روایات آخرالزمان چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ (پرسش)
| روایات آخرالزمان چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی |
| مدخل اصلی | آخرالزمان |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
روایات آخر زمان چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«احادیث پرشماری به وسیله فریقین نقل شده که در بردارنده اصطلاح "آخر زمان" هستند و در ابواب متعدد و متفرق کتاب‌های حدیثی آمده‌اند. این احادیث را گردآورده و دسته‌بندی کرده‌ایم؛ ولی تنها احادیثی به صورت کامل عرضه می‌شوند که ناظر به ظهور و قیام مهدی (ع) هستند. از دسته‌های دیگر به ارائه یک نمونه بسنده شده است:
- چند حدیث، بعثت پیامبر خاتم (ص) را در آخر زمان دانسته‌اند؛ مانند این حدیث: "حضرت عیسی (ع) گفت: معبود من! او کیست تا او را راضی کنم که رضایت تو در آن است؟ فرمود: او محمد است که فرستاده خدا به سوی همه جهانیان است. از همه آنها مقامش به من، نزدیک‌تر و شفاعتش پذیرفته‌تر است. خوشا به حال آن پیامبر! و خوشا به حال امت او، اگر به راه و روش او مرا دیدار کنند! همه زمینیان، او را می‌ستایند و آسمانیان، برایش آمرزش می‌طلبند. امانت‌دار و خجسته است. پاکیزه و پاک نهاد است. بهترین آیندگان در نزد من است. در آخرزمان است. هر گاه ظهور کند، آسمان، سر مشک‌هایش را شل می‌کند و زمین، گل‌های خود را می‌رویاند تا مردمان، برکت ببینند، و بر هر چه دست نهد، آن را برایشان بابرکت می‌سازم. پُر همسر و کم فرزند است. در مکه، جایگاه بنیادگذاری کعبه به وسیله حضرت ابراهیم، سکونت دارد"[۱].
- حدیثی نبوی، ظهور خوارج شورشگر بر امام علی (ع) را در دوره آخر زمان دانسته است. متن آن را از زبان خود امام علی (ع) می‌آوریم: "شنیدم پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: "در آخر زمان، گروهی می‌آیند که تازه سال و کم‌خردند. بهترین سخنان مردمان را بر زبان می‌رانند؛ ولی از اسلام بیرون می‌روند، آن گونه که تیر از هدف در می‌گذرد. ایمان‌شان، از گلویشان فروتر نمی‌رود. هر کجا آنها را یافتید، بکشید که کشتنشان برای کشنده آنان روز قیامت، پاداش در پی دارد"[۲].
- چند حدیث، به وقوع رویدادها و بیان برخی اوصاف آخر زمان و مردم آن پرداخته‌اند که قابل انطباق بر عصر غیبت حجت خدا هستند؛ مانند این حدیث ابو بصیر، از امام باقر (ع):"پیامبر خدا (ص) روزی نزد گروهی از یارانش دو بار فرمود: بار خدایا! برادرانم را به من بنمایان". یاران گرد ایشان گفتند: ای پیامبر خدا! آیا ما برادران تو نیستیم؟! فرمود: "نه، شما همراهان من هستید؛ برادرانم کسانی در آخر زمان‌اند که به من ایمان آورده‌اند با آن که مرا ندیده‌اند. خداوند، نام آنان و نام پدرانشان را به من شناسانده، پیش ار آن که از پشت پدرانشان و رحم مادرانشان بیرون بیایند. هر یک از آنان در پایداری بر دینش رنجی بیشتر از با کف دست پیراستن شاخه پر خار درخت قتاد در شب تاریک و یا بر کف گرفتن چوب سوزان درخت غضا را تحمل می‌کند"[۳][۴].
- احادیثی که بر وقوع ظهور امام مهدی (ع) و قیام ایشان در آخر زمان، دلالت دارند. تعداد این احادیث، از بقیه احادیث، بیشتر است که در باب مربوط به خود آمده‌اند.
- حوادثی که به روزگار پیش از قیامت، ناظر هستند و حوادث انتهایی عمر دنیا را بازگو می‌کنند. این احادیث نیز پرشمارند و با مفهوم قرآنی ﴿أَشْرَاطِ السَّاعَةِ ﴾[۵] به معنای نشانه‌های قیامت، مرتبط‌اند. در حدیثی به نقل از حذیفة بن اسید غفاری می‌خوانیم: "در سایه دیواری در مدینه نشسته بودیم و پیامبر خدا (ص) در اتاقی بود. نظرش به ما افتاد و فرمود: چه می‌کنید؟. گفتیم: با هم صحبت می‌کنیم. فرمود: از چه؟ گفتیم: از قیامت. فرمود: شما قیامت را نخواهید دید تا آن که پیش از آن، ده نشانه ببینید: سر زدن آفتاب از مغرب، دجال، جنبنده مخصوصی بر روی زمین و سه فرو رفتن در زمین: یکی در خاور، یکی در باختر و یکی در جزیرة العرب، و خروج عیسی بن مریم و خروج یأجوج و مأجوج. در پایان عمر دنیا، آتشی از درون زمین در یمن بیرون می‌آید که هیچ کس را پشت سر خود نمی‌گذارد و مردم را به صحرای محشر می‌راند. هر جا که بایستند، آتش هم می‌ایستد و آنان را به محشر می‌راند"[۶].
جمع‌بندی احادیث: همان گونه که مشاهده می‌شود، اختلاف بدوی و ساده این احادیث با همین دسته‌بندی حل می‌شود. اگر ما مفهوم آخر زمان را یک دوره تاریخی کش‌دار و طولانی بدانیم، آن گاه نقطه آغاز آن، می‌تواند عصر بعثت محمد، خاتم پیامبران و نقطه پایان آن، رستاخیز و وقایع پیش از قیامت باشد. در این صورت، همه وقایع گفته شده در بالا، در درون این ظرف تاریخی جای می‌گیرند؛ زیرا همه این حوادث پس از بعثت محمد (ص) و پیش از قیام رستاخیز، رخ داده و یا خواهند داد. این، بدان معناست که دوره آخر زمان، دوره خیلی کوتاهی نیست و هیچ یک از این حوادث، به تنهایی، همه دوره آخرزمان را پوشش نمی‌دهد؛ بلکه همه این رویدادها، بخشی از آن هستند و در درون آن، روی می‌دهند. شاید اشکال شود که در احادیثی از پیامبر اکرم، ایشان فاصله بعثت خویش و رستاخیز، یعنی کل آخرزمان را به اندازه فاصله میان انگشتان اشاره و میانه خود دانسته[۷] و یا در حدیثی دیگر، نسبت باقی مانده عمر دنیا را به مقدار سپری شده از آن، مانند نسبت مدت عصر تا غروب آفتاب به طول روز، دانسته است[۸]. پاسخ آن است که اگر مقصود حدیث از عمر دنیا، دوره تاریخی و تمدنی بشر باشد، آن گاه با توجه به تاریخ چند هزار ساله بشر، بخش کوچکی از آن نیز چند قرن را در بر می‌گیرد، و اگر مقصود، عمر طبیعی کره زمین و یا همه دنیا باشد که میلیون‌ها سال تخمین زده شده است، آن گاه بخش کوچکی از آن، هزاران سال می‌شود. ترتیب تاریخی حوادث برشمرده شده نیز به روشنی نشان می‌دهد که دوره غیبت مهدی (ع)، ظهور امام و قیام و حکومت حضرت حجت (ع) با آخرزمان، تطابق کامل ندارد؛ بلکه هر یک، بخشی از آخرزمان و قطعه‌ای از این دوره تاریخی است که در پی هم می‌آیند. به سخن دیگر، آخرزمان، پیش از غیبت حجت خدا، یعنی از روزگار محمد (ص) آغاز شده و تا دوره ظهور، ادامه دارد و روزگار قیام و حکومت و رجعت را پوشش خواهد داد، هر چند ممکن است انتهای رجعت و حکومت بر پا شده به وسیله امام مهدی (ع) بر انتهای آخرزمان، منطبق بوده، به رستاخیز، متصل شود. با این بیان، می‌توان حوادث ناظر به اشراط الساعة را که در احادیث متعددی بازگو شده‌اند، از حوادث ناظر به قیام مهدی (ع)، جدا نمود و تنها به حوادث مربوط به قیام پرداخت. با گردآوری این پیشامدها، می‌توان به گونه‌ای تخمینی، به پیش‌بینی تقریبی دوری و نزدیکی ظهور پرداخت. برای این کار به تعیین مفهوم اول‌زمان نیز نیاز داریم» [۹].
پرسش‌های وابسته
- مقصود از آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- روایات آخر زمان چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ (پرسش)
- اول زمان و آخر زمان به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا اصطلاح آخر زمان در قرآن آمده است؟ (پرسش)
- به چه دلیل این زمان آخرالزمان است؟ (پرسش)
- سیمای جهان در دوران پیش از قیام امام مهدی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا قبل از ظهور امام مهدی جنگ‌هایی رخ می‌دهد که حدود دو سوم شیعیان از بین می‌روند؟ (پرسش)
- آیا قبل از ظهور امام مهدی کافران از مؤمنان جدا می‌شوند؟ (پرسش)
- محدوده زمانی آخرالزمان از چه وقت تا چه وقت است؟ (پرسش)
- باورهای دینی مردم در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)
- پیشگویی‌های کتاب‌های مقدس درباره آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- پیشگویی‌های نوستر آداموس درباره آینده و آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- پیشگویی‌هایی که پیش از ظهور تحقق پیدا کرده چیست؟ (پرسش)
- امر به معروف کردن در آخرالزمان چه وضعیتی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- چه کسی در آخرالزمان کعبه را ویران می‌کند؟ (پرسش)
- وضعیت معاملات مردم در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)
- چه ارتباطی میان ماه رجب و نشانه‌های آخرالزمان وجود دارد؟ (پرسش)
- زمامداران آخرالزمان چه صفاتی دارند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های دانشمندان آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- منظور از روم در روایات آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- در آخرالزمان چه حوادثی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
- ویژگی‌های زنان در آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های مردان در آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- وضعیت شهر تهران در آخرالزمان چگونه است؟ (پرسش)
- مراد از آشوب‌های جهانی که از نشانه‌های آخرالزمان است چیست؟ (پرسش)
- آتش و دود که از نشانه‌های آخرالزمان است چگونه تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- نشانه‌های آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
- آیا در آخرالزمان کفار هم گرفتار ظلم می‌شوند؟ (پرسش)
- آتش و دود که از نشانه‌های آخرالزمان است چگونه تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
زندگی در آخرالزمان
- آیا در قرآن نشانه‌های آخرالزمان آمده است؟ (پرسش)
- آیا مراد "الیوم الآخر" در قرآن آخرالزمان است؟ (پرسش)
ویژگی مردم در آخرالزمان
- در روایت است که دینداری در آخر الزمان مثل گرفتن آتش در دست چرا دینداری در این زمان سختتر از زمانهای دیگر است؟ (پرسش)
- وضعیت دین در آخر الزمان و حفظ آن توسط مؤمن چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
فساد در آخرالزمان
- انواع فسادهای آخر الزمان در روایات چیست؟ (پرسش)
- فتنه‌هایی که در آخر الزمان شیعیان را تهدید می‌کنند کدامند و راه مقابله با آنها چیست؟ (پرسش)
آخرالزمان و ظهور منجی
آخرالزمان و برپایی قیامت
آخرالزمان در آیین‌های دیگر
- آیا باور به آخرالزمان در ادیان گوناگون وجود دارد؟ (پرسش)
- ویژگی‌های آخرالزمان را از دیدگاه یهود چیست؟ (پرسش)
- آخر الزمان از نظر مسیحیان چه دورانی است؟ نظریه پایان دوران و نهایت عالم به چه معناست و چه جایگاهی در کتاب مقدس دارد؟ (پرسش)
آخرالزمان در رسانه‌ها
- تفکرات حاکم بر فیلم‌های هالیوود درباره تسخیر جهان و این که کسی می‌آید و جهان را به هم می‌ریزد چگونه تحلیل می‌شود؟ (پرسش)
- فیلم‌هایی مانند روز استقلال و نوستراداموس یا بازی جهنم خلیج فارس چه ارتباطی با موضوع مهدویت دارد؟ (پرسش)
- چه سیاست‌هایی در فیلم‌سازی هالیوود دنبال می‌شود؟ (پرسش)
آخرالزمان و پایان تاریخ
پانویس
- ↑ " قَالَ عِيسى (ع): إِلهِي، مَنْ هُوَ حَتّى أُرْضِيَهُ، فَلَكَ الرِّضَا؟ قَالَ: هُوَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ إِلَى النَّاسِ كَافَّةً، أَقْرَبُهُمْ مِنِّي مَنْزِلَةً، وَ أَحْضَرُهُمْ شَفَاعَةً، طُوبى لَهُ مِنْ نَبِيٍّ، وَ طُوبى لِأُمَّتِهِ إِنْ هُمْ لَقُونِي عَلى سَبِيلِهِ، يَحْمَدُهُ أَهْلُ الْأَرْضِ، وَ يَسْتَغْفِرُ لَهُ أَهْلُ السَّمَاءِ، أَمِينٌ مَيْمُونٌ، طَيِّبٌ مُطَيَّبٌ، خَيْرُ الْبَاقِينَ عِنْدِي، يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ، إِذَا خَرَجَ أَرْخَتِ السَّمَاءُ عَزَالِيَهَا، وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ زَهْرَتَهَا حَتّى يَرَوُا الْبَرَكَةَ، وَ أُبَارِكُ لَهُمْ فِيمَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَيْهِ، كَثِيرُ الْأَزْوَاجِ، قَلِيلُ الْأَوْلَادِ، يَسْكُنُ بَكَّةَ مَوْضِعَ أَسَاسِ إِبْرَاهِيمَ "؛ الکافی، ج ۸، ص ۱۳۹. نیز، ر.ک: تحف العقول، ص ۵۰۰، کفایة الأثر، ص ۱۴، الاحتجاج، ج ۱، ص ۴۸.
- ↑ " سَمِعْتُ النَّبِيَّ (ص) يَقُولُ يَأْتِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ قَوْمٌ حُدَثَاءُ الْأَسْنَانِ سُفَهَاءُ الْأَحْلَامِ يَقُولُونَ مِنْ قَوْلِ خَيْرِ الْبَرِيَّةِ يَمْرُقُونَ مِنَ الْإِسْلَامِ كَمَا يَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ لَا يُجَاوِزُ إِيمَانُهُمْ حَنَاجِرَهُمْ فَأَيْنَمَا لَقِيتُمُوهُمْ فَاقْتُلُوهُمْ فَإِنَّ فِي قَتْلِهِمْ أَجْراً لِمَنْ قَتَلَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ "؛ صحیح البخاری، ج ۳، ص ۱۳۲۲، ح ۳۴۱۵، صحیح مسلم، ج ۲، ص ۷۴۶، ح ۱۵۴، سنن النسائی، ج ۷، ص ۱۱۹، مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۱۷۷، ح ۶۱۶.
- ↑ درخت قتاد، خارهایی بزرگ و تیز دارد و آتش درخت غضا نیز بسیار پر حرارت و ماندگار است.
- ↑ " قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) ذَاتَ يَوْمٍ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ اللَّهُمَ لَقِّنِي إِخْوَانِي مَرَّتَيْنِ فَقَالَ مَنْ حَوْلَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ أَ مَا نَحْنُ إِخْوَانُكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ (ص) فَقَالَ لَا إِنَّكُمْ أَصْحَابِي وَ إِخْوَانِي قَوْمٌ مِنْ آخِرِ الزَّمَانِ آمَنُوا بِي وَ لَمْ يَرَوْنِي لَقَدْ عَرَّفَنِيهِمُ اللَّهُ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُخْرِجَهُمْ مِنْ أَصْلَابِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَأَحَدُهُمْ أَشَدُّ بَقِيَّةً عَلَى دِينِهِ مِنْ خَرْطِ الْقَتَادِ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ أَوْ كَالْقَابِضِ عَلَى جَمْرِ الْغَضَا أُولَئِكَ مَصَابِيحُ الدُّجَى يُنْجِيهِمُ اللَّهُ مِنْ كُلِّ فِتْنَةٍ غَبْرَاءَ مُظْلِمَةٍ "؛ ر.ک: ج ۵، ص ۳۸۱، ح ۹۷۱. نیز، ر.ک: المحاسن، ج ۱، ص ۲۶۱، الکافی، ج ۱، ص ۹۱ و ج ۵، ص ۵۵ و ج ۸، ص ۹۰، کمال الدین، ص ۲۸۸.
- ↑ محمد، آیه ۱۸.
- ↑ " كُنَّا جُلُوساً فِي الْمَدِينَةِ فِي ظِلِ حَائِطٍ قَالَ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فِي غُرْفَةٍ فَاطَّلَعَ عَلَيْنَا فَقَالَ فِيمَ أَنْتُمْ فَقُلْنَا نَتَحَدَّثُ قَالَ عَمَّ ذَا قُلْنَا عَنِ السَّاعَةِ فَقَالَ إِنَّكُمْ لَا تَرَوْنَ السَّاعَةَ حَتَّى تَرَوْا قَبْلَهَا عَشْرَ آيَاتٍ طُلُوعَ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ الدَّجَّالَ وَ دَابَّةَ الْأَرْضِ وَ ثَلَاثَةَ خُسُوفٍ تَكُونُ فِي الْأَرْضِ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِالْمَغْرِبِ وَ خَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَ خُرُوجَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ (ع) وَ خُرُوجَ يَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ وَ تَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ نَارٌ تَخْرُجُ مِنَ الْيَمَنِ مِنْ قَعْرِ الْأَرْضِ لَا تَدَعُ خَلْفَهَا أَحَداً تَسُوقُ النَّاسَ إِلَى الْمَحْشَرِ كُلَّمَا قَامُوا قَامَتْ لَهُمْ تَسُوقُهُمْ إِلَى الْمَحْشَرِ "؛ ر.ک: الخصال، ص ۴۴۵، ح ۵۲ و، ص ۴۳۱، ح ۱۳، روضة الواعظین، ص ۴۸۴، مختصر بصائر الدرجات، ص ۴۳ و کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۹۰، ح ۴۳۷۴.
- ↑ متن حدیث، به نقل از امام صادق (ع) چنین است: "صَعِدَ رَسُولُ اللهِ (ص) المِنبَرَ فَتَغَیرَت وَجنَتَاهُ وَ التَمَعَ لَونُهُ ثُمَ‌أَقبَلَ عَلَی الناسِ بِوَجهِهِ فَقَالَ: یا مَعشَرَ المُسلِمِینَ! إِنی إِنمَا بُعِثتُ أَنَا وَ الساعَةُ کهَاتَینِ قَالَ ثُم ضَم السباحَتَینِ"؛ رسول خدا (ص) بر فراز منبر برآمد و در حالی که رنگ از چهره‌اش پریده بود، رو به مردم فرمود: ای مسلمانان! بعثت من با قیامت مانند این دو انگشتم، توأم است» و دو انگشت سبابه خود را کنار هم قرار داد ... (الأمالی، مفید، ص ۱۸۸، ح ۱۴).
- ↑ "رسول الله (ص): بَعدَ ما صلی العَصر، ما بَقی مِن الدنیا فیما مَضی منها إلاکما بَقی مِن یومِکم هَذا فیما مَضی منه" (تاریخ الطبری، ج ۱، ص ۱۰).
- ↑ م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص۱۱۶، ۱۲۱.