این رقم، مبنای نظام شمارشی بابلیان بوده است. در عهد جدید نیز افزون بر حواریان، می‌توان به دروازه‌های دوازده گانه اورشلیم جدید با سر درِمنقش به نام اسباط دوازده‌گانه و تقسیم رؤیاهای آسمانی به ۱۲ قسم از سوی یوحنّا و جز آن اشاره کرد.

براساس گزارش انجیلِ برنابا، حضرت عیسی(ع) پس از ۴۰ روز عبادت و روزه‌داری، ۱۲ تن از بنی‌اسراییل را به نام رسولان به نام‌های شمعون معروف به پطرس، اندریاس، یعقوب بن زَبْدَی، یوحنّا، فیلُّپِس، برتولما، توما، متّی، یعقوب بن حلفی و لبئی معروف به تدی، شمعون قانوی و یهودای اسخریوطی برگزید. پس از آنکه یهودا در پی ندامت از خیانت به عیسی(ع) و همکاری با دشمنان آن حضرت خودکشی کرد، "متیاس" جایگزین او گردید. حواریان، همه از میان توده بنی‌اسراییل بوده‌اند. حضرت عیسی(ع) آنان را پس از آموزش، دو به دو برای تبلیغ می‌فرستاد؛ همچنین آنها را برای انجام‌دادن کارهای خارق‌العاده قدرت بخشید. شرح سفرها، خاطرات و تلاش‌های تبلیغی آنان در بخش "اعمال رسولانِ" عهد جدید به تفصیل آمده است. گزارش‌های کتاب مقدّس درباره حواریان، متفاوت است: از یک‌سو بیشتر آنها را کم‌درک، سست‌ایمان، ترسو، شکاک و سختدل خوانده است؛ از سوی دیگر، حواریان با ویژگی‌هایی چون توان سخن گفتن به زبان‌های گوناگون، انجام دادن امور خارق‌العاده، وعده داوری به آنان از سوی خدا در میان اسباط دوازده‌گانه، قدرت شفای بیماران و غلبه بر شیطان وصف شده‌اند؛ همچنین در برخی گزارش‌ها، پطرس به نفاق و انکار عیسی متهم و شیطان خوانده می‌شود؛ ولی در جای دیگر از او به برترین حواری و مأموریت ویژه او از طرف عیسی(ع) در هدایت مردم، نیز استواری دیگر حواریان سخن گفته است. گزارش‌های عهد جدید، گویای برتری پطرس بر رسولان دیگر، غیرت و استواری او در ایمان و علاقه شدید به عیسی(ع)‌اند؛ نیز وی پس از عروج عیسی(ع) بیشتر عمر خود را در کلیساهای فلسطین و اطراف آن سپری کرد و ۲۰ سال پایانی عمر خود را در رم گذرانید و نخستین اسقف روم شناخته شد.

حواریان در قرآن

حواریان ۵ بار به صراحت در قرآن یاد و به یاران خاص و برگزیده حضرت عیسی(ع) اطلاق شده است: ﴿فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ﴾،﴿وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَن يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِّنَ السَّمَاء قَالَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾، ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِينَ﴾..

در سوره آل‌عمران ﴿ فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنزَلْتْ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ﴾ پس از یاد کرد تکذیب عیسی(ع) از سوی بنی‌اسراییل و یاری‌خواهی آن حضرت در پی آن، ایمان آوردن و اعلام آمادگی حواریان برای یاری عیسی(ع) در راه خدا گزارش شده است. در سوره مائده ﴿وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَن يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِّنَ السَّمَاء قَالَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾ نیز ایمان آوردن آنان بر اثر وحی الهی خوانده شده و در ادامه، درخواست آنها از عیسی(ع) برای آوردن مائده آسمانی به عنوان گواه صدقی بر رسالت خویش و برای آرامش خاطرشان، نزول مائده و تهدید خدا بر عذاب سخت کسانی که پس از دیدن آن، کافر گردند، گزارش شده است. در آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِينَ﴾ نیز همراه اشاره به ایمان حواریان به عیسی(ع) و یاری او، از مسلمانان خواسته شده است که همانند آنان به یاری خدا و دین و پیامبر او بپردازند. برخی سوره صفّ را به سبب یاد کرد از حواریان در آن، "سوره حواریون" خوانده‌اند. در سوره حدید ﴿ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِمْ بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ وَجَعَلْنَا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ﴾ نیز کسانی که از حضرت عیسی(ع) پیروی کردند، مهربان و رئوف خوانده شده و شماری از مفسران، مراد از آنها را همان حواریان دانسته، چنان‌که شماری از مفسران، فرستادگان یاد شده در سوره یس ﴿وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ﴾ را نیز اشاره به ۳ تن از حواریان دانسته‌اند. قرآن کریم به عدد حواریان اشاره نکرده است؛ ولی بر اساس دیدگاه مشهور مفسران و برخی احادیث اسلامی، آنان ۱۲ تن بوده‌اند.

ایمان حواریان

هنگامی که حضرت عیسی(ع) از رسالت خویش به سوی بنی اسراییل خبر داد و آنان را به راه راست فرا خواند، بنی‌اسراییل با وی مخالفت و کفر پیشه کردند. ﴿وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾ در پی این تکذیب، حضرت عیسی(ع) پرسید که چه کسی او را در این راه یاری می‌کند و حواریان اعلام کردند که به خدا ایمان آورده و آن حضرت را در این مسیر یاری خواهند کرد و از او خواستند که بر فرمانپذیری آنها از وی شاهد باشد: ﴿فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ﴾ حواریان همچنین از ایمان خویش به همه آموزه‌های وحیانی و پیروی از حضرت عیسی(ع) خبر دادند و از خدا خواستند تا نام آنان را در زمره کسانی بنویسد که بر ابلاغ رسالت فرستادگان الهی گواهی می‌دهند: ﴿رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ﴾ برخی مفسران گفته‌اند: دعوت عیسی(ع) برای یاری خویش و اعلام آمادگی حواریان، زمانی بود که آن حضرت با پافشاری بنی‌اسراییل بر کفر و تصمیم آنان به کشتن او روبه‌رو شد. در سوره مائده ﴿وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ﴾ ایمان آوردن حواریان براثر وحی الهی به آنها و نعمت خدا به حضرت عیسی(ع) یاد شده است. مفسران اختلاف دارند که وحی یادشده به معنای الهام یا وحی نبوت است. (همین مقاله، وحی به حواریون) شماری از مفسران با استناد به همین آیه، ایمان حواریان را ایمانی خاص و در حد کمال دانسته‌اند، زیرا همراه با وحی و هدایت الهی بوده است؛اما شمار دیگری از مفسران این دیدگاه را به استناد آیه ﴿إِذْ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾ به چالش کشیده‌اند. در این آیه، درخواست حواریان از عیسی(ع) برای آوردن مائده آسمانی، گواه صدقی بر قدرت پروردگار و رسالت خویش و آرامش خاطر آنها و ناخشنودی حضرت عیسی(ع) از این درخواست گزارش شده است. این آیه مایه اختلاف مفسران درباره مراتب ایمان حواریان شده است.

مفسرانی که با استناد به نقش هدایت الهی در ایمان حواریان، آن را در حد کمال دانسته، این آیه را به گونه‌ای تفسیر کرده‌اند که به کامل بودن ایمان آنها خدشه‌ای نخورد. براساس این تفسیر، حواریان در قدرت خدا، حقانیت حضرت عیسی(ع) و درستی دعوت وی تردید نداشتند، بلکه دودلی آنان در این بود که آیا خدا درخواست آن حضرت را اجابت می‌کند یا نه. برخی دیگر گفته‌اند: آنان می‌خواستند بدانند که آیا حکمت خدا نزول مائده را اقتضا می‌کند یا نه؟ بعضی نیز فقر و نداری و نیاز حواریان به غذا را سبب درخواست مائده دانسته‌اند، تا با خوردن از آن، توان لازم را برای طاعت و بندگی خدا به دست بیاورند. علامه طباطبایی رحمه‌الله سبب توبیخ آنان از سوی حضرت عیسی(ع) را لحن نامؤدبانه آنان می‌داند. در مقابل، شماری از مفسران، درخواست مائده را مربوط به آغاز گزینش آنان به عنوان حواری و پیش از دیدن معجزاتی مانند زنده کردن مردگان، شفای کور مادرزاد و بیماران لاعلاج دانسته و معتقدند در این زمان هنوز ایمان آنان به قدرت خدا و رسالت حضرت عیسی(ع) کامل نشده بود. این گروه، ضمن ناسازگار خواندن توجیه‌های مفسران نخست با ادله صریح حواریان برای درخواست خویش، ناخشنودی حضرت عیسی(ع) از درخواست مذکور، هشدار به حواریان و سفارش آنها به تقوا، همچنین تلاش حواریان برای توجیه درخواست خویش را شاهد مدعایشان دانسته‌اند: آنها در توجیه درخواست خویش، مواردی چون خوردن از مائده، آرامش یافتن دل‌هایشان با آن، ثابت شدن صداقت حضرت عیسی(ع) در ادعای رسالت و گواه شدن آنان بر آن مائده آسمانی را سبب درخواست خویش یاد کردند: ﴿قَالُوا نُرِيدُ أَنْ نَأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنَا وَنَكُونَ عَلَيْهَا مِنَ الشَّاهِدِينَ﴾ برخی در پاسخ به این چالش، درخواست حواریان را همانند درخواست حضرت ابراهیم(ع) و برای ازدیاد و پایداری ایمان خویش دانسته‌اند. حضرت ابراهیم(ع) از خدا خواست تا چگونگی زنده کردن مردگان را به وی نشان دهد؛ اما علامه طباطبایی با نامؤدبانه خواندن لحن حواریان، میان آن دو تفاوت گذاشته است. بعضی مفسران درباره کامل نبودن ایمان حواریان، به همکاری یهودا با دشمنان و خیانت وی به حضرت مسیح(ع) استناد کرده و آیه ﴿وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ﴾ را اشاره به این موضوع و بی‌اثر شدن خیانت یهودا و دشمنان مسیح(ع) دانسته‌اند .

مفسران، "اسلامِ" حواریان را نیز به پیروی از قرآن ﴿فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ﴾، ﴿وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّينَ أَنْ آمِنُوا بِي وَبِرَسُولِي قَالُوا آمَنَّا وَاشْهَدْ بِأَنَّنَا مُسْلِمُونَ﴾ بررسیده‌اند. مفهوم مسلمان بودن و مراتب اسلام آنها مورد اختلاف است: مرحوم طبرسی با تفسیر اسلام به معنای مصطلح آن و بر اساس اطلاقِ "حنیف و مسلمان" به حضرت ابراهیم(ع) در قرآن ﴿مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾ مدّعی است که نه تنها حواریان، دین همه پیامبران اسلام بوده است. علامه طباطبایی اسلام را به معنای تسلیم و فرمانپذیری مطلق در برابر اراده خدا دانسته و گفته است که حواریان بی‌هیچ اعتراضی و با رضایت کامل به هرگونه قضا و حکم الهی درباره آنان، همه دستورهای خدا را انجام می‌دادند. وی ایمان را دارای مراتب مختلف دانسته و معتقد است که پیش از هر مرتبه‌ای از ایمان، مرتبه‌ای از اسلام قرار دارد و اسلام حواریان در بالاترین و کامل‌ترین درجه آن بود که ویژه مؤمنان خالص است. در روایات اسلامی، از حواریان به نخستین یاران باوفا و مخلص عیسی(ع)، برگزیده الهی و از پطرس (شمعون) به برترین حواری، وصی و جانشین عیسی(ع) و شهید یاد شده است که تنها پیروان وی، فرقه ناجی هستند.

وحی به حواریان

بیشتر مفسران، وحی به حواریان را مانند وحی به مادر حضرت موسی(ع) و زنبور عسل ﴿وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾، ﴿وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ﴾ به معنای الهام دانسته‌اند که بر نبوت آنان دلالتی ندارد. روایتی از امام باقر نیز مؤید این معناست؛ ولی معانی دیگری نیز برایش گفته‌اند. در مقابل، برخی از دانشمندان مسلمان، وحی به حواریان را از نوع وحی رسالت دانسته و با استناد به الفاظ ﴿أَرْسَلْنَا﴾ و ﴿الْمُرْسَلُونَ﴾ در آیه ﴿وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ﴾ معتقدند حواریان، پیامبر بوده و پس از آنان از سوی عروج عیسی(ع) رسالت داشته‌اند در آیات یاد شده، خدا از فرستادن سه فرستاده خویش به یک شهر و تکذیب ساکنان آنجا خبر می‌دهد.

برخی از مفسران شیعه و سنی، دو نفر اوّلی را به شمعون و یوحنا و سومی را به پولس تطبیق کرده‌اند که برای هدایت مردم انطاکیه رفتند. کسانی که وحی به حواریان را به معنای الهام گرفته، گفته‌اند: چون آن سه تن به دستور حضرت عیسی(ع) برای تبلیغ روانه شده بودند، از این جهت فرستادگان خدا بر آنان اطلاق شده بود. برخی نیز نوشته‌اند که اساسا آن فرستادگان، اشاره به برخی از پیامبران دارند نه حواریان..

حواریان، یاوران خدا

قرآن کریم، ضمن اشاره به اعلام آمادگی حواریان برای یاری رسانی به حضرت عیسی(ع) و اینکه آنان خود را یاوران خدا خواندند، از مسلمانان می‌خواهد که همانند آنها یاوران خدا باشند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنْصَارَ اللَّهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيِّينَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِينَ﴾ به دیده مفسران، حضرت عیسی(ع) می‌خواست گروهی را برگزیند تا وی را در دعوت به سوی خدا و تبلیغ و انتشار آیین وی یاری کنند؛ همانند کاری که پیامبراکرم(ص) در بیعت عقبه و شجره انجام دادند. حواریان با ترک خانه و کاشانه خود، در پی عیسی(ع) روانه شده و در تبلیغ آیین وی کوشیدند. مفسرانی که آیات ﴿وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلاً أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ قَالُوا مَا أَنتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمَن مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ تَكْذِبُونَ قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ وَمَا عَلَيْنَا إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِن لَّمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِن ذُكِّرْتُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ وَمَا لِي لاَ أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّ تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلاَ يُنقِذُونِ إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ مِن بَعْدِهِ مِنْ جُندٍ مِّنَ السَّمَاء وَمَا كُنَّا مُنزِلِينَ إِن كَانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلاَّ كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُون أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنْ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لاَ يَرْجِعُونَ﴾ رادرباره حواریان دانسته‌اند، به سفرهای تبلیغی آنان از جمله به شهر انطاکیه و آزارهایی که در این زمینه تاب آوردند، اشاره کرده‌اند. برپایه این دیدگاه، مردم انطاکیه آنها را تکذیب و به شکنجه و سنگسار شدن تهدید کردند و تنها یک تن به آنان ایمان آورد و قوم خود را نیز به پیروی از آنان فرا خواند؛ ولی مردم وی را کشتند. ﴿قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ قَالُوا طَائِرُكُمْ مَعَكُمْ أَئِن ذُكِّرْتُم بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ اتَّبِعُوا مَن لاَّ يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ﴾..

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

1. مردی، عباس علی، مقاله «حواریون»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱

پانویس