برهان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
''' | '''برهان'''[[ ثابت]] کننده [[حقانیت]] امور به طور [[قطع]] و [[یقین]]<ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.</ref>. | ||
==واژه‌شناسی لغوی== | ==واژه‌شناسی لغوی== | ||
* | *برهان واژه‌ای [[عربی]] است که درباره ریشه آن میان لغت شناسان [[اختلاف]] است؛ برخی آن را مصدر ثلاثی مجرد "بَرِهَ یَبْرَه بُرْهاناً" به معنای سفید شدن<ref>مفردات، ص۱۲۱، «بره».</ref> و برخی دیگر آن را مشتق از ریشه رباعی مجرّد "بَرْهَنَ یُبَرْهِنُ بَرهَنةً" و به معنای [[حجّت]] و [[دلیل]] دانسته‌اند<ref>لسان العرب، ج۱، ص۳۹۴، «برهن».</ref>؛ ولی بعید نیست این واژه در اصل مصدر "بَرِهَ یَبْرَه" به معنای سفید شدن بوده و پس از آن بر [[کلام]] آشکاری که ابهامی ندارد یا چیز روشنی که در آن خفایی نیست اطلاق شده و سپس به طور اشتقاق انتزاعی فعل رباعی "بَرْهَنَ" از آن اشتقاق یافته است، بنابراین نونِ برهان با توجّه به مادّه اصلی، زاید و با توجّه به اشتقاق ثانوی اصلی است و شاید این معنای سخن کسانی است که گفته‌اند: بَرْهَنَ مُوَلَّد است<ref>التحقیق، ج۱، ص۲۶۲، «برهن».</ref>، به هر تقدیر برهان در لغت اخص از [[دلیل]] و به معنای [[حجّت]] و بیان واضح<ref>منتهی الارب، ج۱، ص۷۷.</ref> و [[دلیل]] [[قاطع]]<ref>لغت نامه، ج۳، ص۴۰۴۵، "برهان".</ref> است<ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.</ref>. | ||
== | ==برهان در اصطلاح== | ||
*[[ برهان]]، قیاسی منطقی است که از مقدّمات [[یقینی]] تشکیل شده و غرض از آن [[اثبات]] [[حقّ]] است<ref>شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۳.</ref>.[[ احتجاج]] [[حضرت موسی]] با [[فرعون]]، جنبه | *[[ برهان]]، قیاسی منطقی است که از مقدّمات [[یقینی]] تشکیل شده و غرض از آن [[اثبات]] [[حقّ]] است<ref>شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۳.</ref>.[[ احتجاج]] [[حضرت موسی]] با [[فرعون]]، جنبه برهان به خود می‌گیرد. [[موسی]] با این برهان که [[خلق]] و [[هدایت]] و راهبری همه [[نظام هستی]] در دست [[قدرت]] خداوندی است، [[حقّ]] را برای [[فرعون]] [[آشکار]] می‌سازد: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى }} <ref> گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.</ref>. [[استدلال]] مذکور، بر [[ربوبیت خداوند]]، بر موجودات و [[هدایت تکوینی]] آنها متّکی است<ref>المیزان، ج۱۴، ص۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج۱۶ ص۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج۶، ج۱۶، ص۱۱۸.</ref>. [[خداوند]]، روش [[احتجاج]] برهانی را در آیه۱۲۵ [[سوره نحل]]<ref>المیزان، ج۱۲ ص۳۷۲</ref>. به [[رسول]] گرامی سفارش کرده و به وی [[دستور]] می‌دهد که در [[دعوت]] خویش و [[استدلال]] خود از سخنان [[حقّ]]<ref>التحریروالتنویر، ج۱۴، ص۳۲۷؛ المیزان، ج۱۲ ص۳۷۱.</ref>. سود جوید و سخن ناروا و [[باطل]] را به‌کار [[نبرد]]: {{متن قرآن|ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ }} <ref> مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.</ref>؛ ازاین‌رو، [[رسول خدا]]{{صل}} در [[احتجاجات]] خود در مباحث [[عقلی]]، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی [[استمداد]] نمی‌جست و در بحث‌های [[کلامی]] از [[متشابهات]] [[کتاب‌های آسمانی]] [[انبیای گذشته]] [[یاری]] نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از [[ملل و نحل]] از [[محکمات]] [[وحی]] [[تجاوز]] نمی‌کرد<ref>تفسیر موضوعی، ج۹، ص۱۳۹.</ref>. | ||
* *[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/27.htm#_ftn1 [[دائرة المعارف]] [[قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵] | * *[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/27.htm#_ftn1 [[دائرة المعارف]] [[قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵] | ||
== | ==برهان در [[قرآن کریم]]== | ||
==گستره | ==گستره برهان== | ||
==[[دعوت به دین]] با | ==[[دعوت به دین]] با برهان و مطالبه آن از مدعیان== | ||
==[[نفی]] | ==[[نفی]] برهان از [[کفر]] و [[شرک]]== | ||
==[[اسامی]] و [[شئون]] | ==[[اسامی]] و [[شئون]] برهان == | ||
==انواع | ==انواع برهان == | ||
==آثار [[پیروی]] از | ==آثار [[پیروی]] از برهان == | ||
==پیامدهای بی‌توجهی به | ==پیامدهای بی‌توجهی به برهان == | ||
== | ==برهان در موعودنامه== | ||
*رساله "[[البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان]] " توسط [[محمد]] کراچکی طرابلسی تألیف شده است. وی از بزرگان [[شیعه]] است که نزد [[شیخ مفید]] به [[فراگیری دانش]] پرداخته و آثار فراوانی در [[فقه]]، [[اخبار]]، [[اصول دین]]، [[نجوم]]، هیئت و انساب دارد. از جمله آثار [[ارزشمند]] وی "کنز الفوائد" است. مؤلف در جزء دوم کنز الفوائد، رساله‌ای تحت عنوان: "[[البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان]]" نگاشته است<ref>چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۶.</ref>. | *رساله "[[البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان]] " توسط [[محمد]] کراچکی طرابلسی تألیف شده است. وی از بزرگان [[شیعه]] است که نزد [[شیخ مفید]] به [[فراگیری دانش]] پرداخته و آثار فراوانی در [[فقه]]، [[اخبار]]، [[اصول دین]]، [[نجوم]]، هیئت و انساب دارد. از جمله آثار [[ارزشمند]] وی "کنز الفوائد" است. مؤلف در جزء دوم کنز الفوائد، رساله‌ای تحت عنوان: "[[البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان]]" نگاشته است<ref>چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۶.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۳ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۴۲
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل برهان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
برهانثابت کننده حقانیت امور به طور قطع و یقین[۱].
واژه‌شناسی لغوی
- برهان واژه‌ای عربی است که درباره ریشه آن میان لغت شناسان اختلاف است؛ برخی آن را مصدر ثلاثی مجرد "بَرِهَ یَبْرَه بُرْهاناً" به معنای سفید شدن[۲] و برخی دیگر آن را مشتق از ریشه رباعی مجرّد "بَرْهَنَ یُبَرْهِنُ بَرهَنةً" و به معنای حجّت و دلیل دانسته‌اند[۳]؛ ولی بعید نیست این واژه در اصل مصدر "بَرِهَ یَبْرَه" به معنای سفید شدن بوده و پس از آن بر کلام آشکاری که ابهامی ندارد یا چیز روشنی که در آن خفایی نیست اطلاق شده و سپس به طور اشتقاق انتزاعی فعل رباعی "بَرْهَنَ" از آن اشتقاق یافته است، بنابراین نونِ برهان با توجّه به مادّه اصلی، زاید و با توجّه به اشتقاق ثانوی اصلی است و شاید این معنای سخن کسانی است که گفته‌اند: بَرْهَنَ مُوَلَّد است[۴]، به هر تقدیر برهان در لغت اخص از دلیل و به معنای حجّت و بیان واضح[۵] و دلیل قاطع[۶] است[۷].
برهان در اصطلاح
- برهان، قیاسی منطقی است که از مقدّمات یقینی تشکیل شده و غرض از آن اثبات حقّ است[۸].احتجاج حضرت موسی با فرعون، جنبه برهان به خود می‌گیرد. موسی با این برهان که خلق و هدایت و راهبری همه نظام هستی در دست قدرت خداوندی است، حقّ را برای فرعون آشکار می‌سازد: ﴿قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى ﴾ [۹]. استدلال مذکور، بر ربوبیت خداوند، بر موجودات و هدایت تکوینی آنها متّکی است[۱۰]. خداوند، روش احتجاج برهانی را در آیه۱۲۵ سوره نحل[۱۱]. به رسول گرامی سفارش کرده و به وی دستور می‌دهد که در دعوت خویش و استدلال خود از سخنان حقّ[۱۲]. سود جوید و سخن ناروا و باطل را به‌کار نبرد: ﴿ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ ﴾ [۱۳]؛ ازاین‌رو، رسول خدا(ص) در احتجاجات خود در مباحث عقلی، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی استمداد نمی‌جست و در بحث‌های کلامی از متشابهات کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته یاری نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از ملل و نحل از محکمات وحی تجاوز نمی‌کرد[۱۴].
- *دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵
برهان در قرآن کریم
گستره برهان
دعوت به دین با برهان و مطالبه آن از مدعیان
نفی برهان از کفر و شرک
اسامی و شئون برهان
انواع برهان
آثار پیروی از برهان
پیامدهای بی‌توجهی به برهان
برهان در موعودنامه
- رساله "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان " توسط محمد کراچکی طرابلسی تألیف شده است. وی از بزرگان شیعه است که نزد شیخ مفید به فراگیری دانش پرداخته و آثار فراوانی در فقه، اخبار، اصول دین، نجوم، هیئت و انساب دارد. از جمله آثار ارزشمند وی "کنز الفوائد" است. مؤلف در جزء دوم کنز الفوائد، رساله‌ای تحت عنوان: "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان" نگاشته است[۱۵][۱۶].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
- ↑ مفردات، ص۱۲۱، «بره».
- ↑ لسان العرب، ج۱، ص۳۹۴، «برهن».
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۲۶۲، «برهن».
- ↑ منتهی الارب، ج۱، ص۷۷.
- ↑ لغت نامه، ج۳، ص۴۰۴۵، "برهان".
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
- ↑ شرح المنظومه، ج۱، ص۳۲۲ـ۳۲۳.
- ↑ گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.
- ↑ المیزان، ج۱۴، ص۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج۱۶ ص۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج۶، ج۱۶، ص۱۱۸.
- ↑ المیزان، ج۱۲ ص۳۷۲
- ↑ التحریروالتنویر، ج۱۴، ص۳۲۷؛ المیزان، ج۱۲ ص۳۷۱.
- ↑ مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.
- ↑ تفسیر موضوعی، ج۹، ص۱۳۹.
- ↑ چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۶.