تفسیر اجتهادی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| موضوع مرتبط = تفسیر
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تفسیر اجتهادی در علوم قرآنی]] - [[تفسیر اجتهادی در تاریخ علوم]]</div>
| عنوان مدخل = تفسیر اجتهادی
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| مداخل مرتبط = [[تفسیر اجتهادی در علوم قرآنی]] - [[تفسیر اجتهادی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[تفسیر اجتهادی در معارف و سیره علوی]]
| پرسش مرتبط  =
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
تفسیر اجتهادی: "تلاش برای [[کشف]] مراد [[واقعی]] [[قرآن]] با استفاده از [[معارف عقلی]] و ادبی، و بدون پیش‌فرض"
تفسیر اجتهادی: "تلاش برای [[کشف]] مراد [[واقعی]] [[قرآن]] با استفاده از [[معارف عقلی]] و ادبی، و بدون پیش‌فرض"


تفسیر اجتهادی ([[عقلی]] و درایی) [[تفسیری]] است که با رعایت دو نکته مهم صورت می‌گیرد:
تفسیر اجتهادی ([[عقلی]] و درایی) [[تفسیری]] است که با رعایت دو نکته مهم صورت می‌گیرد:
#بعضی از [[آیات قرآن]]، مُبَین [[آیات]] دیگر است؛
# بعضی از [[آیات قرآن]]، مُبَین [[آیات]] دیگر است؛
#توجه به [[احادیث]] در [[تفسیر قرآن]].
# توجه به [[احادیث]] در [[تفسیر قرآن]].
در این نوع [[تفسیر]]، مطالب [[کلامی]]، [[فلسفی]] و [[علمی]] برای توضیح بیشتر قرآن به کار می‌روند؛ یعنی قرآن به عنوان اصل، و دیگر معارف عقلی و علمی به عنوان فرع قرار داده می‌شوند.
در این نوع [[تفسیر]]، مطالب [[کلامی]]، [[فلسفی]] و [[علمی]] برای توضیح بیشتر قرآن به کار می‌روند؛ یعنی قرآن به عنوان اصل، و دیگر معارف عقلی و علمی به عنوان فرع قرار داده می‌شوند.


برای [[اثبات]] جواز این‌گونه تفسیر، به آیات ذیل استناد شده است:
برای [[اثبات]] جواز این‌گونه تفسیر، به آیات ذیل استناد شده است:
#{{متن قرآن|أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا}}<ref>«آیا در قرآن نیک نمی‌اندیشند یا بر دل‌ها، کلون زده‌اند؟» سوره محمد، آیه ۲۴.</ref>؛
#{{متن قرآن|أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا}}<ref>«آیا در قرآن نیک نمی‌اندیشند یا بر دل‌ها، کلون زده‌اند؟» سوره محمد، آیه ۲۴.</ref>؛
# {{متن قرآن| كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الأَلْبَابِ}}<ref>«(این) کتابی خجسته است که ما به سوی تو فرو فرستاده‌ایم تا در آیات آن نیک بیندیشند و تا خردمندان از آن پند گیرند» سوره ص، آیه ۲۹.</ref>  
# {{متن قرآن| كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الأَلْبَابِ}}<ref>«(این) کتابی خجسته است که ما به سوی تو فرو فرستاده‌ایم تا در آیات آن نیک بیندیشند و تا خردمندان از آن پند گیرند» سوره ص، آیه ۲۹.</ref>  


خط ۲۰: خط ۲۲:
[[ادله عقلی]] و [[نقلی]] دیگری برای اثبات [[صحت]] این‌گونه تفسیر به رأی اقامه شده است که در این مختصر، مجال بازگویی آنها نیست.
[[ادله عقلی]] و [[نقلی]] دیگری برای اثبات [[صحت]] این‌گونه تفسیر به رأی اقامه شده است که در این مختصر، مجال بازگویی آنها نیست.


برخی منابع، تفسیر به رأی را به دو قسمِ جایز و [[ممنوع]] تقسیم کرده و تفسیر اجتهادی را همان تفسیر به رأی جایز دانسته‌اند.<ref>صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه ۲۹۱؛ عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی وروش‌های تفسیر قرآن، صفحه (۲۲۱-۲۳۸)؛ جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیرقرآن کریم، صفحه ۱۴۵؛ رومی، فهد بن عبدالرحمان، اصول التفسیر ومناهجه، صفحه (۷۸-۸۴)؛ کمالی دزفولی، علی، شناخت قرآن، صفحه ۲۰۵</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۷۵۲.</ref>
برخی منابع، تفسیر به رأی را به دو قسمِ جایز و [[ممنوع]] تقسیم کرده و تفسیر اجتهادی را همان تفسیر به رأی جایز دانسته‌اند<ref>صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه ۲۹۱؛ عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی وروش‌های تفسیر قرآن، صفحه (۲۲۱-۲۳۸)؛ جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیرقرآن کریم، صفحه ۱۴۵؛ رومی، فهد بن عبدالرحمان، اصول التفسیر ومناهجه، صفحه (۷۸-۸۴)؛ کمالی دزفولی، علی، شناخت قرآن، صفحه ۲۰۵</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص۱۷۵۲.</ref>
 
==تفسیر اجتهادی==
روش تفسیر اجتهادی مبتنی بر استفاده از [[تدبّر]] توأم با مراجعه به [[احادیث صحیح]] [[تفسیری]] و [[آیات]] مشابه و همگون [[قرآن]] و رعایت معیارهای لغوی و اصول ادبی و سبک‌شناسی قرآن و بهترین روش بررسی مفاهیم [[حقوق عمومی]] در لابه لای [[آیات قرآن]] است<ref>مبانی و روش‌های تفسیر، ص۳۰۷.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۷، ص۵۲.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۵۳۷.</ref>


{{تفسیر}}
{{تفسیر}}
خط ۲۷: خط ۳۲:
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']]
# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']]
# [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۳۲: خط ۳۸:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:تفسیر اجتهادی]]
[[رده:تفسیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۰۱

مقدمه

تفسیر اجتهادی: "تلاش برای کشف مراد واقعی قرآن با استفاده از معارف عقلی و ادبی، و بدون پیش‌فرض"

تفسیر اجتهادی (عقلی و درایی) تفسیری است که با رعایت دو نکته مهم صورت می‌گیرد:

  1. بعضی از آیات قرآن، مُبَین آیات دیگر است؛
  2. توجه به احادیث در تفسیر قرآن.

در این نوع تفسیر، مطالب کلامی، فلسفی و علمی برای توضیح بیشتر قرآن به کار می‌روند؛ یعنی قرآن به عنوان اصل، و دیگر معارف عقلی و علمی به عنوان فرع قرار داده می‌شوند.

برای اثبات جواز این‌گونه تفسیر، به آیات ذیل استناد شده است:

  1. أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا[۱]؛
  2. كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الأَلْبَابِ[۲]

در این دو آیه، تدبر در قرآن ترغیب، و از تَرک آن توبیخ شده است. تدبر و اعتبار یک نوع استنباط و اجتهاد در ظاهر قرآن، و نوعی تفسیر به رأی جایز شمرده می‌شود.

ادله عقلی و نقلی دیگری برای اثبات صحت این‌گونه تفسیر به رأی اقامه شده است که در این مختصر، مجال بازگویی آنها نیست.

برخی منابع، تفسیر به رأی را به دو قسمِ جایز و ممنوع تقسیم کرده و تفسیر اجتهادی را همان تفسیر به رأی جایز دانسته‌اند[۳].[۴]

تفسیر اجتهادی

روش تفسیر اجتهادی مبتنی بر استفاده از تدبّر توأم با مراجعه به احادیث صحیح تفسیری و آیات مشابه و همگون قرآن و رعایت معیارهای لغوی و اصول ادبی و سبک‌شناسی قرآن و بهترین روش بررسی مفاهیم حقوق عمومی در لابه لای آیات قرآن است[۵][۶].[۷]

جستارهای وابسته


منابع

پانویس

  1. «آیا در قرآن نیک نمی‌اندیشند یا بر دل‌ها، کلون زده‌اند؟» سوره محمد، آیه ۲۴.
  2. «(این) کتابی خجسته است که ما به سوی تو فرو فرستاده‌ایم تا در آیات آن نیک بیندیشند و تا خردمندان از آن پند گیرند» سوره ص، آیه ۲۹.
  3. صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه ۲۹۱؛ عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی وروش‌های تفسیر قرآن، صفحه (۲۲۱-۲۳۸)؛ جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیرقرآن کریم، صفحه ۱۴۵؛ رومی، فهد بن عبدالرحمان، اصول التفسیر ومناهجه، صفحه (۷۸-۸۴)؛ کمالی دزفولی، علی، شناخت قرآن، صفحه ۲۰۵
  4. فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۵۲.
  5. مبانی و روش‌های تفسیر، ص۳۰۷.
  6. فقه سیاسی، ج۷، ص۵۲.
  7. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۵۳۷.