آیه تبلیغ چگونه امامت امام علی را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
| آیه تبلیغ چگونه امامت امام علی را اثبات می‌کند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ امام علی |
| مدخل اصلی | اثبات امامت امام علی - آیه تبلیغ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
آیه تبلیغ چگونه امامت امام علی را اثبات می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امام علی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امام علی مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید اصغر ناظم‌زاده در کتاب «تجلی امامت» در این‌باره گفته است:
«﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۱].
علمای شیعه و بسیاری از علمای اهل تسنن بر این باورند که سوره مائده، آخرین سوره نازل شده از قرآن است خصوصاً آیه: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ...﴾ و معتقدند که این آیه در روز ۱۸ ذی حجه پس از تمام شدن اعمال حجة الوداع در «غدیر خم» و قبل از این که پیامبر، امام علی را به عنوان خلیفه خود معرفی کند، نازل شده است. و شأن نزول این آیه را، جانشینی حضرت علی و نصب آن حضرت از سوی رسول خدا، دانسته‌اند که ما در این جا برخی از علمای اهل سنت را نام می‌بریم:
- حافظ ابو نعیم در کتاب نزول القرآن.
- امام واحدی در کتاب اسباب النزول، ص۱۵۰
- امام ابو اسحاق ثعلبی در تفسیر کبیر.
- حاکم حسکانی در کتاب شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، ج۱، ص۱۸۷.
- جلال الدین سیوطی در کتاب الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، ج۳، ص۱۱۷
- فخر رازی در تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۵۰
- محمد عبده در تفسیر المنار ج۲، ص۸۶ و ج۶، ص۴۶۳.
- ابن عساکر شافعی در کتاب تاریخ دمشق، ج۲، ص۸۶.
- شوکانی در فتح القدیر ج۲، ص۶۰
- ابن طلحه شافعی در مطالب السؤول، ج۱، ص۴۴
- ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه ص۲۵
- قندوزی حنفی در ینابیع الموده ص۱۲۰
- شهرستانی در الملل و النحل ج۱، ص۱۶۳
- ابن جریر طبری در الولایه
- ابن سعید سجستانی در کتاب الولایه.
- بدر الدین حنفی در عمدة القاری فی شرح النجاری، ج۸، ص۵۸۴
- عبدالوهاب نجاری در تفسیر القرآن.
- آلوسی در روح المعانی ج۲، ص۳۸۴
- حموینی در فرائد السمطین، ج۱، ص۱۸۵
- علامه سید صدیق حسن خان در فتح البیان فی مقاصد القرآن ج۳، ص۶۳[۲].
و آیات در این باب بسیار است که برای اختصار از نقل آنها خودداری می‌کنیم»[۳]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آقای دکتر ساعدی؛ |
|---|
|
آقای دکتر محمد ساعدی در کتاب «آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار» در این‌باره گفته است:
«از جمله آیاتی که شیعه بدان بر امامت امام علی (ع) استدلال می‌کند آیه تبلیغ است. علامه حلی استدلال شیعه به این آیه را چنین می‌آورد: جمهور نقل کرده‌اند که این آیه، در روز غدیر در بیان فضیلت علی (ع) نازل شده... کلمه «مولی» در اینجا به معنای «سزاوارتر به تصرف» است؛ زیرا اولاً: رسول خدا (ص) نخست کلمه «مولی» را درباره خود و سپس درباره علی (ع) به کار برده و می‌فرماید: آیا من از شما به خودتان سزاوارتر نیستم. ثانیاً: کاربرد دیگر معانی «مولی» در اینجا درست نیست[۴]. در کلام علامه، استدلال به این آیه بر سه مقدمه استوار است.
مقدمه اول: شیعه در نزول این آیه در غدیر خم وحدت نظر دارند و در بین اهل سنت نیز بسیاری بر این باورند که این آیه در غدیر خم نازل شده است. از جمله در تفسیر الدر المنثور از ابی حاتم و ابن مردویه و ابن عساکر نقل شده است: ابی سعید خدری، گفت: این آیه در روز غدیر خم، درباره علی (ع) بر پیامبر (ص) نازل شده است[۵]. فخر رازی نیز در تفسیرش می‌گوید: وجه دهم این است که آیه درباره فضل علی بن ابی طالب (ع) نازل شده است. وقتی این آیه نازل شد، پیامبر (ص) دستش را گرفت و فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ». عمر نیز به علی (ع) گفت: هنيئاً لك يا ابن ابي طالب اصبحت مولاي و مولى كل مؤمن و مؤمنة[۶]. به هر حال با توجه به شواهد فراوانی که در مبحث «ادله و مدارک شأن نزول» آیه شریفه در غدیر خم آمد مقدمه اول استدلال شیعه که نزول آیه در غدیر خم باشد، اثبات می‌گردد. مقدمه دوم: مقدمه دوم استدلال شیعه این است که رسول خدا (ص) در خطبه غدیریه جمله «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» را گفته‌اند. خطبه غدیریه رسول خدا (ص) از همان زمان صدور مورد توجه مسلمانان و در عصر تدوین مورد توجه مورخان، محدثان و مفسران بوده است و همه کسانی که این خطبه را نقل کرده‌اند، صدور این جمله را از رسول خدا (ص) نوشته‌اند؛ از این رو درباره این حدیث که حدیثی متواتر است، نیازی به ارائه طریق و اثبات سند آن نیست و تنها به اظهار نظر چند نفر از دانشمندان اهل سنت درباره طریق آن بسنده می‌شود.
«حدیث غدیر را صد نفر از صحابه رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند، از جمله عشرة مبشرة نیز از همین راویان می‌باشند. این حدیث ثابتی است که من نسبت به آن نقصی نمی‌شناسم. این امتیازی است که تنها علی (ع) دارای آن است و کسی با او در این امتیاز شریک نیست»[۷].
آنچه بیان شد، بخشی از کتاب‌هایی است که دانشمندان اهل سنت در چندین جلد درباره این حدیث نوشته‌اند، و اگر بنا باشد تمامی کتاب‌هایی که اهل سنت درباره حدیث غدیر نوشته‌اند بیان گردد به درازا خواهد کشید[۱۴]. در منابع شیعه نیز چندین برابر است که تنها «علامه امینی» در قرن حاضر کتابی جامع درباره این حدیث در یازده جلد تألیف کرده است که با مطالعه آن هر محقق منصفی به این باور می‌رسد که این حدیث را رسول خدا (ص) بیان کرده است. مقدمه سوم: در مباحث گذشته، حدیث متواتر غدیر و جمله معروف پیامبر (ص) - «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ» - که در همه کتاب‌های مربوطه آمده است و حقائق بسیاری را روشن می‌سازد، بیان گردید. اکنون مقدمه سوم که برای استدلال شیعه لازم است، دلالت این حدیث [و کلمه «مولی»] بر خلافت می‌باشد. بسیاری از نویسندگان اهل سنت - از جمله نویسنده المنار – اصرار دارند که «مولی» را در اینجا به معنای «دوست و یار و یاور» تفسیر کنند[۱۵]؛ زیرا در واقع یکی از معانی معروف «مولی» همین است. در حالی که قرائن فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد «مولی» در حدیث یاد شده به معنای «ولی» و سرپرست و رهبر» است، که در این صورت دلالت حدیث فوق بر خلافت بلافصل علی (ع) امری حتمی و انکارناپذیر خواهد بود. این قرائن به طور فشرده چنین است. دلالت قرائن داخلی و خارجی آیه شریفه بر مسئله جانشینی و ولایت ۱. «دوستی علی (ع) با همه مؤمنان»، مطلب پنهان و پیچیده‌ای نبود که نیاز به این همه تأکید و بیان داشته باشد، و احتیاج به متوقف ساختن آن قافله عظیم در وسط بیابان خشک و سوزان و خطبه خواندن و گرفتن اعتراف‌های پی در پی از جمعیت داشته باشد؛ چراکه رسول خدا (ص) در طول حیات خویش بارها و به مناسبت‌های گوناگون بر لزوم محبت و دوستی مسلمانان با علی (ع) تأکید کرده است و تمام بزرگان عامه و حتی متعصب‌ترین آنان نیز این طیف از احادیث را در کتب خود به تواتر نقل نموده و حتی برخی از آنان فصل جداگانه‌ای را بدان اختصاص داده‌اند به گونه‌ای که معارضی برای آن یافت نمی‌شود[۱۶]. افزون بر این قرآن با صراحت می‌گوید: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ﴾[۱۷]. و در جای دیگر می‌فرماید: ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ...﴾[۱۸]. خلاصه این که اخوت اسلامی و دوستی مسلمانان با یکدیگر از بدیهی‌ترین مسائل اسلامی است که از آغاز اسلام وجود داشت، و پیامبر (ص) بارها آن را تبلیغ کرد و بر آن تأکید نهاد، به علاوه مسئله‌ای نبوده که با آن لحن تند در آیه بیان شود و پیامبر (ص) از افشای آن احساس خطر کند. ۲. جمله «أَ لَسْتُ أَوْلَى بِكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ»؛ «آیا من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر نیستم». که در بسیاری از متون این روایت آمده است هیچ تناسبی با بیان یک دوستی ساده ندارد، بلکه می‌خواهد بگوید، همان اولویت و اختیاری که من نسبت به شما دارم و پیشوا و سرپرست شما هستم، برای علی (ع) ثابت است و هرگونه تفسیری برای این جمله غیر از آنچه گفته شد دور از انصاف و واقع‌بینی می‌باشد؛ مخصوصاً با توجه به تعبیر «مِنْ أَنْفُسِكُمْ»؛ «نسبت به شما از خودتان سزاوارترم». ۳. تبریک‌هایی که از سوی مردم در این واقعه تاریخی به علی گفته شده، مخصوصاً تبریکی که «عمر» و «ابوبکر» به او گفتند، نشان می‌دهد مسئله چیزی جز مسئله نصب خلافت نبوده است که درخور تبریک و تهنیت باشد؛ زیرا اعلام دوستی، که برای همه مسلمانان به طور عموم ثابت است تبریک ندارد، مگر علی (ع) تا آن روز به عنوان یک مسلمان عادی که دوستی وی بر همه لازم است شناخته نشده بود؟ مگر دوستی مسلمانان با یکدیگر چیز تازه‌ای بود که نیاز به تبریک داشته باشد آن هم در سال آخر عمر پیامبر (ص)؟ در مسند احمد آمده است که: عمر بعد از آن بیانات پیامبر (ص) به علی (ع) گفت: هنيئاً يا ابن ابي طالب اصبحت و امسيت مولى كل مؤمن و مؤمنة[۱۹]؛ «گوارا باد بر تو ای فرزند ابی طالب (ع)، صبح کردی و شام کردی در حالی که مولای هر مرد و زن با ایمان هستی». فخر رازی، در ذیل آیه یاد شده سخن عمر را آورده است که گفت: هنيئاً لك اصبحت و امسيت مولى كل مؤمن و مؤمنة[۲۰]. به این ترتیب عمر او را مولای خود و مولای همه مؤمنان می‌شمرد. ناگفته پیداست دوستی ساده‌ای که میان همه مؤمنان با یکدیگر است چنین تشریفاتی ندارد، و این جز با ولایت به معنای خلافت سازگار نیست. ۴. از جمله قرائنی که دلالت می‌کند حدیث غدیر خاص امامت علی (ع) می‌باشد این است که شاعران نیز همین جریان را به شعر درآورده و از جریان غدیر معنای امامت را استفاده کرده‌اند. «حسان بن ثابت» شاعر معاصر رسول خدا (ص) است که با زبان شعر از رسول خدا (ص) و اقدامات ایشان حمایت می‌کرد. وی در جریان غدیر، پس از آنکه رسول خدا (ص) این مراسم را برگزار کرد. خدمت رسول خدا (ص) رسید و اجازه خواست در این زمینه شعری بسراید که با اجازه حضرت این اشعار را سرود: يُنَادِيهِمْ يَوْمَ الْغَدِيرِ نَبِيُّهُمْ بِخُمٍّ وَ أَسْمِعْ بِالرَّسُولِ مُنَادِياً فقال: فمن مولاكم و نبيّكم؟ فقالوا و لم يبدوا هناك التّعاميا الهك مولانا و انت نبيّنا و لم تلق منّا في الولاية عاصيا فقال له: قم يا علىّ فانّنى رضيتك من بعدى اماما و هاديا فمن كنت مولاه فهذا وليّه فكونوا له اتباع صديق مواليا هناك دعا اللّهمّ وال وليّه و كن للّذي عادا عليا معاديا[۲۱]. یعنی: پیامبر آنها در روز غدیر در سرزمین خم به آنها ندا داد، و چه ندادهنده گرانقدری. فرمود: «مولای شما و پیامبر شما کیست؟ و آنها بدون چشم‌پوشی و اغماض صریحاً پاسخ گفتند خدای تو مولای ماست و تو پیامبر مایی و ما از پذیرش ولایت تو سرپیچی نخواهیم کرد. پیامبر (ص) به علی (ع) گفت: برخیز؛ زیرا من تو را بعد از خودم امام و رهبر انتخاب کردم سپس فرمود: هر کس من مولی و رهبر اویم این مرد مولی و رهبر او است پس شما همه از سر صدق و راستی از او پیروی کنید». در این هنگام پیامبر (ص) عرض کرد «بارالها! دوست او را دوست بدار و دشمن او را دشمن بدار.»..[۲۲]. این اشعار را جمعی از بزرگان و دانشمندان اهل تسنن نیز نقل کرده‌اند[۲۳]»[۲۴] |
پرسش‌های وابسته
- امام علی در چه زمان و مکانی متولد شد؟ (پرسش)
- نسب امام علی چیست؟ (پرسش)
- پدر امام علی کیست؟ (پرسش)
- مادر امام علی کیست؟ (پرسش)
- نام‌های امام علی چیستند؟ (پرسش)
- کنیه‌های امام علی چیستند؟ (پرسش)
- القاب امام علی چیستند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های جسمانی امام علی چه بود؟ (پرسش)
- امام علی در چه وضعیتی پرورش یافت؟ (پرسش)
- همسران امام علی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
- نام فرزندان امام علی چیست؟ (پرسش)
- امام علی چگونه پیامبر را در تبلیغ یاری می‌کرد؟ (پرسش)
- امام علی بت‌های کعبه را چگونه شکست؟ (پرسش)
- ماجرای خوابیدن امام علی در بستر پیامبر چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ بدر چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ احد چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ بنی نضیر چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ بنی قریظه چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ خندق چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در صلح حدیبیه چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ خیبر چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در فتح مکه چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ حنین چه بود؟ (پرسش)
- مأموریت‌های مهم امام علی چه بود؟ (پرسش)
- نقش امام علی در جنگ تبوک چه بود؟ (پرسش)
- دعای پیامبر در حق امام علی چه بود؟ (پرسش)
- چه کسانی در روزهای پایانی عمر پیامبر خاتم حضور داشتند؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.
- ↑ برای اطلاع بیشتر درباره شأن نزول این آیه شریفه ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ...﴾ ر.ک: ناظم‌زاده قمی، الفصول المائه، ج۲، و نیز کتاب حیاة امیرالمؤمنین (ع) من طرق اهل السنة.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، تجلی امامت، ص ۴۹.
- ↑ نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۷۳.
- ↑ الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۳، ص۱۰۹.
- ↑ تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ج۴، ص۴۰۱.
- ↑ علی بن محمد ابن المغازلی، مناقب الامام علی بن ابی طالب، ص۷۸.
- ↑ ابوجعفر بن عبدالله الاسکافی المعتزلی، المعیار و الموازینه فی فضائل الإمام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، ص۲۱۰.
- ↑ محمد بن احمد الذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۲۷۷.
- ↑ ابی الفداء ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۱، ص۱۲۵، حوادث سال ۳۱۰.
- ↑ محمد بن محمد الجزری الشافعی، اسنی المطالب فی مناقب سیدنا علی بن ابی طالب، ص۴۸.
- ↑ ینابیع المودة لذوی القربی، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۵۲.
- ↑ ر.ک: سید علی الحسینی المیلانی، نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج۶، ص۴۹-۱۰۰.
- ↑ تفسیر المنار، ج۶، ص۳۹۹.
- ↑ شهاب الدین المرعشی النجفی، ملحقات احقاق الحق، ج۲۱، ص۲۹۴-۳۶۹.
- ↑ «جز این نیست که مؤمنان برادرند» سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ «و مردان و زنان مؤمن، دوستان یکدیگرند» سوره توبه، آیه ۷۱.
- ↑ احمد بن محمد بن حنبل الشیبانی، المسند، ج۲۰، ص۴۳۰-۴۳۱، حدیث ۱۸۴۷۹.
- ↑ تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ج۴، جزء ۱۲، ص۴۰۱. برخی دیگر از منابعی که روایت بالا را آورده‌اند عبارت‌اند از: ۱. احمد بن علی الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۹۰. ٢. محمد عبدالرؤوف المناوی، فیض القدیر، ج۶، ص۲۱۸-۲۱۷. ۳. یوسف بن فرغلی سبط بن الجوزی، تذکرة الخواص، ص۲۹. ۴. الحسن بن محمد النیشابوری، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج۲، ص۶۱۶. ۵. علی بن محمد ابن مغازلی، مناقب الامام علی بن ابی طالب، ص۶۹. ۶. ابراهیم بن محمد الجوینی، فرائد السمطین، ج۱، ص۷۱ - ۷۷. ٧. محمد بن عبدالله الاسکافی المعتزلی، المعیار و الموزنه، ص۲۱۳. ۸. موفق بن احمد الخورزمی، المناقب، ص۱۵۵-۱۵۶. ۹. المحسن بن کرانه البیهقی الجشمی، تنبیه الغافلین عن فضائل الطالبین، ص۱۰۳. جهت اطلاع بیشتر از دیگر منابع و طرق حدیث ر.ک: سید علی الحسینی المیلانی، نفحات الزهار، ج۹، ص۱۴۹ - ۱۵۲.
- ↑ پیام قرآن، ج۹، ص۱۸۸-۱۸۹.
- ↑ یوسف بن فرغلی سبط بن الجوزی، تذکرة الخواص، ص۳۳.
- ↑ احمد بن موسی ابن مردویه، مناقب علی بن ابی طالب، ص۲۴۰-۲۴۱؛ محمد بن یوسف الگنجی الشافعی، کفایة الطالب، ص۶۴؛ موفق بن احمد الخورزمی، المناقب، ص۱۳۶؛ ابراهیم بن محمد الجوینی، فرائد السمطین، ج۱، ص۷۳؛ احمد بن عبدالله ابونعیم اصفهانی، النور المشتعل، ص۵۷-۵۸؛ المحسن بن کرامه البیهقی الجشمی، تنبیه الغافلین عن فضائل الطالبین، ص۱۰۳؛ جهت اطلاع بیشتر از دیگر منابع، ر.ک: الغدیر، ج۲، ص۶۵-۷۳؛ نفحات الازهار، ج۸، ص۲۸۹ - ۳۰۹.
- ↑ ساعدی، محمد، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار، ص ۲۱۶.