رشد روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

به نظر بسیاری از روان‌شناسان، یکی از شاخصه‌های سلامت روانی، پذیرش مسئولیت است^[۱]. در این باره، مزلو، چاهن و انجمن کانادایی بهداشت روان، داشتن دغدغه بهروزی همه آدمیان یا احساس مسئولیت به دیگران را بسیار مهم دانسته‌اند. طبیعی است، کسی که از سلامت روانی بی‌بهره باشد، در زندگی فردی و اجتماعی به دیگران تکیه دارد و به کمک آن‌ها چشم دوخته است. مهدویت، یعنی داشتن احساس مسئولیت بین‌المللی و جهانی برای انسان امروز و فردا و دغدغه اصلاح بشریت، رنج بشریت را احساس کردن و از قالب "من" درآمدن و به "ما" اندیشیدن. انتظار، باوری نیست که با آن تعهد انسان منتظر، نفی شود. تکلیف و تعهد دینی، در هر زمانی باقی و جاوید است. امام سجاد(ع)) می‌‌فرماید: معتقدان به مهدی(ع) و منتظران ظهور او در عصر غیبت... در پنهان و آشکار، مردمان را به دین خدا فرا می‌‌خوانند"^[۲]. در دوران انتظار، منتظران مسئولیت‌های سنگین و عظیمی بر دوش دارند که آن‌ها را می‌‌توان در دو بعد فردی و اجتماعی این‌گونه برشمرد:

مسئولیت اجتماعی: یکی از مسئولیت‌های مهم در عصر غیبت، امر به معروف و نهی از منکر است. منتظر واقعی امام زمان (ع)، همواره به این فریضه مهم اهمیت می‌دهد و سبب احیای ارزش‌ها و هنجارهای دینی در جامعه می‌‌شود. از تکالیف منتظران در عصر غیبت، امر به معروف و نهی از منکر است؛ چرا که رضایت حضرت در انجام معروف و احیای ارزش‌های دینی است. بزرگ‌ترین امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر در روزگار ظهور، خود حضرت مهدی(ع) است؛ پس چگونه ممکن است که جامعه منتظر خشنودی او را نخواهد، در این بعد به حضرت مهدی(ع) اقتدا نکند و به او تشبه نجوید؟^[۳] امام باقر(ع)) فرموده است: "مهدی(ع) و یاران او... امر به معروف و نهی از منکر می‌‌کنند"^[۴]^[۵].
مسئولیت فردی: منتظر واقعی با تکیه بر مبانی مهدویت در قبال خود نیز احساس مسئولیت می‌‌کند. مسئولیت‌های فردی عبارت‌اند از:
1. تهذیب نفس: نخستین مسئولیت که مهم‌ترین نیز، هست و می‌‌تواند زمینه تحقق ظهور را فراهم سازد، خودسازی و خوداندیشی است. انتظار و چشم امید داشتن، نقشی اساسی و مهمی در پالایش و تنزیه روح و روان انسان دارد؛ طوری که موجب می‌‌شود انسان به سوی خودسازی گام برداشته و در مسیر کند.
2. عشق الهی: یکی از کارکردهای فردی انتظار، معرفت، محبت و علاقه‌مندی انسان به حضرت حق است؛ زیرا اگر انسان چشم به راه کسی باشد و نتواند حضور او را درک کند، به کسی که بتواند برای او تکیه‌گاهی محکم و مطلق باشد، پناه می‌‌برد و او، جز خدای سبحان نیست؛ چنان‌که رسول گرامی اسلام (ص) از قول خداوند می‌‌فرماید: "هرگاه اشتغال من برجان بنده غالب آید، خواهش ولذت او را در یاد خود قرار دهم و چون خواهش و لذتش را در یاد خویش قرار دهم، عاشق می‌‌گردد و من نیز عاشق او می‌‌شوم و چون عاشق یکدیگر شدیم، پرده میان خود و او را بالا می‌‌زنم و مشاهد جلال و جمال خود را بر جان او مسلط می‌کنم؛ طوری‌که وقتی مردم دچار سهو و اشتباه می‌‌شوند، او دست‌خوش سهو نمی‌شود"^[۶]؛ امام سجاد(ع) می‌‌فرماید: کسانی که قائل به امامت و منتظر ظهور حضرت (مهدی) باشند، بهترین انسان‌های هر زمان‌اند و خداوند به آنان عقل، معرفت و فهم می‌دهد که غیبت نزد آن‌ها، مانند حضورشان نزد ما باشد"^[۷]؛ و بدیهی است این عشق ومعرفت، در خودسازی انسان مؤثر است^[۸].

پرسش مستقیم

رشد روحیه مسئولیت‌پذیری به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

منابع

سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ حمزه گنجی، بهداشت روانی، ص۱۳.
↑ «ٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِه‏ ... الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِرّاً وَ جَهْراً»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص۳۲۰.
↑ محمدرضا حکیمی، خورشید مغرب، ص۲۷۲.
↑ «الْمَهْدِيِّ وَ أَصْحَابِهِ... يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»؛ بحارالانوار، ج۱، ص۴۷.
↑ سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۶۰-۶۱.
↑ «إذا کان الغالب علی العبد الاشتغال بی‌ جعلت بغیته و لذته فی ذکری، فإذا جعلت بغیته و لذته فی ذکری، عشقنی وعشقته، فإذا عشقنی وعشقته رفعت الحجاب فیما بینی وبینه و صیرت ذلک تغالبا علیه، لا یسهو إذاسها الناس»؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۴۳۳، ح۱۸۷۲.
↑ «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ»؛کمال الدین، ج۱، ص۲۹۹ و ۳۰۰، ح۲.
↑ سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۶۹-۷۰.

[1] حمزه گنجی، بهداشت روانی، ص۱۳.

[2] «ٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِه‏ ... الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِرّاً وَ جَهْراً»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص۳۲۰.

[3] محمدرضا حکیمی، خورشید مغرب، ص۲۷۲.

[4] «الْمَهْدِيِّ وَ أَصْحَابِهِ... يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»؛ بحارالانوار، ج۱، ص۴۷.

[5] سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۶۰-۶۱.

[6] «إذا کان الغالب علی العبد الاشتغال بی‌ جعلت بغیته و لذته فی ذکری، فإذا جعلت بغیته و لذته فی ذکری، عشقنی وعشقته، فإذا عشقنی وعشقته رفعت الحجاب فیما بینی وبینه و صیرت ذلک تغالبا علیه، لا یسهو إذاسها الناس»؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج۱، ص۴۳۳، ح۱۸۷۲.

[7] «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ»؛کمال الدین، ج۱، ص۲۹۹ و ۳۰۰، ح۲.

[8] سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۶۹-۷۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]