الکافی (کتاب)
الکافی، کتابی است پانزده جلدی که با زبان عربی به نقل روایات پیامبر اکرم و اهل‌بیت (ع) در زمینه عقاید، اخلاق و احکام می‌پردازد. این مجموعه اثر شیخ کلینی می‌باشد و انتشارات دار الحدیث و انتشارات دار الکتب الاسلامیة انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
| الکافی | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | شیخ کلینی |
| تحقیق یا تدوین | دار الحدیث |
| به کوشش | محمد حسین درایتی |
| موضوع | امامت و ولایت، احادیث معصومین، منابع روایی شیعه، کتب اربعه |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات *دار الحدیث: (قم، ایران ۱۳۸۹ش، ۱۳۹۲ش، ۱۳۹۳ش، ۱۳۹۷ ش) ۱۵ جلدی و ۱۶ جلدی
|
| محل نشر | قم، ایران |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۴۹۳-۳۴۰-۰ |
| شماره ملی | ۱۸۸۲۹۲۱ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «از آثار متعدد و ارزشمند مرحوم کلینی، تنها کتاب کافی ایشان به دست ما رسیده، اثری که مؤلف بیست سال از عمر خویش را صرف تألیف آن نموده است. کافی جامع‌ترین و مهم‌ترین کتاب در میان کتب اربعه شیعه است. علامه مجلسی کتاب کافی را دقیق‌ترین، جامع‌ترین، بزرگترین و بهترین تألیفات شیعه معرفی کرده است. احتمالا نام "کافی" به عنوان نام اثر کلینی از خطبه وی در شروع کتاب اقتباس گشته است، آنجا که در پاسخ شخصی که از او تقاضای تدوین چنین کتابی را کرده بود می‌‌نویسد: گفته بودی که علاقه‌مندی کتابی در اختیار تو قرار گیرد که تو را کفایت کند و تمام فنون علم دین در آن گردآمده باشد[۲]. مرحوم کلینی در ابتدای کافی انگیزه خود را از تألیف کتاب بیان کرده است و از مطالعه این مقدمه که ظاهراً پس از تألیف کتاب نوشته شده است، روشن می‌گردد که او جامع خود را به تقاضای یکی از دوستانش نوشته است و علت درخواست آن شخصی از کلینی حل دو مشکل اساسی در آن زمان بوده است:
- در برخی از امور، اختلاف روایات، مشکل‌ساز شده است و حقیقت شناخته نمی‌شود.
- کتابی که جامع تمام فنون علم دین باشد لازم است، تا طالبان علم دین از طریق اخبار صحیح به علوم و سنن دین دسترسی پیدا کنند».
- در ادامه معرفی آمده است: «شروع و پایان تألیف کتاب کافی دقیقاً مشخص نیست، اما نجاشی به نگاشته شدن آن در بیست سال، تصریح کرده است. کافی حدود ۱۶۰۰۰ حدیث دارد و در سه بخش اصلی تنظیم گردیده است: (۱): اصول؛ (۲): فروع؛ (۳): روضه.
- در برخی از متون کهن برای جدا ساختن بخش‌ها به جای تعابیری همچون "فصل" یا "بخش" از تعبیر "کتاب" استفاده می‌‌شد. اصول و فروع کافی نیز دارای بخش‌های متعددی است که با تعبیر "کتاب" از یکدیگر متمایز شده است؛ مانند کتاب التوحید، کتاب الحجة و کتاب الطهارة اما روضه باب‌بندی ندارد و روایات، یکی پس از دیگری ذکر شده است.
- اصول کافی: شامل ۸ کتاب، ۴۹۹ باب، ۳۷۸۶ روایت. موضوع اصول کافی مباحث اعتقادی و اخلاقی است که در هشت بخش سامان یافته است. بخش‌های هشتگانه اصول کافی به ترتیب عبارت‌اند از: "کتاب العقل و الجهل، کتاب فضل العلم، کتاب التوحید، کتاب الحجة، کتاب الایمان و الکفر، کتاب الدعاء، کتاب فضل القرآن، کتاب العشرة". مرحوم کلینی در اصول کافی با چینشی دقیق و منطقی، ابتدا با استناد به روایات متعدد به اهمیت عقل و جایگاه آن در شناخت معارف پرداخته و سپس به فضیلت علم آموزی و آداب آن مبادرت نموده است تا اهمیت معرفت و آگاهی را در اثبات مبانی اعتقادی روشن سازد؛ آنگاه به مهم‌ترین اصل اعتقادی؛ یعنی توحید و مباحث مربوط به خداشناسی پرداخته است. سپس در کتاب الحجة ابتدا مباحث نبوت و در پی آن مباحث امامت را ذکر کرده است و پس از تحکیم اصول اعتقادی، در نیمه دوم اصول کافی، مباحث اخلاقی و تربیتی را آورده است. مباحثی از قبیل: تواضع، حلم، قناعت، غیبت، فضیلت دعا، فضیلت قرآن و آداب معاشرت.
- فروع کافی: شامل ۲۶ کتاب، ۱۷۴۴ باب، ۱۰۸۰۰ روایت. این بخش به روایات فقهی از قبیل نماز، زکات، روزه و حج اختصاص دارد که به دلیل تخصصی بودن مطالب معمولا مورد استفاده فقیهان قرار میگیرد
- روضه کافی: این بخش با ۵۹۷ حدیث، شامل مباحث گوناگونی همچون خطبه‌ها و نامه‌های ائمه(ع)، مواعظ، داستان‌ها و مطالب تاریخی است و به همین دلیل همین تنوع موضوعی، به روضه یعنی بوستان نامگذاری شده است».
- در ادامه معرفی آمده است: «برخی از ویژگی‌های کافی عبارت‌اند از:
- تألیف کافی در عصر غیبت صغری و نزدیک بودن تألیف آن به عصر حضور ائمه(ع)
- جامعیت کتاب "اشتمال بر روایات اعتقادی، اخلاقی، فقهی" که این ویژگی در دیگر کتب اربعه وجود ندارد.
- بیشتر بودن روایات آن نسبت به دیگر جوامع حدیثی متقدم شیعه و نیز صحاح اهل سنت.
- صرف ۲۰ سال وقت برای گردآوری، تدوین و پیرایش کتاب که این امر موجب شده است؛ کافی نسبت به دیگر کتب اربعه از استحکام و دقت بیشتری در نقل اسناد و متون برخوردار گردد.
- ذکر کامل اسناد: در کافی غالبا سندها به صورت کامل نقل شده است، برخلاف دیگر کتب اربعه، خصوصا کتاب من لایحضره الفقیه که سند بسیاری از احادیث در متن این کتب کامل نیست و برای کامل کردن سند لازم است به بخش پایانی کتاب به نام "مشیخه" مراجعه شود.
- عنوان دهی دقیق ابواب با عناوین کوتاه و رسا: عناوین انتخابی برای هر دسته از احادیث معمولاً کوتاه، رسا و کاربردی است»[۳].
پانزده جلد از این کتاب به چاپ رسیده است:
مباحث جلدهای کتاب
- جلد اول شامل: اصول: کتاب العقل و الجهل، کتاب العلم، کتاب التوحید، کتاب الحجة.
- جلد دوم شامل: اصول: کتاب الحجة.
- جلد سوم شامل: اصول: کتاب الایمان و الکفر.
- جلد چهارم شامل: اصول: کتاب الایمان والکفر، کتاب الدعاء، کتاب فضل القرآن، کتاب العشرة.
- جلد پنجم شامل: فروع: کتاب الطهارة، کتاب الحیض و کتاب الجنائز.
- جلد ششم شامل: فروع: کتاب الصلاة.
- جلد هفتم شامل: فروع: کتاب الزکاة و کتاب الصیام.
- جلد هشتم شامل: فروع: کتاب الحج.
- جلد نهم شامل: فروع: کتاب الحج، کتاب الجهاد و کتاب المعیشة.
- جلد دهم شامل: فروع: کتاب المعیشة و کتاب النکاح.
- جلد یازدهم شامل: فروع: کتاب النکاح، کتاب العتیقة و کتاب الطلاق.
- جلد دوازدهم شامل: فروع: کتاب العتق، کتاب الصید، کتاب الاطعمة و کتاب الاشربة.
- جلد سیزدهم شامل: فروع: کتاب الزی، کتاب الدواجن، کتاب الوصایا و کتاب المواریث.
- جلد چهاردهم شامل: فروع: کتاب الحدود، کتاب الدیات، کتاب الشهادات، کتاب القضاء، کتاب الایمان و النذور و الکفارات.
- جلد پانزدهم شامل: روضه: احادیث شماره ۱۴۸۱۶ تا ۱۵۴۱۳.[۴]
معرفی کتاب
کتاب شریف کافی تألیف ثقةالاسلام محمد بن یعقوب کلینی رازی از مهم‌ترین کتب اربعه است و دیگر نویسندگان کتب اربعه از این کتاب بهره برده‌اند. انتخاب این نام به این سبب است که مؤلف آن را به درخواست شخصی نوشته که خواستار کتابی بوده که در جمیع دانش‌های دینی کافی و کامل باشد که همه به آن مراجعه کنند و مشتمل بر آثار صحیح صادقین(ع) باشد و باعث اقامه دستورهای واجب الهی و سنت نبوی گردد[۵]. نجاشی نام کافی را برای این مجموعه گزارش کرده است[۶]. این اثر دارای سه بخش کلی اصول کافی، فروع کافی و روضه کافی است. کلینی این کتاب را در مدت بیست سال نگاشته است[۷]. کتاب کافی نقش زیادی در تبیین و شرح عقاید و دیدگاه‌های فقهی شیعه و گرایش عقلی تشیع داشته و دارد.[۸]
مؤلف کافی
مؤلف کافی ثقةالاسلام ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی (م ۳۲۹ق) است. او در کلین، روستایی از حسن آباد تابع شهر ری در ۳۵ کیلومتری جنوب تهران[۹] به دنیا آمد و در محل خود به کسب دانش پرداخت؛ سپس به ری رفت و از بزرگان آنجا بهره برد[۱۰] و از علمای قم نیز استفاده کرده[۱۱] آن گاه به بغداد رفت و از دانشمندان متعددی در عراق بهره برد؛ به همین جهت به او بغدادی هم گفته می‌شود[۱۲]. ابن عساکر از سفر وی به دمشق و ارائه حدیث در بعلبک لبنان سخن گفته[۱۳] و او را از فقهای شیعه‌ای می‌داند که برابر مذهبشان آثاری را تصنیف کرده است. او می‌گوید کلینی در باب کوفه بغداد در درب سلسله بغداد، ساکن بوده و مقبره وی نیز در باب الکوفه است[۱۴]. مشابه وی ابن حجر نیز به اختصار به معرفی کلینی پرداخته است[۱۵] و نویری در بیان تفاوت کلبی و کلینی او را از شیعیان دانسته است[۱۶]. ذهبی گوید: ابوجعفر کلینی رازی، شیخ فاضل از رؤسای شیعه و فقهای آنان که برابر مذهبشان کتاب نگاشته است[۱۷]. ابن اثیر او را از رهبران امامیه و علمای آنان معرفی کرده است[۱۸]. ابن اثیر در جامع الأصول خود، کلینی را در کنار دیگر فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت از مجددین مذهب امامیه در آغاز قرن سوم دانسته است[۱۹].
علمای شیعه افزون بر توثیق کلینی به تجلیل از او پرداخته‌اند. نجاشی وی را اوثق مردمان دانسته[۲۰] و شیخ طوسی وی را عارف به اخبار[۲۱] و طبرسی از اجلّ روات شیعه[۲۲] و علامه حلی از اوثق مردم به اخبار و اثبت آنان معرفی کرده است[۲۳]. دیگر علمای شیعه نیز هر یک به گونه‌ای به تجلیل وی پرداخته‌اند. نام ۴۵ استاد و شیخ و ۳۵ شاگرد از آثار وی استخراج کرده‌اند[۲۴]. کلینی افزون بر کافی کتاب‌های دیگری نگاشته که چون کمتر مطرح هستند، از آنها یاد می‌کنیم:
- رسائل الائمه[۲۵]: این کتاب متأسفانه مفقود است و تا قرن هفتم وجود داشته و سید بن طاووس (م ۶۶۴ق) از آن، نامۀ حضرت علی(ع) به شیعیان را نقل کرده است[۲۶]. بسیاری از توقیعات مهم در آن بوده است. نجاشی چهار کتاب دیگر برای کلینی نام برده که هیچ یک در دسترس نیست.
- تعبیر الرؤیا در تعبیر خواب؛
- الرد علی القرامطه؛
- کتاب الرجال؛
- ما قیل فی الائمة من الشعر[۲۷].
بنا به قول صحیح و نقل نجاشی کلینی در بغداد در سال ۳۲۹ قمری -سال درگذشت علما، مشهور به تناثر النجوم- درگذشت[۲۸].[۲۹]
دربارهٔ پدیدآورنده
| شیخ کلینی (ابو جعفر محمد بن اسحاق کلینی رازی) | |
|---|---|
 | |
| لقب | شیخ کلینی |
| تاریخ درگذشت | ۳۲۸ق |
| آرامگاه | بغداد (عراق) |
| ملیت | اهل ایران |
| زبان | عربی |
| پیشه | مرجع تقلید |
| منصب | محدث، فقیه، اصولی، متکلم |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه اثناعشری |
| اطلاعات علمی | |
| تحصیلات | اجتهاد |
| استادان | |
| شاگردان | |
| آثار |
|
ابو جعفر محمد بن اسحاق کلینی رازی (۲۵۸ق، تهران - ۳۲۸ق، بغداد) مشهور به شیخ کلینی، شیخ مشایخ شیعه و رئیس محدثین علمای امامیه و اوثق و اعدل ایشان و مروج مذهب شیعه در عصر غیبت امام عصر (ع) است. عامه و خاصه در فتاوی به وی مراجعه کرده‌اند و بدین‌جهت به ثقة الاسلام شهرت یافت. وی یکی از صاحبان کتب اربعه و صاحب کافی است که در عقاید حقه اسلامیه و استنباط دینی، مرجع اکابر و مورد استفاده فقها و محدثین بزرگ است و به تصدیق شیخ مفید، اجل کتب اسلامی و اعظم مصنفات شیعه و مشتمل بر شانزده هزار و یکصد و نود و نه حدیث است. کلینی از علمای زمان غیبت صغری است و وفات او ۶۹ سال پس از وفات امام عسکری (ع) در ماه شعبان ۳۲۹ هجری اتفاق افتاد و قبرش در بغداد است[۳۰].
استادان
- احمد بن محمد بن عاصم کوفی
- حسن بن فضل بن زید یمانی
- محمد بن حسن صفار
- سهل بن زیاد آدمی رازی
- محمد بن حسن طایی
- محمد بن اسماعیل نیشابوری
- احمد بن مهران
- احمد بن ادریس قمی
- عبدالله بن جعفر حمیری
کتاب‌های منتشر شده
به زبان عربی
- اصول الکافی
- الرجال؛
- الرد علی القرامطة؛
- رسائل الائمة؛
- تعبیر الرؤیاء.
روایت‌کنندگان از او
- ابن ابی رافع صمیری؛
- احمد بن احمد کاتب کوفی؛
- ابو غالب احمد بن زراری؛
- ابن قولویه؛
- علی بن محمد بن موسی دقاق؛
- محمد بن ابراهیم نعمانی؛
- محمد بن احمد صفوانی؛
- محمد بن احمد سنانی زاهری؛
- محمد بن علی ما جیلویه؛
- محمد بن محمد بن عصام کلینی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ وبگاه خانه کتاب
- ↑ "وقلت انك تحِبّ أن يكون عندك كتاب كاف يجمع فيه من جميع فنون علم الدين".
- ↑ حدیث نت
- ↑ وبگاه کتابخانه ملی
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۸: و قلت: إنّك تحبّ أن يكون عندك كتاب كاف يجمع [فيه] من جميع فنون علم الدين، ما يكتفي به المتعلّم و يرجع إليه المسترشد و يأخذ منه من يريد علم الدين و العمل به بالآثار الصحيحة عن الصادقين(ع) و السنن القائمة الّتي عليها العمل و بها يؤدّي فرض الله عزّ و جلّ و سنّة نبيّه(ص).
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶.
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی: المقدمه، ج۱، ص۳۳ (چ دارالحدیث).
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی: المقدمه، ج۱، ص۳۳ (چ دارالحدیث).
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی: المقدمه، ج۱، ص۴۱.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی: المقدمه، ج۱، ص۳۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۶، ص۲۹۷، ش۷۱۲۶.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵۶، ص۲۹۸.
- ↑ ابن حجر، لسان المیزان، ج۵، ص۴۳۳.
- ↑ شهاب الدین احمد نویری، نهایة الإرب، ج۹، ص۲۱۰.
- ↑ شمس الدین محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۲۴، ص۲۵۰.
- ↑ ابن اثیر جزری (عزالدین)، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۶۴.
- ↑ ابن اثیر جزری (مبارک)، جامع الأصول، ج۱۱، ص۳۲۳؛ سیدمحسن امین، أعیان الشیعه، ج۲، ص۱۴۴.
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷: شيخ أصحابنا في وقته بالري و وجههم و كان أوثق الناس في الحديث و أثبتهم.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ص۳۹۳: محمد بن يعقوب الكليني يكني أبا جعفر ثقة عارف بالأخبار.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی (چ جدید)، ج۱، ص۴۰۵: و هو من أجلّ رواة الشيعة و ثقاتها.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۱۴۵.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۵-۷۴، (چ دارالحدیث).
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶.
- ↑ ابن طاووس، کشف المحجة لثمرة المهجه، ص۲۳۵.
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶.
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۷۷.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ معارف و معاریف، ج ۸، ص ۵۷۶.
آثار وابسته
پانویس
دریافت متن
- متن دیجیتال کتاب از کتابخانه دیجیتال نور
- متن دیجیتال کتاب از کتابخانه دیجیتال نور
- دریافت متن PDF و دیجیتال کتاب از وبگاه بازار کتاب قائمیه
- متن دیجیتال کتاب از وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت
- متن دیجیتال کتاب از وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت