کیسانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداری
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط
{{امامت}}
| موضوع مرتبط = فرقه‌های شیعه
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| عنوان مدخل =  
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مداخل مرتبط = [[کیسانیه در کلام اسلامی]] - [[کیسانیه در تاریخ اسلامی]] - [[کیسانیه در معارف مهدویت]]
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| پرسش مرتبط  =  
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[کیسانیه در قرآن]] | [[کیسانیه در حدیث]] | [[کیسانیه در کلام اسلامی]]</div>
}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[کیسانیه (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


'''[[کیسانیه]]''' که علت نامگذاری اینان، [[پیروی]] ایشان از کیسان است ([[غلام]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] که شاگرد محمّد حنفیّه، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] بود)، یا [[پیروان]] مختار بن ابی عبیدۀ ثقفی که ملقب به کیسان بود، یا [[پیروان]] کیسان، فرماندۀ پلیس مختار.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۹.</ref>.
== پیدایش کیسانیه ==
کیسانیه یکی از فرقه‌های منقرض شده [[شیعه]] است که [[معتقد به امامت]] [[محمد حنفیه]] فرزند [[امام علی]]{{ع}} بوده‌اند. آنچه مسلم است نام کیسانیه برای این [[فرقه]] از نام شخصی به نام [[کیسان]] گرفته شده است، با این وجود درباره اینکه شخص کیسان چه کسی بوده، [[اختلاف]] نظر وجود دارد. برخی کیسان را [[لقب]] مختار ثقفی دانسته‌اند که البته صحت آن از نظر [[تاریخی]] محل بحث است، همچنین عده ای معتقدند کیسان نام یکی از غلامان امام علی{{ع}} بوده که مختار را به [[خونخواهی امام حسین]]{{ع}} [[تشویق]] کرد، اما از آنجا که این [[غلام]] در [[جنگ صفین]] به [[شهادت]] رسیده است این نظر نیز [[ضعیف]] است. عده ای دیگر کیسان را نام [[رییس]] پلیس [[حکومت]] مختار مشهور به ابوعمره دانسته‌اند که این نظر از لحاظ تاریخی معتبرتر از دو نظر قبلی است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۵۹؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۶۴ – ۳۶۵، [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۹۸؛ [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|با دعای ندبه در پگاه جمعه]]، ص۹۰-۹۴.</ref>.


==مقدمه==
== [[اعتقادات]] کیسانیه ==
*یکی از فرقه‏‌ها- و شاید اوّلین فرقه‏‌ای که در [[مهدویت]] دچار [[انحراف]] بزرگ شد- "[[کیسانیه]]" است. درباره علت نام‏گذاری این [[فرقه]] به [[کیسانیه]]، [[اختلاف]] نظر است<ref>  شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷</ref>؛ برخی نوشته‌‏اند: اینان [[پیروان]] کیسان آزاد شده [[امام علی|امیر مؤمنان]]{{ع}} بودند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
کیسانیه [[معتقد]] بودند [[محمد بن حنفیه]]، [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} فراگرفته و او [[امام چهارم]] است. پس از درگذشت محمد بن حنفیه، گروهی [[مرگ]] محمد را [[انکار]] کرده و او را همان [[مهدی موعود]]{{ع}} دانستند که در "[[کوه رضوی]]" پنهان شده تا روزی ظهور کند. گروه دیگر مرگ محمد را [[باور]] کرده و پسرش ابو هاشم عبدالله را [[امام]] دانستند که [[روح]] محمد در او [[حلول]] کرده است.
*[[کیسان]] شاگرد [[محمد بن حنفیه]] بود؛ ولی از [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} نیز [[علوم]] مختلف- از جمله [[علم]] [[تأویل]] و [[باطن]] و [[علم]] آفاق و انفس- آموخت. سپس به [[امامت]] [[محمد]] قائل شد و برای او مراتب و درجاتی دانست که خارج از حد وی بود.  برخی نوشته‌‏اند: [[کیسانیه]]، [[پیروان]] [[مختار بن ابی عبیده ثقفی]] بودند؛ زیرا او ملقب به کیسان بود. شماری هم نوشته‏‌اند: [[فرمانده]] پلیس "شرطه" مختار، کیسان نام داشت و کنیه‏‎اش ابو عمران‏ بود. او در اعمال خود بسیار [[افراط]] می‌‏کرد و [[محمد]] را [[وصی]] [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} می‏‌دانست و مختار را [[نایب]] او معرفی می‏‌کرد<ref> نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
*در هر حال، این گروه قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] بودند. مختار، نخست برای [[پیشرفت]] کار خود، به [[علی بن الحسین]]{{ع}} و سپس به [[محمد حنفیه]] [[دعوت]] می‌‏کرد. البته کار او، مبتنی بر [[اعتقاد]] وی به [[اهل بیت]]{{عم}} نبود؛ بلکه می‌‏خواست از آن بهره‏‌برداری [[سیاسی]] کند و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی دریافت [[وحی]] از [[خداوند]] سبحانه و تعالی کرد و عباراتی مسجع و با قافیه، به [[تقلید]] از [[قرآن]] به زبان راند. [[محمد حنفیه]] از وی بی‌زاری جست و وقتی مختار وی را به [[کوفه]] [[دعوت]] کرد، او نپذیرفت<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
*[[کیسانیه]] پنداشته‌‏اند [[محمد حنفیه]] پس از کشته شدن برادرش [[حسین بن علی]]{{ع}}، مختار را بر عراقین [[فرمانروایی]] داد و از او خواست از قاتلان آن حضرت، خون‏خواهی کند. [[کیسانیه]]، شش سال بعد از [[شهادت]] [[امام حسین]] {{ع}}، [[قیام]] کرده، قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] شدند. آنان [[معتقد]] بودند: وی [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از دو برادرش [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]{{عم}} فراگرفته است. برخی از [[کیسانیه]] ارکان [[شریعت]] "مانند [[نماز]] و [[روزه]]" را [[تأویل]] کرده، قائل به تناسخ و حلول بودند.
*همه فرق [[کیسانیه]]، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله<ref> محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>:
#[[اعتقاد]] به [[امامت]] [[محمّد بن حنفیه]] [[فرزند]] [[امام علی|علی بن ابی طالب]]{{ع}}؛
#[[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛
#[[اعتقاد]] به تناسخ و حلول؛
#[[اعتقاد]] به [[رجعت]] "با بیان خاص به خود"؛
#[[اعتقاد]] به نوعی غلوّ در [[حق]] [[امامان]] و [[پیشوایان]] خویش<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
*غیر از این‏ها هریک از این فرقه‌‏ها، دارای اعتقادی خاص نیز هستند که در کتاب‏‌های مربوط، ذیل هر [[فرقه]] به آن اشاره شده است. [[کیسانیه]] پس از درگذشت [[محمّد بن حنفیه]]، به دو شعبه تقسیم شدند؛ دسته‏‌ای [[مرگ]] محمّد را [[انکار]] کرده، گفتند: وی نمرده و نمی‌‏میرد و زنده است؛ امّا [[غایب]] شده و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است، تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این‏ دسته وی را همان [[امام مهدی|امام منتظر]] می‌‏دانند؛ و هیچ‏کس را پس از وی [[امام]] نمی‌‏دانند. گروه دیگر، [[مرگ]] محمّد را باور کرده، پس از وی [[ابو هاشم عبد اللّه بن محمّد]] را به [[امامت]] برگزیدند و به حلول [[روح]] محمّد در ابو هاشم [[اعتقاد]] یافتند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
*شماری از [[کیسانیه]] نیز پس از [[مرگ]] [[محمّد بن حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته، مستبصر شدند<ref>  ر</ref> ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳</ref>. از جمله اینان می‌‏توان [[سید اسماعیل حمیری]] را نام برد که نخست کیسانی [[مذهب]] بود، تا آن‏که به [[دیدار]] [[امام صادق]] {{ع}} نایل آمد و نشانه‏‌های [[امامت]] و [[وصایت]] را در او دید و از ایشان از امر [[غیبت]] پرسید.
*[[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "آن، [[حق]] است؛ ولی [[غیبت]] در دوازدهمین [[امام]] واقع می‏‌شود. آن‏گاه [[سید]] را از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]] [[آگاه]] فرمود و این‏که پدرش [[امام باقر]]{{ع}} [[شاهد]] به [[خاک]] سپردن او بوده است. [[حق]] بر [[سید]] روشن شد و از آن [[عقیده]] برگشت و [[استغفار]] کرد. پس به [[حق]] گرایید و به [[مذهب]] امامی در آمد<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، مقدمه</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
*در مجموع درباره [[فرقه]] [[کیسانیه]] گفته شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>:
#[[محمد بن حنفیه]] اصلا [[ادعای مهدویت]] نداشته است.
#[[مختار ثقفی]] هم مدعی [[مهدویت]] [[محمد بن حنفیه]] نبود. این، اتهامی است که عباسیان و برخی از [[دشمنان]]، با انگیزه‏‌های مختلف، به آن دامن زده‏‌اند.
#این [[فرقه]]، منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] [[اعتقاد]] ندارد<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱( الدلیل علی فساد قول الکیسانیه).</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]،[[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۳۶۴ - ۳۶۵.</ref>.
==کیسانیه در موعودنامه==
*نام فرقه‌ای است که در نیمه دوم قرن اول هجری در میان [[شیعیان]] پیدا شد و در [[حدود]] یک قرن ادامه یافت و سپس به‌طور کلی منقرض گردید. این گروه به [[امامت]] جناب "[[محمد حنفیه]]" [[معتقد]] بودند و او را پس از [[امیر مؤمنان]]، [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}}، [[چهارمین امام]] می‌پنداشتند. وی دقیقا بر [[قیام]] برادرانش واقف بود و هرگز به ناحق [[دعوی امامت]] نکرد. پس از ارتحال [[محمد حنفیه]]، [[فرقه]] [[کیسانیه]] به فرقه‌های مختلف منشعب شدند:
#'''سراجیه''': [[اصحاب]] "[[حسان بن سراج]]" هستند که معتقدند، [[محمد حنفیه]] [[وفات]] کرده و در [[کوه رضوی]] مدفون است؛ ولی روزی [[رجعت]] کرده و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند.
#'''[[کرنبیه]]''': [[اصحاب]] "[[ابن کرنب]]" هستند که معتقدند [[محمد حنفیه]] زنده است و در [[کوه رضوی]] اقامت دارد. او [[ظهور]] می‌کند و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] خواهد کرد، آن‌چنان‌که پر از [[جور]] و [[ستم]] شده است. البته در بیشتر منابع آن‌ها را "کربیّه" یا "کریبیّه" یاد کرده‌اند.
#'''[[هاشمیه]]''': [[اصحاب]] "[[ابو هاشم عبدالله]]" هستند که پس از [[محمد حنفیه]] به [[امامت]] پسرش "[[عبدالله]]" [[معتقد]] شدند. هاشمیه نیز پس از فوت ابوهاشم به گروهک‌های مختلفی چون: مختاریه، حارثیه، روندیه، بیانیه و غیر آن‌ها منشعب شدند<ref>نجم الثاقب، باب چهارم.</ref>.
*[[اکثریت]] [[قاطع]] "[[کیسانیه]]" معتقدند که "[[محمد حنفیه]]" نمرده است، بلکه در [[کوه رضوی]] مخفی شده، پس از یک دوران استتار سرانجام [[ظهور]] کرده، [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند. آن‌ها معتقدند که "[[محمد حنفیه]]" همان [[مهدی موعود]] است و از [[مکه]] معظمه [[ظهور]] خواهد کرد<ref>المقالات و الفرق، ص ۲۶.</ref>. آن‌ها می‌گویند: هر روز بامدادان و شامگاهان، اشترانی به خدمت [[محمد حنفیه]] می‌آیند و ایشان از شیر و گوشت آن‌ها استفاده می‌کند<ref>فرق الشیعه، ص ۲۹.</ref>. در مورد نامگذاری این [[فرقه]] به "کیسانیّه" نظرهای مختلفی است:
#کیسان، [[لقب]] مختار (بنیانگذار این [[فرقه]]) بوده است.
#کیسان، نام رئیس شرطه (پلیس) مختار بود.
#کیسان، نام یکی از غلامان [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بود که مختار را به خونخواهی [[امام حسین]] {{ع}} [[تشویق]] نمود.
*در میان اقوال، قول دوم را معتبر دانسته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۹۳.</ref>. درباره [[کیسانیه]] و رد [[اعتقادات]] آن‌ها، بزرگانی از قدمای [[علماء]]، چون: [[شیخ صدوق]] در "[[کمال الدین]]"، [[شیخ مفید]] در "العیون و المحاسن"، [[سید مرتضی]] [[علم الهدی]] در "الفصول المختاره"، [[شیخ طوسی]] در "[[الغیبة]]" و ده‌ها تن از شخصیت‌های برجسته [[جهان تشیع]]، در طول قرون به تفصیل سخن گفته‌اند<ref>با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۱۰۸.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۹۸.</ref>.
==کیسانیه در درسنامه==
==کیسانیه‌<ref>لازم به یادآوری است که برخی از محققان معاصر، اساسا کیسانیه را انگاره‌ای عاری از حقیقت دانسته و آن را بسان قصه‌های هزار و یک شب بافته خیالات و اوهام و ساخته جاعلان سیاست‌بازی، ذکر کرده‌اند، که بدون سند و مدرک معتبر از کتابی به کتاب دیگر راه یافته است؟! ایشان بر این باورند که بیشترین مسؤولیت متوجه تاریخ‌نگارانی است که بی‌تعهدی نشان داده و در مسیر اغراض سیاسی و حکومتی، جاده صاف کن جاه‌طلبان و تشنگان ریاست گشته‌اند. ر.ک: مجله تخصصی کلام، شماره ۱۹- ۲۴، مقاله کیسانیه افسانه یا حقیقت؟ اثر سید ابراهیم سید علوی.</ref>==
*یکی از فرقه‌ها- و شاید اولین فرقه‌ای که در [[مهدویت]] دچار [[انحراف]] شد- "[[کیسانیه]]" است. درباره [[علت]] نام‌گذاری این [[فرقه]] به [[کیسانیه]]، اختلاف‌نظر هست؛ برخی نوشته‌اند: اینان [[پیروان]] کیسان آزاد شده [[امیر مؤمنان]] {{ع}} بودند. کیسان [[شاگرد]] [[محمد بن حنفیه]] بود؛ ولی از [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} نیز [[علوم]] مختلف- از جمله [[علم]] [[تأویل]] و [[باطن]] و [[علم]] آفاق و انفس- آموخت. سپس به [[امامت]] [[محمد]] قائل شد و برای او مراتب و درجاتی دانست که خارج از حد وی بود<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۴۷.</ref>. برخی نوشته‌اند: [[کیسانیه]] [[پیروان]] مختار بن ابی عبیده ثقفی بودند؛ زیرا او ملقب به کیسان بود، از این‌رو [[کیسانیه]] خوانده شدند. شماری هم نوشته‌اند: [[فرمانده]] پلیس (شرطه) مختار، کیسان نام داشت و کنیه‌اش ابو [[عمران]] بود. او در [[اعمال]] خود بسیار [[افراط]] می‌کرد و [[محمد]] را [[وصی]] [[حضرت علی]] {{ع}} می‌دانست و مختار را [[نایب]] او معرفی می‌کرد!<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ص ۲۳ و ۲۴.</ref> در هر حال این گروه قائل به [[امامت]] [[محمد بن حنفیه]] بودند. مختار، نخست برای [[پیشرفت]] کار خود [[دعوت]] به [[علی بن الحسین]] {{ع}} و سپس [[دعوت]] به [[محمد حنفیه]] می‌کرد. البته کار او مبتنی بر [[اعتقاد]] وی به [[اهل بیت]] {{عم}} نبود؛ بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری [[سیاسی]] کند و چون کارش بالا گرفت، خود دعوی [[دریافت وحی]] از [[خداوند]] کرد و عباراتی مسجع و با قافیه، به [[تقلید]] از [[قرآن]] به زبان راند. [[محمد حنفیه]] از وی بیزاری جست و وقتی مختار وی را به [[کوفه]] [[دعوت]] کرد، او نپذیرفت. [[کیسانیه]] پنداشته‌اند: [[محمد حنفیه]] پس از کشته شدن برادرش [[حسین بن علی]] {{عم}}، مختار را بر عراقین [[فرمانروایی]] داد و از او خواست از [[قاتلان]] آن [[حضرت]]، [[خونخواهی]] کند. [[کیسانیه]] شش سال بعد از [[شهادت امام حسین]] {{ع}}، [[قیام]] کرده، قائل به [[امامت]] [[محمد حنفیه]] شدند. آنان [[معتقد]] بودند: وی [[اسرار]] [[دین]] و [[علم]] [[تأویل]] و [[علوم]] [[باطنی]] را از دو برادرش [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} فراگرفته است. برخی از [[کیسانیه]] ارکان [[شریعت]] (مانند [[نماز]] و [[روزه]]) را [[تأویل]] کرده و قائل به [[تناسخ]] و [[حلول]] بودند<ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۳۷۳.</ref>.
*'''[[عقاید]] مشترک [[کیسانیه]]:''' تمام فرق [[کیسانیه]]، دارای بعضی [[عقاید]] مشترک هستند؛ از جمله:
#[[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] [[فرزند]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}؛
#[[عقیده]] به مسأله [[بدا]]؛
#[[اعتقاد]] به [[تناسخ]] و [[حلول]]؛
#[[اعتقاد به رجعت]] (با بیان خاص به خود)؛
#[[اعتقاد]] به نوعی [[غلو]] در [[حق]] [[ائمه]] و [[پیشوایان]] خویش.
*غیر از اینها هریک از این فرقه‌ها، دارای [[اعتقادی]] خاص نیز هستند که در کتاب‌های مربوط، ذیل هر [[فرقه]] به آن اشاره شده است. [[کیسانیه]] پس از درگذشت [[محمد بن حنفیه]]، به دو شعبه تقسیم شدند: دسته‌ای [[مرگ]] [[محمد]] را [[انکار]] کرده، گفتند: وی نمرده و نمی‌میرد و زنده است؛ اما [[غایب]] شده و در "[[کوه رضوی]]" [[پنهان]] است تا روزی که به او امر شود و [[ظهور]] کند. این دسته وی را همان [[امام]] [[منتظر]] می‌دانند؛ ازاین‌رو هیچ‌کس را پس از وی [[امام]] نمی‌دانند!
*گروه دیگر [[مرگ]] [[محمد]] را [[باور]] کرده، پس از وی [[ابو هاشم]] [[عبد الله]] بن [[محمد]] را به [[امامت]] برگزیدند و به [[حلول]] [[روح]] [[محمد]] در [[ابو هاشم]] [[اعتقاد]] یافتند. شماری از [[کیسانیه]] نیز پس از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]]، به [[امامت]] [[راستین]] [[اعتقاد]] یافته، مستبصر شدند<ref>ر.ک: مقالات الاسلامیین، ص ۲۳.</ref>. از جمله اینان می‌توان [[سید]] [[اسماعیل]] [[حمیری]] را نام برد که نخست کیسانی [[مذهب]] بود، تا آنکه به [[دیدار]] [[امام صادق]] {{ع}} نایل آمد و [[نشانه‌های امامت]] و [[وصایت]] را در او دید و از ایشان از امر [[غیبت]] پرسش کرد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: آن [[حق]] است و لیکن [[غیبت]] در [[دوازدهمین امام]] واقع می‌شود. آن گاه [[سید]] را از [[مرگ]] [[محمد بن حنفیه]] [[آگاه]] فرمود و اینکه پدرش [[امام باقر]] {{ع}} [[شاهد]] به [[خاک]] سپردن او بوده است. [[حق]] بر [[سید]] روشن شد و از آن [[عقیده]] برگشت و [[استغفار]] کرد. پس به [[حق]] گرایید و به [[مذهب]] [[امامی]] درآمد<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، مقدمه.</ref>. در مجموع درباره [[فرقه]] [[کیسانیه]] گفته شده است:
#[[محمد بن حنفیه]] اصلا [[ادعای مهدویت]] نداشته است.
#مختار ثقفی هم مدعی [[مهدویت]] [[محمد بن حنفیه]] نبود. این اتهامی است که [[عباسیان]] و برخی از [[دشمنان]]، با انگیزه‌های مختلف، به آن دامن زده‌اند.
#این [[فرقه]] منقرض شده است و کسی در عصر حاضر، [[اعتقاد به امامت]] [[محمد بن حنفیه]] ندارد<ref>ر.ک: محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، فصل ۱، الدلیل علی فساد قول الکیسانیه.</ref>. "[[کیسانیه]]" بعد از [[محمد حنفیه]] [[دوازده]] [[فرقه]] شدند که نام ایشان، در کتاب‌های [[ملل و نحل]] ذکر شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴.</ref>.


==پرسش مستقیم==
فرقه‌های کیسانیه معتقد به مسأله [[بدا]]؛ [[تناسخ]] و حلول؛ [[رجعت]] (با بیان خاص به خود) و نوعی [[غلو]] در حق ائمه و [[پیشوایان]] خویش هستند. برخی از کیسانیه، ارکان [[شریعت]] ـ مانند [[نماز]] و [[روزه]] را ـ تأویل کرده‌اند و برخی از آنان بر این باورند که اگر کسی [[امام]] را بشناسد، از قید [[واجبات]] و [[محرمات]] [[دینی]] [[آزاد]] است و به خاطر چنین باورهایی به اباحه‌گری [[شهرت]] یافته‌اند<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۶۴ – ۳۶۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۳۸۷-۳۸۸.</ref>.
*[[آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)]]
 
== انشعابات کیسانیه ==
پس از [[محمد حنفیه]]، [[فرقه کیسانیه]] به گروه‌های متعددی انشعاب یافت که برخی از این گروه‌ها عبارت‌اند از:
# سراجیه: [[اصحاب]] "[[حسان بن سراج]]" که معتقدند، محمد حنفیه [[وفات]] کرده و در [[کوه رضوی]] مدفون است؛ ولی روزی [[رجعت]] کرده و [[جهان]] را پر از [[عدل و داد]] می‌کند.
# کرنبیه یا کربیه: [[پیروان]] "ابن کرنب"‌ که [[محمد بن حنفیه]] را [[مهدی موعود]]{{ع}} می‌‌دانند و در [[غیبت]] به سر می‌برد و سرانجام ظهور می‌کند.
# هاشمیه: پیروان "ابو هاشم عبدالله" فرزند محمد بن حنفیه‌ که پس از فوت محمد به [[امامت]] پسرش [[معتقد]] شده و خود به گروهک‌های مختلفی تقسیم شدند.
# [[حربیه]]: پیروان "[[عبدالله بن عمرو]] بن حرب‌" که معتقدند روح پیامبر{{صل}} و [[امام علی]]{{ع}} و [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} و محمد حنفیه در وجود ابوهاشم [[حلول]] کرده و سپس به عبدالله‌ بن عمرو رسیده و از این رو، عبدالله تا ظهور حنفیه، امام است<ref>ر.ک: [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|با دعای ندبه در پگاه جمعه]]، ص۹۰-۹۴؛ [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۹۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۳۸۷-۳۸۸.</ref>.
 
== پرسش مستقیم ==
{{پرسش‌های وابسته}}
* [[آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش‌های وابسته}}


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان مدعیان دروغین مهدویت}}
{{پرسمان مدعیان دروغین مهدویت}}
== جستارهای وابسته ==
{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']].
{{منابع}}
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']].
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
# [[پرونده:1379160.jpg|22px]] [[علی اکبر مهدی‌پور|مهدی‌پور، علی اکبر]]، [[با دعای ندبه در پگاه جمعه (کتاب)|'''با دعای ندبه در پگاه جمعه''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|'''درسنامه مهدویت''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
{{فرقه‌های شیعه}}


==پانویس==
[[رده:فرقه‌های شیعه]]
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس2}}
{{امام مهدی}}
{{فرقه های شیعه}}
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:کیسانیه]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:اتمام لینک داخلی]]
[[رده:اتمام لینک داخلی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۶

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فرقه‌های شیعه است. کیسانیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: کیسانیه در کلام اسلامی - کیسانیه در تاریخ اسلامی - کیسانیه در معارف مهدویت - پرسش مرتبط ندارد

پیدایش کیسانیه

کیسانیه یکی از فرقه‌های منقرض شده شیعه است که معتقد به امامت محمد حنفیه فرزند امام علی(ع) بوده‌اند. آنچه مسلم است نام کیسانیه برای این فرقه از نام شخصی به نام کیسان گرفته شده است، با این وجود درباره اینکه شخص کیسان چه کسی بوده، اختلاف نظر وجود دارد. برخی کیسان را لقب مختار ثقفی دانسته‌اند که البته صحت آن از نظر تاریخی محل بحث است، همچنین عده ای معتقدند کیسان نام یکی از غلامان امام علی(ع) بوده که مختار را به خونخواهی امام حسین(ع) تشویق کرد، اما از آنجا که این غلام در جنگ صفین به شهادت رسیده است این نظر نیز ضعیف است. عده ای دیگر کیسان را نام رییس پلیس حکومت مختار مشهور به ابوعمره دانسته‌اند که این نظر از لحاظ تاریخی معتبرتر از دو نظر قبلی است[۱].

اعتقادات کیسانیه

کیسانیه معتقد بودند محمد بن حنفیه، اسرار دین و علم تأویل و علوم باطنی را از امام حسن(ع) و امام حسین(ع) فراگرفته و او امام چهارم است. پس از درگذشت محمد بن حنفیه، گروهی مرگ محمد را انکار کرده و او را همان مهدی موعود(ع) دانستند که در "کوه رضوی" پنهان شده تا روزی ظهور کند. گروه دیگر مرگ محمد را باور کرده و پسرش ابو هاشم عبدالله را امام دانستند که روح محمد در او حلول کرده است.

فرقه‌های کیسانیه معتقد به مسأله بدا؛ تناسخ و حلول؛ رجعت (با بیان خاص به خود) و نوعی غلو در حق ائمه و پیشوایان خویش هستند. برخی از کیسانیه، ارکان شریعت ـ مانند نماز و روزه را ـ تأویل کرده‌اند و برخی از آنان بر این باورند که اگر کسی امام را بشناسد، از قید واجبات و محرمات دینی آزاد است و به خاطر چنین باورهایی به اباحه‌گری شهرت یافته‌اند[۲].

انشعابات کیسانیه

پس از محمد حنفیه، فرقه کیسانیه به گروه‌های متعددی انشعاب یافت که برخی از این گروه‌ها عبارت‌اند از:

  1. سراجیه: اصحاب "حسان بن سراج" که معتقدند، محمد حنفیه وفات کرده و در کوه رضوی مدفون است؛ ولی روزی رجعت کرده و جهان را پر از عدل و داد می‌کند.
  2. کرنبیه یا کربیه: پیروان "ابن کرنب"‌ که محمد بن حنفیه را مهدی موعود(ع) می‌‌دانند و در غیبت به سر می‌برد و سرانجام ظهور می‌کند.
  3. هاشمیه: پیروان "ابو هاشم عبدالله" فرزند محمد بن حنفیه‌ که پس از فوت محمد به امامت پسرش معتقد شده و خود به گروهک‌های مختلفی تقسیم شدند.
  4. حربیه: پیروان "عبدالله بن عمرو بن حرب‌" که معتقدند روح پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و محمد حنفیه در وجود ابوهاشم حلول کرده و سپس به عبدالله‌ بن عمرو رسیده و از این رو، عبدالله تا ظهور حنفیه، امام است[۳].

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

  1. ریشه‌های انحراف مدعیان دروغین مهدویت چیست؟ (پرسش)
  2. چرا مدعیان دروغین مهدویت در زمان نایب اول وجود نداشتند؟ (پرسش)
  3. آغاز پیدایش مدعیان دروغین مهدویت از چه زمانی بود؟ (پرسش)
  4. با توجه به مشخص بودن نسب امام مهدی علت پیدایش مدعیان مهدویت چیست؟ (پرسش)
  5. آیا پدید آمدن مدعیان مهدویت از آثار سوء اعتقاد به مهدویت است؟ (پرسش)
  6. آیا پدید آمدن مدعیان مهدویت بر حتمی بودن ظهور مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)
  7. چه کسانی ادعای مهدویت کرده یا در حق آنها ادعای مهدویت شده است؟ (پرسش)
    1. آیا احمدیه یا قادیانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    2. آیا کیسانیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    3. آیا زیدیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    4. آیا فطحیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    5. آیا قرامطه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    6. آیا ناووسیه و اسماعیلیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    7. آیا شیخیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    8. آیا بابیت از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    9. آیا بهاییت از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    10. آیا سبئیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    11. آیا عسکریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    12. آیا مغیریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    13. آیا ممطوره از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    14. آیا نمیریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    15. آیا واقفیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    16. آیا واقفه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    17. آیا باقریه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    18. آیا موسویه یا موسائیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    19. آیا محمدیه از فرقه‌های مدعی مهدویت‌‌اند؟ (پرسش)
    20. آیا ابومسلم خراسانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    21. آیا محمد بن عبدالله بن جعفر مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    22. آیا عبيدالله مهدی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    23. آیا محمد بن تومرت مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    24. آیا مهدی سودانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    25. آیا غلام احمدخان مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    26. آیا مهدی تهامه‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    27. آیا مهدی سوس‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    28. آیا ابومسلم خراسانی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    29. آیا مهدی صومالی‌ مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    30. آیا مهدی سنگال مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    31. آیا محمد بن حنفیه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    32. آیا موسی بن طلحه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    33. آیا ابوهاشم بن محمد بن حنفیه مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    34. آیا محمد بن عبدالله بن حسن مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    35. آیا مهدی عباسی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    36. آیا عباس فاطمی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    37. آیا محمد بن عبد الله محض مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    38. آیا عبید الله مهدی بن محمد مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
    39. آیا محمد بن عبدالله بن تومرت علوی حسنی مدعی مهدویت‌ بود؟ (پرسش)
  8. مدعیان بابیت چه کسانی هستند؟ (پرسش)
  9. مفهوم باب در لغت و اصطلاح چیست؟ (پرسش)
  10. انگیزه‌های مدعیان بابیت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  11. دلایل اثبات دروغ بودن ادعای بابیت در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
  12. مدعیان دروغین مهدویت در طول تاریخ چه کسانی بودند؟ (پرسش)
  13. راه شناسایی مدعیان دروغین سفارت و نیابت خاص چیست؟ (پرسش)
  14. اگر شخصی ادعا کند که امام مهدی است چگونه باور کنیم و راه شناخت او چیست؟ (پرسش)
  15. چه راه‌هایی برای شناخت مهدی نماها وجود دارد؟ (پرسش)
  16. از چه زمانی عده‌ای به دروغ ادعای مهدویت کردند؟ (پرسش)
  17. چرا با آغاز دوره استعمار ادعای دروغین مهدویت زیاد شد؟ (پرسش)

منابع

  1. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
  2. مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه
  3. فرهنگ شیعه
  4. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  5. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت
  6. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت

پانویس

  1. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۶۴ – ۳۶۵، مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۹۸؛ مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴.
  2. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج‌۱، ص۱۰۲-۱۰۴؛ فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۶۴ – ۳۶۵؛ فرهنگ شیعه، ص۳۸۷-۳۸۸.
  3. ↑ ر.ک: مهدی‌پور، علی اکبر، با دعای ندبه در پگاه جمعه، ص۹۰-۹۴؛ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص۵۹۸؛ فرهنگ شیعه، ص۳۸۷-۳۸۸.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=کیسانیه&oldid=1305960»