شرح صدر در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = شرح صدر | |||
| عنوان مدخل = [[شرح صدر]] | |||
| مداخل مرتبط = [[شرح صدر در قرآن]] - [[شرح صدر در حدیث]] - [[شرح صدر در نهج البلاغه]] - [[شرح صدر در اخلاق اسلامی]] - [[شرح صدر در فقه سیاسی]] - [[شرح صدر در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[شرح صدر در معارف و سیره نبوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
“سعه صدر” در [[پذیرش حق]] به رغم [[کراهت]] ابتدایی، [[تحمل]] محنت‌ها و ناکامی‌ها، کنار آمدن با [[مشکلات]]، قبول سختی‌های توان‌فرسا که ایفای [[وظایف]] مهم بر [[انسان]] [[تحمیل]] می‌کند؛ [[از خودگذشتگی]] و...، بزرگ‌ترین [[سرمایه]] [[مؤمن]] برای ایفای مسئولیت‌های سنگین و تأمین [[حیات طیب]] [[انسانی]] در [[جهان]] سرشار از [[ناملایمات]] است. این ویژگی اگرچه همچون سایر صفات و کیفیات [[نفسانی]] [[قائم]] به فرد است، اما هم محصول [[نظام]] [[تربیت دینی]] و فضاسازی [[فرهنگی]] [[اجتماعی]] است، هم در صورت | “سعه صدر” در [[پذیرش حق]] به رغم [[کراهت]] ابتدایی، [[تحمل]] محنت‌ها و ناکامی‌ها، کنار آمدن با [[مشکلات]]، قبول سختی‌های توان‌فرسا که ایفای [[وظایف]] مهم بر [[انسان]] [[تحمیل]] می‌کند؛ [[از خودگذشتگی]] و... ، بزرگ‌ترین [[سرمایه]] [[مؤمن]] برای ایفای مسئولیت‌های سنگین و تأمین [[حیات طیب]] [[انسانی]] در [[جهان]] سرشار از [[ناملایمات]] است. این ویژگی اگرچه همچون سایر صفات و کیفیات [[نفسانی]] [[قائم]] به فرد است، اما هم محصول [[نظام]] [[تربیت دینی]] و فضاسازی [[فرهنگی]] [[اجتماعی]] است، هم در صورت عمومیت، نقش و تأثیر فوق‌العاده مهمی در مطلوب‌سازی [[حیات]] جمعی دارد. [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر آیه]] ۲۲ [[سوره زمر]] می‌نویسد: [[شرح صدر]] برای [[اسلام]] به این معناست که انسان وضعی به خود بگیرد که هر سخن حقی را بپذیرد و آن را رد نکند. منظور پذیرش از روی [[بصیرت]] و [[شناخت]] [[راه رشد]] است<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۳۸۷.</ref>. شرح صدر نقطه مقابل [[ضیق صدر]] و کم‌ظرفیتی و کم‌طاقتی است، [[تفسیر نمونه]] نیز در توضیح [[آیه]] اول [[سوره]] انشراح می‌نویسد: شرح صدر، گسترش آن به وسیله [[نور الهی]] و [[سکینه]] و [[آرامش]] خداداد می‌باشد. این توسعه هم می‌تواند [[وسعت علمی]] [[پیامبر]] را از [[طریق وحی]] و [[رسالت]] شامل گردد و هم بسط و گسترش تحمل و [[استقامت]] او در برابر لجاجت‌ها و کارشکنی‌های [[دشمنان]] و [[مخالفان]] را<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۲۱.</ref>؛ از این‌رو، شرح صدر نیز از جمله ثمرها و میوه‌های [[ایمان به خداوند]]، عمل به وظایف و حرکت در مسیر تعالی است و نتیجه آن [[آرامش]] و [[اطمینان]] و [[قدرت روحی]] فوق‌العاده در [[رویارویی]] با حوادث تلخ و شیرین [[زندگی]] این جهانی است.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۳۹.</ref> | ||
==[[آیات قرآنی]] مرتبط== | == [[آیات قرآنی]] مرتبط == | ||
# [[شرح صدر]] مقوم ایفای [[رسالت]] [[پیامبری]]: {{متن قرآن|أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ}}<ref>«آیا به دلت گشایش ندادیم؟» سوره انشراح، آیه ۱.</ref>. | # [[شرح صدر]] مقوم ایفای [[رسالت]] [[پیامبری]]: {{متن قرآن|أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ}}<ref>«آیا به دلت گشایش ندادیم؟» سوره انشراح، آیه ۱.</ref>. | ||
# [[ضیق صدر]] مانع ایفای رسالت‌های بزرگ: {{متن قرآن|وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ}}<ref>«و سینه‌ام تنگ می‌شود و زبانم روان نمی‌گردد پس به سوی هارون بفرست!» سوره شعراء، آیه ۱۳.</ref>. | # [[ضیق صدر]] مانع ایفای رسالت‌های بزرگ: {{متن قرآن|وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ}}<ref>«و سینه‌ام تنگ می‌شود و زبانم روان نمی‌گردد پس به سوی هارون بفرست!» سوره شعراء، آیه ۱۳.</ref>. | ||
# شرح صدر ابزار و عامل [[هدایت]]: {{متن قرآن|أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ...}}<ref>«آیا کسی که خداوند دلش را برای اسلام گشاده داشته است و او از پروردگار خویش با خود فروغی دارد (چون سنگدلان بی‌فروغ است)؟» سوره زمر، آیه ۲۲.</ref><ref>درباره رابطه شرح صدر و هدایت، ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۵۵.</ref>. | # شرح صدر ابزار و عامل [[هدایت]]: {{متن قرآن|أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ...}}<ref>«آیا کسی که خداوند دلش را برای اسلام گشاده داشته است و او از پروردگار خویش با خود فروغی دارد (چون سنگدلان بی‌فروغ است)؟» سوره زمر، آیه ۲۲.</ref><ref>درباره رابطه شرح صدر و هدایت، ر. ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۵۵.</ref>. | ||
#در آیاتی نیز به صورت غیرمستقیم بر معللوبیت [[سعه صدر]] در برابر [[تلخی‌ها]] و ناگواری‌های [[روزگار]] توجه داده<ref>{{متن قرآن|وَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}} «گفتار آنان تو را اندوهگین نگرداند که عزّت یکسره از آن خداوند است، او شنوای داناست» سوره یونس، آیه ۶۵.</ref> و به [[صبر]] و [[شکیبایی]] در مقابل [[ناملایمات]] و فاصله‌گزینی موقت از غفلت‌زدگان توصیه فرموده است<ref>{{متن قرآن|وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا}} «و بر آنچه می‌گویند شکیبا باش و از آنان به نکویی دوری گزین» سوره مزمل، آیه ۱۰.</ref>.<ref>سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۳۹.</ref> | # در آیاتی نیز به صورت غیرمستقیم بر معللوبیت [[سعه صدر]] در برابر [[تلخی‌ها]] و ناگواری‌های [[روزگار]] توجه داده<ref>{{متن قرآن|وَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}} «گفتار آنان تو را اندوهگین نگرداند که عزّت یکسره از آن خداوند است، او شنوای داناست» سوره یونس، آیه ۶۵.</ref> و به [[صبر]] و [[شکیبایی]] در مقابل [[ناملایمات]] و فاصله‌گزینی موقت از غفلت‌زدگان توصیه فرموده است<ref>{{متن قرآن|وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا}} «و بر آنچه می‌گویند شکیبا باش و از آنان به نکویی دوری گزین» سوره مزمل، آیه ۱۰.</ref>.<ref>سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۳۹.</ref> | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | |||
{{ | |||
[[رده:شرح صدر]] | [[رده:شرح صدر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۰۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شرح صدر است. شرح صدر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شرح صدر در قرآن - شرح صدر در حدیث - شرح صدر در نهج البلاغه - شرح صدر در اخلاق اسلامی - شرح صدر در فقه سیاسی - شرح صدر در جامعه‌شناسی اسلامی - شرح صدر در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
“سعه صدر” در پذیرش حق به رغم کراهت ابتدایی، تحمل محنت‌ها و ناکامی‌ها، کنار آمدن با مشکلات، قبول سختی‌های توان‌فرسا که ایفای وظایف مهم بر انسان تحمیل می‌کند؛ از خودگذشتگی و... ، بزرگ‌ترین سرمایه مؤمن برای ایفای مسئولیت‌های سنگین و تأمین حیات طیب انسانی در جهان سرشار از ناملایمات است. این ویژگی اگرچه همچون سایر صفات و کیفیات نفسانی قائم به فرد است، اما هم محصول نظام تربیت دینی و فضاسازی فرهنگی اجتماعی است، هم در صورت عمومیت، نقش و تأثیر فوق‌العاده مهمی در مطلوب‌سازی حیات جمعی دارد. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۲۲ سوره زمر می‌نویسد: شرح صدر برای اسلام به این معناست که انسان وضعی به خود بگیرد که هر سخن حقی را بپذیرد و آن را رد نکند. منظور پذیرش از روی بصیرت و شناخت راه رشد است[۱]. شرح صدر نقطه مقابل ضیق صدر و کم‌ظرفیتی و کم‌طاقتی است، تفسیر نمونه نیز در توضیح آیه اول سوره انشراح می‌نویسد: شرح صدر، گسترش آن به وسیله نور الهی و سکینه و آرامش خداداد می‌باشد. این توسعه هم می‌تواند وسعت علمی پیامبر را از طریق وحی و رسالت شامل گردد و هم بسط و گسترش تحمل و استقامت او در برابر لجاجت‌ها و کارشکنی‌های دشمنان و مخالفان را[۲]؛ از این‌رو، شرح صدر نیز از جمله ثمرها و میوه‌های ایمان به خداوند، عمل به وظایف و حرکت در مسیر تعالی است و نتیجه آن آرامش و اطمینان و قدرت روحی فوق‌العاده در رویارویی با حوادث تلخ و شیرین زندگی این جهانی است.[۳]
آیات قرآنی مرتبط
- شرح صدر مقوم ایفای رسالت پیامبری: ﴿أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ﴾[۴].
- ضیق صدر مانع ایفای رسالت‌های بزرگ: ﴿وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ﴾[۵].
- شرح صدر ابزار و عامل هدایت: ﴿أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ...﴾[۶][۷].
- در آیاتی نیز به صورت غیرمستقیم بر معللوبیت سعه صدر در برابر تلخی‌ها و ناگواری‌های روزگار توجه داده[۸] و به صبر و شکیبایی در مقابل ناملایمات و فاصله‌گزینی موقت از غفلت‌زدگان توصیه فرموده است[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۳۸۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۲۱.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۳۹.
- ↑ «آیا به دلت گشایش ندادیم؟» سوره انشراح، آیه ۱.
- ↑ «و سینه‌ام تنگ می‌شود و زبانم روان نمی‌گردد پس به سوی هارون بفرست!» سوره شعراء، آیه ۱۳.
- ↑ «آیا کسی که خداوند دلش را برای اسلام گشاده داشته است و او از پروردگار خویش با خود فروغی دارد (چون سنگدلان بی‌فروغ است)؟» سوره زمر، آیه ۲۲.
- ↑ درباره رابطه شرح صدر و هدایت، ر. ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۵۵.
- ↑ ﴿وَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ﴾ «گفتار آنان تو را اندوهگین نگرداند که عزّت یکسره از آن خداوند است، او شنوای داناست» سوره یونس، آیه ۶۵.
- ↑ ﴿وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا﴾ «و بر آنچه می‌گویند شکیبا باش و از آنان به نکویی دوری گزین» سوره مزمل، آیه ۱۰.
- ↑ سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۳۹.