شخصیت امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
|||
| (۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[شخصیت امام حسین در قرآن]] - [[شخصیت امام حسین در حدیث]] - [[شخصیت امام حسین در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[ | خصلت‌های برجسته و سیرۀ متعالی [[امام حسین]]، در صحنه‌های مختلف [[نهضت عاشورا]] نیز جلوه داشت. به عنوان نمونه: قاطعانه [[بیعت]] با [[یزید]] را ردّ کرد و از [[مدینه]] خارج شد، در سخت ترین شرایط محاصره و [[سختی]] و [[تشنگی]] در [[کربلا]] هم پیشنهاد [[تسلیم شدن]] و [[بیعت]] را نپذیرفت، عزّتمندانه به استقبال [[شهادت]] رفت، جوانمردانه به حرّ و [[سپاه]] تشنۀ او در طول راه آب داد و بالأخره توبۀ حرّ را [[روز عاشورا]] پذیرفت، [[بیعت]] خود را از [[یاران]] برداشت تا هر که می‌خواهد برگردد، [[غلام]] و خادم خویش را هم [[آزاد]] گذاشت و از او خواست که اگر می‌خواهد برود، به [[یتیمان]] [[مسلم بن عقیل]] پس از [[شهادت]] پدرشان [[مهربانی]] کرد، [[شب عاشورا]] را برای [[مناجات]] و [[تلاوت قرآن]] و [[عبادت]] مهلت خواست، تا آخرین لحظات حتّی در [[قتلگاه]] هم حالت [[تسلیم]] و [[رضا]] داشت، بر سختیها و [[شداید]] [[کربلا]] و [[شهادت]] [[اصحاب]] [[صبوری]] کرد، [[روز عاشورا]] با آن همه داغ و [[مصیبت]] و [[تشنگی]] و تنهایی چون شیر جنگید و از انبوه [[دشمن]] نهراسید، [[قیام]] خویش را با انگیزۀ [[امر به معروف و نهی از منکر]] دانست، بارها در طول [[سفر]] [[کربلا]] بی اعتباری [[دنیا]] را گوشزد کرد و [[زهد]] خویش را نشان داد، هتّاکی‌های [[دشمنان]] را [[روز عاشورا]] حلیمانه تحمّل کرد، اثر انبان‌هایی که به خانۀ محرومان برده بود، پس از شهادتش بر پشت و دوش آن حضرت دیده شد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۴.</ref>. | ||
== مناقب و فضائل امام == | |||
{{اصلی|فضائل امام حسین}} | |||
== جنبه‌ها و ابعاد سیره امام == | |||
{{اصلی|سیره امام حسین}} | |||
=== [[سبک زندگی امام حسین]] === | |||
=== سیره اخلاقی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره اخلاقی امام حسین}} | |||
[[امام حسین]] {{ع}} در خانواده‌ای متولد شد که محل فرود [[فرشتگان]] و جایگاه [[نزول قرآن]] بود، در جمع شخصیت‌های ارجمندی که با [[آیات]] الهی شکوه و عظمت یافته بودند و ساختار شخصیتی ایشان را [[پیامبر]] با [[فضایل اخلاقی]] بنا نهاد. | |||
برخی از ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت عبارت‌اند از: [[تواضع امام حسین|فروتنی]]؛ [[بردباری امام حسین|بردباری و گذشت]]؛ بخشش و سخاوت؛ [[شجاعت امام حسین|شجاعت]]؛ [[ذلت‌ناپذیری امام حسین|ذلت‌ناپذیری]]؛ رسیدگی به بینوایان؛ انفاق در آشکار و نهان؛ [[جوانمردی]] و ...<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۴۵-۴۷؛ [[محمد علی کلهر|کلهر، محمد علی]]، [[شجاعت و شهامت امام حسین (مقاله)|مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]]، ص ۶۲ ـ ۷۹.</ref>. | |||
=== سیره عبادی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره عبادی امام حسین}} | |||
[[عبادت]] نزد [[امام حسین]] {{ع}}، باتوجه به اینکه عبادت و [[پرستش خدا]] برای خاندان نبوّت، هستی و [[زندگی]] به شمار می‌آمد، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و آن حضرت شب و [[روز]]، در [[نهان]] و آشکار همواره به عبادت می‌پرداختند. آن حضرت همواره در [[حق مردم]] [[نیکی]] و [[احسان]] و [[انفاق]] فراوان داشت. | |||
در هیچ‌یک از لحظات و سکنات، ارتباط قلبی امام حسین {{ع}} با [[حضرت حق]] قطع نگردید و این رابطه را با [[پرستش]] خدای خویش تبلور می‌بخشید که در دعاهای آن حضرت مانند دعای [[عرفه]] نمود پیدا کرده است. همچنین در اوصاف آن حضرت نقل شده که بیست و پنج مرتبه پیاده به [[حج]] رفتند در حالی که مَرکب داشتند<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۶۰؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]]، ص۱۵۳.</ref>. | |||
== | === [[سیره خانوادگی امام حسین]] === | ||
[[امام حسین]] | |||
== | === سیره تربیتی امام حسین === | ||
{{اصلی|سیره تربیتی امام حسین}} | |||
سیره تربیتی امام حسین {{ع}} برپایه آنکه ایشان جزء اهل بیت {{ع}} بوده و دارای عصمت است قایل توجه است و علاوه بر اینکه ایشان متصف به همه نشانه‌های کمال هستند، دیگران را هم هدایت به این اوصاف می‌کنند. برخی از اوصاف و مسائل تربیتی آن حضرت عبارت‌اند از: رضا و [[تسلیم]]؛ ایجاد [[خودباوری]] و تقویت [[عزت نفس]]؛ [[احترام]] و [[محبت]] به کودکان؛ احترام به [[افکار]] [[جوانان]]؛ توجه و [[احترام]] به [[همسر]]؛ [[تواضع]] و هم‌نشینی با فقراء؛ جایگاه مادران شایسته و ...<ref>[[محمد علی قاسمی|قاسمی، محمد علی]]، [[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۷]]، ص ۱۵ ـ ۳۴.</ref>. | |||
=== سیره اجتماعی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره اجتماعی امام حسین}} | |||
امام حسین{{ع}} چه در عصر [[رسول خدا]]{{صل}} و چه پس از آن حضرت، تا [[زمان]] [[خلافت معاویه]] همواره مورد احترام مسلمانان و [[خلفا]] قرار داشت،؛ چراکه وی علاوه بر امتیازات [[انسانی]] و عظمت روحی و [[معنوی]] و [[کرامت]] و [[بزرگواری]]، فرزند رسول خدا{{صل}} و مورد [[محبت]] فوق العاده او بود، ولی در زمان معاویه و سپس یزید وضع دگرگون شد. هرچند ما معتقدیم ریشه‌های جریان خونین [[کربلا]] را باید از «[[سقیفه]]» پی‌جویی کرد (که در جای خود بازگو خواهد شد)، اما تردیدی نیست که عصر [[معاویه]] و پس از آن، زمان [[حکومت یزید]]، با دوران پیش از آنان تفاوت بسیار داشت و اگر تا قبل از [[زمامداری]] معاویه، ماجرای شهادت مظلومانه امام حسین{{ع}} و [[اسارت]] خاندانش برای مردم بازگو می‌شد، کسی آن را [[باور]] نمی‌کرد. | |||
آری؛ کسی باور نمی‌کرد که محبوب [[قلب]] رسول خدا{{صل}} و جگر گوشه صدیقه کبرا{{س}} توسط گروهی که خود را [[مسلمان]] و از [[امت محمد]]{{صل}} می‌خواندند، مورد تعرض و بی‌حرمتی قرار گیرد، چه رسد به این که غریبانه، مظلومانه و [[لب تشنه]] در سرزمین [[نینوا]] به [[شهادت]] برسد و [[فرزندان]] و [[بانوان]] حرمش به اسارت روند. | |||
با شروع [[حکومت اموی]]، بی‌حرمتی‌ها از سوی [[معاویه]] و عمالش نسبت به ساحت [[مقدس]] [[امیرمؤمنان]]{{ع}} و فرزندانش حسن و حسین{{عم}} و ترویج [[سب]] و [[لعن]] آنان به صورت علنی آغاز شد و زمینه‌های [[فاجعه]] خونین [[کربلا]] به گونه‌ای شتابان فراهم گردید و آن حسین عزیزی که این همه مورد محبت رسول خدا{{صل}} و [[مسلمین]] بود، حتی مأوایی در تمام آن [[سرزمین پهناور اسلامی]] نداشت. (در بخش‌های [[آینده]] به طور مشروح بحث آن خواهد آمد)<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها]]، ص۴۲ ـ ۴۷.</ref>. | |||
همه | |||
=== سیره علمی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره علمی امام حسین}} | |||
[[انحرافی]] که بعد از [[شهادت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} اتفاق افتاد و ابتدا منجر به [[انحراف]] از اصول و مبانی [[دین]] در اداره حکومت و سپس انحراف میان [[مسلمانان]] گشت، باعث آن شد تا [[پیشوایان]] [[دین الهی]] در راستای [[آموختن]] [[احکام دین]] به مسلمانان، پایه‌های [[آیین اسلام]] را در میان آنان تحکیم بخشیده و به گونه‌ای آنها را [[تربیت]] کنند که از راهیابی سریع این انحراف میان آنان جلوگیری به عمل آورده و از فروپاشی توان و [[قدرت]] آنها و [[تفرقه]] و پراکندگی، بازدارند. از همین‌جا، [[میراث]] به یادگار مانده از [[امیرالمؤمنین]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} برای ما میراثی بزرگ و بس گران‌بها و ارزشمند تلقی شده و باوجود این [[ثروت]] [[فکری]] و [[علمی]] که از آن بزرگواران به دست ما رسیده از دیگران [[احساس]] [[بی‌نیازی]] می‌کنیم<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۲۹۰-۲۹۸.</ref>. | |||
==[[ | === [[سیره تبلیغی امام حسین]] === | ||
=== سیره سیاسی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره سیاسی امام حسین}} | |||
از ویژگی‌های [[انسانی]] [[امام حسین]] {{ع}}، آزادگی و ظلمستیزی و ستمناپذیری بی‌نظیر اوست. او به [[راستی]] نه تنها قهرمان سازشناپذیر در برابر [[ستم]] و [[شقاوت]] و [[استبداد]] بود، بلکه بنیان‌گذار این شیوه آزادمنشانه و انسانی است که تمامی آزادی خواهان و ستمستیزان در [[مبارزه]] راه [[عدالت]] باید به آن قهرمان حریت و [[رهایی]] [[تأسی]] جویند. | |||
برای نمونه، آن گرامی بود که در [[بحران]] تاخت و تاز افسار گسیخته استبداد [[اموی]] و به هنگام رویارویی قهرمانانه و تاریخساز خروشید که: «نه، هرگز [[حسین]] زیر بار [[ذلت]] نخواهد رفت!» و این منشور ستم‌سوز و [[جاودانه]] را برای همگان به یادگار نهاد که: «نه، به خدای هستی [[سوگند]]! نه ذلیلانه دست [[بیعت]] بر دست [[تجاوزکاران]] خواهیم نهاد و نه همانند بردگان از میدان [[جهاد]] خواهم گریخت»<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]]، ص ۸۹.</ref>. | |||
== | === [[سیره اقتصادی امام حسین]] === | ||
[[امام حسین]]{{ع}} | |||
و | === [[سیره فرهنگی امام حسین]] === | ||
=== [[سیره مدیریتی امام حسین]] === | |||
=== سیره نظامی امام حسین === | |||
{{اصلی|سیره نظامی امام حسین}} | |||
در [[نهضت عاشورا]] به یک سری تاکتیک‌های نظامی و [[تبلیغی]] برمی خوریم که از سوی [[حسین بن علی]]{{ع}} انجام گرفته است. شیوه‌های نظامی به‌طور عمده یا حالت [[دفاعی]] داشته است، یا تهاجمی. روش‌های تبلیغی نیز به‌طور عمده جهت آگاهانیدن [[مردم]] و پیامرسانی و بهره‌برداری بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه [[زمان]] خود آن حضرت و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در [[قیام کربلا]] به‌عنوان یک [[مبارز]] مسلّط به همه فنون رزمی و تاکتیک‌های نظامی و دفاعی و تبلیغی عمل کرده است، شکّی نیست. آنچه مطرح میشود، تنها نمونه‌هایی است که از [[تأمّل]] بر حوادث این [[نهضت]] به نظر می‌‌رسد و مدیریّت شگفت و [[نظم]] و [[تدبیر]] آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌ای از [[احساسات]] و [[عواطف]] و تعقّل است، نشان می‌‌دهد. | |||
برخی از تاکتیک‌های نظامی که حضرت از آنها استفاده کرد عبارت است از: حفاظت شخصی؛ گزارش‌گر اطلاعاتی؛ خنثی کردن [[توطئه]] [[ترور]]؛ جمع‌آوری اطلاعات؛ جذب نیرو؛ تصفیه نیرو؛ سازماندهی نیروها. روش‌هایی که از سوی [[سیدالشهدا]]{{ع}} در طول [[نهضت]] و در [[روز عاشورا]] و نیز توسّط [[خانواده]] او به کار گرفته شد، هم مایه ماندگاری نهضت و مصونیّت چهره آن است، هم عامل روحیّه بخشی به یارانِ شرکت کننده در آن [[حماسه]] که [[امام]] را با همه هستی [[یاری]] کردند، و هم مایه تزلزل در انگیزه سپاه کوفه و موجب [[ضعف]] یا رسوایی یا خنثی شدن [[تبلیغات]] [[دشمن]] گشته است، که به برخی از آنها اشاره میشود: [[نامشروع]] دانستن [[خلافت یزید]]؛ نامه نگاری و پیامرسانی به بزرگان کوفه و [[بصره]] و سران [[قبایل]] و اعزام نماینده به [[کوفه]]؛ [[اتمام حجّت]]؛ خطابه با دشمن؛ [[رَجَز]] و غیره. | |||
در مجموعِ حرکت عاشورا، چه از بُعد نظری و چه عملی، روش‌ها و محورهایی مورد توجه قرار گرفته است تا: | |||
# پیام [[نهضت]] به همه رسانده شود | |||
# در دراز مدّت، [[منافقان]] نفوذی در تشکیلات حکومتی و پست‌های کلیدی معرفی و افشا گردند | |||
# [[امر به معروف و نهی از منکر]] و [[اصلاح]] [[فساد اجتماعی]]، زنده شود | |||
# راه [[مبارزه سیاسی]] [[فرهنگی]] برای نسل‌های [[آینده]] ترسیم گردد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۱۰۰-۱۱۲.</ref>. | |||
=== [[سیره قضایی امام حسین]] === | |||
== فصاحت و بلاغت امام حسین == | |||
{{اصلی|فصاحت و بلاغت امام حسین}} | |||
[[امام حسین]] {{ع}} از جنبه [[شناخت]] و توان هنری بیان، نظیر جدّ بزرگوار و پدر ارجمند و [[برادر]] والامقامش به شمار می‌آمد. دشمنانشان درباره آنان گفته‌اند: «آنها [[اهل]] بیتی‌اند که [[علم]] و [[دانش]] با خونشان آمیخته شده است»<ref>المجالس السنیه، ج۲۱، ص۲۸، ۳۰.</ref>. مقاتل‌نویسان در مورد سخنان و خطابه‌های [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} در [[کربلا]] و [[عاشورا]] گفته‌اند: هرگز شنیده نشده قبل و بعد از [[حسین]] کسی با آن [[فصاحت]] و [[بلاغت]] سخن گفته باشد<ref>المجالس السنیه، ج۲۱، ص۲۸، ۳۰.</ref>. | |||
با اینکه [[حادثه کربلا]] از آغاز تا انجام، ده‌ها خطابه پدید آورد، ولی خطابه‌های آتشین که در عرصه [[طف]] و کربلا به ایراد آن پرداخت با ساختار و مضمون خاصی، دارای تنوع بودند. امام {{ع}} در آن خطابه‌ها [[دشمن]] را به نامه‌هایی که برایش فرستاده بودند و به [[اطاعت خدا]] و یاری‌رسانی او و نیز دست برداشتن آنها از [[یاری]] خود، یادآوری نموده که در یکی از آنها آمده است: {{متن حدیث|تَبّاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْجَمَاعَةُ وَ تَرَحاً، أَ حِينَ اسْتَصْرَخْتُمُونَا وَالِهِينَ، فَأَصْرَخْنَاكُمْ مُوجِفِينَ مُؤَدِّينَ مُسْتَعِدِّينَ سَلَلْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً لَنَا فِي أَيْمَانِكُمْ وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَاراً قَدَحْنَاهَا عَلَى عَدُوِّكُمْ وَ عَدُوِّنَا فَأَصْبَحْتُمْ أَلْباً عَلَى أَوْلِيَائِكُمْ وَ يَداً عَلَيْهِمْ لِأَعْدَائِكُمْ بِغَيْرِ عَدْلٍ أَفْشَوْهُ فِيكُمْ وَ لَا أَمَلٍ أَصْبَحَ لَكُمْ فِيهِمْ إِلَّا الْحَرَامُ مِنَ الدُّنْيَا أَنَالُوكُمْ وَ خَسِيسُ عَيْشٍ طَمِعْتُمْ فِيهِ}}<ref>«مردم کوفه! مرگتان باد؛ این شما بودید که با ابراز عشق و علاقه از ما درخواست کمک کردید و آنگاه که ما به دادخواهی شما پاسخ مثبت داده و بی‌درنگ و با احساسی انسانی به یاری‌تان شتافتیم، شمشیرهای آخته‌ای را که از آن خود ما بود بر ضد ما به کار گرفتید و آتش فتنه‌ای را که دشمن مشترک ما و شما برافروخته بود، شعله‌ور ساختید و به حمایت از دشمنان و بر ضد پیشوایان خود بپاخاستید، بی‌آن که دشمنان گامی در راه عدل‌وداد به سود شما بردارند و یا امید آینده‌ای بهتر از آنان داشته باشید جز اینکه متاع حرامی از دنیا به شما رسانده و اندکی از عیش‌ونوش دنیایی را به کامتان چشاندند...»</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۳۲۰.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[سبک زندگی امام حسین]] | |||
* [[سیره اخلاقی امام حسین]] | |||
* [[سیره عبادی امام حسین]] | |||
* [[سیره خانوادگی امام حسین]] | |||
* [[سیره تربیتی امام حسین]] | |||
* [[سیره اجتماعی امام حسین]] | |||
* [[سیره علمی امام حسین]] | |||
* [[سیره تبلیغی امام حسین]] | |||
* [[سیره سیاسی امام حسین]] | |||
* [[سیره اقتصادی امام حسین]] | |||
* [[سیره فرهنگی امام حسین]] | |||
* [[سیره مدیریتی امام حسین]] | |||
* [[سیره نظامی امام حسین]] | |||
* [[سیره قضایی امام حسین]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100812.jpg|22px]] [[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ عاشورایی ج۱''']] | # [[پرونده:1100843.jpg|22px]] [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)|'''عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها''']] | ||
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | |||
# [[پرونده:13681353.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امام حسین''']] | |||
# [[پرونده:1100812.jpg|22px]] [[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، '''[[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱''']] | |||
# [[پرونده:1100812.jpg|22px]] [[محمد علی کلهر|کلهر، محمد علی]]، [[شجاعت و شهامت امام حسین (مقاله)|مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ عاشورایی ج۱''']] | |||
# [[پرونده:1100818.jpg|22px]] [[محمد علی قاسمی|قاسمی، محمد علی]]، '''[[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|'''فرهنگ عاشورایی ج۷''']] | |||
# [[پرونده:151919.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۵''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:امام حسین]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۵
شخصیت امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: شخصیت امام حسین در قرآن - شخصیت امام حسین در حدیث - شخصیت امام حسین در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
خصلت‌های برجسته و سیرۀ متعالی امام حسین، در صحنه‌های مختلف نهضت عاشورا نیز جلوه داشت. به عنوان نمونه: قاطعانه بیعت با یزید را ردّ کرد و از مدینه خارج شد، در سخت ترین شرایط محاصره و سختی و تشنگی در کربلا هم پیشنهاد تسلیم شدن و بیعت را نپذیرفت، عزّتمندانه به استقبال شهادت رفت، جوانمردانه به حرّ و سپاه تشنۀ او در طول راه آب داد و بالأخره توبۀ حرّ را روز عاشورا پذیرفت، بیعت خود را از یاران برداشت تا هر که می‌خواهد برگردد، غلام و خادم خویش را هم آزاد گذاشت و از او خواست که اگر می‌خواهد برود، به یتیمان مسلم بن عقیل پس از شهادت پدرشان مهربانی کرد، شب عاشورا را برای مناجات و تلاوت قرآن و عبادت مهلت خواست، تا آخرین لحظات حتّی در قتلگاه هم حالت تسلیم و رضا داشت، بر سختیها و شداید کربلا و شهادت اصحاب صبوری کرد، روز عاشورا با آن همه داغ و مصیبت و تشنگی و تنهایی چون شیر جنگید و از انبوه دشمن نهراسید، قیام خویش را با انگیزۀ امر به معروف و نهی از منکر دانست، بارها در طول سفر کربلا بی اعتباری دنیا را گوشزد کرد و زهد خویش را نشان داد، هتّاکی‌های دشمنان را روز عاشورا حلیمانه تحمّل کرد، اثر انبان‌هایی که به خانۀ محرومان برده بود، پس از شهادتش بر پشت و دوش آن حضرت دیده شد[۱].
مناقب و فضائل امام
جنبه‌ها و ابعاد سیره امام
سبک زندگی امام حسین
سیره اخلاقی امام حسین
امام حسین (ع) در خانواده‌ای متولد شد که محل فرود فرشتگان و جایگاه نزول قرآن بود، در جمع شخصیت‌های ارجمندی که با آیات الهی شکوه و عظمت یافته بودند و ساختار شخصیتی ایشان را پیامبر با فضایل اخلاقی بنا نهاد.
برخی از ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت عبارت‌اند از: فروتنی؛ بردباری و گذشت؛ بخشش و سخاوت؛ شجاعت؛ ذلت‌ناپذیری؛ رسیدگی به بینوایان؛ انفاق در آشکار و نهان؛ جوانمردی و ...[۲].
سیره عبادی امام حسین
عبادت نزد امام حسین (ع)، باتوجه به اینکه عبادت و پرستش خدا برای خاندان نبوّت، هستی و زندگی به شمار می‌آمد، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و آن حضرت شب و روز، در نهان و آشکار همواره به عبادت می‌پرداختند. آن حضرت همواره در حق مردم نیکی و احسان و انفاق فراوان داشت.
در هیچ‌یک از لحظات و سکنات، ارتباط قلبی امام حسین (ع) با حضرت حق قطع نگردید و این رابطه را با پرستش خدای خویش تبلور می‌بخشید که در دعاهای آن حضرت مانند دعای عرفه نمود پیدا کرده است. همچنین در اوصاف آن حضرت نقل شده که بیست و پنج مرتبه پیاده به حج رفتند در حالی که مَرکب داشتند[۳].
سیره خانوادگی امام حسین
سیره تربیتی امام حسین
سیره تربیتی امام حسین (ع) برپایه آنکه ایشان جزء اهل بیت (ع) بوده و دارای عصمت است قایل توجه است و علاوه بر اینکه ایشان متصف به همه نشانه‌های کمال هستند، دیگران را هم هدایت به این اوصاف می‌کنند. برخی از اوصاف و مسائل تربیتی آن حضرت عبارت‌اند از: رضا و تسلیم؛ ایجاد خودباوری و تقویت عزت نفس؛ احترام و محبت به کودکان؛ احترام به افکار جوانان؛ توجه و احترام به همسر؛ تواضع و هم‌نشینی با فقراء؛ جایگاه مادران شایسته و ...[۴].
سیره اجتماعی امام حسین
امام حسین(ع) چه در عصر رسول خدا(ص) و چه پس از آن حضرت، تا زمان خلافت معاویه همواره مورد احترام مسلمانان و خلفا قرار داشت،؛ چراکه وی علاوه بر امتیازات انسانی و عظمت روحی و معنوی و کرامت و بزرگواری، فرزند رسول خدا(ص) و مورد محبت فوق العاده او بود، ولی در زمان معاویه و سپس یزید وضع دگرگون شد. هرچند ما معتقدیم ریشه‌های جریان خونین کربلا را باید از «سقیفه» پی‌جویی کرد (که در جای خود بازگو خواهد شد)، اما تردیدی نیست که عصر معاویه و پس از آن، زمان حکومت یزید، با دوران پیش از آنان تفاوت بسیار داشت و اگر تا قبل از زمامداری معاویه، ماجرای شهادت مظلومانه امام حسین(ع) و اسارت خاندانش برای مردم بازگو می‌شد، کسی آن را باور نمی‌کرد.
آری؛ کسی باور نمی‌کرد که محبوب قلب رسول خدا(ص) و جگر گوشه صدیقه کبرا(س) توسط گروهی که خود را مسلمان و از امت محمد(ص) می‌خواندند، مورد تعرض و بی‌حرمتی قرار گیرد، چه رسد به این که غریبانه، مظلومانه و لب تشنه در سرزمین نینوا به شهادت برسد و فرزندان و بانوان حرمش به اسارت روند.
با شروع حکومت اموی، بی‌حرمتی‌ها از سوی معاویه و عمالش نسبت به ساحت مقدس امیرمؤمنان(ع) و فرزندانش حسن و حسین(ع) و ترویج سب و لعن آنان به صورت علنی آغاز شد و زمینه‌های فاجعه خونین کربلا به گونه‌ای شتابان فراهم گردید و آن حسین عزیزی که این همه مورد محبت رسول خدا(ص) و مسلمین بود، حتی مأوایی در تمام آن سرزمین پهناور اسلامی نداشت. (در بخش‌های آینده به طور مشروح بحث آن خواهد آمد)[۵].
سیره علمی امام حسین
انحرافی که بعد از شهادت پیامبر اکرم (ص) اتفاق افتاد و ابتدا منجر به انحراف از اصول و مبانی دین در اداره حکومت و سپس انحراف میان مسلمانان گشت، باعث آن شد تا پیشوایان دین الهی در راستای آموختن احکام دین به مسلمانان، پایه‌های آیین اسلام را در میان آنان تحکیم بخشیده و به گونه‌ای آنها را تربیت کنند که از راهیابی سریع این انحراف میان آنان جلوگیری به عمل آورده و از فروپاشی توان و قدرت آنها و تفرقه و پراکندگی، بازدارند. از همین‌جا، میراث به یادگار مانده از امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین (ع) برای ما میراثی بزرگ و بس گران‌بها و ارزشمند تلقی شده و باوجود این ثروت فکری و علمی که از آن بزرگواران به دست ما رسیده از دیگران احساس بی‌نیازی می‌کنیم[۶].
سیره تبلیغی امام حسین
سیره سیاسی امام حسین
از ویژگی‌های انسانی امام حسین (ع)، آزادگی و ظلمستیزی و ستمناپذیری بی‌نظیر اوست. او به راستی نه تنها قهرمان سازشناپذیر در برابر ستم و شقاوت و استبداد بود، بلکه بنیان‌گذار این شیوه آزادمنشانه و انسانی است که تمامی آزادی خواهان و ستمستیزان در مبارزه راه عدالت باید به آن قهرمان حریت و رهایی تأسی جویند.
برای نمونه، آن گرامی بود که در بحران تاخت و تاز افسار گسیخته استبداد اموی و به هنگام رویارویی قهرمانانه و تاریخساز خروشید که: «نه، هرگز حسین زیر بار ذلت نخواهد رفت!» و این منشور ستم‌سوز و جاودانه را برای همگان به یادگار نهاد که: «نه، به خدای هستی سوگند! نه ذلیلانه دست بیعت بر دست تجاوزکاران خواهیم نهاد و نه همانند بردگان از میدان جهاد خواهم گریخت»[۷].
سیره اقتصادی امام حسین
سیره فرهنگی امام حسین
سیره مدیریتی امام حسین
سیره نظامی امام حسین
در نهضت عاشورا به یک سری تاکتیک‌های نظامی و تبلیغی برمی خوریم که از سوی حسین بن علی(ع) انجام گرفته است. شیوه‌های نظامی به‌طور عمده یا حالت دفاعی داشته است، یا تهاجمی. روش‌های تبلیغی نیز به‌طور عمده جهت آگاهانیدن مردم و پیامرسانی و بهره‌برداری بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه زمان خود آن حضرت و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در قیام کربلا به‌عنوان یک مبارز مسلّط به همه فنون رزمی و تاکتیک‌های نظامی و دفاعی و تبلیغی عمل کرده است، شکّی نیست. آنچه مطرح میشود، تنها نمونه‌هایی است که از تأمّل بر حوادث این نهضت به نظر می‌‌رسد و مدیریّت شگفت و نظم و تدبیر آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌ای از احساسات و عواطف و تعقّل است، نشان می‌‌دهد.
برخی از تاکتیک‌های نظامی که حضرت از آنها استفاده کرد عبارت است از: حفاظت شخصی؛ گزارش‌گر اطلاعاتی؛ خنثی کردن توطئه ترور؛ جمع‌آوری اطلاعات؛ جذب نیرو؛ تصفیه نیرو؛ سازماندهی نیروها. روش‌هایی که از سوی سیدالشهدا(ع) در طول نهضت و در روز عاشورا و نیز توسّط خانواده او به کار گرفته شد، هم مایه ماندگاری نهضت و مصونیّت چهره آن است، هم عامل روحیّه بخشی به یارانِ شرکت کننده در آن حماسه که امام را با همه هستی یاری کردند، و هم مایه تزلزل در انگیزه سپاه کوفه و موجب ضعف یا رسوایی یا خنثی شدن تبلیغات دشمن گشته است، که به برخی از آنها اشاره میشود: نامشروع دانستن خلافت یزید؛ نامه نگاری و پیامرسانی به بزرگان کوفه و بصره و سران قبایل و اعزام نماینده به کوفه؛ اتمام حجّت؛ خطابه با دشمن؛ رَجَز و غیره.
در مجموعِ حرکت عاشورا، چه از بُعد نظری و چه عملی، روش‌ها و محورهایی مورد توجه قرار گرفته است تا:
- پیام نهضت به همه رسانده شود
- در دراز مدّت، منافقان نفوذی در تشکیلات حکومتی و پست‌های کلیدی معرفی و افشا گردند
- امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح فساد اجتماعی، زنده شود
- راه مبارزه سیاسی فرهنگی برای نسل‌های آینده ترسیم گردد[۸].
سیره قضایی امام حسین
فصاحت و بلاغت امام حسین
امام حسین (ع) از جنبه شناخت و توان هنری بیان، نظیر جدّ بزرگوار و پدر ارجمند و برادر والامقامش به شمار می‌آمد. دشمنانشان درباره آنان گفته‌اند: «آنها اهل بیتی‌اند که علم و دانش با خونشان آمیخته شده است»[۹]. مقاتل‌نویسان در مورد سخنان و خطابه‌های ابا عبدالله الحسین (ع) در کربلا و عاشورا گفته‌اند: هرگز شنیده نشده قبل و بعد از حسین کسی با آن فصاحت و بلاغت سخن گفته باشد[۱۰].
با اینکه حادثه کربلا از آغاز تا انجام، ده‌ها خطابه پدید آورد، ولی خطابه‌های آتشین که در عرصه طف و کربلا به ایراد آن پرداخت با ساختار و مضمون خاصی، دارای تنوع بودند. امام (ع) در آن خطابه‌ها دشمن را به نامه‌هایی که برایش فرستاده بودند و به اطاعت خدا و یاری‌رسانی او و نیز دست برداشتن آنها از یاری خود، یادآوری نموده که در یکی از آنها آمده است: «تَبّاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْجَمَاعَةُ وَ تَرَحاً، أَ حِينَ اسْتَصْرَخْتُمُونَا وَالِهِينَ، فَأَصْرَخْنَاكُمْ مُوجِفِينَ مُؤَدِّينَ مُسْتَعِدِّينَ سَلَلْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً لَنَا فِي أَيْمَانِكُمْ وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَاراً قَدَحْنَاهَا عَلَى عَدُوِّكُمْ وَ عَدُوِّنَا فَأَصْبَحْتُمْ أَلْباً عَلَى أَوْلِيَائِكُمْ وَ يَداً عَلَيْهِمْ لِأَعْدَائِكُمْ بِغَيْرِ عَدْلٍ أَفْشَوْهُ فِيكُمْ وَ لَا أَمَلٍ أَصْبَحَ لَكُمْ فِيهِمْ إِلَّا الْحَرَامُ مِنَ الدُّنْيَا أَنَالُوكُمْ وَ خَسِيسُ عَيْشٍ طَمِعْتُمْ فِيهِ»[۱۱].[۱۲]
جستارهای وابسته
- سبک زندگی امام حسین
- سیره اخلاقی امام حسین
- سیره عبادی امام حسین
- سیره خانوادگی امام حسین
- سیره تربیتی امام حسین
- سیره اجتماعی امام حسین
- سیره علمی امام حسین
- سیره تبلیغی امام حسین
- سیره سیاسی امام حسین
- سیره اقتصادی امام حسین
- سیره فرهنگی امام حسین
- سیره مدیریتی امام حسین
- سیره نظامی امام حسین
- سیره قضایی امام حسین
منابع
مکارم شیرازی، ناصر، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها
محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا
محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین
نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»، فرهنگ عاشورایی ج۱- کلهر، محمد علی، مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱
قاسمی، محمد علی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷
حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۵۴.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵، ص۴۵-۴۷؛ کلهر، محمد علی، مقاله «شجاعت و شهامت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱، ص ۶۲ ـ ۷۹.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵، ص۶۰؛ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین، ص۱۵۳.
- ↑ قاسمی، محمد علی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷، ص ۱۵ ـ ۳۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها، ص۴۲ ـ ۴۷.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵، ص۲۹۰-۲۹۸.
- ↑ نگارش، هادی، مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین» فرهنگ عاشورایی ج۱، ص ۸۹.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۱۰۰-۱۱۲.
- ↑ المجالس السنیه، ج۲۱، ص۲۸، ۳۰.
- ↑ المجالس السنیه، ج۲۱، ص۲۸، ۳۰.
- ↑ «مردم کوفه! مرگتان باد؛ این شما بودید که با ابراز عشق و علاقه از ما درخواست کمک کردید و آنگاه که ما به دادخواهی شما پاسخ مثبت داده و بی‌درنگ و با احساسی انسانی به یاری‌تان شتافتیم، شمشیرهای آخته‌ای را که از آن خود ما بود بر ضد ما به کار گرفتید و آتش فتنه‌ای را که دشمن مشترک ما و شما برافروخته بود، شعله‌ور ساختید و به حمایت از دشمنان و بر ضد پیشوایان خود بپاخاستید، بی‌آن که دشمنان گامی در راه عدل‌وداد به سود شما بردارند و یا امید آینده‌ای بهتر از آنان داشته باشید جز اینکه متاع حرامی از دنیا به شما رسانده و اندکی از عیش‌ونوش دنیایی را به کامتان چشاندند...»
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵، ص۳۲۰.