دشمنی در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-</div>\n<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> +</div>)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = دشمنی | |||
| عنوان مدخل = دشمنی | |||
| مداخل مرتبط = [[دشمنی در قرآن]] - [[دشمنی در فقه اسلامی]] - [[دشمنی در نهج البلاغه]] - [[دشمنی در فقه سیاسی]] - [[دشمنی در معارف دعا و زیارات]] - [[دشمنی در معارف و سیره سجادی]] - [[دشمنی در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[دشمن‌ستیزی]] - [[دشمنی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== | == پرهیز از [[عداوت]] و [[دشمنی]] == | ||
عداوت در اصل از ماده عدو به معنی [[تجاوز]] می‌آید و [[بغضاء]] از ماده [[بغض]] به معنی [[تنفر]] از چیزی است و ممکن است فرق این دو کلمه این باشد که بغض بیشتر جنبه [[قلبی]] دارد و عداوت جنبه عملی یا دست‌کم اعم از عملی و قلبی است<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۴، ص۳۱۹.</ref>. | عداوت در اصل از ماده عدو به معنی [[تجاوز]] می‌آید و [[بغضاء]] از ماده [[بغض]] به معنی [[تنفر]] از چیزی است و ممکن است فرق این دو کلمه این باشد که بغض بیشتر جنبه [[قلبی]] دارد و عداوت جنبه عملی یا دست‌کم اعم از عملی و قلبی است<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۴، ص۳۱۹.</ref>. | ||
بغض و بغضاء، صفتی [[نفسانی]] در مقابل [[محبت]] و [[دوستی]] است که در صورت تشدید، در قالب عداوت و [[تعدی]] مجسیم می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القران، ج۱، ص۳۳۱.</ref>. از دید راغب، اصل “مخاصمة” این است که طرفین دعوا با یکدیگر گلاویز شوند، و هر کدام از طرفین، گوشه بار، کیسه و متاع دیگری را بگیرد و بکشد<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۴.</ref>. واژه [[قرآنی]] دیگر دال بر عداوت و دشمنی، {{متن قرآن|شَنَآنُ}}<ref>«دشمنی» سوره مائده، آیه ۲.</ref> است که به معنی بغض همراه با [[کراهت]] و فاصله‌گزینی به کار رفته و در صورت شدت‌یابی به “عداوت” تبدیل می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۱۵۱.</ref>. واژه {{متن قرآن|مَقْت}}<ref>{{متن قرآن|وَلَا تَنْكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلًا}} «و با زنانی که پدرانتان به نکاح آورده‌اند، ازدواج نکنید که کاری زشت و ناخوشایند و بیراه است؛ مگر آنچه از پیش (در زمان جاهلیت) روی داده است» سوره نساء، آیه ۲۲.</ref> نیز به معنای بغض شدید است که در شکل افراطی به صورت دشمنی و تعدی در خارج نمایان می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref>. | بغض و بغضاء، صفتی [[نفسانی]] در مقابل [[محبت]] و [[دوستی]] است که در صورت تشدید، در قالب عداوت و [[تعدی]] مجسیم می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القران، ج۱، ص۳۳۱.</ref>. از دید راغب، اصل “مخاصمة” این است که طرفین دعوا با یکدیگر گلاویز شوند، و هر کدام از طرفین، گوشه بار، کیسه و متاع دیگری را بگیرد و بکشد<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۴.</ref>. واژه [[قرآنی]] دیگر دال بر عداوت و دشمنی، {{متن قرآن|شَنَآنُ}}<ref>«دشمنی» سوره مائده، آیه ۲.</ref> است که به معنی بغض همراه با [[کراهت]] و فاصله‌گزینی به کار رفته و در صورت شدت‌یابی به “عداوت” تبدیل می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۱۵۱.</ref>. واژه {{متن قرآن|مَقْت}}<ref>{{متن قرآن|وَلَا تَنْكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلًا}} «و با زنانی که پدرانتان به نکاح آورده‌اند، ازدواج نکنید که کاری زشت و ناخوشایند و بیراه است؛ مگر آنچه از پیش (در زمان جاهلیت) روی داده است» سوره نساء، آیه ۲۲.</ref> نیز به معنای بغض شدید است که در شکل افراطی به صورت دشمنی و تعدی در خارج نمایان می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۱، ص۱۵۱.</ref>. | ||
توصیه مؤکد [[قرآن]] این است که [[مؤمنان]] نباید در [[مقام]] دشمنی و [[کینه‌ورزی]] پیشگام باشند. دشمنی در [[جامعه]]، هر [[قدر]] اندک، مانع [[همبستگی]]، و بهره‌گیری مناسب از سرمایه‌های متقابل و نیز، باعث هرز امکانات در مسیرهای [[انحرافی]] و [[تحمیل]] هزینه‌های زیاد بر جامعه می‌شود. بر این اساس، دشمنی مؤمنان با یکدیگر، بدون توجیه کافی، به طریق اولی [[ممنوع]] خواهد بود. البته [[مؤمنان]] نمی‌توانند با کسانی که به [[دشمنی]] و [[کینه‌ورزی]] با آنها [[سبقت]] جسته‌اند و بر عمل خویش [[اصرار]] می‌ورزند، و گاه در این باره از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کنند، از در [[دوستی]] و [[تسامح]] در آیند. کینه‌ورزی و دشمنی به عنوان یک عمل اصالتاً [[شیطانی]]، مانع [[رشد]] و تعالی [[جامعه]] است و مؤمنان باید از [[ظهور]] آن جلوگیری و در صورت وقوع، برای علاج آن [[اقدام]] کنند. [[اختلاف طبقاتی]] و برخورداری بی‌حدوحساب عده‌ای و [[محرومیت]] توجیه‌ناپذیر عده‌ای<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۵۷.</ref> و وسوسه‌های شیطانی و توطئه‌های [[دشمنان]] از زمینه‌های مؤثر دشمنی و [[تفرقه]] است<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۳؛ برای آگاهی بیشتر از گونه‌شناسی دشمنان خودی و بیگانه و آثار آن، ر.ک: مرتضی مطهری، آشنایی با قرآن، ج۷، ص۱۷۷.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۷.</ref> | توصیه مؤکد [[قرآن]] این است که [[مؤمنان]] نباید در [[مقام]] دشمنی و [[کینه‌ورزی]] پیشگام باشند. دشمنی در [[جامعه]]، هر [[قدر]] اندک، مانع [[همبستگی]]، و بهره‌گیری مناسب از سرمایه‌های متقابل و نیز، باعث هرز امکانات در مسیرهای [[انحرافی]] و [[تحمیل]] هزینه‌های زیاد بر جامعه می‌شود. بر این اساس، دشمنی مؤمنان با یکدیگر، بدون توجیه کافی، به طریق اولی [[ممنوع]] خواهد بود. البته [[مؤمنان]] نمی‌توانند با کسانی که به [[دشمنی]] و [[کینه‌ورزی]] با آنها [[سبقت]] جسته‌اند و بر عمل خویش [[اصرار]] می‌ورزند، و گاه در این باره از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کنند، از در [[دوستی]] و [[تسامح]] در آیند. کینه‌ورزی و دشمنی به عنوان یک عمل اصالتاً [[شیطانی]]، مانع [[رشد]] و تعالی [[جامعه]] است و مؤمنان باید از [[ظهور]] آن جلوگیری و در صورت وقوع، برای علاج آن [[اقدام]] کنند. [[اختلاف طبقاتی]] و برخورداری بی‌حدوحساب عده‌ای و [[محرومیت]] توجیه‌ناپذیر عده‌ای<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۵۷.</ref> و وسوسه‌های شیطانی و توطئه‌های [[دشمنان]] از زمینه‌های مؤثر دشمنی و [[تفرقه]] است<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۳؛ برای آگاهی بیشتر از گونه‌شناسی دشمنان خودی و بیگانه و آثار آن، ر. ک: مرتضی مطهری، آشنایی با قرآن، ج۷، ص۱۷۷.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۷.</ref> | ||
==[[آیات]] [[قرآنی]] مرتبط== | == [[آیات]] [[قرآنی]] مرتبط == | ||
#ایجاد دشمنی و کینه‌ورزی میان [[انسان‌ها]] از جمله اقدام‌های [[شیطان]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ...}}<ref>«شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref>. | # ایجاد دشمنی و کینه‌ورزی میان [[انسان‌ها]] از جمله اقدام‌های [[شیطان]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ...}}<ref>«شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند» سوره مائده، آیه ۹۱.</ref>. | ||
# دشمنی با مؤمنان، [[یهودیان]] و [[مشرکان]] [[کافران]] عنود: {{متن قرآن|لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا...}}<ref>«بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی» سوره مائده، آیه ۸۲.</ref>. | # دشمنی با مؤمنان، [[یهودیان]] و [[مشرکان]] [[کافران]] عنود: {{متن قرآن|لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا...}}<ref>«بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی» سوره مائده، آیه ۸۲.</ref>. | ||
# [[لزوم]] دوری مؤمنان از [[نزدیکان]] ستیزه‌گر: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ...}}<ref>«ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۷.</ref> | # [[لزوم]] دوری مؤمنان از [[نزدیکان]] ستیزه‌گر: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ...}}<ref>«ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۷.</ref> | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | # [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:دشمن]] | ||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | {{ارزش‌های اجتماعی}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث دشمنی است. دشمنی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دشمنی در قرآن - دشمنی در فقه اسلامی - دشمنی در نهج البلاغه - دشمنی در فقه سیاسی - دشمنی در معارف دعا و زیارات - دشمنی در معارف و سیره سجادی - دشمنی در جامعه‌شناسی اسلامی - دشمن‌ستیزی - دشمنی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردپرهیز از عداوت و دشمنی
عداوت در اصل از ماده عدو به معنی تجاوز می‌آید و بغضاء از ماده بغض به معنی تنفر از چیزی است و ممکن است فرق این دو کلمه این باشد که بغض بیشتر جنبه قلبی دارد و عداوت جنبه عملی یا دست‌کم اعم از عملی و قلبی است[۱]. بغض و بغضاء، صفتی نفسانی در مقابل محبت و دوستی است که در صورت تشدید، در قالب عداوت و تعدی مجسیم می‌شود[۲]. از دید راغب، اصل “مخاصمة” این است که طرفین دعوا با یکدیگر گلاویز شوند، و هر کدام از طرفین، گوشه بار، کیسه و متاع دیگری را بگیرد و بکشد[۳]. واژه قرآنی دیگر دال بر عداوت و دشمنی، ﴿شَنَآنُ﴾[۴] است که به معنی بغض همراه با کراهت و فاصله‌گزینی به کار رفته و در صورت شدت‌یابی به “عداوت” تبدیل می‌شود[۵]. واژه ﴿مَقْت﴾[۶] نیز به معنای بغض شدید است که در شکل افراطی به صورت دشمنی و تعدی در خارج نمایان می‌شود[۷].
توصیه مؤکد قرآن این است که مؤمنان نباید در مقام دشمنی و کینه‌ورزی پیشگام باشند. دشمنی در جامعه، هر قدر اندک، مانع همبستگی، و بهره‌گیری مناسب از سرمایه‌های متقابل و نیز، باعث هرز امکانات در مسیرهای انحرافی و تحمیل هزینه‌های زیاد بر جامعه می‌شود. بر این اساس، دشمنی مؤمنان با یکدیگر، بدون توجیه کافی، به طریق اولی ممنوع خواهد بود. البته مؤمنان نمی‌توانند با کسانی که به دشمنی و کینه‌ورزی با آنها سبقت جسته‌اند و بر عمل خویش اصرار می‌ورزند، و گاه در این باره از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کنند، از در دوستی و تسامح در آیند. کینه‌ورزی و دشمنی به عنوان یک عمل اصالتاً شیطانی، مانع رشد و تعالی جامعه است و مؤمنان باید از ظهور آن جلوگیری و در صورت وقوع، برای علاج آن اقدام کنند. اختلاف طبقاتی و برخورداری بی‌حدوحساب عده‌ای و محرومیت توجیه‌ناپذیر عده‌ای[۸] و وسوسه‌های شیطانی و توطئه‌های دشمنان از زمینه‌های مؤثر دشمنی و تفرقه است[۹].[۱۰]
آیات قرآنی مرتبط
- ایجاد دشمنی و کینه‌ورزی میان انسان‌ها از جمله اقدام‌های شیطان: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ...﴾[۱۱].
- دشمنی با مؤمنان، یهودیان و مشرکان کافران عنود: ﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا...﴾[۱۲].
- لزوم دوری مؤمنان از نزدیکان ستیزه‌گر: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ...﴾[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۴، ص۳۱۹.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القران، ج۱، ص۳۳۱.
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۴.
- ↑ «دشمنی» سوره مائده، آیه ۲.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۱۵۱.
- ↑ ﴿وَلَا تَنْكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلًا﴾ «و با زنانی که پدرانتان به نکاح آورده‌اند، ازدواج نکنید که کاری زشت و ناخوشایند و بیراه است؛ مگر آنچه از پیش (در زمان جاهلیت) روی داده است» سوره نساء، آیه ۲۲.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۱، ص۱۵۱.
- ↑ سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۵۷.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۳؛ برای آگاهی بیشتر از گونه‌شناسی دشمنان خودی و بیگانه و آثار آن، ر. ک: مرتضی مطهری، آشنایی با قرآن، ج۷، ص۱۷۷.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۵۷.
- ↑ «شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند» سوره مائده، آیه ۹۱.
- ↑ «بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی» سوره مائده، آیه ۸۲.
- ↑ «ای مؤمنان! برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند پس، از آنان دوری گزینید و اگر درگذرید و ببخشایید و چشم بپوشید بی‌گمان خداوند (نیز) آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تغابن، آیه ۱۴.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۵۷.