حضرت الیاس علیه السلام

مقدمه

از پیامبران مرسل است که در قرآن کریم دو بار از او یاد شده است^[۱]. از حضرت الیاس و خضر (ع) به‌عنوان اوتادی یاد شده است که پیوسته اطراف حضرت مهدی (ع) هستند^[۲]. درباره حضرت الیاس (ع) بیان کرده‌اند که او از جمله زندگان است و از کسانی است که خداوند به سبب حکمتی که خود می‌داند، عمرشان را طولانی نموده است. بر طبق نظر عده‌ای از مفسّران -که در تفسیر آیاتی راجع به وی اظهار کرده‌اند- و تعدادی از روایات -که درباره او از اهل بیت (ع) رسیده است- آن حضرت زنده است و خداوند، عمر او را همچون خضر طولانی کرده و آن دو بزرگوار، هرسال در سرزمین عرفات و دیگر جاها باهم حضور پیدا می‌کنند^[۳].^[۴]

الیاس - الیا

در قرآن کریم، دو جا نام الیاس ذکر شده است: یکی در سوره انعام و دیگر در سوره صافات. در سوره انعام خدای تعالی فرموده است: «و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس، همگی از شایستگان بودند»^[۵]. در سوره صافات می‌فرماید: «و الیاس از پیغمبران بود، هنگامی که به قوم خود گفت: چرا نمی‌ترسید؟ آیا بعل^[۶] را (به پرستش و خدایی) می‌خوانید و بهترین آفریدگار را وامی‌گذارید، آن خدایی که پروردگار شما و پروردگار پدران پیشین شماست. پس او را تکذیب کردند و (باید بدانند که) احضار می‌شوند (و کیفر تکذیب خود را خواهند دید) مگر بندگان با اخلاص خدا و نامش را میان آیندگان به جای گذاشتیم. سلام بر الیاس (یا الیاسیان) که ما نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم، و او از بندگان مؤمن ما بود»^[۷]. اما درباره الیا در قرآن کریم ذکری نشده و بعید نیست الیا همان الیاس پیغمبر باشد، چنان که بسیاری احتمال داده‌اند. درباره الیاس نیز اختلاف است. ابن مسعود گفته است که الیاس همان ادریس پیغمبر است. وهب گفته که ذوالکفل است و ابن عباس گفته است که الیاس، نام خضر پیغمبر است و در جای دیگر از او نقل شده که الیاس یکی از پیغمبران بنی‌اسرائیل و از فرزندان هارون بن عمران، عموزاده یسع است و نسب او چنین است: الیاس بن یاسین بن فنحاص بن عیزار بن هارون بن عمران.

در احوالات آن حضرت گفته‌اند: وی پس از حزقیل مبعوث گردید؛ یعنی در هنگامی که پیش آمدهای ناگواری در بنی‌اسرائیل رخ می‌داد. طبرسی نقل کرده که گفته‌اند چون یوشع بن نون شام را فتح کرد، بنی‌اسرائیل را در آنجا سکونت داد و زمین‌های آنجا را میان ایشان تقسیم کرد و سبط الیاس را در بعلبک جای داد. خدای تعالی الیاس را به نبوت میان آنها مبعوث فرمود و پادشاه شهر دعوتش را پذیرفت، ولی همسرش او را وادار کرد تا از پیروی الیاس سرپیچی کند و به مخالفت با او قیام نماید. پس پادشاه از پیروی الیاس دست کشید و در صدد قتل آن حضرت بر آمد. الیاس به کوه‌ها و بیابان‌ها گریخت و به قولی یسع را به جای خود برای بنی‌اسرائیل منصوب کرد و خدای تعالی او را از میان آنها برد^[۸]. نظیر آن‌چه در بالا گفته شد، از قاموس الاعلام ترکی نقل شده که در آنجا گفته است: الیاس یکی از انبیای بنی‌اسرائیل و از اهالی بعلبک بود و ۹ قرن قبل از میلاد در زمان آخار (یا احاب) می‌زیست و بنی‌اسرائیل را به راه راست و ترک بت پرستی دعوت می‌کرد، ولی قوم او دعوتش را نمی‌پذیرفتند و آزارش می‌دادند و هر چه معجزه می‌آورد، انکار می‌کردند، از این رو بیشتر زمان‌ها را در صحراها و غارها به سر می‌برد. عاقبت یسع(ع) را در نبوت وارث خود قرار داد و در تاریخ ۸۸۰ پیش از میلاد به آسمان‌ها عروج کرد.

در پاره‌ای از روایات و تواریخ نقل است که الیاس هم چون خضر پیغبمر از آب حیات نوشید و همیشه زنده است و او موکل بر دریاهاست، چنان‌که خضر موکل بر خشکی است یا بالعکس. در حدیثی که از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: خضر و الیاس هر ساله در هنگام حج یک دیگر را دیدار می‌کنند^[۹]. و در روایت دیگری نقل است که الیاس خدمت رسول خدا(ص) رسید و با آن حضرت ملاقات کرد، ولی برای هیچ یک از این سخنان سند معتبری به دست نیامد. کلینی در اصول کافی^[۱۰] و صفار در بصائر الدرجات دعاهایی نیز از الیاس و الیا نقل کرده‌اند که ائمه(ع) آن دعاها را می‌خوانده‌اند. ثعلبی در عرائس الفنون داستانی از مردی از اهل عسقلان نقل کرده که الیاس را در بیابان اردن دیده و سؤالاتی از او کرده و پاسخ‌هایی شنید که در مجموع بعید به نظر می‌رسد. از قصص الانبیاء راوندی^[۱۱] نیز در کتاب بحارالانوار داستانی درباره الیاس نقل شده که چون سندش به وهب بن منبه می‌رسد، خالی از اعتبارست؛ لذا از نقل آن خودداری شد.^[۱۲]

حضرت الیاس

در اینکه «الیاس» یکی از پیامبران بزرگ خدا است تردیدی نیست، و آیات قرآن با صراحت این مسأله را بیان کرده، آنجا که می‌گوید: (الیاس از رسولان ما بود)^[۱۳]. نام این پیامبر در دو آیه از قرآن مجید آمده است: یکی در سوره «صافات» و دیگری در سورۀ «انعام» همراه گروه دیگری از پیامبران. ولی در این که الیاس نام دیگر، یکی از پیامبرانی است که در قرآن نامشان آمده، یا مستقلاً نام پیغمبری است، و ویژگی‌های او کدام است؟ نظرات گوناگونی وجود دارد:

بعضی معتقدند «الیاس» همان «ادریس» است (زیرا ادریس، ادراس نیز تلفظ شده، و با تغییر مختصری الیاس شده است).
الیاس از پیامبران بنی‌اسرائیل است، فرزند «یاسین» از نواده‌های هارون برادر موسی(ع).
الیاس همان خضر است، در حالی که بعضی دیگر معتقدند الیاس از دوستان خضر است، و هر دو زنده‌اند، با این تفاوت که الیاس مأموریتی در خشکی دارد، ولی خضر در جزائر و دریاها، بعضی دیگر مأموریت الیاس را در بیابان‌ها و مأموریت خضر را در کوه‌ها می‌دانند، و برای هر دو عمر جاودان قائلند، بعضی نیز الیاس را فرزند «الیسع» دانسته‌اند.
الیاس همان «ایلیا» پیامبر بنی‌اسرائیل معاصر «آجاب» پادشاه بنی‌اسرائیل بود که خداوند او را برای تخویف و هدایت این پادشاه جبار فرستاده.

بعضی او را نیز «یحیی» تعمید دهنده مسیح دانسته‌اند. اما آنچه با ظاهر قرآن هماهنگ است این است که این کلمه مستقلاً نام یکی از پیامبران است (غیر از آنها که نامشان در قرآن آمده)، که برای هدایت یک قوم بت‌پرست مأمور گردید، و اکثریت آن قوم به تکذیب او برخاستند، اما گروهی از مؤمنان مخلص به او گرویدند. بعضی با توجه به اینکه نام بت بزرگ این قوم «بعل» بوده معتقدند که این پیامبر از سر زمین «شامات» برخاست، و مرکز فعالیت او را شهر «بعلبک» می‌دانند که امروز جزء لبنان است و در مرز سوریه قرار دارد. به هر حال درباره این پیامبر داستان‌های مختلفی در کتاب‌ها آمده است و چون مورد اعتماد و اطمینان نبود از نقل آن صرف نظر می‌کنیم.^[۱۴]

پیامبر خدا الیاس در برابر مشرکان

قرآن کریم در ذکر داستان الیاس می‌فرماید: «به خاطر بیاور هنگامی که الیاس به قومش هشدار داد و گفت: آیا پرهیزگاری پیشه نمی‌کنید؟»^[۱۵]. «آیا بت «بعل» را می‌خوانید و بهترین خالق‌ها را رها می‌سازید؟!»^[۱۶]. و از اینجا روشن می‌شود که آنها بت معروفی به نام «بعل» داشتند که در مقابل آن سجده می‌کردند، «الیاس» آنها را از این عمل زشت باز داشت، و به سوی آفریدگار بزرگ جهان و توحید خالص دعوت کرد. و از همین جا است که جمعی معتقدند مرکز فعالیت «الیاس» شهر «بعلبک» از شهرهای شامات بود. زیرا «بعل» نام آن بت مخصوص و «بک» به معنی شهر بود، و از ترکیب این دو «بعلبک» به وجود آمد، گفته‌اند این بت طلائی به قدری بزرگ بود که طولش به ۲۰ ذراع می‌رسید! و چهار صورت داشت، و خدمه او بالغ بر چهار صد نفر بود! ولی بعضی «بعل» را اسم بت معینی ندانسته بلکه به معنی مطلق بت گرفته‌اند ولی بعضی دیگر آن را به معنی «رب و معبود» می‌دانند. به هر حال «الیاس» این قوم بت‌پرست را سخت نکوهش کرد، و ادامه داد: «خدایی را رها می‌کنید که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شما است»^[۱۷]. مالک و مربی همه شما او بوده و هست، هر نعمتی دارید از او است، و حل هر مشکلی با دست قدرت او میسر است، غیر از او نه سرچشمه خیر و برکتی وجود دارد و نه دفع‌کننده شر و آفتی.^[۱۸]

عکس‌العمل قوم الیاس

اما این قوم خیره سر و خودخواه گوش به اندرزهای مستدل، و هدایت‌های روشن این پیامبر بزرگ الهی فرا ندادند، «و به تکذیب او برخاستند»^[۱۹]. خداوند هم مجازات آنها را در یک جمله کوتاه بیان کرده می‌فرماید: «آنها در دادگاه عدل الهی، احضار می‌شوند»^[۲۰]. و به کیفر اعمال زشت و شوم خود خواهند رسید. ولی ظاهراً گروه اندکی از پاکان نیکان و خالصان به الیاس ایمان آوردند، برای آنکه حق آنها فراموش نگردد، بلافاصله می‌فرماید: «مگر بندگان مخلص خدا»^[۲۱]. قرآن در پایان این داستان نخست می‌فرماید: «ما نام نیک الیاس را در میان امت‌های بعد باقی گذاردیم»^[۲۲]. در مرحلۀ دوم می‌افزاید: «سلام و درود بر الیاسین»^[۲۳].^[۲۴] در مرحلۀ سوم می‌فرماید: «ما اینگونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم»^[۲۵]. و در مرحلۀ چهارم ریشه اصلی همۀ اینها را که «ایمان» است مطرح می‌کند و می‌گوید: «او از بندگان مؤمن ماست»^[۲۶]. «ایمان» و «عبودیت» سرچشمۀ احسان، و احسان عامل قرار گرفتن در صف مخلصین است و مشمول سلام خدا شدن.^[۲۷]

ولادت و نیاکان

پدر و مادر

نام و نسب

کنیه‌ها و القاب

فرزندان

شمایل و صفات ظاهری

صفات و ویژگی‌های شخصیتی

قوم و محل سکونت

قوم الیاس

سرگذشت تاریخی

نبوت و رسالت

امامت و ولایت

علم ویژه الهی

عصمت

فضایل و مناقب

سیره

اصحاب

مخالفان و دشمنان

رحلت و محل دفن

جستارهای وابسته

قوم الیاس

پرسش مستقیم

آیا حضرت الیاس هنگام ظهور امام مهدی در کنار او خواهد بود؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ سوره انعام، ۸۵؛ سوره صافات، ۱۲۳.
↑ سفینة البحار، ماده قطب.
↑ عصر ظهور، علی کورانی، ترجمه عباس جلالی، ص ۲۸۹.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۱۷.
↑ ﴿وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾ «و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.
↑ بعل نام بتی بوده که قوم الیاس آن را می‌پرستیده‌اند و برخی گفته‌اند که یک نام شهری در شام بوده که مردم آنجا بعل را می‌پرستیدند و شهر مزبور اکنون به بعلبک موسوم است.
↑ ﴿وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ * إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ * أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ * اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ * فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ * إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ * وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ * سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ * إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ﴾ «و نیز الیاس از پیامبران بود * و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟ * آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟ * خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟ * پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند * مگر بندگان ناب خداوند * و در میان آیندگان از وی (نامی نیکو) بر جای نهادیم * و درود بر ال یاسین * بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم * بی‌گمان او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳-۱۳۲.
↑ مجمع البیان، ج۸، ص۴۵۷.
↑ مجمع البیان، ج۸، ص۴۵۷.
↑ اصول کافی، ج۱، ص۲۴۲ - ۲۴۴ و ۲۴۷.
↑ بحارالانوار، ج۱۳، ص۳۹۳؛ راوندی، قصص الانبیاء، ص۲۴۴.
↑ رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء ص ۴۸۹.
↑ ﴿وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾ «و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۵.
↑ ﴿إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ﴾ «و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۴.
↑ ﴿أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ﴾ «آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۵.
↑ ﴿اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ﴾ «خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟» سوره صافات، آیه ۱۲۶.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۶.
↑ ﴿فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ﴾ «پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند» سوره صافات، آیه ۱۲۷.
↑ ﴿فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ﴾ «پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند» سوره صافات، آیه ۱۲۷.
↑ ﴿إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ﴾ «مگر بندگان ناب خداوند،» سوره صافات، آیه ۱۲۸.
↑ ﴿وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ﴾ «و در میان آیندگان از وی (نامی نیکو) بر جای نهادیم» سوره صافات، آیه ۱۲۹.
↑ ﴿سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ﴾ «و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.
↑ تعبیر به «الیاسین» به جای «الیاس» یا به خاطر این است که الیاسین لغتی در واژه «الیاس» بود، و هر دو به یک معنی است، و با اشاره به الیاس و پیروان او است که به صورت جمعی آمده است.
↑ ﴿إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾ «بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم» سوره صافات، آیه ۱۳۱.
↑ ﴿إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ﴾ «بی‌گمان او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۳۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۷.

[1] سوره انعام، ۸۵؛ سوره صافات، ۱۲۳.

[2] سفینة البحار، ماده قطب.

[3] عصر ظهور، علی کورانی، ترجمه عباس جلالی، ص ۲۸۹.

[4] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۱۷.

[5] ﴿وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ﴾ «و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را (نیز)؛ آنان همه از شایستگان بودند» سوره انعام، آیه ۸۵.

[6] بعل نام بتی بوده که قوم الیاس آن را می‌پرستیده‌اند و برخی گفته‌اند که یک نام شهری در شام بوده که مردم آنجا بعل را می‌پرستیدند و شهر مزبور اکنون به بعلبک موسوم است.

[7] ﴿وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ * إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ * أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ * اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ * فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ * إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ * وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ * سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ * إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ * إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ﴾ «و نیز الیاس از پیامبران بود * و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟ * آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟ * خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟ * پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند * مگر بندگان ناب خداوند * و در میان آیندگان از وی (نامی نیکو) بر جای نهادیم * و درود بر ال یاسین * بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم * بی‌گمان او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳-۱۳۲.

[8] مجمع البیان، ج۸، ص۴۵۷.

[9] مجمع البیان، ج۸، ص۴۵۷.

[10] اصول کافی، ج۱، ص۲۴۲ - ۲۴۴ و ۲۴۷.

[11] بحارالانوار، ج۱۳، ص۳۹۳؛ راوندی، قصص الانبیاء، ص۲۴۴.

[12] رسولی محلاتی، سید هاشم، تاریخ انبیاء ص ۴۸۹.

[13] ﴿وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾ «و نیز الیاس از پیامبران بود» سوره صافات، آیه ۱۲۳.

[14] مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۵.

[15] ﴿إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَلَا تَتَّقُونَ﴾ «و (یاد کن) آنگاه را که به قوم خود گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۴.

[16] ﴿أَتَدْعُونَ بَعْلًا وَتَذَرُونَ أَحْسَنَ الْخَالِقِينَ﴾ «آیا (بت) بعل را (به پرستش) می‌خوانید و بهترین آفریدگاران را وا می‌نهید؟» سوره صافات، آیه ۱۲۵.

[17] ﴿اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ﴾ «خداوند را که پروردگار شما و پروردگار نیاکان شماست؟» سوره صافات، آیه ۱۲۶.

[18] مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۶.

[19] ﴿فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ﴾ «پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند» سوره صافات، آیه ۱۲۷.

[20] ﴿فَكَذَّبُوهُ فَإِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ﴾ «پس او را دروغگو انگاشتند از این رو آنان را (در دوزخ) حاضر می‌گردانند» سوره صافات، آیه ۱۲۷.

[21] ﴿إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ﴾ «مگر بندگان ناب خداوند،» سوره صافات، آیه ۱۲۸.

[22] ﴿وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ﴾ «و در میان آیندگان از وی (نامی نیکو) بر جای نهادیم» سوره صافات، آیه ۱۲۹.

[23] ﴿سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ﴾ «و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.

[24] تعبیر به «الیاسین» به جای «الیاس» یا به خاطر این است که الیاسین لغتی در واژه «الیاس» بود، و هر دو به یک معنی است، و با اشاره به الیاس و پیروان او است که به صورت جمعی آمده است.

[25] ﴿إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾ «بدین‌گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم» سوره صافات، آیه ۱۳۱.

[26] ﴿إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ﴾ «بی‌گمان او از بندگان مؤمن ما بود» سوره صافات، آیه ۱۳۲.

[27] مکارم شیرازی، ناصر، قصه‌های قرآن ص ۴۰۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]