ویژگی‌های نفسانی یاران خاص امام مهدی چیست؟ (پرسش)

ویژگی‌های نفسانی یاران خاص امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

ویژگی‌های نفسانی یاران خاص امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت

پاسخ نخست

نعمت‌ الله یوسفیان

حجت‌الاسلام والمسلمین نعمت‌ الله یوسفیان، در مقاله «ویژگی‌های یاران خاص امام زمان» در این‌باره گفته است:

«روایات متعددی به تبیین ویژگی‌های معنوی و نفسانی یاران خاص امام زمان(ع) پرداخته‌اند. خصوصیاتی مانند علم و معرفت، ایمان، خشیت الهی، طهارت و تقوا، زهد، بینش و بصیرت، عبادت و بندگی، توجه به خدا، دعا و ذکر و نیایش و استغفار، شب زنده‌داری، شرح صدر، صبر و شکیب و غیر اینها برخی از خصلت‌های معنوی و نفسانی یاران خاص حضرت مهدی هستند که در روایات به آنان اشاره شده است و ما در اینجا به ذکر بعضی از آنها بسنده می‌‌کنیم.

• یک، ایمان: در نظام حکومت جهانی حضرت مهدی(ع) عنصری که بیش از دیگر عناصر اهمیت دارد و می‌تواند مثل کلیدی قفل‌های بسته را در همه موارد و مسایل باز کند، عبارت است از ایمانی عمیق و استوار که هم همت را برمی‌انگیزد، هم بازوان و گام‌ها را محکم می‌‌کند و هم دل‌ها را استحکام می‌‌بخشد؛ به گونه‌ای که حوادث دنیا نمی‌تواند هیچ تزلزلی در آنها ایجاد کند. دل‌های کارگزاران حکومت مهدوی(ع) با چنین ایمانی استوار مستحکم است. آن حضرت، مؤمن ترین افراد را برای حکومت جهانی‌اش برگزیده است.

گاهی از این ویژگی در روایات به صراحت یاد شده و به عنوان مؤمنان حقیقی مورد ستایش قرار گرفته است. چنان‌که امام باقر(ع) می‌‌فرماید: بدانید که آنها مؤمنان حقیقی‌اند؛ «أَلَا وَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا».

بر این اساس یاران خاص حضرت از تمام اوصافی که در قرآن کریم برای “مؤمنان حقیقی” بیان شده، برخوردار خواهند بود. گاهی از آنان به عنوان موحّدان واقعی یاد شده است که به توحید ناب دست یافته‌اند؛ «فهم الذین وحّدوا الله حقّ توحیده».

گاهی نیز در قالب تشبیه و مانند آن از این ویژگی یاد شده است مانند این گفتار امام صادق(ع) که می‌‌فرماید: آن (گنجینه‌ها) مردانی هستند که دل‌هایشان مانند پاره‌های آهن است، هیچ‌گونه تردیدی در آنها راه ندارد، در اعتقادشان به خدا از صخره و سنگ محکم‌ترند؛ «... رِجَالٌ كَأَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ الْحَدِيدِ لَا يَشُوبُهَا شَكٌّ فِي ذَاتِ اللَّهِ أَشَدُّ مِنَ الْحَجَرِ...».

در بعضی روایات نیز بر قوت جسمانی یاران خاص اشاره شده و در ضمن آن قوت ایمان هر کدام از آنان پاره‌های آهن محکم‌تر دانسته شده است مانند روایتی که می‌‌گوید: به هر کدام، توانایی چهل نفر داده شده ودلی مستحکم‌تر از پاره‌های آهن دارد.

بدیهی است که همین قوت ایمان است که در میدان عمل، قدرت مدیریت و فرماندهی را پدید می‌‌آورد؛ ایمان به خدا، ایمان به راه، هدف و آرمان حاکمیت جهانی توحید و عدالت، احسان فداکاری در راه هدف و خویشتن را جزو حزب الله و جند الله دانستن؛ اینهاست که گروهی اندک را در صحنه مبارزه با کفر و استکبار جهانی پیروز می‌‌کند؛ ﴿كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ﴾.

• دو. طهارت و تقوا: یک رکن مدیریت ایده‌آل، حفظ طهارت و تقوا، پاکیزگی در عمل و اجتناب از هرگونه اختلاط با اهداف غیر مشروع با اهداف غیر مقبول و غیر اخلاقی است. مدیر خوب، مدیری است که هر کاری را بر عهده می‌‌گیرد، آن را با رعایت اصول اخلاقی صحیح انجام دهد.

یاران خاص مهدی(ع) به جهت برخورداری از طینتی پاک و طهارت و تقوایی ستودنی از انواع فسادی که حکومت‌ها دچار آن می‌‌شوند، مبّرا هستند. فساد مالی، فساد کاری، قرارهای نامشروع و ناموجه در زمینه‌های مسایل کاری، جاذبه‌های دنیایی دل آنان را نمی‌لرزاند و تأثیری در آنان ندارد. آنها بر اصول خود پای‌بندند و پای خود را از مسیری که برایشان ترسیم شده، ذرّه‌ای کج نمی‌گذارند.

امام حسن عسکری(ع) این ویژگی یاران خاص مهدی(ع) را این‌گونه بیان می‌‌کند: خداوند آنها را با پاکی نطفه و پاکیزگی سرشت پاک و پاکیزه نموده است، دل‌هایشان از آلودگی نفاق پیراسته، قلب‌هایشان از تیرگی اختلاف پاکیزه، روح و روانشان برای پذیرش احکام دین آماده... به آیین حق گرویده و در اهل حق گام سپرده‌اند؛ «برّأهم الله فی طهارة الولادة و نفاسة التّرّبه، مقدّسة قلوبهم من دنس النّفاق، مهذّبة افئدتهم من رجس الشّقاق، لیّنة عرائکهم للدّین... یدینون بدین الحقّ واهله...». امام صادق(ع) نیز می‌‌فرماید: خداوند با دست قدرت خود بر شکم و پشت آنها، می‌‌کشد، دیگر هیچ حکمی بر آنها دشوار نمی‌نماید؛ « يمسح الله بطونهم و ظهورهم فلا يشكل عليهم حكم».

آنان با امام خود پیمان می‌‌بندند که از محارم الهی و آلودگی‌های دنیایی چشم بپوشند، بنابراین، یاران خاص حضرت با پاک سیرتی خود در مسیر پاکی و تقوا گام برمی‌دارند و حکومت جهانی مهدی(ع) مانند بعضی کشورهای اسلامی نخواهند بود که رهبران و مسئولان آنها، فسق و فجور کنند و محرمات کبیره را عملاً انجام دهند، شرب خمر و تجاوز و تعدی از حدود الهی کنند و به انواع مفاسد و آلودگی‌ها گرفتار شوند. چنانچه امروزه مشاهده می‌‌شود هر از چند گاهی طبل رسوایی برخی از سران ممالک در عرصه جهانی نواخته می‌‌شود.

• سه. علم و معرفت: بدیهی است که کابینه مهدی(ع) برای اداره حکومت جهانی‌اش از تمام آنچه لازمه مدیریت ایده‌آل است، برخوردارند. از جمله شاخصه‌های مهم در این عرصه علم و دانش است. آنچه در بعضی روایات ذکر شد که هرکدام از آنان قوت و توان چهل تن را دارد. علاوه بر توان جسمانی، توان اداره و تدبیر امور را نیز شامل می‌‌شود که علم و آگاهی لازمه آن است.

شاخصه علم و دانش در همه سطوح مدیریت اعم از سطوح بالا، مبانی و رده‌های پایین باید مورد توجه قرار گیرد و هر مدیری باید علم و آگاهی ویژه حوزه کاری و مدیریتی را بر اساس آموزه‌های دینی و مکتبی داشته باشد.

یاران خاص حضرت مهدی(ع) در حوزه مسئولیتی خویش مدیریت علمی خواهند کرد. با مدیریت غیر علمی نمی‌توان جهان را اداره کرد. جالب این است که مدیریت علمی آنان بر اساس موازین اسلامی و منطبق بر کتاب و سنّت است. چنانچه امیر مؤمنان(ع) فرمود:

ای مردم! سزاوازترین کس در امر حکومت و مدیریت، قوی‌ترین آنان و آگاه‌ترین آنها به امر خدا در آن است؛ «أَيُّهَا النَّاسُ! إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِهَذَا الْأَمْرِ أَقْوَاهُمْ عَلَيْهِ وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ فِيهِ».

آنان از نظر علمی در بالاترین درجه قرار دارند و از جام حکمت الهی و معرفت دینی به طور شایسته سیراب گشته‌اند. همان حضرت مراتب فضل و کمال علمی آنان را چنین توصیف می‌‌کند: پس در آن فتنه‌ها (ی آخر الزمان) گروهی صیقلی می‌‌شوند مانند صیقل یافتن شمشیر به دست آهنگر، دیده‌های آنان به نور قرآن جلا داده و تفسیر در گوش‌هایشان جا گرفته شود. در شب جام حکمت را به آنها بنوشانند. بعد از آنکه در بامداد هم نوشیده باشند.

• چهار. معرفت الهی: یاران خاص حضرت علاوه بر توانمندی‌های مدیریتی، اهل سیر و سلوک معنوی هستند و از مراتب بالای معرفت الهی برخوردارند. به این ویژگی با تعبیرهای مختلفی در روایات اشاره شده است. به عنوان مثال امام صادق(ع) می‌‌فرماید: عارفان به خداوند متعال از اهل حقایق که از روی کشف و شهود ربّانی عارف به خدا هستند، با او بیعت می‌‌کنند؛ «یبایعه العارفون بالله تعالی من اهل الحقائق عن شهود و کشف بتعریف الهی».

امام باقر(ع) و امام صادق(ع) از امام علی(ع) در توصیف آنان می‌‌فرمایند: مردانی که خدا را به حقّ شناخته‌اند، آنها یاوران حضرت مهدی(ع) در آخر الزمان هستند؛ «رِجَالٌ عَرَفُوا اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ هُمْ أَنْصَارُ الْمَهْدِيِّ فِي آخِرِ الزَّمَانِ».

از برخی روایات می‌‌توان استفاده کرد. که آنان در اثر عرفان عملی به مراتبی رسیده‌اند که قدرت تصرف در عالم دارند. به عنوان نمونه امام رضا(ع) می‌‌فرماید: شیعیان او از اطراف و اکناف جهان به سوی او می‌‌شتابند و زمین زیر پای آنها طیّ می‌‌شود. تا به محضر او رسیده بیعت نمایند.

در روایتی دیگر می‌‌خوانیم: آنها در شرق و غرب جهان در محراب و یا در رختخواب خود هستند. بانگ امام را می‌‌شنوند. همین یک بار صدا به گوش همه آنها می‌‌رسد و همگی به سوی او می‌‌شتابند، چیزی نمی‌گذرد مگر به مقدار یک چشم به هم زدن که همگی در نزد او گرد می‌‌آیند.

در روایتی دیگر دارد: گروهی از آنها شبانه از رختخوابشان ناپدید می‌‌شوند و صبح در مکه حاضر می‌‌شوند و برخی از آنها آشکارا دیده می‌‌شوند که روی ابرها راه می‌‌روند. یک احتمال از این‌گونه روایات همین است که دست کم برخی از یاران حضرت طیّ الارض دارند و زمین زیر پای آنها طی می‌‌شود.

• پنج. معنویت: پشتوانه انقلاب جهانی حضرت مهدی(ع)، معنویت است. مهدی(ع) در مورد یاران خود روی قدرت معنوی و اراده ناشی از ایمان و انسانیت، تکیه می‌‌کند و به آن اهمیت می‌‌دهد. ازاین‌رو، در هر موقعیتی آنان را به تعبّد و تضرع سفارش می‌‌کند، تا هدف را فراموش و مقصد را گم نکنند و پیروزی‌های پیاپی، آنان را به غفلت و غرور دچار نسازد. همواره پیروزی را از جانب خدا ببینند و مناجات و نماز را کلید نصرت او بدانند. امام باقر(ع) می‌‌فرماید: چون حضرت مهدی(ع) بر فراز نجف برآید به یارانش خطاب می‌‌کند: امشب را به عبادت به روز آورید. آنان برخی در رکوع و برخی در سجده شب را به سحر می‌‌رسانند و به درگاه خدا تضّرع می‌‌کنند؛ «حَتَّى إِذَا صَعِدَ النَّجَفَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ تَعَبَّدُوا لَيْلَتَكُمْ هَذِهِ فَيَبِيتُونَ بَيْنَ رَاكِعٍ وَ سَاجِدٍ يَتَضَرَّعُونَ إِلَى اللَّهِ».

عبادت و بندگی؛ نماز و روزه، ذکر خدا، تلاوت قرآن، شب زنده‌داری، تضرّع و راز و نیاز با خدا، ارتباط دل‌ها با خدای متعال، خدا را هدف قرار دادن، فریب ظواهر را نخوردن، دلبستگی پیدا نکردن به زر و زیور و زخارف دنیا و اموری دیگر از این قبیل معرّف معنویت و بنیه معنوی یک انسان و یا مجموعه‌ای از انسان‌ها هستند و یاران خاص مهدی(ع) از همه جهات یادشده برخوردارند.

امام جواد(ع) از پدران بزرگوارش عبودیت و بندگی آنان را این گونه توصیف می‌‌کند: آنان سلحشورانی هستند که در اطاعت خدا بسیار سخت‌کوش‌اند؛ «هُمْ كَرَّارُونَ مُجِدُّونَ فِي طَاعَةِ اللهِ».

امام صادق(ع) شب زنده‌داری و تضّرع آنان به درگاه خداوند را این‌گونه توصیف می‌‌کند: آنان مردانی هستند که شب‌ها نمی‌خوابند و زمزمه نمازشان چون نغمه زنبوران از کندو به گوش می‌‌رسد. شب‌ها را با شب زنده‌داری سپری می‌‌کنند؛ «رِجَالٌ لَا يَنَامُونَ اللَّيْلَ لَهُمْ دَوِيٌّ فِي صَلَاتِهِمْ كَدَوِيِّ النَّحْلِ يَبِيتُونَ قِيَاماً عَلَى أَطْرَافِهِمْ...».

از این‌گونه روایات استفاده می‌‌شود که یاران مهدی(ع) در انقلاب جهانی‌اش، عاشوراییانی هستند که عرفان و معنویت را با حماسه درهم آمیخته‌اند: آنان در دل شب، ناله‌هایی از خشیت خدا دارند چون ناله مادران داغ پسر دیده. آنها شب زنده‌داران در دل شب و روزه‌داران در طول روز هستند گویی دأب و روش همه آنان یکی است: «لهم بالليل أصوات كأصوات الثواكل حزنا من خشية اللّه تعالى، قوّام الليل صوّام النهار كأنّما ربّاهم أب واحد...».

• شش. بصیرت: یاران مهدی(ع) از شمّ سیاسی فوق‌العاده بالا، آگاهی به زمان و مکان، تحلیل سیاسی از مسایل جهانی و در یک کلمه از بصیرت و روشن‌بینی قابل توجهی برخوردارند.

برخی روایات این ویژگی آنان را به قندیل‌هایی تشبیه کرده‌اند که دل‌هایشان را روشن کرده است؛ «كَأَنَّ قُلُوبَهُمُ الْقَنَادِيلُ»؛

یاران مهدی(ع) شمشیرها را در راه حق آختند و بصیرتی را که در کار دین داشتند آشکار کردند. طاعت پروردگارشان را پذیرفتند و فرمان واعظ خود را شنیدند؛ «... حَمَلُوا بَصَائِرَهُمْ عَلَى‏ أَسْيَافِهِمْ وَ دَانُوا لِرَبِّهِمْ بِأَمْرِ وَاعِظِهِمْ». آنان به جهت چنین بصرتی از رفتن کسی وحشت نمی‌کنند و از آمدن کسی به جمع خود پایکوبی نمی‌کنند؛ «لا یستوحشون الی احد، و لا یفرحون باحد دخل فیهم...».

• هفت. دارای قدرت روحی و صبر و شکیب: جنگ با مستکبران عالم و درافتادن با کفر و شرک و نفاق تحمّلی بسیار بالا می‌‌خواهد. باید کسانی باشند که از زیر بار مشکلات ناشی از آن خم به ابرو نیاورند.

یاران خاص حضرت دلی دریایی دارند، امواج متلاطم شداید و سختی‌ها دل آنان را نمی‌لرزاند؛ «قُلُوبَهُمْ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ». آنان بر هر مشکلی که می‌‌تازد آن را رام خود می‌‌سازند. اگر به کوه‌ها هجوم برند آنها را از پای درمی آورند؛ «لَوْ حَمَلُوا عَلَى الْجِبَالِ لَأَزَالُوهَا». آنان گروهی هستند که با صبر و شکیب خود بر خدا منّت نمی‌نهند؛ «قَوْمٌ لَمْ يَمُنُّوا عَلَى اللَّهِ بِالصَّبْرِ...».

• هشت. روحیه شهادت‌طلبی: یاران حضرت مهدی(ع) شیفته لقای الهی و عاشق شهادت‌اند و آرزو می‌‌کنند که در راه خدا به شهادت برسند؛ «يَتَمَنَّوْنَ أَنْ يُقْتَلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ».

موارد یادشده برخی از ویژگی‌های نفسانی و معنوی یاران خاص حضرت بود که ذکر شد».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.