جبر و اختیار در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۹: خط ۹:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[جبر و اختیار]] موضوعی است که در [[علم کلام]] به بحث و بررسی درباره آن می‌پردازند، اما به [[دلیل]] اهمیت آن همواره در بین [[عامه]] [[مردم]] نیز مطرح بوده است. جبر، [[اکراه]] و [[اجبار]] [[انسان]] از طرف [[قضا و قدر]] [است]<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۹۳.</ref>. یکی از [[فروع]] اصل [[عدل]]، اختیار است و از [[انکار]] آن جبر است<ref>بیست گفتار، ص۶۵.</ref>. برخی [[مذاهب]] از جمله [[اشاعره]] بر مبنای برداشت‌هایی از مبحث [[توحید افعالی]] و آیاتی که بر فاعل مطلق بودن [[خداوند]] دلالت دارد، [[معتقد]] به جبرگرایی و سلب هرگونه [[اختیار]] از [[انسان]] شده‌اند. برخی دیگر نیز با [[براهین]] [[عدل الهی]] [[معتقد]] به [[اختیار]] مطلق [[آدمی]] یا [[تفویض]] شده‌اند. [[امامان شیعه]] {{عم}} و به تبعیّت از آنان، علمای [[شیعی]] راه سومی را برگزیده‌اند که به "امر بین الامرین" معروف است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص 241- 242؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۰۵.</ref>.  
[[جبر و اختیار]] موضوعی است که در [[علم کلام]] به بحث و بررسی درباره آن می‌پردازند، اما به [[دلیل]] اهمیت آن همواره در بین [[عامه]] [[مردم]] نیز مطرح بوده است. جبر، [[اکراه]] و [[اجبار]] [[انسان]] از طرف [[قضا و قدر]] [است]<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۹۳.</ref>. یکی از فروع اصل [[عدل]]، اختیار است و از [[انکار]] آن جبر است<ref>بیست گفتار، ص۶۵.</ref>. برخی [[مذاهب]] از جمله [[اشاعره]] بر مبنای برداشت‌هایی از مبحث [[توحید افعالی]] و آیاتی که بر فاعل مطلق بودن [[خداوند]] دلالت دارد، [[معتقد]] به جبرگرایی و سلب هرگونه [[اختیار]] از [[انسان]] شده‌اند. برخی دیگر نیز با [[براهین]] [[عدل الهی]] [[معتقد]] به [[اختیار]] مطلق [[آدمی]] یا [[تفویض]] شده‌اند. [[امامان شیعه]] {{عم}} و به تبعیّت از آنان، علمای [[شیعی]] راه سومی را برگزیده‌اند که به "امر بین الامرین" معروف است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص 241- 242؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۳۰۵.</ref>.  


مشکل عمده فراراه هر یک از دو نظریه [[جبر]] و [[اختیار]] مطلق ناتوانی از جمع بین پذیرش اراده الهی در کنار استناد افعال به بندگان است و این در حالی است که نظریه امر بین الامرین از یک سو وجود انسان و دیگر معلولات را با تمامی ویژگی‌هایش مستند به علت اصلی "خدا" دانسته و از سویی دیگر اراده و اختیار انسان را متعلّق اراده تخلف‌ناپذیر الهی می‌داند؛ به‌گونه‌ای که اگر انسان در اعمال خویش اختیار نداشته باشد خلاف اراده ذات [[خداوند]] است؛ زیرا اختیار انسان در سایه اراده حقیقی الهی است، در نتیجه اختیار انسان منافی با فرض قدرت و علم الهی نخواهد بود. چنانکه پذیرش قدرت الهی نافی اختیار انسان نیست<ref>المیزان، ج۱، ص۱۰۹.</ref>.<ref>[[فرهنگ قرآن ج۲ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۲]].</ref>
مشکل عمده فراراه هر یک از دو نظریه [[جبر]] و [[اختیار]] مطلق ناتوانی از جمع بین پذیرش اراده الهی در کنار استناد افعال به بندگان است و این در حالی است که نظریه امر بین الامرین از یک سو وجود انسان و دیگر معلولات را با تمامی ویژگی‌هایش مستند به علت اصلی "خدا" دانسته و از سویی دیگر اراده و اختیار انسان را متعلّق اراده تخلف‌ناپذیر الهی می‌داند؛ به‌گونه‌ای که اگر انسان در اعمال خویش اختیار نداشته باشد خلاف اراده ذات [[خداوند]] است؛ زیرا اختیار انسان در سایه اراده حقیقی الهی است، در نتیجه اختیار انسان منافی با فرض قدرت و علم الهی نخواهد بود. چنانکه پذیرش قدرت الهی نافی اختیار انسان نیست<ref>المیزان، ج۱، ص۱۰۹.</ref>.<ref>[[فرهنگ قرآن ج۲ (کتاب)|فرهنگ قرآن ج۲]].</ref>
۱۱۲٬۹۹۷

ویرایش