(۶۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = آیات امامت امام علی
| موضوع مرتبط = آیات امامت امام علی
| عنوان مدخل = آیه مودت
| عنوان مدخل =
| مداخل مرتبط = [[آیه مودت در قرآن]] - [[آیه مودت در حدیث]] - [[آیه مودت در کلام اسلامی]] - [[آیه مودت در گفتگوهای بین‌المذاهب]]
| مداخل مرتبط = [[آیه مودت در تفسیر و علوم قرآنی]] - [[آیه مودت در حدیث]] - [[آیه مودت در کلام اسلامی]] - [[آیه مودت در معارف و سیره فاطمی]]
| پرسش مرتبط = آیه مودت (پرسش)
| پرسش مرتبط =
}}
{{جعبه اطلاعات آیات نامدار
| نام آیه = آیه مودت
| نام تصویر = آیه ۲۳ سوره شوری.jpg
| توضیح تصویر =
| متن آیه =
| معنی آیه = بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم
| شماره آیه = ۲۳
| نام سوره = شوری
| شماره جزء = ۲۵
| نام‌های دیگر =
| شأن نزول = بعد از اینکه انصار از پیامبر درخواست کردند اگر مشکل مالی پیدا کردند به آنها بگوید، این آیه نازل شد
| مصداق آیه = اهل بیت{{ع}}
| دلالت آیه = {{فهرست جعبه|دلالت بر وجوب مودت اهل بیت (ع)|دلالت بر وجوب اطاعت اهل بیت (ع)|دلالت بر افضلیت اهل بیت (ع)| دلالت بر عصمت اهل بیت (ع)}}
| نتایج آیه = وجوب مودت اهل بیت{{ع}}
}}
}}
متن آیه: {{متن قرآن|قُل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را؛ سوره شوری، آیه:۲۳.</ref>'''
'''آیه مودت''' ([[آیه]] ۲۳ [[شوری]])، از آیاتی است که برای [[مودت]]، [[وجوب اطاعت]]، [[افضلیت]] و [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} به آن [[استدلال]] می‌شود. مودت محبتی است که در [[عواطف]]، گفتار و [[رفتار انسان]] تأثیرگذار است. برای مودت در آیه معانی مختلفی صورت گرفته است مانند: اما معنای مورد [[تأیید]] [[شیعه]] مودت [[خاندان پیامبر]]{{صل}} است.
==[[مودت]] به چه معناست و چه تفاوتی با [[محبت]] دارد؟==
== مقدمه ==
*"مَوَدَّةَ" از ماده "ودّ" (به ضمّ و [[فتح]] واو) به معنای [[دوست داشتن]] چیزی، همراه با تمنّی (آرزوی) تحقّق آن است <ref>ر.ک: مفردات راغب، ص۸۶۰. {{عربی|ودد: محبة الشئ و تمنی کونه و یستعمل فی کل واحد من المعنیین علی ان المتمنی یتضمن معنی الودة، لأن المتمنی هو تشهی حصول ما توده}}؛ تفسیر أبوالسعود، ج۱، ص۱۶۹.</ref>. [[مودّت]]، ضد [[عداوت]]، از [[یاران]] [[عقل]] و از جمله ارزش‌هاست: {{عربی|الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ}}<ref>المحاسن، ج۱، ص۱۹۷. {{عربی|عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} وَ عِنْدَهُ عِدَّةٌ مِنْ مَوَالِيهِ فَجَرَى ذِكْرُ الْعَقْلِ وَ الْجَهْلِ... وَ الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ}}.</ref>. در اصطلاح، محبتی است، که در [[عواطف]]، گفتار و [[رفتار انسان]] تأثیرگذار است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۲.</ref>.
یکی از [[آیات قرآنی]] که به آن بر [[امامت اهل بیت پیامبر]] {{صل}} استدلال شده، [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> است که به اختصار آیه «مودت» نامیده می‌شود. همچنین [[خداوند]] در آیه ۲۳ [[سوره شوری]] فرموده است: {{متن قرآن|ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ}}<ref>«این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده میدهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>.
===تفاوت [[مودت]] با [[محبت]]===
* [[مودت]]، [[محبت]] شدیدی است که ابراز می‌شود و به [[اطاعت]] و الگوبرداری از [[محبوب]] منجر می‌شود. آغاز [[مودت]] از [[قلب]] [[انسان]] است، ولی به [[قلب]] [[انسان]] منحصر نشده و دارای آثاری در [[رفتار]] و عملکرد [[انسان]] است، به گونه‌ای که اگر نشانه‌های آن در اعضا و جوارح یا [[رفتار انسان]] دیده نشود، از آن به [[مودّت]] یاد نمی‌شود.
*تفاوت [[محبت]] و [[مودّت]] را می‌توان چند چیز دانست:
#[[محبت]] غریزی، ولی [[مودّت]] [[عقلانی]] است.
#[[محبت]] فردی و [[مودّت]] [[اجتماعی]] است.
#[[محبت]] به میل کم هم اطلاق می‌شود، ولی [[مودّت]]، میل شدید است.
#[[محبت]] تشکیلاتی نیست، ولی [[مودّت]] تشکیلاتی است.
#[[محبت]] رو به کاهش و [[مودّت]] رو به افزایش است.
#[[محبت]] [[عامل وحدت]] نیست، ولی [[مودّت]] [[عامل وحدت]] است.
#[[محبت]] بدون عمل هم می‌شود، ولی [[مودّت]] همراه با عمل و [[تبعیت]] است.
#[[محبت]] در [[غریزه]]، ولی [[مودّت]] ریشه در [[وظیفه]] دارد<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۲-۱۰۳.</ref>.
==[[مودّت]] [[ذوی‌القربی]] چه الزاماتی برای [[مردم]] دارد؟==
== شأن نزول ==
*مهمترین الزامی که [[مودت]] [[ذوی‌القربی]] برای [[مردم]] دارد، [[اطاعت]] از آنان است؛ زیرا [[مودّت]]، واسطه‌ای میان [[معرفت]] و [[اطاعت]] است. پس از سویی، [[مودت]]، معلول [[معرفت]] است و از سویی دیگر، علّت [[طاعت]] به شمار میآید؛ چه اینکه [[مودت]]، بی‌معرفت به دست نمی‌آید، چنانکه [[اطاعت]] نیز بی‌مودت، محقق نمی‌شود.
{{اصلی|شأن نزول آیه مودت}}
*نمی‌توان ادعای [[مودت]] [[قربی]] را داشت و از آنها [[تبعیت]] نکرد و یا با آنها درگیر شد. بر این پایه، وجود [[مبارک]] [[رسول خدا]]{{صل}} [[اجر رسالت]] خویش را به [[دستور خداوند]]، [[مودّت]] به [[قربی]] قرار داد:{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}.
دو [[شأن نزول]] برای [[آیه]] ذکر شده است:
* [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: [[محب]] هرگز درباره [[محبوب]] خود [[عصیان]] نمی‌ورزد و آن هنگام که [[پیروی]] [[حبیب خدا]] در همه جوانب انجام گیرد، [[محب]] [[خدا]] بودن نیز در همه عرصه‌ها محقق می‌شود. [[فرمانبرداری]] کامل، [[محبت]] کامل میزاید و [[اطاعت]] ناقص، [[محبت]] ناقص، تنها راه تکمیل [[محبت]]، همان [[پیروی]] است <ref>صدوق، الامالی، ص۳۹۶.</ref>.
# [[شأن نزول]] اول می‌‌گوید: روزی [[مشرکان]] [[مکه]] در جایی گرد آمدند و گفتند: «آیا [[محمد]] در برابر آنچه آورده است، مزدی می‌خواهد؟» این [[آیه]] در پاسخ آنان فرود آمد و [[مردم]] را بر [[مودت]] [[پیامبر]] و [[خویشاوندان]] [[مأمور]] ساخت<ref>ر.ک: تفسیر آیة المودة، ص۲۵؛ روح المعانی، ج۲۵، ص۳۰؛ المیزان، ج۱۸، ص ۴۳.</ref>. براساس این [[شأن نزول]] [[آیه]] مکی است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۱.</ref>.
* [[فخر رازی]] می‌نویسد: "بی‌تردید، [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[فاطمه]]{{س}} را [[دوست]] می‌داشت و در [[حق]] ایشان فرموده‌اند: [[فاطمه]] پاره‌ای از وجود من است. هر که او را بیازارد مرا آزرده است. همچنین به [[روایت]] [[متواتر]] از [[پیامبر خدا]]{{صل}} ثابت شده است که آن بزرگوار، [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{ع}} را [[دوست]] می‌داشت. هنگامی که [[دوستی پیامبر]] به ایشان ثابت شود، این [[دوستی]] و [[محبّت]] بر همه [[امت اسلامی]] نیز لازم میآید؛ چرا که [[خداوند متعال]] می‌فرماید: و او را [[پیروی]] نمایید، بسا که از [[هدایت]] شدگان باشید. در [[آیه]] دیگر می‌فرماید: همانا در فرستاده [[خداوند]]، برای شما [[الگو]] و نمونه خوب و کاملی است"<ref>{{عربی|لا شک أن النبی کان یحب فاطمة{{س}}، قال:}} {{متن حدیث|فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي يُؤْذِينِي مَا يُؤْذِيهَا}} {{عربی|و ثبت بالنقل المتواتر عن رسول الله أنه کان یحب علیا و الحسن و الحسین و إذا ثبت ذلک وجب علی أمره الأمة مثله لقوله:}} {{متن قرآن|وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}} {{عربی|و لقوله تعالی:}} {{متن قرآن|فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ}} {{عربی|و لقوله:}} {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ}} {{عربی|و لقوله سبحانه:}} {{متن قرآن|لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ}}؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷، ص۵۹۵.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۳-۱۰۴.</ref>.
# [[شأن نزول]] دوم می‌‌گوید: [[طبرسی]] در [[شأن نزول]] این آیه نقل می‌کند: هنگامی که [[پیامبر]] وارد [[مدینه]] شد و پایه‌های [[اسلام]] محکم گردید، [[انصار]] گفتند ما خدمت [[رسول خدا]] می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر [[مشکلات]] [[مالی]] پیدا شد این [[اموال]] ما بدون هیچ‌گونه قید و شرط در [[اختیار]] تو قرار دارد، هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند آیه {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} نازل شد و پیامبر {{صل}} بر آنها [[تلاوت]] کرد. سپس فرمود [[نزدیکان]] مرا بعد از من [[دوست]] دارید. آنها با [[خوشحالی]] و [[رضا]] و [[تسلیم]] از محضرش بیرون آمدند، اما [[منافقان]] گفتند: این سخنی است که او بر [[خدا]] [[افترا]] بسته و هدفش این است که ما را بعد از خود در برابر خویشاوندانش [[ذلیل]] کند، این بود که آیه بعد نازل شد: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا}}<ref>«یا می‌گویند: (پیامبر) بر خداوند دروغی بسته است» سوره شوری، آیه ۲۴.</ref> و به آنها پاسخ گفت. پس از نزول آیه، پیامبر {{صل}} به سراغ آنان فرستاد و آیه را بر آنها تلاوت کرد. آنگاه گروهی پشیمان شده و [[گریه]] کردند و سخت ناراحت گشتند و آیه سوم نازل گردید: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ}}<ref>«و اوست که توبه را از بندگانش می‌پذیرد» سوره شوری، آیه ۲۵.</ref>؛ پیامبر بار دیگر، به سراغ آنها فرستاد و آنها را [[بشارت]] داد که [[توبه]] خالصانه آنان مقبول درگاه خداست<ref>مجمع البیان، ج۹، ص۴۴؛ تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۰۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه مودت (مقاله)|مقاله «آیه مودت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۱.</ref>
==مصادیق [[ذوی‌القربی]] کیانند؟==
== معناشناسی ==
* [[پیروان]] [[مکتب]] [[اهل‌بیت]]{{عم}} در مصداق‌شناسی [[قربی]]، [[اختلاف]] ندارند و بر پایه [[روایات]] رسیده از [[پیامبر]]{{صل}} و [[اهل‌بیت]]{{عم}} مصادیق [[قربی]] در [[آیه]] را [[اهل‌بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} می‌دانند، ولی [[پیروان]] [[مکتب خلافت]] در تشخیص مصادیق [[قربی]]، [[اختلاف]] دیدگاه داشته و به [[خطا]] رفته‌اند<ref>ر.ک: مودت به اهل‌بیت{{عم}} از دیدگاه قرآن و سنّت، سید علی میلانی: معنای (القربی) نزدیکی و خویشاوندی بین پیامبر اکرم{{صل}} و قریش است که موجب قرابت می‌شود. ابن تیمیه فقط همین نظر را یادآور شده و دیگر نظریات را نقل نکرده است. ابن‌حجر آن را برگزیده و شوکانی آن را بر بقیه نظریات برتری داده است. منظور از «قربی» نزدیکی و ارتباط با خداوند است. پس در واقع معنای آیه این گونه می‌شود، مگر این که با کارهای شایسته به خداوند مهرورزی نمایید. این نظریه از حسن بصری نقل شده است: تفسیر رازی، ج۲۷، ص۱۶۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۵۸.</ref>.
{{اصلی|مودت در لغت}}
===[[ادله]] [[شیعه]]===
"مودت" از ماده "ودّ" (به ضمّ و فتح واو) به معنای [[دوست داشتن]] چیزی، همراه با تمنّی (آرزوی) تحقّق آن است<ref>ر.ک: مفردات راغب، ص۸۶۰. {{عربی|ودد: محبة الشئ و تمنی کونه و یستعمل فی کل واحد من المعنیین علی ان المتمنی یتضمن معنی الودة، لأن المتمنی هو تشهی حصول ما توده}}؛ تفسیر أبوالسعود، ج۱، ص۱۶۹.</ref>. [[مودّت]]، ضد [[عداوت]]، از [[یاران]] [[عقل]] و از جمله ارزش‌هاست: {{عربی|الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ}}<ref>المحاسن، ج۱، ص۱۹۷. {{عربی|عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} وَ عِنْدَهُ عِدَّةٌ مِنْ مَوَالِيهِ فَجَرَى ذِكْرُ الْعَقْلِ وَ الْجَهْلِ... وَ الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ}}.</ref> و در اصطلاح، محبتی است که در [[عواطف]]، گفتار و [[رفتار انسان]] تأثیرگذار است<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۱۰۲.</ref>.
*در [[شأن نزول]] [[آیه مودّت]] آمده است: "هنگامی که [[پیامبر]] وارد [[مدینه]] شد و پایه‌های [[اسلام]] محکم گردید، [[انصار]] گفتند: ما [[خدمت]] [[رسول خدا]]{{صل}} می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر [[مشکلات]] [[مالی]] پیدا شد، این [[اموال]] ما بی هیچ قید و شرط در [[اختیار]] تو قرار دارد. هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند، این [[آیه]] نازل شد {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. سپس [[پیامبر]] [[آیه]] را برای آنها خواند و فرمود: به [[نزدیکان]] من [[مودت]] داشته باشید. [[انصار]] از محضرش بیرون آمدند، ولی [[منافقان]] گفتند: این سخنی است که او بر [[خدا]] [[افترا]] بسته و هدفش این است که ما را پس از خود، در برابر خویشاوندانش [[خوار]] کند. سپس [[آیه]] ۲۴ [[سوره شوری]] نازل شد: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ}}"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} حِينَ قَدِمَ الْمَدِينَةَ وَ اسْتَحْكَمَ الْإِسْلَامَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ فِيمَا بَيْنَهُمْ يَأْتِي رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} فَنَقُولُ لَهُ تَعْرُوكَ أُمُورٌ فَهَذِهِ أَمْوَالُنَا فَاحْكُمْ فِيهَا غَيْرَ حَرِجٍ وَ لَا مَحْظُورٍ عَلَيْكَ فَأَتَوْهُ فِي ذَلِكَ فَنَزَلَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَقَرَأَهَا عَلَيْهِمْ فَقَالَ تَوَدُّونَ قَرَابَتِي مِنْ بَعْدِي فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ مُسَلِّمِينَ لِقَوْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ افْتَرَاهُ فِي مَجْلِسِهِ أَرَادَ بِذَلِكَ أَنْ يُذَلِّلَنَا لِقَرَابَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَنَزَلَتْ {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا}} فَأَرْسَلَ إِلَيْهِمْ فَتَلَاهَا عَلَيْهِمْ فَبَكَوْا وَ اشْتَدَّ عَلَيْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ}} الْآيَةَ فَأَرْسَلَ فِي أَثَرِهِمْ فَبَشَّرَهُمْ قَالَ {{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا}} وَ هُمُ الَّذِينَ سَلَّمُوا لِقَوْلِهِ...}}؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۴. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱۵، ص۵۰۵؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص۶۴۷.</ref>.
*مطابق [[شأن نزول]] یاد شده، [[آیات]] محل بحث در [[مدینه]] نازل شده و مقصود از [[قربی]]، [[خویشاوندان پیامبر]]{{صل}} نیاز است.
* [[ابن‌عباس]] [[روایت]] می‌کند: "هنگامی که [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ}} نازل شد، گفتند: یا [[رسول الله]] [[خویشاوندان]] شما که [[محبت]] آنها بر ما [[واجب]] شد، کیانند؟ فرمود: [[علی]] و [[فاطمه]] و دو فرزندشان. و سه بار این سخن را تکرار کرد"<ref>{{متن حدیث|لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قُلْتُ [قَالُوا] يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْنَا مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَا [وَ وُلْدُهَا] ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يَقُولُهَا}}؛ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص۳۸۹.</ref>.
*از [[امام باقر]]{{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} پرسیده شد. [[حضرت]] فرمودند: {{متن حدیث|هُمُ الْأَئِمَّةُ}}<ref>محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.
*در جایی دیگر از [[حضرت]] درباره این [[آیه]] از [[حضرت]] سؤال شد، [[حضرت]] فرمودند [[مودت]] به [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} واجبی از سوی [[خدا]] بر [[بندگان]] است<ref>نعمان بن محمد تمیمی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۶۸. {{متن حدیث|هِيَ فَرِيضَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ لِمُحَمَّدٍ{{صل}} فِي أَهْلِ بَيْتِهِ}}.</ref>.
* [[حضرت رضا]]{{ع}} در ضمن روایتی در مجلس [[مأمون]] و در حضور [[دانشمندان]] ویژگی‌های [[پیامبر]] و [[اهل بیت]]{{عم}} را بیان کردند و در ششمین خصوصیت با منحصر دانستن طلب [[مودت]] [[پیامبر]]{{صل}} برای [[اهل بیت]]{{عم}} فرمودند: "گفته خدای عزّوجلّ است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} این ویژگی ویژه [[پیامبر]]{{صل}} است، نه دیگر [[پیامبران]]{{عم}}. پس ویژگی [[خانواده]] اوست، نه دیگر [[مردم]]؛ زیرا [[خداوند]] از [[پیامبران]]، ضمن یاد آوری از [[نوح]]{{ع}} حکایت کرده است: {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} و از [[هود]]{{ع}} حکایت کرد و گفت:... {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} (امّا) به [[پیامبر]] خود ([[محمد]]{{صل}}) که فرمود: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} و [[خداوند]] [[دوستی]] ایشان را [[واجب]] نکرد مگر از آن رو که می‌دانست ایشان هرگز از [[دین]] سر نمی‌پیچند و هرگز به [[گمراهی]] باز نمی‌گردند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا السَّادِسَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَهَذِهِ خُصُوصِيَةٌ لِلنَّبِيِّ{{صل}} دُونَ الْأَنْبِيَاءِ وَ خُصُوصِيَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَيْرِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ حَكَى عَنِ الْأَنْبِيَاءِ فِي ذِكْرِ نُوحٍ{{ع}} {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} وَ حَكَى عَنْ هُودٍ{{ع}} قَالَ {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ{{صل}} {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}}}؛ ابومحمد حسن حرانی یا حلبی، تحف العقول، النص، ص۴۳۱.</ref>.
*علاوه بر [[روایات شیعه]]، [[روایات]] متعدد دیگری در کتاب‌های معتبر [[اهل سنت]] آمده است، که [[اعتقاد]] و [[باور]] [[شیعه]] را [[اثبات]] می‌کند برخی از مهمترین آنها عبارتاند از:
* [[بخاری]]، [[مسلم]]، [[ترمذی]] و [[آلوسی]] در زیر [[آیه مودّت]] چنین می‌نویسند: "از [[ابن عباس]] درباره این [[آیه]] پرسیدند. [[سعید بن جبیر]] با [[عجله]] گفت: منظور از [[قربی]]، [[آل محمد]]{{صل}} هستند"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قَالَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ قُرْبَى آلُ مُحَمَّدٍ {{صل}} }}؛ صحیح بخاری، ج۳، ص۵۰۲، کتاب تفسیر؛ مسند احمد، ج۱، ص۲۲۹؛ صحیح ترمذی، ج۵، ص۳۵۱، کتاب تفسیر؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۱۳، ص۳۱.</ref>.
* [[احمد بن حنبل]]، [[محبّ طبری]]، [[سخاوی]] و [[هیثمی]] به [[نقل]] از [[ابن عباس]] چنین آورده‌اند: "هنگامی که [[آیه مودّت]] نازل شد گفتند: ای [[رسول خدا]]! [[خویشاوندان]] تو که [[مودّت]] آنان [[واجب]] است چه کسانی هستند؟ [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: [[علی]]، [[فاطمه]] و دو [[فرزند فاطمه]]{{س}}"<ref>{{متن حدیث|قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا}}؛ مناقب علی بن ابی طالب{{ع}}، ح۲۶۳؛ محبّ طبری ذخائر العقبی، ۲۵ و سخاوی استجلاب ارتقاء الغرف، ۳۶؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۴۷، ح۲۶۴۱ و ج۱۱، ص۳۵۱، ح۱۲۲۵۹؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۷، ص۱۰۳؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج۹، ص۳۳۵؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۱؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۱۹۶.</ref>.
* [[ابن جریر طبری]] آورده است: "هنگامی که [[علی بن الحسین]]{{ع}} به [[اسارت]] وارد [[دمشق]] شد، در ورودی [[شهر]] مردی از [[شامیان]] برخاست و گفت: [[سپاس]] خدایی را که شما را کشت، ریشه شما را بر کند و دو شاخ [[فتنه]] را برید! [[امام علی بن الحسین]]{{ع}} به او فرمود: آیا [[قرآن]] خوانده‌ای؟ پاسخ داد: آری! فرمود: آیا "[[آل]] حم»" را خوانده‌ای؟ عرضه داشت: خوانده‌ام؛ ولی "[[آل]] حم" را نخوانده‌ام. [[حضرت]] فرمود: آیا این [[آیه]] را نخوانده‌ای که می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ}} بگو: من هیچ گونه [[اجر]] و پاداشی از شما بر این [[دعوت]] درخواست نمی‌کنم جز [[دوست داشتن]] نزدیکانم. گفت: به [[راستی]] شما همان "[[قربی]]" هستید؟! [[حضرت]] فرمود: آری!"<ref>{{متن حدیث|لَمَّا جِيءَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ رضی الله تعالی عنهما أَسِيراً فَأُقِيمَ عَلَى دَرَجِ دِمَشْقَ قَامَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي قَتَلَكُمْ وَ اسْتَأْصَلَكُمْ فقال له علی رضی الله تعالی أَ قَرَأْتَ الْقُرْآنَ قَالَ نَعَمْ قَالَ قَرَأْتَ آلَ حم قَالَ نَعَمْ قَالَ: ما قَرَأْتَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} قَالَ فإنکم لأنْتُمْ هُمْ قَالَ نَعَمْ}}؛ تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۶ و ۱۷. </ref>.
* [[زمخشری]] در [[تفسیر]] خود آورده است: "منظور از [[اهل]] [[قربی]]، در روایتی آمده است: آن گاه که این [[آیه]] نازل شد، گفته شد: ای [[رسول خدا]]! [[خویشان]] شما که [[مودت]] آنها بر ما لازم است چه کسانی هستند؟ [[حضرت]] فرمود: [[علی]]، [[فاطمه]]، و [[فرزندان]] آنها{{عم}}. روایتی که از [[علی]] [[نقل]] شده بیان‌گر همین معناست. آنجا که گوید: روزی به [[پیامبر]] شکوه کردم، که ای [[رسول خدا]]! [[مردم]] به من [[حسادت]] می‌کنند، [[پیامبر]] فرمود: آیا [[راضی]] و [[خشنود]] نیستی که چهارمین نفر از این چهار نفر باشی؟ نخستین کسی که وارد [[بهشت]] می‌شود، من، تو، [[حسن]]، [[حسین]]{{عم}}، [[همسران]] ما سمت راست و چپ ما هستند و [[فرزندان]] و [[ذریه]] ما پشت سر [[همسران]] ما وارد [[بهشت]] می‌شوند"<ref>{{عربی|و المراد في اهل القربى: رُوِيَ أَنَّهَا لَمَّا أُنْزِلَتْ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ وَجَبَتْ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا وَ يَدُلُّ عَلَيْهِ مَا رُوِيَ عَنْ عَلِيٍّ{{ع}} شَكَوْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} حَسَدَ النَّاسِ لِي فَقَالَ أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ رَابِعَ أَرْبَعَةِ أَوَّلِ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَنَا وَ أَنْتَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ أَزْوَاجُنَا عَنْ أَيْمَانِنَا وَ شَمَائِلِنَا وَ ذُرِّيَّاتُنَا خَلْفَ أَزْوَاجِنَا وَ عَنِ النَّبِيِّ{{صل}} حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۱۹: </ref>.
* [[فخر رازی]] در [[تفسیر]] خود آورده است: "من می‌گویم: [[خاندان]] [[محمّد]]{{صل}}، همان کسانی‌اند که همه کارهایشان با [[محمّد]]{{صل}} در [[ارتباط]] است. پس هر کس ارتباطش با آن [[حضرت]] کامل‌تر و بیشتر باشد، [[خاندان]] او به شمار میآید و بی‌تردید [[فاطمه]]، [[علی]]، [[حسن]] و [[حسین]] بیشترین و شدیدترین [[ارتباط]] را داشتند که بر همگان به صورت [[تواتر]] روشن است. پس آنها به طور مسلّم همان [[خاندان]] هستند. در ادامه می‌نویسد: [[مردم]] در معنای کلمه "[[آل]] = [[خاندان]]" [[اختلاف]] نظر دارند و گفته شده: منظور [[نزدیکان]] [[پیامبر]] هستند و برخی دیگر گفته‌اند: [[امّت]] [[پیامبر]] هستند. در صورتی که "[[آل]]" را بر [[نزدیکان]] معنا کنیم، آنان [[خاندان پیامبر]]{{صل}} خواهند بود و اگر به معنای [[امّت]] او بگیریم که [[دعوت]] او را پذیرفتند، باز هم آنان [[خاندان پیامبر]]{{صل}} خواهند بود. پس ثابت شد که در همه حالات، آنان [[خاندان پیامبر]]{{صل}} به شمار می‌آیند. اما آیا غیر آنان از [[خاندان]]، کسی دیگر نیز شامل کلمه "[[آل]]" می‌شود، در این باره [[اختلاف]] نظر وجود دارد. [[زمخشری]] [[نقل]] کرده است: هنگامی که این [[آیه]] بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نازل شد، پرسیدند: [[نزدیکان]] شما که [[مودّت]] آنان بر ما لازم شد، چه کسانی‌اند؟ فرمودند: [[علی]]، [[فاطمه]]، و دو [[فرزند]] آنها{{عم}}. پس روشن می‌شود که این چهار نفر [[نزدیکان]] پیامبراند و هر گاه این مطلب ثابت شد، آنها به این [[احترام]] و [[بزرگداشت]]، اختصاص پیدا می‌کنند. به [[راستی]] که [[دعا]] برای [[خاندان]]، [[مقام]] و مرتبه بزرگی را ثابت می‌نماید و به همین منظور این ادعا در انتهای تشهد [[نماز]] قرار گرفته که: خداوندا! بر [[محمّد]] و بر [[خاندان]] او [[درود]] بفرست و بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[رحمت]] قرار بده. این [[بزرگداشت]] درباره شخص دیگری جز [[خاندان پیامبر]]{{صل}} وارد نشده است"<ref>{{عربی|و أنا أقول: آل محمد هم الذین یؤول أمرهم إلیه فکل من کان أمرهم إلیه أشد و أکمل کانوا هم الآل، و لا شک أن فاطمة و علیا و الحسن و الحسین کان التعلق بینهم و بین رسول الله أشد التعلقات و هذا کالمعلوم بالنقل المتواتر فوجب أن یکونوا هم الآل، و أیضا اختلف الناس فی الآل فقیل هم الأقارب و قیل هم أمته، فإن حملناه علی القرابة فهم الآل، و إن حملناه علی الأمة الذین قبلوا دعوته فهم أیضا آل فثبت أن علی جمیع التقدیرات هم الآل،... و ادامه میدهد: و أما غیرهم فهل یدخلون تحت لفظ الآل؟ فمختلف فیه. و روی صاحب "الکشاف": أنه لما نزلت هذه الآیة قیل یا رسول الله من قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم؟ فقال علی و فاطمة و ابناهما، فثبت أن هؤلاء الأربعة أقارب النبی و إذا ثبت هذا وجب أن یکونوا مخصوصین بمزید التعظیم. أن الدعاء للآل منصب عظیم و لذلک جعل هذا الدعاء خاتمة التشهد فی الصلاة و هو قوله اللّهم صل علی محمد و علی آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد، و هذا التعظیم لم یوجد فی حق غیر الآل، فکل ذلک یدل علی أن حب آل محمد واجب}}؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷ ص۵۹۵: .</ref>.
* [[حاکم نیشابوری]] درباره اینکه مقصود از واژه [[قربی]]، [[آل محمد]]{{صل}} است، ادعای [[اجماع]] در [[اهل سنت]] را مطرح نموده و می‌نویسد: {{عربی| إنّما اتّفقا في تفسير هذه الآية على حديث عبدالملك بن ميسرة الزراد عن طاووس عن ابن عبّاس رضی الله عنهما- أنه في قربى آل محمد}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۸۲، ح.۳۶۵۹.</ref>.
* [[جارالله زمخشری]] ضمن [[تأیید]] اینکه [[قربی]] به معنای [[آل محمد]] است، [[حدیثی]] از [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "[[بهشت]] بر کسی که به [[اهل بیت]] و [[خاندان]] من [[ستم]] روا بدارد و من را درباره خاندانم بیازارد، [[حرام]] شده است و هر گاه شخصی احسانی به یکی از [[فرزندان عبدالمطلب]] نماید و کسی پاداشی به او ندهد، پس خودم در [[روز قیامت]] آن هنگام که من را [[ملاقات]] نماید، [[پاداش]] خواهم داد"<ref>{{متن حدیث|حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي وَ مَنِ اصْطَنَعَ صَنِيعَةً إِلَى أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَمْ يُجَازِهِ عَلَيْهَا فَأَنَا أُجَازِيهِ عَلَيْهَا غَداً إِذَا لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۱: .</ref>. سپس [[روایت]] دیگری از [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] از رود، [[شهید]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بخشوده شده [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[توبه کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، مؤمنی با [[ایمان کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[فرشته]] [[مرگ]] او را به [[بهشت]] نوید دهد، سپس دو [[فرشته]] [[مأمور]] سؤال [[برزخ]] به او نوید [[بهشت]] دهند. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، او را با [[احترام]] و [[شادی]] به سوی [[بهشت]] برند، آن سان که عروس به [[خانه]] داماد برده می‌شود. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[قبر]] او را [[زیارتگاه]] [[فرشتگان]] [[رحمت]] خود قرار میدهد. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[سنّت پیامبر]] و همه [[مسلمانان]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دشمنی]] و [[کینه]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، هیچ گاه بوی [[بهشت]] به مشام او نخواهد رسید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ آيِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ}}؛ رک: الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۱۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۳؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج۲۵، ص۶۵: </ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۵-۱۱۳.</ref>.
==[[آیۀ مودت]] و [[شأن نزول]]==
=== مودت در قرآن ===
* [[آیۀ مودت]] آیهای است که [[اجر]] [[رسالت پیامبر]] [[خدا]] {{صل}} را [[مودّت]] [[خویشاوندان]] آن [[حضرت]] بیان می‌کند: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>
{{اصلی|آیه مودت در قرآن}}
*دو [[شأن نزول]] برای [[آیه]] ذکر شده است:
ریشه مودت و مشتقات آن ۲۹ بار در [[قرآن]] به کار رفته است. یکی از [[اسمای حسنای الهی]] ودود است: {{متن قرآن|إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ}}<ref>«بی‌گمان پروردگار من بخشاینده‌ای دوستدار است» سوره هود، آیه ۹۰.</ref>، {{متن قرآن|وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ}}<ref>«و او آمرزگار دوستدار است» سوره بروج، آیه ۱۴.</ref>. ودود یا فعول به معنی مفعول است یعنی [[خداوند]] در دل‌های اولیای خویش محبوب است و یا فعول به معنی فاعل است، یعنی [[خدا]] [[بندگان]] [[صالح]] خویش را [[دوست]] دارد و از آنان [[راضی]] است<ref>مجمع البحرین، ج۳، ص۱۵۹.</ref>.
#[[شأن نزول]] اول می‌‌گوید: روزی [[مشرکان]] [[مکه]] در جایی گرد آمدند و گفتند: «آیا [[محمد]] در برابر آنچه آورده است، مزدی می‌خواهد؟» این [[آیه]] در پاسخ آنان فرود آمد و [[مردم]] را بر [[مودت]] [[پیامبر]] و [[خویشاوندان]] [[مأمور]] ساخت<ref>ر.ک: تفسیر آیة المودة، ص۲۵؛ روح المعانی، ج۲۵، ص۳۰؛ المیزان، ج۱۸، ص ۴۳.</ref>. براساس این [[شأن نزول]] [[آیه]] مکی است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۱.</ref>.
#[[شأن نزول]] دوم می‌‌گوید: چون [[پیامبر]]{{صل}} در [[مدینه]] [[حکومت اسلامی]] را بنیان گذاشت به دشواری‌های [[مالی]] دچار گشت. [[انصار]] نزد او آمدند و [[اموال]] خویش را به [[حضرت]] عرضه کردند. در این هنگام [[آیه]] نازل شد و [[پیامبر]]{{صل}} آن را بر [[انصار]] خواند و فرمود: «[[نزدیکان]] مرا پس از من [[دوست]] بدارید». [[انصار]] با [[شادی]] و [[رضایت]] از محضر [[پیامبر]]{{صل}} بیرون رفتند؛ اما [[منافقان]]، گفتند این سخن، افترائی است که [[محمد]] بر [[خدا]] بسته و می‌خواهد ما را از این پس ذلیل [[خویشان]] خود کند. آن گاه آیه نازل گشت<ref>مجمع البیان، ج۹، ص۲۹؛ تفسیر نمونه، ج۲۰، ص ۴۰۲. </ref>. بر این اساس [[آیه]] [[مدنی]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۱.</ref>.
==دلالت [[آیه]]==
در اصطلاح قرآن، دو نوع مودت داریم: یک مودت [[تکوینی]] و خدادادی و دیگری مودت [[تشریعی]]. مودت تکوینی دو مصداق دارد:
===نخست: دلالت بر [[وجوب مودت اهل بیت]]{{عم}}===
# خدا بین [[زن]] و شوهر مودت قرار داده است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.
*{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>.
# مودتی هم بین [[مؤمنان]] قرار داده است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا}}<ref>«به زودی (خداوند) بخشنده برای آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، (در دل‌ها) مهری خواهد نهاد» سوره مریم، آیه ۹۶.</ref>.
*این [[آیه]] نشان مىدهد که [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]]{{عم}} [[واجب]] بوده و [[خداوند متعال]] آن را [[اجر رسالت]] قرار داده است. اینکه [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]]{{عم}} به عنوان [[پاداش]] [[رسالت پیامبر]]{{صل}} قرار داده شده است، بدین معناست که [[محبت]] اهل [[بیت]]{{عم}} در اهمیت، [[شأن]] و [[منزلت]]، با اصل [[رسالت]] [[برابری]] مى‌کند؛ زیرا [[اجر]] عمل باید در [[ارزش]] با اصل عمل معادل باشد و گرنه اجری ناعادلانه خواهد بود و از ساحت [[خدای متعال]] به دور است که برای مهمترین رخداد هستی، یعنی [[رسالت پیامبر]] اعظم{{صل}} [[اجر]] و پاداشی ناعادلانه قرار دهد. اگر در دیگر [[آیات قرآن]] نیز به نظر دقت و [[تأمل]] بنگریم، درخواهیم یافت که منظور از این [[اجر]] چیست. [[خدای سبحان]] در [[آیه]] دیگری فرموده است: {{متن قرآن|قُلْ مَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بگو: من از شما [در برابر تبلیغ دین هیچ] پاداشى نمى‌‌خواهم، جز اینکه هر که بخواهد راهى به سوى پروردگارش بگیرد» سوره فرقان، آیه ۵۷.</ref>.
*این [[آیه]] تصریح مى‌کند: پاداشی که [[خداوند]] در مقابل [[رسالت]] پیامبرش{{صل}} [[واجب]] فرموده، چیزی نیست جز راهی به سوی [[پروردگار]]، و در [[آیه]] دیگری از [[قرآن کریم]] مى‌بینیم که [[قرآن]] نیز به "راه پروردگار" توصیف شده است: {{متن قرآن|إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا}}<ref>«بى‌تردید این [قرآن] مایه تذکر و پند است؛ پس هر کس بخواهد راهى به سوى پروردگارش [باتکیه‌براین‌قرآن] برگزیند» سوره مزمل، آیه ۱۹.</ref>.
*در نتیجه [[قرآن کریم]]، [[اهل بیت پیامبر]]{{عم}} را معادل [[قرآن]] قرار داده است و در واقع هر دو آنها "راهی به سوی [[پروردگار]] متعال" هستند؛ همانطور که [[رسول خدا]]{{صل}}، خود "راهی به سوی [[پروردگار]] متعال" است. [[خدای سبحان]] مى‌فرماید: {{متن قرآن|وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا}}<ref>«و [به خاطر آور] روزى را که ستم‌کار دست خود را [از شدّت حسرت] به دندان مى‌‌گزد و مى‌‌گوید: اى کاش با رسول [خدا] راهى برگزیده بودم! اى واى بر من، کاش فلان [شخص گمراه] را دوست خود انتخاب نکرده بودم! او مرا از یادآورى [حق] گمراه ساخت بعد از آنکه حق برای من آشکار شده بود. و شیطان همیشه انسان را در لحظه‌های نیاز تنها مى‌‌گذارد» سوره فرقان، آیه ۲۷-۲۹.</ref>.
*از نکات جالب توجه در این [[آیه]] این است که [[قرآن]]، [[دوستی]] و [[محبت]] را تعیین کننده راهی که [[انسان]] در [[حیات دنیوی]] خویش برمى‌گزیند، معرفی مى‌کند. این [[آیات]]، [[حسرت]] و [[پشیمانی]] [[ظالم]] را از اینکه راهش را از [[رسول خدا]] جدا کرده است، حکایت مى‌کند و از این کار او (همراه نشدن با [[رسول]]) اینگونه تعبیر مى‌کند که او، دیگری را به عنوان [[دوست]] خود [[انتخاب]] کرده است. بنابراین [[دوستی]] غیر [[رسول خدا]]{{صل}}، در اینجا به این معنا است که [[ظالم]]، راه دیگری غیر از [[راه خدا]] و [[رسول]] [[برگزیده]] است. در نتیجه [[آیه]] دالّ بر این است که [[دوستی]] و [[مودت]]، به معنای [[پیروی]] از راه و [[تبعیت]] و اقتداست، و [[حسرت]] و [[پشیمانی]] [[ظالم]] در [[روز قیامت]] به [[دلیل]] اینکه به کسی غیر از [[رسول]] [[اقتدا]] کرده و او را به عنوان [[دوست]] و راه زیستن خویش [[برگزیده]]، پایان ندارد.
*در هر صورت این [[آیات]]، جای هیچ [[شک]] و شبه‌های باقی نمى‌گذارد که منظور از [[دوست داشتن]] [[نزدیکان]] [[رسول خدا]]{{صل}}، [[انتخاب]] آنان به عنوان راهی به سوی خداست؛ یعنی [[انسان]]، به ایشان [[اقتدا]] کرده و قدم به قدم و بی هیچ [[انحرافی]] پشت سر آنها حرکت کند و آنان را به عنوان امامی [[مطاع]] (که [[شأن]] آنان در [[وجوب اطاعت]] و [[اقتدا]]، مانند خود [[رسول خدا]]{{صل}} است) برگزیند و در تمامی [[اوامر و نواهی]] از ایشان [[تبعیت]] کامل داشته باشد.
*یکی از آیاتی که به اهل [[تدبّر]] کمک مى‌کند که مقصود [[قرآن]] از "ذوی القربی" را بفهمند، آیهای است که در [[روز غدیر]]، درباره [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} نازل شد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ}}<ref>«اى پیامبر! آنچه از سوى پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر انجام ندهى پیام خدا را نرسانده‌اى، و خدا تو را از [آسیب و گزند] مردم نگه مى‌‌دارد» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>.
*طبق [[احادیث صحیح]] [[متواتر]]، این [[آیه]] در [[روز غدیر خم]] نازل شده و [[رسول خدا]]{{صل}} را امر مى‌کند که [[امامت]] [[حضرت علی]]{{ع}} را در حضور [[عامه]] [[مسلمانان]]، اعلام و [[ابلاغ]] نماید<ref>در ادامه درباره این آیه به تفصیل بیشتری سخن خواهیم گفت.</ref>. در این [[آیه]] [[خدای سبحان]]، [[ابلاغ]] [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} را مساوی با [[ابلاغ]] تمام [[رسالت الهی]] قرار داده است؛ چه اینکه [[آیه]] تأکید دارد که اگر [[رسول خدا]]{{صل}} [[امامت علی]]{{ع}} را [[تبلیغ]] نکند، [[رسالت]] [[خدای متعال]] را [[زمین]] نهاده است. چنانکه در آیۀ "مودت"{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> و آیۀ "سبیل"{{متن قرآن|وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا * لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا}}<ref> «و به خاطر آور روزى را که ستم‌کار دست خود را از شدّت حسرت به دندان مى‌‌گزد و مى‌‌گوید: اى کاش با رسول خدا راهى برگزیده بودم! اى واى بر من، کاش فلان شخص گمراه را دوست خود انتخاب نکرده بودم! او مرا از یادآورى حق گمراه ساخت بعد از آنکه حق برای من آشکار شده بود. و شیطان همیشه انسان را در لحظه‌های نیاز تنها مى‌‌گذارد» سوره فرقان، آیه ۲۷-۲۹.</ref>.
* [[دوستی]] [[اهل بیت]]{{عم}} [[اجر رسالت]] [[رسول خدا]]{{صل}} و معادل آن و نیز راه رسیدن به [[خدای متعال]]، قرار داده شده است. پس [[دوستی]] آنان و [[راه خدا]]، یکی است؛ چنانکه [[دوستی]] با غیر ایشان، روی گرداندن از [[راه خدا]] و [[رسول]] و موجب [[حسرت]] و [[تأسف]] [[ظالم]] در [[روز قیامت]] است؛ حسرتی که دیگر سودی به حالش نمى‌بخشد.
*همچنین بنا بر [[روایات]] صحیح و [[متواتر]] نزد [[مسلمانان]] و [[اجماع]] علمای [[اسلام]]، ذوی القربی =[[نزدیکان]] [[پیامبر]]{{صل}}] عبارتاند از: [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}}. [[علامه امینی]] در کتاب [[شریف]] [[الغدیر]] مى‌نویسد:[[احمد]] در المناقب و [[ابن منذر]] و [[ابن ابی حاتم]] و [[طبرانی]] و [[ابن مردویه]] و واحدی و [[ثعلبی]] و [[ابونعیم]] و [[بغوی]]، در کتاب تفسیرش، و [[ابن مغازلی]] در المناقب، همگی به اسناد خودشان از [[ابن عباس]] [[نقل]] کرده‌اند: وقتی این [[آیه]] نازل شد، به [[پیامبر]]] گفتند: ای [[رسول خدا]]! این نزدیکانی که [[دوست داشتن]] آنان بر ما [[واجب]] شده چه کسانی هستند؟ فرمود: [[علی]]، [[فاطمه]] و دو پسرشان<ref>برای تفصیل بیشتر ر.ک: الغدیر؛ ج۲، ص۳۰۶ و بعد از آن.</ref>.
*شایان ذکر است که [[اجر]] مذکور در [[آیه]]، مثل اجرهایی که [[مردم]] در مقابل خدمات به یکدیگر مى‌دهند، نیست؛ بلکه این [[اجر]] به معنای نتیجه و ثمره است؛ چه اینکه [[اجر]] [[کشاورزی]] که کشت مى‌کند و باغبانی که درخت مى‌کارد و آن را [[رشد]] مىدهد، همان میوه و محصولی است که از آن کشت به دست مى‌آورد؛ در واقع نتیجه مورد [[انتظار]] از هر کوشش و عملی، [[اجر]] واقعی انجامدهنده آن است. [[اجر]] مذکور در [[آیه]]، نیز به این معناست، چنانکه معنای [[سبیل]] (راه) هم بر این مفهوم دلالت مى‌کند. بنابراین مقصود از [[اجر رسالت]] در آیۀ "مودت"{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> این است: [[مؤمنان]]، [[دعوت]] [[رسول خدا]]{{صل}} را مبنی بر پیمودن [[راه خدا]] و [[ثبات]] قدم در آن، که فقط از رهگذر [[تبعیت]] و [[اطاعت از اهل بیت]]{{عم}} حاصل خواهد شد، [[اجابت]] کنند تا تلاش‌های [[رسول خدا]]{{صل}} ثمر دهد و به نتیجه برسد و [[عدل]]، در سراسر [[زمین]] برپا شده و [[هدایت الهی]] انتشار یابد، و وعده‌های [[خدای متعال]] محقق گردد؛ آنجا که فرمود: {{متن قرآن|وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‌اند وعده مىدهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد» سوره نور، آیه ۵۵.</ref>، {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ایمان مى‌‌آوردند و تقوا پیشه مى‌‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها مى‌‌گشودیم» سوره اعراف، آیه ۹۶.</ref>، {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ}}<ref>«او کسى است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همه آیین‌ها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند» سوره توبه، آیه ۳۳.</ref>.
*این وعده‌ها و پیامدها، همگی ثمرات و نتایج زحمات و کوشش‌های [[رسول خدا]]{{صل}} در [[زندگی دنیوی]] است؛ اما ثمره [[رسالت]] او در [[آخرت]]، اینگونه خواهد بود: {{متن قرآن|وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا ذَلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ عَلِيمًا}}<ref>«و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، [در روز رستاخیز،] همنشین کسانى از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده و اینان نیک رفیقانى هستند، این موهبتى از ناحیه خداست. و کافى است که او، [از حالِ بندگان، و نیات و اعمالشان] آگاه است» سوره نساء، آیه ۶۹-۷۰.</ref>.
*از آنجا که سود و [[منافع]] این [[اجر]]، به خود [[مؤمنان]] بازمى‌گردد، نه به شخص [[رسول اکرم]]{{صل}}، [[قرآن]] تأکید مى‌کند که این [[اجر]]، از نوع پاداش‌هایی نیست که [[مردم]] به آن خو گرفته‌اند و [[منفعت]] آن به خود اجیر بازمى‌گردد. [[پیامبر]]{{صل}} برای [[رسالت]] خویش چنین اجری نمى‌خواهد: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«بگو: در برابر این [رسالت و تبلیغ]، پاداشى از شما نمى‌‌طلبم، این [رسالت]، چیزى جز یک یادآورى براى جهانیان نیست» سوره انعام، آیه ۹۰.</ref>.
*همچنین [[خدای متعال]] برای [[تفسیر]] و توضیح این نوع [[اجر]] که [[رسول خدا]] از خواستن آن از [[مردم]] ابا کرده است، مى‌فرماید: {{متن قرآن|أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ}}<ref>«آیا تو از آنان پاداشى مى‌‌طلبى که در زیر بار گران آن قرار دارند؟!» سوره طور، آیه ۴۰.</ref>.
* [[منفعت]] این [[پاداش]] و [[اجر]] به خود [[مردم]] بازمى‌گردد که با پیمودن راه اهل [[بیت]] [[رسول خدا]] پس از [[رسول خدا]] [[سعادت دنیوی]] و [[اخروی]] خود را تضمین مى‌کنند<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|امامت در قرآن]]، ص ۸۷-۹۲</ref>.
==[[تفسیر]] [[آیۀ مودت]]==
اما [[مودت]] [[تشریعی]] این است که بر [[مؤمنان]] [[واجب]] نموده که نسبت به [[خویشان]] [[پیامبر اکرم]] [[محبت]] داشته باشند و این محبت و مودت را به عنوان اجر رسالت قرار داده است<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه مودت (مقاله)|مقاله «آیه مودت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>.
* [[مفسران]] تفسیرهای متفاوتی برای [[آیۀ مودت]] [[نقل]] کرده‌اند از جمله:
#معنای "{{متن قرآن|الْقُرْبَى}}" [[تقرب به خداوند]] است و "{{متن قرآن|الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}" به معنای [[مودت]] به [[خدا]] از راه [[تقرب]] به او و از گذر [[طاعت]] است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۲.</ref>. این [[تفسیر]] نادرست است؛ زیرا معنای [[آیه]] بنابر آن چنین می‌شود: "از شما می‌خواهم [[اطاعت خدا]] را [[دوست]] بدارید". در حالی که معنای درست این است: "از شما می‌خواهم [[خدا]] را [[اطاعت]] کنید نه اینکه تنها آن را [[دوست]] بدارید"؛ چون [[تقرب به خدا]] را حتی [[مشرکان]] [[دوست]] داشتند و بتان را به همین جهت می‌پرستیدند <ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۲.</ref>.
#واژۀ "{{متن قرآن|الْقُرْبَى}}" به معنای [[خویشاوندی]] است نه [[خویشاوندان]]<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص ۳۰؛ پیام قرآن، ج۹، ص۲۲۶.</ref>. [[قریش]]، [[پیامبر]]{{صل}} را [[تکذیب]] و با او [[دشمنی]] می‌کردند. از این رو، [[خداوند متعال]] [[دستور]] داد [[پیامبر]] {{صل}} از آنان بخواهد اگر [[ایمان]] نمی‌آورند، دست کم [[دشمنی]] نکنند؛ زیرا با [[پیامبر]] {{صل}} خویشاوندند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۲.</ref>.
#مراد از "{{متن قرآن|الْقُرْبَى}}" همان [[خویشاوندی]] است؛ اما خطاب [[آیه]] به [[قریش]] نیست؛ بلکه به [[انصار]] است؛ زیرا [[پیامبر]]{{صل}} از سوی [[مادر]] با آنان [[خویشاوند]] بود<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص ۳۰.</ref>. این برداشت نادرست است؛ زیرا [[محبت]] [[انصار]] به [[پیامبر]]{{صل}} چنان بود که نیازی به سفارش نداشت <ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۲ ـ۵۳.</ref>.
#خطاب [[آیه]] به [[قریش]] است و مراد از [[مودت به قربی]] [[مودت]] به سبب [[خویشاوندی]] است؛ اما [[مودت]] [[پیامبر]]{{صل}} به [[قریش]]، نه [[مودت]] [[قریش]] به [[پیامبر]]. معنای [[آیه]] در این صورت چنین می‌شود: "من در برابر کوششم، هیچ نمی‌خواهم؛ ولی [[محبت]] من به شما روا نمی‌دارد که در [[گمراهی]] رهایتان کنم"<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص۳۲.</ref>. اشکال این است که با حد و مرزی که [[خداوند]] برای [[دعوت]] و [[هدایت]] گذاشته، سازگار نیست<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۳.</ref>.
#مراد از "{{متن قرآن|الْقُرْبَى}}" [[خویشاوندان]] [[مردم]] است. بدین ترتیب معنای [[آیه]] چنین می‌شود: "هیچ مزدی از شما نمی‌خواهم جز آنکه با خویشانتان [[مهربانی]] کنید"<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص۳۲.</ref>. این [[تفسیر]] نیز نادرست است؛ زیرا در [[فرهنگ اسلامی]] [[محبت]] به [[نزدیکان]] به صورت مطلق [[پسندیده]] نیست<ref>سورۀ مجادله، آیۀ ۲۲.</ref>؛ بلکه تابع شرط‌هایی است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۳.</ref>.
#نظریۀ [[شیعه]] این است که مراد از "{{متن قرآن|الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}" [[دوستی]] با [[خویشاوندان]] ویژۀ [[پیامبر]] {{صل}} است. این [[خویشاوندان]] عبارتاند از همان [[عترت]] و [[اهل بیت]]<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۳.</ref>.
==اشکالات وارد بر [[تفسیر]] [[شیعه]] از [[آیه]]==
=== مراد از {{متن قرآن|الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}===
*برخی [[مخالفان]] بر [[تفسیر]] [[شیعه]] اشکالاتی وارد کرده‌اند از جمله:
درباره این که مقصود از {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} در [[آیه شریفه]] چیست، آراء و اقوال مختلفی مطرح شده است مانند: درخواست یاری و ترک [[دشمنی]] از [[قریش]]؛ درخواست یاری از [[انصار]]؛ [[تبلیغ]] و [[هدایت]] به مقتضای رابطه [[خویشاوندی]]؛ [[حسن معاشرت]] با [[خویشاوندان]] ([[صله ارحام]]) و [[مودت]] [[طاعات]] و [[تقرب به خداوند]]. اما معنای مورد تایید [[شیعه]] مودت [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است.
#برخی گفته اند: این [[تفسیر]] متهم ساختن [[پیامبر]]{{صل}} است به اینکه همانند دیگر [[مردم]] برای [[آینده]] [[خویشان]] و [[فرزندان]] خود [[نگرانی]] می‌کند و [[دین خدا]] را وسیلۀ معاش و ارتزاق آنان می‌سازد<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص۳۲.</ref>. این اشکال مردود است؛ زیرا سود پیوند [[مردم]] با [[عترت]]، به خود آنان می‌رسد نه به [[عترت]]. [[پیامبر]]{{صل}} در [[حقیقت]]، نگران [[مردم]] بوده است نه [[خاندان]] خویش<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۳.</ref>.
#برخی دیگر گفته‌اند: اگر مراد از [[قربی]] [[عترت پیامبر]]{{صل}} است با آیۀ {{متن قرآن|وَمَا تَسْأَلُهُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ}}<ref>«و تو از آنان برای این (رسالت خویش) پاداشی نمی‌خواهی» سوره یوسف، آیه ۱۰۴.</ref> ناسازگار است. بطلان این اشکال نیز روشن است؛ زیرا [[مودت]] [[اهل بیت]]{{ع}} بنابر نظریۀ [[شیعه]] از باب مجاز "[[اجر]]" خوانده می‌شود و در [[حقیقت]]، سودی که در این میان پدید میآید نصیب [[مردم]] می‌شود نه [[عترت]]. علاوه بر آنکه [[آیه]] [[مدنی]] است و [[مسلمانان]] [[مدینه]] هم به [[عصمت پیامبر]]{{صل}} [[معتقد]] بودند و چنین اتهام‌هایی را در [[حق]] [[پیامبر]]{{صل}} به هیچ وجه وارد نمی‌دانستند و اگر هم بتوان این [[اتهام]] را محتمل دانست، باید در بسیاری [[آیات]] دیگر نیز آن را ملحوظ داشت؛ همانند جایی که [[قرآن]] [[اطاعت]] مطلق از [[پیامبر]]{{صل}} را [[واجب]] می‌داند{{متن قرآن|قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ}}<ref>«بگو از خداوند و پیامبر فرمان برید و اگر پشت کردند (بدانند که) بی‌گمان خداوند کافران را دوست نمی‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۳۲.</ref>؛ {{متن قرآن|وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«و از خداوند و فرستاده (او) پیروی کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره آل عمران، آیه ۱۳۲.</ref>؛ {{متن قرآن|وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ}}<ref>«و از خداوند فرمانبرداری کنید و از پیامبر فرمان برید و (از بدی) بپرهیزید؛ بنابراین اگر رو بگردانید بدانید که تنها پیام‌رسانی روشن بر عهده فرستاده ماست» سوره مائده، آیه ۹۲.</ref> و همچنین است [[آیه]] [[خمس]]: {{متن قرآن|وَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ نِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ}}<ref>«و اگر رو بگردانند بدانید که خداوند سرور شماست؛ نیک است این یار و نیک است این یاور» سوره انفال، آیه ۴۰.</ref> و ازدواج‌های [[پیامبر]]{{صل}}<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۴.</ref>.
==آیه مودت در [[حدیث]]==
آیه {{متن قرآن|الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} خطاب به [[مؤمنان]] است؛ زیرا در ابتدای آیه فرموده است: {{متن قرآن|ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ}}<ref>«این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده میدهد» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>؛ سپس فرموده است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>.
* [[روایات]] فراوانی از طریق [[شیعه]] و [[سنی]] [[نقل]] شده‌اند که بر درستی نظریه [[شیعه]] [[گواهی]] می‌دهند، از جمله:
#پس از [[نزول]] [[آیۀ مودت]] از [[پیامبر]] {{صل}} پرسیدند: "یا [[رسول الله]]! [[خویشاوندان]] تو کیانند که [[مودت]] آنان بر ما [[واجب]] است؟ فرمود: [[علی]] و [[فاطمه]] و دو [[فرزند]] آنان" و این پاسخ را سه بار بر زبان آورد<ref>{{متن حدیث|لَمَّا نَزَلَتْ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً الْآيَةَ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أُمِرْنَا بِمَوَدَّتِهِمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَااحقاق الحق، ج۳، ص۲؛ ج ۱۴، ص ۱۰۶؛ تفسیر قرطبی، ج۸، ص۵۸۴۳؛ تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۱۰؛ الدرّ المنثور، ج ۶، ص ۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۲۳۰؛ فضائل الخمسة من الصحاح الستّه، ج ۱، ص۲۵۹}}</ref><ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>
#چون [[علی بن الحسین]]{{ع}} را به [[اسارت]] بر دروازه [[دمشق]] آوردند، مردی شامی گفت: "خدای را [[سپاس]] که شما را کشت و از ریشه برکند!. [[حضرت]] بدو فرمود: آیا [[قرآن]] خوانده‌ای؟ گفت: آری! فرمود: سوره‌های حامیم را خوانده‌ای؟ گفت: نه. فرمود: آیا این را خوانده‌ای که: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}؟ گفت: آیا شما همانانید که این [[آیه]] فرموده است؟ فرمود: آری"<ref>الدر المنثور، ج۶، ص ۷؛ تفسیر نمونه، ج۲۰، ص ۴۱۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۵۴.</ref>
==ثمرات [[مودت]] نسبت به [[خاندان پیامبر]]{{صل}}==
قول آخر طرفداران زیادی از [[اهل سنت]]<ref>دیوان الامام الشافعی، ص۵۶؛ بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۲۴۳؛ الکشاف، ج۴، ص۲۱۹ ـ ۲۲۱؛ مفاتیح الغیب، ج۲۸، ص۱۶۴- ۱۶۶؛ الصواعق المحرقة، ص۲۱۱- ۲۱۲؛ ینابیع المودة، ص۶و ... .</ref> و [[شیعه]]<ref>چنان که شیخ طوسی، پس از نقل آن گفته است: «این قول، مختار ما و اصحاب ماست»، التبیان، ج۹، ص۱۵۹.</ref> دارد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۹۹-۱۱۳؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۵۲ ـ ۵۴؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه مودت (مقاله)|مقاله «آیه مودت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>.
* [[مهرورزی]] نسبت به [[خاندان پیامبر]]{{صل}} و [[مودّت]] [[اهل بیت]]{{ع}} برای امّتی که چنین برخورد [[حق]] شنا‌‌سا‌‌‌نه‌ای نسبت به [[صاحب]] [[دعوت]] محمّدی دارند<ref>ر.ک: نفحات الأزهار، ج ۲۰ ص ۱۵۵.</ref>، ثمراتی دارد مانند:
#تشکّر از زحمات [[پیامبر]]{{صل}} در ادای [[رسالت الهی]] و [[هدایت مردم]] به [[دین خدا]]؛
== دلالت [[آیه]] ==
#عامل [[گرایش]] به [[خوبی‌ها]] و [[فضیلت‌ها]] از طریق الگوهای کمال است؛ [[اهل بیت]]، پیوسته به این [[آیه]] استناد می‌کردند تا [[امّت]] را نسبت به ادای [[حق]] آنان یادآوری کنند.
=== نخست: دلالت بر [[وجوب]] [[مودت اهل بیت]] {{عم}} ===
#[[پیامبر]]{{صل}} فرموده است: "فرزندان خود را با محبت خاندان من تربیت کنید"<ref>{{متن حدیث|أَدِّبُوا أَوْلَادَكُم عَلَى حُبِّي وَ حُبَّ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْقُرْآنِ}}؛ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۴۱۳؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۲۳، ص ۲۲۸.</ref>. این [[مودّت]]، مایۀ [[نجات]] [[انسان]] در [[آخرت]] و نشانۀ [[پاکی]] مولد و [[رحمت]] و [[لطف الهی]] به دوستداران این [[خاندان]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>.
این [[آیه]] نشان مىدهد [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[واجب]] بوده و [[خداوند متعال]] آن را اجر رسالت قرار داده است. اینکه [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]] {{عم}} به عنوان [[پاداش]] [[رسالت پیامبر]] {{صل}} قرار داده شده است، بدین معناست که [[محبت]] اهل بیت {{عم}} در اهمیت، [[شأن]] و [[منزلت]]، با اصل [[رسالت]] [[برابری]] مى‌کند؛ زیرا [[اجر]] عمل باید در [[ارزش]] با اصل عمل معادل باشد و گرنه اجری ناعادلانه خواهد بود و از ساحت [[خدای متعال]] به دور است که برای مهمترین رخداد هستی، یعنی [[رسالت پیامبر]] اعظم {{صل}} [[اجر]] و پاداشی ناعادلانه قرار دهد.
==نتیجه گیری==
*در نتیجه بزرگترین ابراز [[مودّت]] نسبت به این [[خاندان]]، [[پذیرش رهبری]] و [[امامت]] آنان و مقدم داشتن ایشان بر دیگران و [[حجّت]] شمردن [[قول و فعل]] آنان است و وقتی [[مودّت]]، [[واجب]] [[الهی]] باشد، [[اطاعت]] نیز [[تکلیف الهی]] است و [[شایستگی]] و [[برتری]] همه جانبۀ آنان معیار [[لزوم]] این [[اطاعت]] است.
=== دوم: دلالت بر [[وجوب اطاعت اهل بیت]] {{عم}} ===
*پس [[آیۀ مودت]]، از پشتوانه‌ها و [[دلایل امامت]] [[ائمه]]{{ع}} محسوب می‌شود، چون [[مودّت]]، تنها [[محبت]] [[قلبی]] نیست، بلکه [[فرمانبرداری]] محبّانه و [[اطاعت]] مطلق از [[مقام ولایت]] آنان است و تنها امر تشریفاتی و [[اخلاقی]] نیست، بلکه فریضۀ [[الهی]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>.
مقصود [[آیه]]، تنها مجرد [[محبت]] و مودت نیست؛ بلکه [[خداوند متعال]] به مودتی امر نموده که دنبال آن [[انقیاد]] و [[اطاعت]] و [[فرمانبرداری]] باشد و این مطلب را از چند طریق می‌توان [[اثبات]] نمود:
#از طریق لفظ «مودت»؛ زیرا مطابق رأی برخی از متخصصین لغت، مودت عبارت است از محبتی که همراه با اطاعت باشد.
#از طریق مراجعه به [[آیات]] دیگر؛ زیرا خداوند متعال می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ}}<ref>«بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره آل عمران، آیه ۳۱.</ref>.
مقصود از متابعت در این آیه، همان اطاعت و [[فرمانبرداری]] است؛ زیرا [[خداوند]] در جایی دیگر می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي}}<ref>«و پروردگار شما (خداوند) بخشنده است پس، از من پیروی و از دستور من فرمانبرداری کنید» سوره طه، آیه ۹۰.</ref>. در این آیه، اطاعت عطف [[تفسیری]] بر متابعت شده است<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱]]، ص ۲۶۲.</ref>.
به عبارتی دیگر: مهمترین الزامی که [[مودت]] [[ذوی‌القربی]] برای [[مردم]] دارد، [[اطاعت]] از آنان است؛ زیرا [[مودّت]]، واسطه‌ای میان [[معرفت]] و [[اطاعت]] است. نمی‌توان ادعای [[مودت]] [[قربی]] را داشت و از آنها [[تبعیت]] نکرد و یا با آنها درگیر شد. بر این پایه، وجود [[مبارک]] [[رسول خدا]] {{صل}} اجر رسالت خویش را به [[دستور خداوند]]، [[مودّت]] به [[قربی]] قرار داد:{{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۱۰۳-۱۰۴.</ref>.
=== سوم: دلالت بر [[افضلیت اهل بیت]] {{عم}} ===
از آیه مورد بحث استفاده می‌شود که [[اهل بیت]] [[عصمت]] و طهارت{{عم}} کسانی هستند که محبتشان به طور مطلق [[واجب]] است و هر کس که چنین باشد، محبوب‌ترین افراد نزد خداوند و [[رسول]] خواهد بود و در نتیجه، او [[افضل افراد امت]] است<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)| دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱]]، ص ۲۶۳.</ref>.
=== چهارم: دلالت بر [[عصمت اهل بیت]] {{عم}} ===
به حکم عقل، وجوب محبت مطلق، مستلزم [[افضلیت]] و افضلیت نیز مستلزم [[وجوب اطاعت]] است و وجوب اطاعت مطلق نیز دلیل بر [[عصمت]] خواهد بود<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]] ص ۱۵۳؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)| دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱]]، ص ۲۶۴.</ref>.
دلالت وجوب اطاعت مطلق بر عصمت بسیار روشن است، به طوری که فخررازی نیز بدان تصریح و برای [[اثبات]] آن [[استدلال]] می‌کند. وی در [[تفسیر آیه]] شریف {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> می‌نویسد: «همانا [[خدای تعالی]] در این [[آیه]] به طور جزمی به [[اطاعت از اولوالامر]] دستور داده است و هر آن کس که [[خداوند]] به صورت جزمی و [[قطعی]] به اطاعات از او [[فرمان]] دهد، ناگزیر باید از [[خطا]] [[معصوم]] باشد و اگر از خطا معصوم نباشد - بر فرض اقدامش به خطا ۔ خداوند به متابعت از او امر کرده است که خود دستور دادن به انجام خطاست، در حالی که خطا از آن جهت که خطاست مورد [[نهی]] قرار گرفته است. پس این به [[اجتماع]] [[امر و نهی]] در فعل واحد و به اعتبار واحد منجر می‌شود که محال است. پس ثابت شد خدای تعالی به صورت صورت جزمی به [[اطاعت]] از [[اولو الامر]] دستور داده است و ثابت شد که هر آن کس که خداوند به صورت جزمی به اطاعت از او فرمان دهد، لزوماً باید [[معصوم از خطا]] باشد، پس به [[یقین]] ثابت شد که [[اولواالامر]] مذکور در این آیه ناگزیر باید معصوم باشند»<ref>{{عربی|إن الله تعالى أمر بطاعة أولى الأمر على سبيل الجزم في هذه الآية، و من أمر الله بطاعته على سبيل الجزم والقطع، لابد و أن يكون معصوما عن الخطأ، إذ لو لم يكن معصوماً عن الخطأ، كان بتقدير إقدامه على الخطأ، يكون قد أمر الله بمتابعته، فيكون ذلك أمرا بفعل ذلك الخطأ، والخطأ لكونه خطأ منهي عنه، فهذا يفضي إلى اجتماع الأمر والنهي في الفعل الواحد بالإعتبار الواحد، و أنه محال. فثبت أن الله تعالى أمر بطاعة أولى الأمر على سبيل الجزم، وثبت أن كل من أمر الله بطاعته على سبيل الجزم وجب أن يكون معصوما عن الخطأ، فثبت قطعا أن أولى الأمر المذكور في هذه الآية لابد و أن يكون معصوما}}.تفسیر الرازی، ج۱۰، ص۱۴۴.</ref>. براساس این آیه، [[حضرت امیرالمؤمنین]] و سایر [[امامان]] {{عم}}، [[امام]] و خلفای بلافصل پس از [[رسول خدا]] {{صل}} هستند و به قطع و یقین معصوم‌اند.
'''دیدگاه عالمان امامیه'''
برخی از عالمان شیعه نیز در ذیل [[آیه مودّت]] به همین مطلب اشاره کرده و امر [[محبت]] مطلق را به اطاعت مطلق و آن را نیز به [[عصمت]] گره زده‌اند که در زمره این بزرگان مرحوم بیاضی عاملی است. وی می‌نویسد: <ref>{{عربی|جعل الله أجر رسالة نبيه في مودة أهله في قوله تعالى: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. قالوا: المراد القربى في الطاعات، أي: في [[طاعة]] [[أهل]] القربى. قلنا: الأصل عدم الإضمار، و لو [[سلم]] فلا يتصور إطلاق الأمر بمودتهم إلا مع عصمتهم. قالوا: المخاطب بذلك الكفار، يعني: راقبوا نسبي بكم، يعني القرشية. قلنا: الكفار لا تعتقد للنبي أجرا حتى تخاطب بذلك. على أن الأخبار المتفق عليها تنافي الوجهين}}. الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، ج۱، ص۱۸۸ - ۱۸۹.</ref>؛ [[خداوند]] اجر رسالت پیامبرش را در [[مودّت]] به [[اهل]] او قرار داده است، همان طور که در این [[آیه]] آمده است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}.
گفته‌اند مراد خداوند از این آیه، [[نزدیکان]] در [[اطاعت]] است؛ یعنی در [[پیروی]] از اهل [[قربی]]. می‌گوییم: چنانچه بپذیریم دستور مطلق [[مودت]] به ایشان جز با [[عصمت]] آنان قابل تصور نیست، اصل عدم تقدیر است. گفته‌اند: آیه خطاب به [[کفار]] است؛ یعنی مراقب [[خویشان]] من در میان خود باشید، یعنی [[قریش]]! می‌گوییم: کفار برای [[پیامبر]] اجری قائل نیستند تا به آنان خطاب شود. [[اخبار]] مورد اتفاق نیز با این دو وجه منافات دارد.
مرحوم شبّر نیز چنین [[استدلال]] می‌کند: [[وجوب]] مودت مستلزم وجوب إطاعت است؛ چراکه مودّت همواره با وجود عصمت واجب می‌شود و با وقوع [[خطا]] از آنان، ترک مودت ایشان نیز [[واجب]] می‌گردد؛ همان طور که [[خدای تعالی]] می‌فرماید: {{متن قرآن|لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ}}<ref>«گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref> و غیر [[اهل‌بیت]] {{عم}} به اتفاق غیرمعصومند؛ از این‌رو علی و فرزندانش [[امام]] خواهند بود<ref>{{عربی|وجوب المودة يستلزم وجوب الإطاعة، لأن المودة إنما تجب مع العصمة، إذ مع وقوع الخطأ منهم يجب ترك مودتهم، كما قال تعالى: {{متن قرآن|لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ}} «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند»سوره مجادله، آیه ۲۲ و غيرهم {{عم}} ليس بمفهوم اتفاقا، فعلي و ولداه الأئمة}} حقّ الیقین فی معرفه أصول الدین، ص۱۹۹.</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]]، ص ۱۵۳.</ref>
== ثمرات [[مودت]] نسبت به [[خاندان پیامبر]] {{صل}} ==
[[مهرورزی]] نسبت به [[خاندان پیامبر]] {{صل}} و [[مودّت]] [[اهل بیت]] {{ع}} برای امّتی که چنین برخورد [[حق]] شنا‌‌سا‌‌‌نه‌ای نسبت به [[صاحب]] [[دعوت]] محمّدی دارند<ref>ر.ک: نفحات الأزهار، ج ۲۰ ص ۱۵۵.</ref>، ثمراتی دارد مانند:
# تشکّر از زحمات [[پیامبر]] {{صل}} در ادای [[رسالت الهی]] و [[هدایت مردم]] به [[دین خدا]]؛
# عامل [[گرایش]] به خوبی‌ها و [[فضیلت‌ها]] از طریق الگوهای کمال است؛ [[اهل بیت]]، پیوسته به این [[آیه]] استناد می‌کردند تا [[امّت]] را نسبت به ادای [[حق]] آنان یادآوری کنند.
# [[پیامبر]] {{صل}} فرموده است: "فرزندان خود را با محبت خاندان من تربیت کنید"<ref>{{متن حدیث|أَدِّبُوا أَوْلَادَكُم عَلَى حُبِّي وَ حُبَّ أَهْلِ بَيْتِي وَ الْقُرْآنِ}}؛ ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۴۱۳؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۲۳، ص ۲۲۸.</ref>. این [[مودّت]]، مایۀ [[نجات]] [[انسان]] در [[آخرت]] و نشانۀ [[پاکی]] مولد و [[رحمت]] و [[لطف الهی]] به دوستداران این [[خاندان]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>.
== نتیجه گیری ==
در نتیجه بزرگترین ابراز [[مودّت]] نسبت به این [[خاندان]]، [[پذیرش رهبری]] و [[امامت]] آنان و مقدم داشتن ایشان بر دیگران و [[حجّت]] شمردن قول و فعل آنان است و وقتی [[مودّت]]، [[واجب]] [[الهی]] باشد، [[اطاعت]] نیز تکلیف الهی است و شایستگی و [[برتری]] همه جانبۀ آنان معیار [[لزوم]] این [[اطاعت]] است.
پس [[آیۀ مودت]]، از پشتوانه‌ها و [[دلایل امامت]] [[ائمه]] {{ع}} محسوب می‌شود، چون [[مودّت]]، تنها [[محبت]] [[قلبی]] نیست، بلکه [[فرمانبرداری]] محبّانه و [[اطاعت]] مطلق از [[مقام ولایت]] آنان است و تنها امر تشریفاتی و [[اخلاقی]] نیست، بلکه فریضۀ [[الهی]] است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸.</ref>.
== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۱۰۶:
خط ۹۹:
* [[عشق]]
* [[عشق]]
{{پایان مدخل وابسته}}
{{پایان مدخل وابسته}}
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسش‌های وابسته}}
# [[شأن نزول آیه مودت چیست؟ (پرسش)]]
# [[مودت به چه معناست و چه تفاوتی با محبت دارد؟ (پرسش)]]
# [[مودّت ذوی‌القربی چه الزاماتی برای مردم دارد؟ (پرسش)]]
# [[ذوی‌القربی چه کسانی هستند؟ (پرسش)]]
# [[تفسیر آیه مودت چیست؟ (پرسش)]]
# [[فواید مودت به اهل بیت چیست؟ (پرسش)]]
# [[مراد از واژه مودت در آیه مودت چیست؟ (پرسش)]]
# [[آیه مودت چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)]]
# [[آیا معنای المودة فی القربی در آیه مودت درخواست یاری و ترک دشمنی از قریش است؟ (پرسش)]]
# [[آیا معنای المودة فی القربی در آیه مودت درخواست یاری از انصار است؟ (پرسش)]]
# [[آیا معنای المودة فی القربی در آیه مودت تبلیغ و هدایت بخاطر رابطه خویشاوندی است؟ (پرسش)]]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:136871.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|'''ولایت و امامت در قرآن''']]
# [[پرونده:IM010404.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱''']]
شأن نزول دوم می‌‌گوید: طبرسی در شأن نزول این آیه نقل می‌کند: هنگامی که پیامبر وارد مدینه شد و پایه‌های اسلام محکم گردید، انصار گفتند ما خدمت رسول خدا می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر مشکلاتمالی پیدا شد این اموال ما بدون هیچ‌گونه قید و شرط در اختیار تو قرار دارد، هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ نازل شد و پیامبر (ص) بر آنها تلاوت کرد. سپس فرمود نزدیکان مرا بعد از من دوست دارید. آنها با خوشحالی و رضا و تسلیم از محضرش بیرون آمدند، اما منافقان گفتند: این سخنی است که او بر خداافترا بسته و هدفش این است که ما را بعد از خود در برابر خویشاوندانش ذلیل کند، این بود که آیه بعد نازل شد: ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا﴾[۵] و به آنها پاسخ گفت. پس از نزول آیه، پیامبر (ص) به سراغ آنان فرستاد و آیه را بر آنها تلاوت کرد. آنگاه گروهی پشیمان شده و گریه کردند و سخت ناراحت گشتند و آیه سوم نازل گردید: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾[۶]؛ پیامبر بار دیگر، به سراغ آنها فرستاد و آنها را بشارت داد که توبه خالصانه آنان مقبول درگاه خداست[۷].[۸]
"مودت" از ماده "ودّ" (به ضمّ و فتح واو) به معنای دوست داشتن چیزی، همراه با تمنّی (آرزوی) تحقّق آن است[۹]. مودّت، ضد عداوت، از یارانعقل و از جمله ارزش‌هاست: الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ[۱۰] و در اصطلاح، محبتی است که در عواطف، گفتار و رفتار انسان تأثیرگذار است[۱۱].
ریشه مودت و مشتقات آن ۲۹ بار در قرآن به کار رفته است. یکی از اسمای حسنای الهی ودود است: ﴿إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ﴾[۱۲]، ﴿وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ﴾[۱۳]. ودود یا فعول به معنی مفعول است یعنی خداوند در دل‌های اولیای خویش محبوب است و یا فعول به معنی فاعل است، یعنی خدابندگانصالح خویش را دوست دارد و از آنان راضی است[۱۴].
در اصطلاح قرآن، دو نوع مودت داریم: یک مودت تکوینی و خدادادی و دیگری مودت تشریعی. مودت تکوینی دو مصداق دارد:
خدا بین زن و شوهر مودت قرار داده است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾[۱۵].
مودتی هم بین مؤمنان قرار داده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا﴾[۱۶].
از طریق لفظ «مودت»؛ زیرا مطابق رأی برخی از متخصصین لغت، مودت عبارت است از محبتی که همراه با اطاعت باشد.
از طریق مراجعه به آیات دیگر؛ زیرا خداوند متعال می‌فرماید: ﴿قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ﴾[۲۳].
مقصود از متابعت در این آیه، همان اطاعت و فرمانبرداری است؛ زیرا خداوند در جایی دیگر می‌فرماید: ﴿وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي﴾[۲۴]. در این آیه، اطاعت عطف تفسیری بر متابعت شده است[۲۵].
به عبارتی دیگر: مهمترین الزامی که مودتذویالقربی برای مردم دارد، اطاعت از آنان است؛ زیرا مودّت، واسطه‌ای میان معرفت و اطاعت است. نمی‌توان ادعای مودتقربی را داشت و از آنها تبعیت نکرد و یا با آنها درگیر شد. بر این پایه، وجود مبارکرسول خدا (ص) اجر رسالت خویش را به دستور خداوند، مودّت به قربی قرار داد:﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾[۲۶].
از آیه مورد بحث استفاده می‌شود که اهل بیتعصمت و طهارت(ع) کسانی هستند که محبتشان به طور مطلق واجب است و هر کس که چنین باشد، محبوب‌ترین افراد نزد خداوند و رسول خواهد بود و در نتیجه، او افضل افراد امت است[۲۷].
به حکم عقل، وجوب محبت مطلق، مستلزم افضلیت و افضلیت نیز مستلزم وجوب اطاعت است و وجوب اطاعت مطلق نیز دلیل بر عصمت خواهد بود[۲۸].
دلالت وجوب اطاعت مطلق بر عصمت بسیار روشن است، به طوری که فخررازی نیز بدان تصریح و برای اثبات آن استدلال می‌کند. وی در تفسیر آیه شریف ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۲۹] می‌نویسد: «همانا خدای تعالی در این آیه به طور جزمی به اطاعت از اولوالامر دستور داده است و هر آن کس که خداوند به صورت جزمی و قطعی به اطاعات از او فرمان دهد، ناگزیر باید از خطامعصوم باشد و اگر از خطا معصوم نباشد - بر فرض اقدامش به خطا ۔ خداوند به متابعت از او امر کرده است که خود دستور دادن به انجام خطاست، در حالی که خطا از آن جهت که خطاست مورد نهی قرار گرفته است. پس این به اجتماعامر و نهی در فعل واحد و به اعتبار واحد منجر می‌شود که محال است. پس ثابت شد خدای تعالی به صورت صورت جزمی به اطاعت از اولو الامر دستور داده است و ثابت شد که هر آن کس که خداوند به صورت جزمی به اطاعت از او فرمان دهد، لزوماً باید معصوم از خطا باشد، پس به یقین ثابت شد که اولواالامر مذکور در این آیه ناگزیر باید معصوم باشند»[۳۰]. براساس این آیه، حضرت امیرالمؤمنین و سایر امامان (ع)، امام و خلفای بلافصل پس از رسول خدا (ص) هستند و به قطع و یقین معصوم‌اند.
دیدگاه عالمان امامیه
برخی از عالمان شیعه نیز در ذیل آیه مودّت به همین مطلب اشاره کرده و امر محبت مطلق را به اطاعت مطلق و آن را نیز به عصمت گره زده‌اند که در زمره این بزرگان مرحوم بیاضی عاملی است. وی می‌نویسد: [۳۱]؛ خداوند اجر رسالت پیامبرش را در مودّت به اهل او قرار داده است، همان طور که در این آیه آمده است: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾.
گفته‌اند مراد خداوند از این آیه، نزدیکان در اطاعت است؛ یعنی در پیروی از اهل قربی. می‌گوییم: چنانچه بپذیریم دستور مطلق مودت به ایشان جز با عصمت آنان قابل تصور نیست، اصل عدم تقدیر است. گفته‌اند: آیه خطاب به کفار است؛ یعنی مراقب خویشان من در میان خود باشید، یعنی قریش! می‌گوییم: کفار برای پیامبر اجری قائل نیستند تا به آنان خطاب شود. اخبار مورد اتفاق نیز با این دو وجه منافات دارد.
مرحوم شبّر نیز چنین استدلال می‌کند: وجوب مودت مستلزم وجوب إطاعت است؛ چراکه مودّت همواره با وجود عصمت واجب می‌شود و با وقوع خطا از آنان، ترک مودت ایشان نیز واجب می‌گردد؛ همان طور که خدای تعالی می‌فرماید: ﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ﴾[۳۲] و غیر اهل‌بیت (ع) به اتفاق غیرمعصومند؛ از این‌رو علی و فرزندانش امام خواهند بود[۳۳].[۳۴]
↑ «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑«این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده میدهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑ر.ک: مفردات راغب، ص۸۶۰. ودد: محبة الشئ و تمنی کونه و یستعمل فی کل واحد من المعنیین علی ان المتمنی یتضمن معنی الودة، لأن المتمنی هو تشهی حصول ما توده؛ تفسیر أبوالسعود، ج۱، ص۱۶۹.
↑«و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.
↑«به زودی (خداوند) بخشنده برای آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، (در دل‌ها) مهری خواهد نهاد» سوره مریم، آیه ۹۶.
↑«این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده میدهد» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑دیوان الامام الشافعی، ص۵۶؛ بحوث فی الملل و النحل، ج۳، ص۲۴۳؛ الکشاف، ج۴، ص۲۱۹ ـ ۲۲۱؛ مفاتیح الغیب، ج۲۸، ص۱۶۴- ۱۶۶؛ الصواعق المحرقة، ص۲۱۱- ۲۱۲؛ ینابیع المودة، ص۶و ... .
↑چنان که شیخ طوسی، پس از نقل آن گفته است: «این قول، مختار ما و اصحاب ماست»، التبیان، ج۹، ص۱۵۹.
↑«بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره آل عمران، آیه ۳۱.
↑«و پروردگار شما (خداوند) بخشنده است پس، از من پیروی و از دستور من فرمانبرداری کنید» سوره طه، آیه ۹۰.
↑«از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑إن الله تعالى أمر بطاعة أولى الأمر على سبيل الجزم في هذه الآية، و من أمر الله بطاعته على سبيل الجزم والقطع، لابد و أن يكون معصوما عن الخطأ، إذ لو لم يكن معصوماً عن الخطأ، كان بتقدير إقدامه على الخطأ، يكون قد أمر الله بمتابعته، فيكون ذلك أمرا بفعل ذلك الخطأ، والخطأ لكونه خطأ منهي عنه، فهذا يفضي إلى اجتماع الأمر والنهي في الفعل الواحد بالإعتبار الواحد، و أنه محال. فثبت أن الله تعالى أمر بطاعة أولى الأمر على سبيل الجزم، وثبت أن كل من أمر الله بطاعته على سبيل الجزم وجب أن يكون معصوما عن الخطأ، فثبت قطعا أن أولى الأمر المذكور في هذه الآية لابد و أن يكون معصوما.تفسیر الرازی، ج۱۰، ص۱۴۴.
↑جعل الله أجر رسالة نبيه في مودة أهله في قوله تعالى: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾. قالوا: المراد القربى في الطاعات، أي: في طاعةأهل القربى. قلنا: الأصل عدم الإضمار، و لو سلم فلا يتصور إطلاق الأمر بمودتهم إلا مع عصمتهم. قالوا: المخاطب بذلك الكفار، يعني: راقبوا نسبي بكم، يعني القرشية. قلنا: الكفار لا تعتقد للنبي أجرا حتى تخاطب بذلك. على أن الأخبار المتفق عليها تنافي الوجهين. الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، ج۱، ص۱۸۸ - ۱۸۹.
↑«گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند» سوره مجادله، آیه ۲۲.
↑وجوب المودة يستلزم وجوب الإطاعة، لأن المودة إنما تجب مع العصمة، إذ مع وقوع الخطأ منهم يجب ترك مودتهم، كما قال تعالى: ﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ﴾ «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند»سوره مجادله، آیه ۲۲ و غيرهم (ع) ليس بمفهوم اتفاقا، فعلي و ولداه الأئمة حقّ الیقین فی معرفه أصول الدین، ص۱۹۹.
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیات امامت امام علی است. آیه مودت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیه مودت در تفسیر و علوم قرآنی - آیه مودت در حدیث - آیه مودت در کلام اسلامی - آیه مودت در معارف و سیره فاطمی - پرسش مرتبط ندارد
