زمان و مکان قتل نفس زکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۰۰

یکی از پنج نشانه حتمی ظهور، قتل نفس زکیه است. وی در جهت انجام مأموریتی که از سوی حضرت مهدی(ع) به ایشان واگذار شده در بین رکن یمانی و مقام حضرت ابراهیم در کعبه مظلومانه کشته می‌شود. در برخی روایات فاصله زمانی این حادثه با ظهور را پانزده شب بیان نموده‌اند یعنی پانزده شب بعد از این حادثه قیام آغاز می‌شود.

مقدمه

از جمله علائم حتمی ظهور قتل نفس زکیه است.^[۱] در مورد اینکه نفس زکیه کیست و به چه کسی اطلاق می‌شود نظرات مختلفی بیان شده است:^[۲] مانند اینکه نفس زکیه همان محمد بن عبدالله محض ملقب به نفس زکیه است که در زمان بنی العباس به قتل رسید.^[۳] و یا نفس زکیه فردی است که قبل از ظهور امام زمان(ع) قیام می‌کند و در کنار کعبه ما بین رکن و مقام کشته می‌شود و از اولاد امام حسن مجتبی (ع) است.^[۴] و یا گفته شده حسینی نسب است.^[۵] و یا اینکه نفس زکیه مجاهدی است از زمره بسترسازان ظهور که رهبری عده‌ای از عاشقان امام مهدی (ع) را بر عهده دارد و در راه حضرت در میان هفتاد تن از علمای زمانه در منطقه‌ای پشت شهر کوفه یعنی نجف اشرف، به شهادت می‌رسد.^[۶] نظر چهارم این است که نفس زکیه شخصی است به نام محمد بن الحسن که میان رکن کعبه و مقام ابراهیم کشته خواهد شد. از فحوای این نظریه چنین استنباط می‌شود که نفس زکیه در واقع همان سید حسنی است.^[۷] و نیز گفته‌اند نفس زکیه سیدی والا تبار و حسینی‌نسب است و هموست که مظلومانه در ۲۵ ذی الحجه سر مبارکش در حرم امن الهی مکه مکرمه از تن جدا می‌شود.^[۸] اما بر اساس روایات و نظر مشهور نفس زکیه بیشتر به مورد دوم اطلاق می‌شود که در زمان خود حضرت ما بین رکن و مقام او را به قتل می‌رسانند. نفس زکیه سفیری از سوی حضرت مهدی‌(ع) است که مردمان مکه را به ایشان دعوت می‌کند.^[۹].

مکان کشته شدن نفس زکیه

بر این اساس برخی از روایات اشاره به مکان و زمان کشته شدن نفس زکیه کرده‌اند. اما در مورد مکان دو دسته روایت داریم، برخی از آنها محل کشته شدن نفس زکیه را مکه می‌دانند و برخی از آنها ما بین رکن و مقام^[۱۰] و البته این دو تعارضی با همدیگر ندارند چرا که روایات دستۀ دوم مکان دقیق قتل او را بیان کرده‌اند،^[۱۱] برخی از این روایات عبارت است از:

امام باقر(ع) می‌فرمایند:^[۱۲] «امام مهدی (ع) مردی از یارانش را فرامی‌خواند و می‌فرماید: به سوی اهل مکه برو و به آنان بگو: ای مردم مکه! من فرستاده فلان هستم و پیام او چنین است: ما خاندان رحمت و جایگاه رسالت و خلافت هستیم... وقتی سخن این جوان تمام می‌شود، به او هجوم می‌آورند و او را در میان رکن و مقام سر می‌برند؛ و او همان نفس زکیه است.»^[۱۳]
سلمان در سخنانی از امام صادق (ع) حوادث آینده را چنین پیش‌گویی کرده است:^[۱۴] «من شما را از کشته شدن نفس پاک و بی‌گناه و ریخته شدن خون او در میان رکن و مقام خبر می‌دهم؛ او که مانند قوچ سرش بریده می‌شود.»^[۱۵]

زمان کشته شدن نفس زکیه

در مورد زمان کشته شدن نفس زکیه نیز روایات دلالت بر نزدیک بودن زمان این قتل با ظهور امام زمان (ع) دارند، حال برخی زمان دقیق آن را مشخص کرده‌اند و برخی دیگر به نزدیک بودن این دو رخداد اشاره دارند.^[۱۶]

امام صادق(ع) فرمودند:^[۱۷] «میان قیام قائم و کشته شدن نفس زکیه تنها پانزده شب فاصله است.»^[۱۸]
امام باقر(ع) فرمودند:^[۱۹] حضرت قائم (ع) به یارانش می‌فرماید: ای قوم من، مردم مکه مرا نمی‌خواهند، برای آنکه آن‌گونه که برای همانند من شایسته است، حجت را بر آنان تمام کنم، فرستاده‌ای به سوی ایشان می‌فرستم. پس یکی از یارانش را فرامی‌خواند و به او می‌فرماید: به سوی اهل مکه برو (...) وقتی سخن این جوان تمام می‌شود به او هجوم می‌آورند و در میان رکن و مقام او را سر می‌برند. او همان نفس زکیه است، چون خبر این ماجرا به امام مهدی (ع) می‌رسد، به یاران خویش می‌فرماید: آیا به شما خبر ندادم که اهل مکه ما را نمی‌خواهند؟ پس آنها حضرت را رها نمی‌کنند تا آن حضرت خروج می‌کند»^[۲۰] و ... .^[۲۱]

پرسش مستقیم

قتل نفس زکیه در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)

منابع

پانویس

↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۵۳، ۵۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص ۲۱۴؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳
↑ ر.ک. طبسی، نجم‌الدین، تأملی نو در نشانه‌های ظهور، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص ۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۶؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۱۴
↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۱
↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۵۲ ـ ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۴؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷
↑ ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
↑ ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
↑ ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵
↑ ر.ک. رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص۵۶ ـ ۵۷
↑ ر.ک. تونه ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۳۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۴۶ـ ۲۴۸
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ح ۷۱: «فَيَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَيَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَى أَهْلِ مَكَّةَ فَقُلْ يَا أَهْلَ مَكَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَيْكُمْ وَ هُوَ يَقُولُ لَكُمْ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ ... فَإِذَا تَكَلَّمَ هَذَا الْفَتَى بِهَذَا الْكَلَامِ أَتَوْا إِلَيْهِ فَذَبَحُوهُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِيَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ»
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص ۹۲: «أَمَا إِنِّي سَأُحَدِّثُكُمْ بِالنَّفْسِ الطَّيِّبَةِ الزَّكِيَّةِ وَ تَضْرِيحِ دَمِهِ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ الْمَذْبُوحِ كَذَبْحِ الْكَبْشِ»
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ص ۶۴۹، باب۵۷، ح۲: «لَيْسَ بَيْنَ قِيَامٍ الْقَائِمِ وَ بَيْنَ قَتْلِ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ إِلَّا خَمْسَ عَشْرَةَ لَيْلَةً»
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۷، ح۸۱: «يَقُولُ الْقَائِمُ(ع) لِأَصْحَابِهِ يَا قَوْمِ إِنَّ أَهْلَ مَكَّةَ لَا يُرِيدُونَنِي وَ لَكِنِّي مُرْسِلٌ إِلَيْهِمْ لِأَحْتَجَّ عَلَيْهِمْ بِمَا يَنْبَغِي لِمِثْلِي أَنْ يَحْتَجَّ عَلَيْهِمْ فَيَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَيَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَى أَهْلِ مَكَّةَ فَقُلْ يَا أَهْلَ مَكَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَيْكُمْ وَ هُوَ يَقُولُ لَكُمْ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ وَ نَحْنُ ذُرِّيَّةُ مُحَمَّدٍ وَ سُلَالَةُ النَّبِيِّينَ وَ إِنَّا قَدْ ظُلِمْنَا وَ اضْطُهِدْنَا وَ قُهِرْنَا وَ ابْتُزَّ مِنَّا حَقُّنَا مُنْذُ قُبِضَ نَبِيُّنَا إِلَى يَوْمِنَا هَذَا فَنَحْنُ نَسْتَنْصِرُكُمْ فَانْصُرُونَا فَإِذَا تَكَلَّمَ هَذَا الْفَتَى بِهَذَا الْكَلَامِ أَتَوْا إِلَيْهِ فَذَبَحُوهُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِيَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ فَإِذَا بَلَغَ ذَلِكَ الْإِمَامَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ أَلَا أَخْبَرْتُكُمْ أَنَّ أَهْلَ مَكَّةَ لَا يُرِيدُونَنَا فَلَا يَدْعُونَهُ حَتَّى يَخْرُجَ»
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸
↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۲۳۶ ـ ۲۴۸؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۵۸ ـ ۵۹؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳؛ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۵۶ ـ ۵۷

[1] ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۵۳، ۵۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص ۲۱۴؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۸۷؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳

[2] ر.ک. طبسی، نجم‌الدین، تأملی نو در نشانه‌های ظهور، ص۱۱، ۱۲؛ رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص ۵۲۳؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۶؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۸۱ ـ ۲۸۳؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص۲۱۴

[3] ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۳۰ ـ ۶۳۵؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۱

[4] ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص ۲۵۲ ـ ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۴؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج ۱، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۷

[5] ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵

[6] ر.ک. هاشمی شهیدی، سید اسدالله، زمینه‌سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص ۸۰، ۸۱، ۲۶۹ و ۲۷۰؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵

[7] ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۳۸ ـ ۴۳۹؛ علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵

[8] ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص ۳۴ ـ ۳۵

[9] ر.ک. رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص۵۶ ـ ۵۷

[10] ر.ک. تونه ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۳۶۷؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۴۶ـ ۲۴۸

[11] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[12] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ح ۷۱: «فَيَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَيَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَى أَهْلِ مَكَّةَ فَقُلْ يَا أَهْلَ مَكَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَيْكُمْ وَ هُوَ يَقُولُ لَكُمْ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ ... فَإِذَا تَكَلَّمَ هَذَا الْفَتَى بِهَذَا الْكَلَامِ أَتَوْا إِلَيْهِ فَذَبَحُوهُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِيَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ»

[13] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[14] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص ۹۲: «أَمَا إِنِّي سَأُحَدِّثُكُمْ بِالنَّفْسِ الطَّيِّبَةِ الزَّكِيَّةِ وَ تَضْرِيحِ دَمِهِ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ الْمَذْبُوحِ كَذَبْحِ الْكَبْشِ»

[15] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[16] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[17] ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ص ۶۴۹، باب۵۷، ح۲: «لَيْسَ بَيْنَ قِيَامٍ الْقَائِمِ وَ بَيْنَ قَتْلِ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ إِلَّا خَمْسَ عَشْرَةَ لَيْلَةً»

[18] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[19] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۷، ح۸۱: «يَقُولُ الْقَائِمُ(ع) لِأَصْحَابِهِ يَا قَوْمِ إِنَّ أَهْلَ مَكَّةَ لَا يُرِيدُونَنِي وَ لَكِنِّي مُرْسِلٌ إِلَيْهِمْ لِأَحْتَجَّ عَلَيْهِمْ بِمَا يَنْبَغِي لِمِثْلِي أَنْ يَحْتَجَّ عَلَيْهِمْ فَيَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَيَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَى أَهْلِ مَكَّةَ فَقُلْ يَا أَهْلَ مَكَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَيْكُمْ وَ هُوَ يَقُولُ لَكُمْ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ وَ نَحْنُ ذُرِّيَّةُ مُحَمَّدٍ وَ سُلَالَةُ النَّبِيِّينَ وَ إِنَّا قَدْ ظُلِمْنَا وَ اضْطُهِدْنَا وَ قُهِرْنَا وَ ابْتُزَّ مِنَّا حَقُّنَا مُنْذُ قُبِضَ نَبِيُّنَا إِلَى يَوْمِنَا هَذَا فَنَحْنُ نَسْتَنْصِرُكُمْ فَانْصُرُونَا فَإِذَا تَكَلَّمَ هَذَا الْفَتَى بِهَذَا الْكَلَامِ أَتَوْا إِلَيْهِ فَذَبَحُوهُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِيَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ فَإِذَا بَلَغَ ذَلِكَ الْإِمَامَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ أَلَا أَخْبَرْتُكُمْ أَنَّ أَهْلَ مَكَّةَ لَا يُرِيدُونَنَا فَلَا يَدْعُونَهُ حَتَّى يَخْرُجَ»

[20] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۳۶ ـ ۲۴۸

[21] ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۲۳۶ ـ ۲۴۸؛ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۵۸ ـ ۵۹؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳؛ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۵۶ ـ ۵۷

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

@@ خط ۳۳: / خط ۳۳: @@
 * [[پرونده:151972.jpg|22px]] [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|'''مصلح کل''']]
 * [[پرونده:10032344.jpg|22px]] [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|'''تاریخ غیبت کبری''']]
-{{پایان}}
+{{پایان منابع}}
-{{پایان}}
 == پانویس ==