حدیث سفینه نوح: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط
{{امامت}}
| موضوع مرتبط = احادیث امامت
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| عنوان مدخل  =
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مداخل مرتبط = [[حدیث سفینه نوح در کلام اسلامی]] - [[حدیث سفینه نوح از دیدگاه اهل سنت]]
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| پرسش مرتبط  =
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[حدیث سفینه نوح در حدیث]] | [[حدیث سفینه نوح در کلام اسلامی]] | [[حدیث سفینه نوح در گفتگوهای بین‌المذاهب]]</div>
}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
{{جعبه اطلاعات احادیث نامدار
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[حدیث سفینه نوح (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| نام حدیث = حدیث سفینه نوح
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| نام تصویر =
| توضیح تصویر =
| متن حدیث = مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ
| ترجمه حدیث = اهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد
| نام‌های دیگر =  
| صادره از = [[پیامبر خاتم]] {{صل}}
| راویان = {{فهرست جعبه عمودی | [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} | [[ابوذر غفاری]] | [[ابوسعید خدری]]}}
| سبب صدور =
| دلالت حدیث = {{فهرست جعبه عمودی | دلالت بر [[عصمت اهل بیت]] {{ع}} | دلالت بر [[امامت]] و [[ولایت]] اهل بیت | دلالت بر [[افضلیت اهل بیت پیامبر خاتم]]| دلالت بر نابودی در صورت مخالفت با [[اهل بیت]]{{ع}}| [[اهل بیت]]{{ع}} تنها [[راه نجات]]}}
| اعتبار سند = متواتر
| منابع شیعه = {{فهرست جعبه عمودی | [[کمال الدین و تمام النعمه]] | [[الامالی - شیخ طوسی (کتاب)| امالی طوسی]] | [[الاحتجاج (کتاب)|الاحتجاج]]}}
| منابع اهل سنت = {{فهرست جعبه عمودی | [[المستدرک علی الصحیحین]] | مناقب ابن مغازلی | الصواعق المحرقه}}
}}


این [[حدیث]] مشهور را فریقیین [[نقل]] کرده‌اند. خلاصه [[حدیث]] چنین است: "[[ابوذر غفاری]] می‌گوید: از [[پیامبر]]{{صل}} شنیدم که می‌فرمود: مثل [[اهل بیت]] من بین شما همانند مثل [[کشتی نوح]] است که هر کس بر آن سوار شود [[نجات]] یابد و هر کس از [[همراهی]] آن [[خودداری]] کند هلاک ([[غرق]]) می‌گردد"<ref>پیام قرآن، ج۹، ص۸۳؛ احقاق الحق، ج۹.</ref>. این [[حدیث]] نیز علاوه بر [[لزوم]] [[همراهی]] با [[اهل بیت]]{{عم}} و [[اطاعت]] از آنها و [[پذیرش ولایت]] و [[پیشوایی]] آنان، بر [[عصمت]] [[اهل بیت پیامبر]] دلالت دارد<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۴۴-۴۵.</ref>.
'''حدیث سفینه''' از [[احادیث]] مشهور میان [[مسلمانان]] است که [[پیامبر]] در آن [[اهل بیت]] خود را به [[کشتی نوح]] تشبیه کرده است که براساس آن همانطور که تمسک به [[کشتی نوح]] برای [[امت]] [[حضرت نوح]] موجب [[نجات]] و [[رستگاری]] شد، چنین نجاتی برای [[امت اسلام]] نیز با [[تمسک به اهل بیت]] حاصل می‌‌شود و این چیزی جز تثبیت [[پیشوایی]] [[اهل بیت]] نیست.


==[[سفینه نوح]] و [[اهل بیت]]{{ع}}==
== مقدمه ==
*[[حدیث سفینۀ نوح]] [[حدیث]] مشهوری از [[پیامبر]]{{صل}} است که نقش خاندانش را در [[هدایت مردم]] مانند [[کشتی]] [[حضرت نوح]] {{ع}} [[بیان]] می‌فرماید<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۶.</ref>. [[پیامبر خدا]]{{صل}} به روزها و روزگاری می‌اندیشد که مشعل فروزان حیاتش خاموش می‌شود، اما [[امت]] باید راه را ادامۀ دهند. در سخنی که به "[[حدیث سفینه]]" [[معروف]] است، می‌‌فرماید: {{متن حدیث|مَثَلُ أَهلِ بَیتِی فیکم مَثلُ سَفِینَةِ نُوحٍ}}؛ مَن رَکبَها نَجَا، وَمَن تَخَلفَ عَنها هَلَک؛ مَثَل اهل بیتم در میان شما، همچون [[کشتی نوح]] است هر کس به آن در آید، [[نجات]] یابد و هر کس از آن بازماند، هلاک گردد»<ref>اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، امالی طوسی، احتجاج طبرسی.</ref>. پس [[امت]] باید هشیار و بیدار باشد که تنها راه [[نجات]]، در آمدن به "سفینه" [[اهل بیت]]{{ع}} است و چنگ زدن به آموزه‌های آنان<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۱۰۹.</ref>.
یکی از [[احادیث]] مشهوری که نقش [[اهل بیت پیامبر]] را در میان [[مردم]] روشن و مشخص می‌‌کند [[حدیث سفینه]] است<ref>ر.ک: [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص ۱۱۶. </ref>. براساس این [[حدیث]] [[ابوذر غفاری]] [[نقل]] می‌کند که [[پیامبر]] {{صل}} در مورد [[اهل]] بیتشان فرمودند: {{متن حدیث| مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ }}، «[[اهل بیت]] من در میان شما همانند [[کشتی نوح]] است که هر کس بر آن سوار شد [[نجات]] یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد»<ref>اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، امالی طوسی، احتجاج طبرسی؛ کنز العمال، ج۱، ص۲۵۰. </ref> چنین مضمونی، در [[احادیث]] [[پیامبر]] با عبارت‌های مختلف بیان شده است. در بعضی از این [[احادیث]]، از واژه "فُلک" که هم معنی با واژۀ [[سفینه]] است استفاده شده است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۱۹۰؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص ۱۱۶؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]].</ref>.


==[[سفینه نوح]] عامل [[نجات]] در هر زمانی==
== مراد [[پیامبر]] از تشبیه [[اهل بیت]] به [[سفینه نوح]] ==
*مراد از "[[سفینة نوح]]" همان [[کشتی]] مشهور [[حضرت نوح]]{{ع}} است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۶.</ref>. [[قرآن کریم]] فرموده است در زمان [[نوح]]{{ع}} طوفانی [[عظیم]] به پا شد و [[جهان]] را [[آب]] فرا گرفت و تنها کسانی [[جان]] به در بردند که به او [[ایمان]] آوردند و در [[کشتی]] نشستند<ref>سورۀ هود، آیات ۴۸ـ ۳۲.</ref>. در [[طوفان نوح]]، هرکس از [[مؤمنان]] و نیز از حیوانات که سوار [[کشتی نوح]] شدند از آن [[طوفان]] عالمگیر که [[عذاب الهی]] بود [[نجات]] یافتند و هرکس که از آن جدا ماند حتّی پسر [[نوح]] [[غرق]] شد. [[کشتی نوح]]، سمبل [[نجات]] از گرداب‌ها و ایمنی در تلاطم طوفان‌هاست و گویا [[پیامبر]] از ورای حوادث، امواج مهلک و طوفان‌های سهمگین را می‌دید که [[امت اسلامی]] را دستخوش امواج و گرداب‌ها خواهد ساخت و بسیاری دچار این موج‌ها شده، [[غرق]] و [[گمراه]] خواهند گشت. بنابراین [[اهل بیت]] خویش را به عنوان [[کشتی]] نجات‌بخشی معرفی کرد تا [[امّت]] با تمسّک به [[ولایت]] و [[امامت]] آنان، تباه و [[گمراه]] نشوند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴.</ref>. اینکه [[پیامبر]]{{صل}} [[نجات]] پناهندگان به [[اهل بیت]]{{ع}} را قطعی دانسته است، نشان از [[عصمت]] آنان دارد<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۶.</ref>. این [[حدیث]] از بزرگترین منقبت‌های [[اهل بیت]] به شمار می‌رود که در [[کتب حدیث]] آمده است<ref>نفحات الازهار (خلاصۀ عبقات)، ج ۴، ص؟؟؛ احقاق الحق، ج ۸، ص ۲۶۹؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۲۳، ص ۱۲۰؛ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴.</ref>
مراد از "[[سفینة نوح]]" همان کشتی مشهور [[حضرت نوح]] {{ع}} است. [[قرآن کریم]] در این باره می‌‌فرماید: در زمان [[حضرت نوح]] {{ع}} طوفانی عظیم به پا شد و [[جهان]] را آب فراگرفت و تنها کسانی سالم ماندند که به او [[ایمان]] آورده و در کشتی او نشستند. در [[طوفان نوح]]، هرکس از [[مؤمنان]] و نیز از حیوانات که سوار [[کشتی نوح]] شدند از آن طوفان [[نجات]] یافته و هرکس که بر آن کشتی سوار نشد غرق شد. [[کشتی نوح]]، سمبل [[نجات]] از گرداب‌ها و ایمنی در تلاطم طوفان‌هاست و [[پیامبر]] چون می‌‌دانستند بعد از خودش طوفانی از [[گمراهی]] و [[ظلمت]] بر [[مردم]] [[حاکم]] می‌‌شود، [[اهل]] بیتش را به [[سفینه نوح]] تشبیه کرد که هر کسی به آنها [[متوسل]] شود [[نجات]] یافته و هر که از آنان دور شود، [[گمراه]] و [[اسیر]] [[ظلمت]] خواهد شد<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص ۱۱۶.</ref>.


==نشان دادن راه صحیح توسط [[حدیث]]==
== سند حدیث سفینه نوح ==
*[[روایت]] از یک‌سو [[گمراه]] بودن خطوط و [[افکار]] و راه‌های غیر [[اهل بیت]] را می‌رساند و از سویی دیگر راه درست و منتهی به ساحل امن و [[ایمان]] را؛ پس [[واجب]] است از این [[خاندان]] [[اطاعت]] شود و [[رهبری]] آنان پذیرفته گردد تا [[امت]] به [[سعادت]] برسد. مضمون [[حدیث]] در [[احادیث]] [[پیامبر]] و أئمه [[معصومین]] با عبارت‌های مختلف غیر از واژۀ سفینه با "فلک" هم که به همان معنی است ذکر شده است و از همۀ آنها معنای [[وجوب اطاعت]] از [[امامان معصوم]]{{ع}} و رها ساختن آنها موجب [[گمراهی]] و [[تباهی]] برمی‌آید. مثل فرمایش [[امام سجاد]]{{ع}} که فرمود: «ما کشتی‌های جاری در دریاهای طوفانی و امواج شدیدیم، هرکس بر این کشتی‌ها سوار شود آسوده گردد و هرکه آنها را ترک کند [[غرق]] می‌شود»<ref>{{متن حدیث|الْفُلْکِ الْجارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَها وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَها}}؛ ر.ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۸.</ref> و [[حدیث]] [[معروف]] {{متن حدیث|إِنَّ الْحُسَیْنَ مِصْبَاحُ الْهُدَی وَ سَفِینَةِ النَّجَاةِ}} که به [[نجات‌بخش]] بودن [[کشتی]] [[حسینی]] در امواج حوادث و [[فتنه‌ها]] اشاره کرده است.
[[حدیث سفینه]] نزد [[شیعه]] و [[سنی]] از جهت اعتبار جایگاه والایی دارد و آن را جمع زیادی از [[صحابه]] مانند: [[امیر المؤمنین]] {{ع}}، [[ابوذر غفاری]]، [[ابوسعید خدری]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[أبو الطفیل عامر بن واثله]]، [[أنس بن مالک]]، [[عبدالله بن الزبیر]] و [[سلمة بن الأکوع]] از آن حضرت {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند. از [[تابعان]] نیز شخصیت‌هایی مانند: [[امام زین العابدین]] {{ع}}، [[سعید بن جبیر]]، [[عطیه کوفی]]، [[سعید بن مسیّب]]، [[عامر بن عبدالله]] از راویان این [[حدیث]] هستند<ref>نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج ۴، ص ۲۱ و تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ج۱، ص۱۳۱. </ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]].</ref> [[شیعیان]] این [[حدیث]] را مانند [[احادیث غدیر]]، [[ثقلین]] و [[منزلت]] معتبر و در حد تواتر می‌‌دانند<ref>شیعه در اسلام، ص۱۷۶.</ref>.


==[[سند]] [[حدیث سفینه]]==
وجود این [[حدیث]] با الفاظ نزدیک به هم در بسیاری از منابع اصیل و قابل اعتنای [[اهل سنت]] نیز آمده است به طوری که بسیاری از [[حدیث]] شناسان مشهور [[اهل سنت]] تصریح به صحت حدیث کرده‌اند. مانند [[حاکم نیشابوری]] و [[ابن حجر]] مکی و [[سیوطی]]، هرگونه تردیدی را نسبت به اعتبار و صحت این [[حدیث صحیح]] ندانسته و آن را از جمله احادیث معتبر می‌‌دانند<ref>عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج۲۳، ص ۴۱۹. </ref>.
*این [[حدیث]] را همه علمای [[اسلام]] پذیرفته‌اند و [[محدثین]] [[ثقه]] با اسناد و طرق معتبر آن را [[روایت]] کرده‌اند<ref>اعیان الشیعة، ج۱، ص ۳۷۰ ـ ۳۷۱؛ دائرة المعارف تشیع‌، ج۶، ص۱۷۴.</ref>. [[شیعیان]] این [[حدیث]] را کنار [[احادیث غدیر]]، [[ثقلین]]، [[منزلت]] و مانند آن جای می‌دهند و از [[اخبار]] [[متواتر]] و قطعی می‌شمارند. بنابر [[اعتقاد]] [[شیعه]]، [[حدیث سفینه]]، [[گواهی]] می‌دهد [[پیامبر]]{{صل}} [[جانشینان]] خود را معرفی و تعیین کرده است<ref>ر.ک: شیعه در اسلام، ص۱۷۶.</ref>. [[پیامبر]]{{صل}} در این [[حدیث]] از [[شمار امامان]]{{ع}} سخن نگفته است؛ ولی در احادیثی دیگر، شمار آنان را [[دوازده نفر]] دانسته است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۶.</ref>.


==[[حدیث سفینه]] در [[معارف]] و [[عقاید]] ۵==
== دلالت حدیث سفینه ==
درباره [[نصوص]] [[عصمت]] [[امیر المؤمنین]] [[علی]]{{ع}}، دلالت [[آیه تطهیر]] و [[حدیث متواتر]] [[ثقلین]] را از نظر [[سند]] و دلالت مورد دقت قرار دادیم. در اینجا [[عصمت]] آن [[حضرت]] با استناد به [[حدیث]] مشهور سفینه که مورد قبول [[فریقین]] است [[تبیین]] و به برخی از [[نصوص]] مختص به [[امیر المؤمنین]] [[علی]]{{ع}} نیز اشاره می‌شود.
=== دلالت بر عصمت اهل بیت ===
{{همچنین|عصمت اهل بیت}}
وجه استدلال به [[حدیث]]، به این ترتیب است:
# [[پیامبر خاتم]] {{صل}} به طور مطلق دستور به ملازمت با [[اهل‌بیت]] داده و ایشان را به منزله کشتی نوح دانسته‌اند و فرموده‌اند: اولاً، هرکه همراه اهل بیت باشد نجات می‌یابد و هرکه نباشد هلاک خواهد شد؛ ثانیاً، تنها کسانی نجات می‌یابند که همراه اهل بیت باشند و دیگران لزوماً غرق خواهند شد. این مطلب از دو راه فهمیده می‌شود: یکی از لفظ "إِنَّمَا" که افاده [[حصر]] می‌کند و دومی از مثال (کشتی نوح)، چون تنها کسانی نجات یافتند که در کشتی سوار شدند و بقیه همه نابود شدند.
# در صورتی اهل بیت همانند [[سفینه نوح]] به طور مطلق وسیله نجات خواهند بود و هرکه همراه آنان باشد به مقصد خواهد رسید که از هر [[اشتباه]] و [[انحراف]] و خطای [[علمی]] و عملی مصون باشند. یعنی به طور مطلق [[معصوم]] باشند، در غیر این صورت، امکان غرق شدن خود و همراهان وجود دارد و این با محتوای کلام [[پیامبر]] {{صل}} نمی‌سازد؛ لذا این قرائن حاکی از آن است که برای [[نجات]] تنها باید به [[اهل بیت]] تمسک نمود و تمسک مطلق از اهل بیت مساوی با [[اطاعت]] مطلق از آنان است و عقلا امر به اطاعت مطلق از شخصی مساوی با [[عصمت]] اوست و الا تناقض لازم می‌‌آید<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۲۰۶؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]]، ص۶۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]].</ref>.
# در یک سلسله از [[روایات]] دیگر که از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نقل شده آمده است که حضرت فرمود: "[[امّت]] [[موسی]] {{ع}} ـ [[یهود]] ـ بعد از او به هفتاد و یک [[فرقه]] تقسیم شد که از آن میان یک فرقه نجات یافت و هفتاد فرقه هلاک شد و [[امت]] [[عیسی]] {{ع}} ـ [[نصارا]] ـ بعد از او به هفتاد و دو فرقه تقسیم شدند که هفتاد و یک فرقه هلاک شده و تنها یک فرقه از آنها [[اهل]] نجات بودند و به زودی بعد از من امّتم به هفتاد و سه فرقه تقسیم خواهند شد که یک فرقه نجات می‌یابند و هفتاد و دو فرقه هلاک خواهند شد". در این روایات نیز همانند [[روایت]] [[سفینه نوح]]، واژه‌های «نجا» و «هلک» استعمال شده که از مجموع دو روایت استفاده می‌شود [[فرقه ناجیه]] از میان هفتاد و سه فرقه، همان [[پیروان]] [[اهل‌بیت پیامبر]] {{صل}} هستند<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]]، ص۶۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۱۴؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]]؛ [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[پیشوائی از نظر اسلام (کتاب)|پیشوائی از نظر اسلام]] ص ۲۱۲.</ref>.


[[حدیث]] مشهور سفینه در منابع اصیل و قابل اعتنا نزد [[شیعه]] و [[سنی]] به وفور [[نقل]] شده است با توجه به اشتراک نقل‌ها و یا [[قرابت]] الفاظ [[روایات]] در منابع [[فریقین]]، تنها به یک [[روایت]] از منابع [[عامه]] بسنده می‌شود: [[احمد بن حنبل]] (م ۲۴۱) در کتاب [[فضائل]] الصحابه به [[سند]] خود از حَنَشٍ‏ الْكِنَانِيِّ‏ [[روایت]] می‌کند: {{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا ذَرٍّ یَقُولُ - وَ هُوَ آخِذٌ بِبَابِ‏ الْكَعْبَةِ-: مَنْ عَرَفَنِي فَأَنَا مَنْ قَدْ عَرَفَنِي وَ مَنْ أَنْکَرَنِي فَأَنَا أَبُو ذَرٍّ سَمِعْتُ النَّبِيَّ{{صل}} يَقُولُ: أَلَا إِنَّ مَثَلَ أَهْلِ بَيْتِي فِیکُمْ مَثَلُ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ}}<ref>فضائل الصحابه، ج ۲، ص ۷۸۵ و المستدرک علی الصحیحین، ج ۲، ص۳۴۳. قریب به این الفاظ در بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد{{عم}}، ج۱، ص۲۹۷ و کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص۳۳ و عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۷ و کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۲۴۱. </ref>. از [[ابوذر]] شنیدم- در حالی که در [[کعبه]] را گرفته بود- می‌گفت: هرکس مرا می‌شناسد من همانم که می‌شناسد و آن که مرا نمی‌شناسد من ابوذرم از [[پیامبر]]{{صل}} را شنیدم که می‌گفت: [[آگاه]] باشید مثل [[اهل بیت]] من در بین شما همانند [[کشتی نوح]] است هرکه سوار شود [[نجات]] می‌یابد و آنکه تخلف کند هلاک می‌شود<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص.</ref>.
برخی استدلال به این حدیث را به نحو دیگری مطرح کرده‌اند و آن اینکه:
===اعتبار [[حدیث سفینه]]===
# تشبیه [[اهل بیت]] {{عم}} به [[کشتی نوح]] در [[نجات]] [[امت]]؛ بدین معنا که همان‌طور که هر کسی از [[نوح]] [[پیغمبر]] {{ع}} دوری کرد و [[ایمان]] نیاورد و سوار کشتی نشد، غرق شد، [[امت اسلامی]] هم مثل امت حضرت نوح، اگر در تلاطم طوفان [[عقاید]] و [[افکار]] [[فرقه‌ها]] و وساوس [[شیطان]] به اهل بیت {{عم}} تمسک نکند و از آنها اجتناب کند، غرق خواهد شد.
[[حدیث سفینه]] نزد [[شیعه]] و [[سنی]] از جهت اعتبار [[جایگاه]] والایی دارد و آن را جمع زیادی از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} مانند [[امیر المؤمنین]]{{ع}}، [[ابوذر غفاری]]، [[ابوسعید خدری]]، [[عبد الله]] العباس، [[أبو الطفیل]] عامر بن واثله، أنس بن مالک، [[عبد الله]] بن الزبیر و سلمة بن الأکوع از آن [[حضرت]]{{صل}} [[نقل]] کرده‌اند. از [[تابعان]] نیز شخصیت‌هایی مانند [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}}، [[سعید بن جبیر]]، عطیه کوفی، سعید بن مسیّب، عامر بن [[عبد الله]] از [[راویان]] این [[حدیث]] هستند<ref>ر.ک نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج ۴، ص ۲۱ و تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.
# راه [[حق]]، واحد است و آن، راه اهل بیت {{عم}} است و هر کسی در این راه قرار گرفت، نجات می‌یابد و هر کسی از این راه نجات دوری کند، لاجرم [[اهل]] [[عذاب]] خواهد شد.
# رکوب در کشتی اهل بیت {{عم}} با [[اطاعت]] و [[تبعیت]] از آنها حاصل می‌شود، لذا اگر کسی از اهل بیت {{عم}} تبعیت عملی نکرد، ولو اینکه آنان را در [[قلب]] [[دوست]] داشته باشد اهل نجات نخواهد بود، چنانکه افرادی که سوار کشتی نوح {{ع}} نشدند و او را در قلبشان دوست داشتند هلاک شدند.
# کلمه {{متن حدیث|مَنْ}} موصول عام است و شامل تمام امت اسلامی می‌گردد. بر این اساس، ولو اینکه منحرفین از [[فرزندان]] آنها باشند، اهل عذاب خواهند بود، لذا تنها راه نجات در التزام عملی به [[دستورات]] اهل بیت {{عم}} و اطاعت مطلق از آنها خلاصه می‌شود و حسب و نسب نجات‌بخش [[انسان]] نخواهد بود.
# [[حدیث سفینه]]، تنها ملجأ و [[مرجع]] امت اسلامی را در [[علم]] و [[عمل]] اهل بیت {{عم}} و تنها راه نجات را در اطاعت مطلق از آنها می‌داند. با این فرض، اطاعت مطلق و بی قید و شرط مستلزم [[عصمت]] آنها در علم و عمل است، و الا اگر آن حضرات دچار [[گناه]] یا [[اشتباه]] شوند به [[حکم عقل]] و [[آیات]] و [[روایات]] دیگر، لازم الاجتناب می‌باشند. پس اجتناب و دوری از آنها در بعضی از موارد با امر به اطاعت مطلق ناسازگار است، چرا که اطاعت مطلق، مستلزم عصمت مطلق آنهاست.


وجود این [[حدیث]] با الفاظ متقارب در بسیاری از منابع اصیل و قابل اعتنا نزد [[عالمان]] [[سنی]] و تصریح به صحت و تقویت [[سند]] آن به وسیله [[ائمه]] جرح و تعدیل و [[حدیث]] شناسان مانند [[حاکم]] نیشابوری و [[ابن حجر]] مکی و [[سیوطی]]، هرگونه تردیدی را نسبت به اعتبار و صحت آن بر طرف می‌سازد. دانشمند بزرگ [[میر]] [[سید]] [[حامد]] [[حسین]] در کتاب "[[عبقات الأنوار]] فی إمامه الأئمه الأطهار" [[اسامی]] بیش از هشتاد نفر از [[عالمان]] [[سنی]] را همراه با منابع آورده است.<ref>ر.ک: عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج۲۳، ص ۴۱۹.</ref>
در نتیجه، این [[حدیث]] با توجه به نکات فوق، [[عصمت امامان]] را [[تبلیغ]] می‌کند و در دو بعد [[علم]] و عمل، [[عصمت]] مطلق را می‌رساند، ولی عصمت از [[زمان]] تولد را نمی‌توانیم این حدیث نتیجه بگیریم، مگر اینکه تولد [[اهل بیت]] {{عم}} را به اصل وجود کشتی تشبیه کنیم، تا عصمت از ابتدای تولد را برای [[امامان]] بزرگوار نتیجه بگیریم<ref>[[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]]، ص ۲۳۹-۲۴۳.</ref>.
[[شبهه]] در اعتبار: [[ابن تیمیه]] در منهاج السنه برای اشکال به استناد [[علامه حلی]] به [[حدیث سفینه]] در "منهاح الکرامه فی معرفة الامامه" درباره [[حدیث سفینه]] می‌گوید: [[سند]] صحیحی ندارد و در هیچ یک از کتاب‌های قابل [[اعتماد]] ذکری از آن نشده است<ref>منهاج السنه، ج ۷، ص ۳۹۵. </ref>.


پاسخ: از آنچه تحت عنوان اعتبار [[حدیث]] گفته شد بی‌اساس بودن سخن [[ابن تیمیه]] روشن می‌شود.
=== دیدگاه متکلمان امامیه ===
در همین زمینه برای رد ادعای او مرحوم میرحامد [[حسین]] به تفصیل منابع [[حدیث]] را از کتاب‌های معتبر [[اهل سنت]] [[بیان]] کرده است<ref>عبقات الانوار فی إمامة الأئمة الأطهار ج۲۳، ص ۹۱۳ و نیز ر.ک: دراسة فی حدیث السفینه علی مبانی اهل السنه مع التأکید علی شبهات الألبانی، ص ۳۴۷ با عنوان فی من صحح الحدیث من علماء أهل السنه.</ref>. علاوه بر این که بی‌اعتباری ارزیابی‌ها و قضاوت‌های [[ابن تیمیه]] به ویژه درباره [[احادیث]] [[فضائل]] [[امیر المؤمنین]] و [[فرزندان]] [[پاک]] او حتی از دید [[پیروان]] او مانند [[ابن حجر عسقلانی]] والبانی مخفی نمانده است<ref>ر.ک: لسان المیزان، ج ۶، ص ۳۱۹ و سلسله صحیحه، ج ۵، ص ۲۶۰. </ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص.</ref>.
مرحوم حلبی بر اساس این روایت نبوی [[معتقد]] است که مقصود از اهل بیت، [[امامان]] پاک {{عم}} است، و کسی که از اهل بیت [[پیروی]] کند، نجات می‌یابد. همین امر مستلزم قطع به عصمت آنان از [[خطا]] و گناه است. وی می‌نویسد: «نمی توان به نجات پیروی کننده قطع داشت و صدور خطا را برای پیروی شونده جایز و ممکن دانست»<ref>{{عربی|لا یمکن القطع علی نجاة المتبع مع تجویز الخطأ علی المتبع}}؛ (ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، ص۱۸۱). مرحوم حلبی در این عبارت نیز مدعای خود را واضح دانسته و مدلل نکرده است.</ref>. همچنین با توجه به ظاهر عبارت، به نظر می‌رسد مرحوم حلبی با این [[استدلال]] در پی [[اثبات عصمت امامان]] [[پاک]] {{عم}} از [[گناه]] و نیز [[اشتباه]] در [[دین]] بوده است.
===دلالت [[حدیث سفینه]]===
[[حدیث سفینه]] که در آن [[اهل بیت پیامبر]] اکرم{{صل}} به [[کشتی نوح]] و [[باب حطه]] [[تشبیه]] شده‌اند در موضوع [[امامت]] و [[جانشینی رسول خدا]]{{صل}} بر اموری دلالت دارد از جمله: [[امامت]] و [[افضلیت]] و [[مرجعیت علمی]] [[امامان]] و نیز [[استمرار امامت]] از [[اهل بیت]]{{عم}} برای دسترسی به [[هدایت]] و [[نجات]] [[هلاکت]]<ref>ر.ک: نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار الأنوار، ج ۴، ص۲۰۵.</ref>. در اینجا به [[دلالت حدیث]] بر [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} می‌پردازیم:


# '''دلالت بر [[عصمت اهل بیت]]:''' [[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای [[هدایت]] و [[راهنمایی]] [[امت]] برای بعد از خود راه [[نجات]] را در قالب مثال به آنان ارائه فرموده‌اند تا به صورت ملموس و روشن بدون هیچ ابهامی بتوانند راه را از [[بیراهه]] تشخیص دهند و در واقع بر آنان [[حجت]] تمام شود؛ زیرا یکی از روش‌های مفید و مؤثر در [[تعلیم و تربیت]]، استفاده از "مثال" است. برای تفهیم مطلبی که از ذهن مخاطب دور است، از مطالبی استفاده می‌شود که ذهن او انس بیشتری با آنها دارد. به تعبیر دیگر"مثل" به معنای توصیف مقصود است به چیزی که آن را مجسم ساخته و ذهن شنونده را به آن نزدیک گرداند. وضع [[مسلمانان]] بعد از [[پیامبر]]{{صل}} مانند [[قوم نوح]] می‌شود که [[طوفان]] بلاهای سهمگین آنان را هلاک خواهد کرد و تنها راه [[نجات]] [[تمسک]] به [[هدایت]] [[اهل بیت]] است. [[تشبیه]] [[اهل بیت]]{{عم}} به [[کشتی نوح]] که [[سوار شدن]] بر آن تنها راه [[نجات]] و تخلف از آن مایه [[هلاکت]] و نابودی است تعبیر دیگری از [[مرجعیت علمی]] و [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} است اگر [[اهل بیت]]{{عم}} [[معصوم]] نباشند امر [[هدایت]] دچار خلل شده و [[تشبیه]] آنان به [[کشتی نوح]] معنای خود را از دست می‌دهد. [[عصمت اهل بیت]]{{عم}} در برخی از [[روایات]] همین [[باب]] [[بیان]] شده است مانند این [[نقل]] که [[پیامبر]]{{صل}} بعد از سفارش نسبت به [[قرآن و عترت]] بعد از [[تشبیه]] [[اهل بیت]] خود به [[کشتی نوح]] و [[باب حطه]] در [[بنی اسرائیل]] و [[بیان]] اینکه آنان [[امان]] [[امت]] هستند فرمودند: {{متن حدیث|الا و ان الله عصمهم من الضلاله و طهرهم من الفواحش و اصطفاهم علی العالمین الا و ان الله اوجب محبتهم و امر بمودتهم الا و انهم الشهداء علی العباد فی الدنیا و یوم العباد الا و انهم اهل الولایه الدالّون علی طرق الهدایه}}<ref>نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج۴، ص۲۱۰.</ref>.
با این حال برغم آنکه متون [[روایی]] [[شیعی]]<ref>فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر الفرات الکوفی، ص۱۸۹، ۱۹۰ و ۳۷۲؛ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۲۹۷؛ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۶۹؛ همو، الخصال، ج۲، ص۵۷۲؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الامالی، تحقیق حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری، ص۱۴۵؛ سید رضی علم الهدی، خصائص الائمة، تحقیق محمدهادی امینی، ص۷۷؛ محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص۶۰، ۳۴۹، ۴۵۹، ۴۸۲، ۵۱۳ و ۷۳۳.</ref> و [[سنی]]<ref>محمد بن محمد حاکم نیسابوری، المستدرک، تحقیق یوسف مرعشلی، ج۲، ص۳۴۳؛ احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۹۰. برای تفصیل بیشتر، ر.ک: سیدمرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة، ج۲، ص۶۴-۶۸.</ref>، فراوان این [[حدیث]] را نقل کرده‌اند، و حتی بر اساس نقل برخی منابع، [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} آن‌گاه که در صدد بیان [[فضایل]] خود بوده است، آن را به کار برده است<ref>فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر الفرات الکوفی، ص۱۹۰.</ref>، اما بر اساس منابع موجود، جز مرحوم حلبی، هیچ یک از [[متکلمان]] پنج قرن نخست، برای [[اثبات عصمت امامان]] پاک {{عم}} به این [[حدیث شریف]] تمسک نکرده‌اند<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۵۲.</ref>.
# '''[[تشبیه]] به [[باب حطه]]:''' در [[قرآن کریم]] در دو مورد سخن از [[باب حطه]] [[بنی اسرائیل]] به میان آمده است: {{متن قرآن|وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر! تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم» سوره بقره، آیه ۵۸.</ref>. {{متن قرآن|وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُوا حِطَّةٌ وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: "از لغزش ما بگذر!" و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم» سوره اعراف، آیه ۱۶۱.</ref><ref>حطه بر وزن فعله از حط الشیء یحط به معنای فرو ریختن است و در اینجا معنی آن این است که: خدایا از تو تقاضای ریزش گناهان خود را داریم. خداوند به آنها دستور داد که برای توبه از گناهانشان این جمله را از صمیم قلب بر زبان جاری سازند، و به آنها وعده داد که در صورت عمل به این دستور از خطاهای آنها صرف نظر خواهد شد و شاید به همین مناسبت یکی از درهای بیت المقدس را "باب الحطه" نام‌گذاری کرده‌اند. تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۲۶۸.</ref>. [[تشبیه]] [[اهل بیت]]{{عم}} به [[باب حطه]] [[بنی اسرائیل]] به این جهت است که آنان نیز مانند [[باب حطه]] راه و سبب [[بخشش]] و [[مغفرت الهی]] و وسیله [[نجات]] [[امت]] از [[گمراهی]] هستند. بنابر این [[اهل بیت]]{{عم}} که راه [[نجات]] و سبب [[پاکی]] و [[طهارت]] از آلودگی‌ها هستند، خود باید دارای [[طهارت]] و [[مصونیت]] از خطاها و لغزش‌ها باشند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ‏ دَانَ‏ بِدِينِي‏ وَ سَلَكَ‏ مِنْهَاجِي‏ وَ اتَّبَعَ‏ سُنَّتِي‏ فَلْيَدِنْ بِتَفْضِيلِ الْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي عَلَى جَمِيعِ أُمَّتِي فَإِنَّ مَثَلَهُمْ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ}}<ref>الأمالی (للصدوق)، ص۷۴. هرکه دین را دارد و راه مرا می‌رود و پیرو قانون من است باید معتقد به تفضیل ائمه خاندان من باشد بر همه امتم زیرا مثل آنها در این امت مثل باب حطه است در بنی اسرائیل.</ref>. همان‌گونه که از [[امیر المؤمنین]]{{ع}} [[نقل]] شده: {{متن حدیث|فَهَؤُلَاءِ بَنُو إِسْرَائِيلَ نُصِبَ لَهُمْ بَابُ حِطَّةٍ وَ أَنْتُمْ‏ يَا مَعْشَرَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ نُصِبَ‏ لَكُمْ‏ بَابُ‏ حِطَّةِ أَهْلِ بَيْتِ مُحَمَّدٍ{{صل}}، وَ أُمِرْتُمْ بِاتِّبَاعِ هُدَاهُمُ وَ لُزُومِ طَرِيقَتِهِمْ، لِيَغْفِرَ لَكُمْ‏ بِذَلِكَ خَطَايَاكُمْ وَ ذُنُوبَكُمْ، وَ لِيَزْدَادَ الْمُحْسِنُونَ مِنْكُمْ، وَ بَابُ حِطَّتِكُمْ أَفْضَلُ مِنْ بَابِ حِطَّتِهِمْ، لِأَنَّ ذَلِكَ كَانَ‏ بَابَ خَشَبٍ، وَ نَحْنُ النَّاطِقُونَ الصَّادِقُونَ الْمُرْتَضَوْنَ‏ الْهَادُونَ الْفَاضِلُونَ، كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: إِنَّ النُّجُومَ فِي السَّمَاءِ أَمَانٌ مِنَ الْغَرَقِ، وَ إِنَّ أَهْلَ بَيْتِي أَمَانٌ لِأُمَّتِي مِنَ الضَّلَالَةِ فِي أَدْيَانِهِمْ، لَا يَهْلِكُونَ فِيهَا مَا دَامَ فِيهِمْ مَنْ يَتَّبِعُونَ هَدْيَهُ‏ وَ سُنَّتَهُ}}<ref>التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری{{ع}}، ص۵۴۶ و البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۱۰.</ref>.
# '''مراد از [[اهل بیت]]'''{{ع}}: در مباحث دیگر مراد از [[اهل بیت]] در [[فرهنگ]] [[قرآنی]] و سخنان [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را [[بیان]] کردیم<ref>ر.ک: درس ۱۱.</ref> علاوه بر آن در برخی از همین روایاتی که [[پیامبر]]{{صل}} آنان را به [[کشتی نوح]] [[تشبیه]] کرده، امر به [[تمسک]] به [[ثقلین]] هم آمده است و به [[امامان دوازده‌گانه]] اشاره شده است و در برخی از آنان به وضوح مصادیق [[اهل بیت]] نیز [[بیان]] شده است. [[ابن عباس]] از [[عثمان بن عفان]] [[نقل]] می‌کند که از [[رسول خدا]]{{صل}} شنید که فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ مَثَلَ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ فِي هَذِهِ الْاُمَّةِ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ‏ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ‏ تَرَكَهَا غَرِقَ‏}}<ref>منتخب الدین، علی بن عبیدالله بن بابویه الرازی، الاربعون حدیثا (ص۲۱ الحدیث الثالث).</ref>. [[ابوسعید خدری]] می‌گوید: [[رسول خدا]]{{صل}} بعد از [[نماز]] روی [[مبارک]] خود را به سوی ما کرد و ما را مخاطب قرار داده و فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ مَثَلَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ فِيكُمْ‏ مَثَلُ‏ سَفِينَةِ نُوحٍ‏ وَ بَابُ‏ حِطَّةٍ فِي‏ بَنِي‏ إِسْرَائِيلَ فَتَمَسَّكُوا بِأَهْلِ بَيْتِي بَعْدِي وَ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِي فَإِنَّكُمْ لَنْ تَضِلُّوا أَبَداً فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَمِ الْأَئِمَّةُ بَعْدَكَ فَقَالَ اثْنَا عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي أَوْ قَالَ مِنْ عِتْرَتِي}}<ref>عبقات الانوار، ص ۲۴۶، ج ۲، ج ۱۲. ونیز ر.ک: تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ج۱، ص ۱۳۴.</ref>.
# '''[[لزوم]] [[محبت]] نه [[تمسک]]:''' برخی از نویسندگان [[اهل سنت]] مانند فخررازی و دهلوی مدلول [[حدیث سفینه]] را [[محبت]] به [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} دانسته و گفته‌اند دلالتی بر [[لزوم]] [[تبعیت]] و [[پیروی]] از [[اهل بیت]] ندارد<ref>ر.ک: التفسیر الکبیر، ج ۲۷، ص ۱۶۷.</ref>. پاسخ: الفاظ [[حدیث]] به وضوح دلالت بر [[تمسک]] و [[پیروی]] دارد هر چند به [[التزام]] بر [[محبت]] نیز دلالت دارد زیرا رکوب سفینه [[بیان]] دیگری از [[اطاعت]] و [[تبعیت]] و [[همراهی]] کامل در تمام مراحل است. این نکته نیز قابل توجه است که [[محبت]] به معنای صحیح آن به ویژه در این [[حدیث]] - که [[نجات]] و [[رستگاری]] در گرو [[همراهی]] است- از [[اطاعت]] و [[پیروی]] و [[تبعیت]] کامل قابل تفکیک نیست<ref>ر.ک: نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار، ج ۴، ص ۲۱۷.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص.</ref>.
 
===استناد به [[حدیث سفینه]]===
در کلمات [[اهل بیت]]{{عم}} و [[اصحاب]] و دوستداران آنان به [[حدیث سفینه]] [[تمسک]] و استناد شده است که به یک مورد بسنده می‌شود:
استناد [[ابوذر غفاری]]: بنابر [[گواهی]] منابع مورد قبول [[فریقین]] در بین [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} [[ابوذر غفاری]] از افرادی است که بیش از دیگران اهتمام فراوانی بر اعلام و [[ابلاغ]] این [[حدیث]] از خود نشان داده است. اهمیت [[ابلاغ]] و اعلام [[ابوذر]] با توجه به [[شهادت]] [[پیامبر]]{{صل}} بر [[راستگویی]] او دو چندان می‌شود زیرا آن [[حضرت]]{{صل}} درباره‌اش فرمود: {{متن حدیث|مَا أَظَلَّتِ‏ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ‏ الْغَبْرَاءُ عَلَى ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ}}<ref>معانی الأخبار، ص۱۷۸ {{متن حدیث|باب معنب قول النّبی{{صل}} مَا أَظَلَّتِ‏ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ‏ الْغَبْرَاءُ عَلَى ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ}} المستدرک علی الصحیحین، ج ۴ ص۴۸۰: هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین ولم یخرجاه.</ref>. در اینجا یکی از مواردی که [[ابوذر]] به [[حدیث سفینه]] استناد جسته را اشاره می‌کنیم: [[سلیم بن قیس هلالی]] و حبش ابن معمر، [[روایت]] کنند که روزی ما هر دو در اثناء طرف [[خانه]] [[کعبه]] [[ابوذر]] را در موسم اجتماع [[مردم]] برای [[طواف]] [[حرم]] دیدیم که حلقه در [[خانه]] [[کعبه]] را گرفته می‌گفت: که ای [[مردم]] هرکه مرا می‌شناسد که می‌شناسد و آنکه مرا نمی‌شناسد، بداند [[طواف]] که من جندب و من ابوذرم، ایها الناس، من از [[پیغمبر]] شما شنیدم می‌فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ‏ مَثَلَ‏ أَهْلِ‏ بَيْتِي‏ فِي‏ أُمَّتِي‏ كَمَثَلِ‏ سَفِينَةِ نُوحٍ فِي قَوْمِهِ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَرَکَهَا غَرِقَ َ وَ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ‏‏}}<ref>الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج۱، ص۱۵۶ و مسند احمد، ج ۲، ص ۱۶۳ و المستدرک، ج ۳، ص ۳۴۳.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص.</ref>.
 
===سایر [[نصوص عصمت امیر المؤمنین]]{{ع}}===
برای اثبات [[عصمت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و سایر [[امامان]]{{عم}} علاوه بر آن چه [[گذشت]] [[نصوص]] معتبر دیگری مانند [[حدیث]] [[امان]] هست که ابوسعید الخُدرِیّ می‌گوید: {{متن حدیث|سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ‏ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ‏ لِأَهْلِ‏ الْأَرْضِ‏ كَمَا أَنَ‏ النُّجُومَ‏ أَمَانٌ‏ لِأَهْلِ‏ السَّمَاءِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَالْأَئِمَّةُ بَعْدَكَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ قَالَ نَعَمْ الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ أُمَنَاءُ مَعْصُومُونَ وَ مِنَّا مَهْدِيُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَلَا إِنَّهُمْ أَهْلُ بَيْتِي وَ عِتْرَتِي مِنْ لَحْمِي وَ دَمِي مَا بَالُ أَقْوَامٍ يُؤْذُونَنِي فِيهِمْ لَا أَنَالَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِي}}<ref>کفایة الأثر فی النص علی الأمة الإثنی عشر، ص۲۹، احادیث امان با الفاظ گوناگون در منابع معتبر آمده رک کتاب امان الامه من الضلال والاختلاف.</ref>.
 
[[نصوص]] معتبری هم در خصوص [[امیر المؤمنین]]{{ع}} وارد شده که بر [[عصمت]] دلالت دارد مانند [[روایات]] [[همراهی]] [[علی]]{{ع}} با [[حق]] و جدا نشدن آن دو از یکدیگر و همچنین [[همراهی]] آن [[حضرت]] با [[قرآن]]. و [[همراهی]] با [[علی]]{{ع}} [[همراهی]] با [[حق]] است [[ابو ایوب انصاری]] می‌گوید: {{متن حدیث|سَمِعْتُ النَّبِيَّ{{صل}} يَقُولُ لِعَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ تَقْتُلُكَ‏ الْفِئَةُ الْبَاغِيَةُ وَ أَنْتَ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَكَ يَا عَمَّارُ إِذَا رَأَيْتَ عَلِيّاً سَلَكَ وَادِياً وَ سَلَكَ النَّاسُ وَادِياً غَيْرَهُ فَاسْلُكْ مَعَ عَلِيٍّ وَ دَعِ النَّاسَ فَإِنَّهُ لَنْ يَدُلَّكَ عَلَى رَدًى وَ لَنْ يُخْرِجَكَ مِنْ هُدًى}}<ref>کشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین{{ع}}، ص ۲۳۴.</ref>


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسش‌های وابسته}}
* [[حدیث سفینه چگونه بر عصمت اهل بیت و امامان دوازده‌گانه دلالت می‌کند؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش‌های وابسته}}


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[سفینه نوح]]
* [[سفینه نوح]]
* [[اصحاب سفینه]]
* [[اصحاب سفینه]]
{{پایان مدخل وابسته}}


==منابع==
== منابع ==
{{فهرست اثر}}
{{منابع}}
{{ستون-شروع|2}}
# [[پرونده:IM010595.jpg|22px]] [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[پیشوائی از نظر اسلام (کتاب)|'''پیشوائی از نظر اسلام''']]
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:13681032.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|'''امامت اهل بیت''']]
* [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۱''']]
* [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]
{{پایان}}
# [[پرونده:1379713.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|'''عصمت در قرآن''']]
{{پایان}}
# [[پرونده:1379670.jpg|22px]] [[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|'''عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی''']]
# [[پرونده:1100767.jpg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|'''عصمت امام''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس2}}


{{فضائل اهل بیت}}
{{امامت شناسی}}
{{امامت شناسی}}
{{فضائل اهل بیت}}
{{غدیر}}
[[رده:مدخل]]
 
[[رده:امام علی]]
[[رده:احادیث امامت]]
[[رده:حدیث سفینه نوح]]
[[رده:احادیث نامدار]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]
[[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]
[[رده:مقاله‌های اولویت سه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۰

این مدخل زیرشاخهٔ بحث احادیث امامت است. حدیث سفینه نوح از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حدیث سفینه نوح در کلام اسلامی - حدیث سفینه نوح از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط ندارد
حدیث سفینه نوح
متن حدیث
«مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ»
ترجمه حدیث
اهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد
مشخصات حدیث
صادره ازپیامبر خاتم (ص)
راویان
محتوای حدیث
دلالت حدیث
منابع حدیث
اعتبار سندمتواتر
منابع شیعه
منابع اهل سنت

حدیث سفینه از احادیث مشهور میان مسلمانان است که پیامبر در آن اهل بیت خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که براساس آن همانطور که تمسک به کشتی نوح برای امت حضرت نوح موجب نجات و رستگاری شد، چنین نجاتی برای امت اسلام نیز با تمسک به اهل بیت حاصل می‌‌شود و این چیزی جز تثبیت پیشوایی اهل بیت نیست.

مقدمه

یکی از احادیث مشهوری که نقش اهل بیت پیامبر را در میان مردم روشن و مشخص می‌‌کند حدیث سفینه است[۱]. براساس این حدیث ابوذر غفاری نقل می‌کند که پیامبر (ص) در مورد اهل بیتشان فرمودند: « مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ »، «اهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد»[۲] چنین مضمونی، در احادیث پیامبر با عبارت‌های مختلف بیان شده است. در بعضی از این احادیث، از واژه "فُلک" که هم معنی با واژۀ سفینه است استفاده شده است[۳].

مراد پیامبر از تشبیه اهل بیت به سفینه نوح

مراد از "سفینة نوح" همان کشتی مشهور حضرت نوح (ع) است. قرآن کریم در این باره می‌‌فرماید: در زمان حضرت نوح (ع) طوفانی عظیم به پا شد و جهان را آب فراگرفت و تنها کسانی سالم ماندند که به او ایمان آورده و در کشتی او نشستند. در طوفان نوح، هرکس از مؤمنان و نیز از حیوانات که سوار کشتی نوح شدند از آن طوفان نجات یافته و هرکس که بر آن کشتی سوار نشد غرق شد. کشتی نوح، سمبل نجات از گرداب‌ها و ایمنی در تلاطم طوفان‌هاست و پیامبر چون می‌‌دانستند بعد از خودش طوفانی از گمراهی و ظلمت بر مردم حاکم می‌‌شود، اهل بیتش را به سفینه نوح تشبیه کرد که هر کسی به آنها متوسل شود نجات یافته و هر که از آنان دور شود، گمراه و اسیر ظلمت خواهد شد[۴].

سند حدیث سفینه نوح

حدیث سفینه نزد شیعه و سنی از جهت اعتبار جایگاه والایی دارد و آن را جمع زیادی از صحابه مانند: امیر المؤمنین (ع)، ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، عبدالله بن عباس، أبو الطفیل عامر بن واثله، أنس بن مالک، عبدالله بن الزبیر و سلمة بن الأکوع از آن حضرت (ص) نقل کرده‌اند. از تابعان نیز شخصیت‌هایی مانند: امام زین العابدین (ع)، سعید بن جبیر، عطیه کوفی، سعید بن مسیّب، عامر بن عبدالله از راویان این حدیث هستند[۵].[۶] شیعیان این حدیث را مانند احادیث غدیر، ثقلین و منزلت معتبر و در حد تواتر می‌‌دانند[۷].

وجود این حدیث با الفاظ نزدیک به هم در بسیاری از منابع اصیل و قابل اعتنای اهل سنت نیز آمده است به طوری که بسیاری از حدیث شناسان مشهور اهل سنت تصریح به صحت حدیث کرده‌اند. مانند حاکم نیشابوری و ابن حجر مکی و سیوطی، هرگونه تردیدی را نسبت به اعتبار و صحت این حدیث صحیح ندانسته و آن را از جمله احادیث معتبر می‌‌دانند[۸].

دلالت حدیث سفینه

دلالت بر عصمت اهل بیت

همچنین ببینید: عصمت اهل بیت

وجه استدلال به حدیث، به این ترتیب است:

  1. پیامبر خاتم (ص) به طور مطلق دستور به ملازمت با اهل‌بیت داده و ایشان را به منزله کشتی نوح دانسته‌اند و فرموده‌اند: اولاً، هرکه همراه اهل بیت باشد نجات می‌یابد و هرکه نباشد هلاک خواهد شد؛ ثانیاً، تنها کسانی نجات می‌یابند که همراه اهل بیت باشند و دیگران لزوماً غرق خواهند شد. این مطلب از دو راه فهمیده می‌شود: یکی از لفظ "إِنَّمَا" که افاده حصر می‌کند و دومی از مثال (کشتی نوح)، چون تنها کسانی نجات یافتند که در کشتی سوار شدند و بقیه همه نابود شدند.
  2. در صورتی اهل بیت همانند سفینه نوح به طور مطلق وسیله نجات خواهند بود و هرکه همراه آنان باشد به مقصد خواهد رسید که از هر اشتباه و انحراف و خطای علمی و عملی مصون باشند. یعنی به طور مطلق معصوم باشند، در غیر این صورت، امکان غرق شدن خود و همراهان وجود دارد و این با محتوای کلام پیامبر (ص) نمی‌سازد؛ لذا این قرائن حاکی از آن است که برای نجات تنها باید به اهل بیت تمسک نمود و تمسک مطلق از اهل بیت مساوی با اطاعت مطلق از آنان است و عقلا امر به اطاعت مطلق از شخصی مساوی با عصمت اوست و الا تناقض لازم می‌‌آید[۹].
  3. در یک سلسله از روایات دیگر که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده آمده است که حضرت فرمود: "امّت موسی (ع) ـ یهود ـ بعد از او به هفتاد و یک فرقه تقسیم شد که از آن میان یک فرقه نجات یافت و هفتاد فرقه هلاک شد و امت عیسی (ع) ـ نصارا ـ بعد از او به هفتاد و دو فرقه تقسیم شدند که هفتاد و یک فرقه هلاک شده و تنها یک فرقه از آنها اهل نجات بودند و به زودی بعد از من امّتم به هفتاد و سه فرقه تقسیم خواهند شد که یک فرقه نجات می‌یابند و هفتاد و دو فرقه هلاک خواهند شد". در این روایات نیز همانند روایت سفینه نوح، واژه‌های «نجا» و «هلک» استعمال شده که از مجموع دو روایت استفاده می‌شود فرقه ناجیه از میان هفتاد و سه فرقه، همان پیروان اهل‌بیت پیامبر (ص) هستند[۱۰].

برخی استدلال به این حدیث را به نحو دیگری مطرح کرده‌اند و آن اینکه:

  1. تشبیه اهل بیت (ع) به کشتی نوح در نجات امت؛ بدین معنا که همان‌طور که هر کسی از نوح پیغمبر (ع) دوری کرد و ایمان نیاورد و سوار کشتی نشد، غرق شد، امت اسلامی هم مثل امت حضرت نوح، اگر در تلاطم طوفان عقاید و افکار فرقه‌ها و وساوس شیطان به اهل بیت (ع) تمسک نکند و از آنها اجتناب کند، غرق خواهد شد.
  2. راه حق، واحد است و آن، راه اهل بیت (ع) است و هر کسی در این راه قرار گرفت، نجات می‌یابد و هر کسی از این راه نجات دوری کند، لاجرم اهل عذاب خواهد شد.
  3. رکوب در کشتی اهل بیت (ع) با اطاعت و تبعیت از آنها حاصل می‌شود، لذا اگر کسی از اهل بیت (ع) تبعیت عملی نکرد، ولو اینکه آنان را در قلب دوست داشته باشد اهل نجات نخواهد بود، چنانکه افرادی که سوار کشتی نوح (ع) نشدند و او را در قلبشان دوست داشتند هلاک شدند.
  4. کلمه «مَنْ» موصول عام است و شامل تمام امت اسلامی می‌گردد. بر این اساس، ولو اینکه منحرفین از فرزندان آنها باشند، اهل عذاب خواهند بود، لذا تنها راه نجات در التزام عملی به دستورات اهل بیت (ع) و اطاعت مطلق از آنها خلاصه می‌شود و حسب و نسب نجات‌بخش انسان نخواهد بود.
  5. حدیث سفینه، تنها ملجأ و مرجع امت اسلامی را در علم و عمل اهل بیت (ع) و تنها راه نجات را در اطاعت مطلق از آنها می‌داند. با این فرض، اطاعت مطلق و بی قید و شرط مستلزم عصمت آنها در علم و عمل است، و الا اگر آن حضرات دچار گناه یا اشتباه شوند به حکم عقل و آیات و روایات دیگر، لازم الاجتناب می‌باشند. پس اجتناب و دوری از آنها در بعضی از موارد با امر به اطاعت مطلق ناسازگار است، چرا که اطاعت مطلق، مستلزم عصمت مطلق آنهاست.

در نتیجه، این حدیث با توجه به نکات فوق، عصمت امامان را تبلیغ می‌کند و در دو بعد علم و عمل، عصمت مطلق را می‌رساند، ولی عصمت از زمان تولد را نمی‌توانیم این حدیث نتیجه بگیریم، مگر اینکه تولد اهل بیت (ع) را به اصل وجود کشتی تشبیه کنیم، تا عصمت از ابتدای تولد را برای امامان بزرگوار نتیجه بگیریم[۱۱].

دیدگاه متکلمان امامیه

مرحوم حلبی بر اساس این روایت نبوی معتقد است که مقصود از اهل بیت، امامان پاک (ع) است، و کسی که از اهل بیت پیروی کند، نجات می‌یابد. همین امر مستلزم قطع به عصمت آنان از خطا و گناه است. وی می‌نویسد: «نمی توان به نجات پیروی کننده قطع داشت و صدور خطا را برای پیروی شونده جایز و ممکن دانست»[۱۲]. همچنین با توجه به ظاهر عبارت، به نظر می‌رسد مرحوم حلبی با این استدلال در پی اثبات عصمت امامان پاک (ع) از گناه و نیز اشتباه در دین بوده است.

با این حال برغم آنکه متون روایی شیعی[۱۳] و سنی[۱۴]، فراوان این حدیث را نقل کرده‌اند، و حتی بر اساس نقل برخی منابع، امیرالمؤمنین (ع) آن‌گاه که در صدد بیان فضایل خود بوده است، آن را به کار برده است[۱۵]، اما بر اساس منابع موجود، جز مرحوم حلبی، هیچ یک از متکلمان پنج قرن نخست، برای اثبات عصمت امامان پاک (ع) به این حدیث شریف تمسک نکرده‌اند[۱۶].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

  1. سبحانی، جعفر، پیشوائی از نظر اسلام
  2. ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت
  3. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
  4. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱
  5. محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵
  6. محمدی، رضا، عصمت در قرآن
  7. صفرزاده، ابراهیم، عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی
  8. فاریاب، محمد حسین، عصمت امام

پانویس

  1. ↑ ر.ک: محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص ۱۱۶.
  2. ↑ اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، امالی طوسی، احتجاج طبرسی؛ کنز العمال، ج۱، ص۲۵۰.
  3. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۱۹۰؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص ۱۱۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱.
  4. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص ۱۱۶.
  5. ↑ نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الانوار، ج ۴، ص ۲۱ و تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ج۱، ص۱۳۱.
  6. ↑ ر.ک: زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱.
  7. ↑ شیعه در اسلام، ص۱۷۶.
  8. ↑ عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج۲۳، ص ۴۱۹.
  9. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۲۰۶؛ محمدی، رضا، عصمت در قرآن، ص۶۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱.
  10. ↑ محمدی، رضا، عصمت در قرآن، ص۶۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱؛ سبحانی، جعفر، پیشوائی از نظر اسلام ص ۲۱۲.
  11. ↑ صفرزاده، ابراهیم، عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی، ص ۲۳۹-۲۴۳.
  12. ↑ لا یمکن القطع علی نجاة المتبع مع تجویز الخطأ علی المتبع؛ (ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی، ص۱۸۱). مرحوم حلبی در این عبارت نیز مدعای خود را واضح دانسته و مدلل نکرده است.
  13. ↑ فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر الفرات الکوفی، ص۱۸۹، ۱۹۰ و ۳۷۲؛ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۲۹۷؛ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۶۹؛ همو، الخصال، ج۲، ص۵۷۲؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الامالی، تحقیق حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری، ص۱۴۵؛ سید رضی علم الهدی، خصائص الائمة، تحقیق محمدهادی امینی، ص۷۷؛ محمد بن حسن طوسی، الامالی، ص۶۰، ۳۴۹، ۴۵۹، ۴۸۲، ۵۱۳ و ۷۳۳.
  14. ↑ محمد بن محمد حاکم نیسابوری، المستدرک، تحقیق یوسف مرعشلی، ج۲، ص۳۴۳؛ احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۹۰. برای تفصیل بیشتر، ر.ک: سیدمرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة، ج۲، ص۶۴-۶۸.
  15. ↑ فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر الفرات الکوفی، ص۱۹۰.
  16. ↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۳۵۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=حدیث_سفینه_نوح&oldid=1321448»