تاریخ امامت (کتاب)

تاریخ امامت
زبان	فارسی
نویسنده	اصغر منتظرالقائم
موضوع	امامت
مذهب	شیعه
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات دفتر نشر معارف|انتشارات انتشارات دفتر نشر معارف]][[رده:انتشارات انتشارات دفتر نشر معارف]]
وابسته به	نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۸۴ ش
تعداد صفحه	۲۷۲
شابک	‫‬‭۹۶۴-۵۳۱-۰۰۴-۰‬
شماره ملی	‎۱‎۰‎۳‎۱‎۰‎۵‎۳

تاریخ امامت، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی شکل‏‌گیری و پیدایش امامت در تاریخ اسلام و بررسی موقعیت و منزلت آن در مکتب تشیع می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر اصغر منتظرالقائم است و انتشارات دفتر نشر معارف انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

• در معرفی این کتاب آمده است: «نگارنده نخست رویدادهای پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) تا خلافت را مورد مطالعه قرار داده و بر این نکته تاکید می‏‌کند که حادثه‌ سقیفه در سیر تحولات تاریخ اسلام نقشی برجسته و حیاتی داشت. مؤلف در فصل دوم، اوضاع و احوال اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دوره‌ خلافت امام علی (ع) را با توجه به ویژگی‌های مدیریتی آن حضرت مورد بحث قرار داده و در ادامه دوران امامت امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و پیآمدهای ناگوار عاشورا را شرح داده و در مباحث پایانی به دوران شکوفایی فرهنگی و فکری تشیع به رهبری امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) و فعالیت‌ها و خدمات سایر امامان معصوم اشارت رفته است.
• از دیدگاه شیعیان، امامت، ریاست عامه الهی است که بر جانشینی پیامبر، حفظ شریعت و تداوم هدایت الهی استوار است. در رهیافت تاریخی، اندیشمندان فرهنگ و تمدن اسلامی، امامت را نخستین مسئله سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام دانسته و کوشیده‌اند با ابزارها و روش‌های رایج در دانش تاریخ، به تحلیل آن بپردازند که آیا رسول خدا (ص) شخص خاصی را پس از خود برای تصدی امر امامت معین و مشخص ساخته است یا خیر؟
• بر این اساس کتاب در یک مقدمه و هفت فصل به شرح زیر تنظیم شده است:

• فصل یکم، امام علی (ع) از تولد تا خلافت،
• فصل دوم، روزگار خلافت امیرمؤمنان علی (ع)،
• فصل سوم، دوران امامت حسنین (ع)،
• فصل چهارم، دوران امام سجاد (ع) و پیامدهای واقعه عاشورا،
• فصل پنجم، دوران شکوفایی فرهنگی امامت،
• فصل ششم، دوران امامت امام کاظم و امام رضا (ع)؛
• فصل هفتم نیز به دوران وکالت و سفارت می‌پردازد.

• نویسنده تلاش نموده است که در نگارش این کتاب از منابع درجه اول و معتبر شیعه و اهل سنت استفاده نماید».

فهرست کتاب

• سخن مرکز
• مقدمه

فصل یکم: علی(ع) از رحلت رسول الله(ص) تا خلافت

• حادثه سقیفه
• معنای اصطلاحی شیعه
• زمینه پیدایش تشیع
• معنای امامت
• وصایت و جانشینی انبیا در قرآن
• نظام امامت از دیدگاه شیعه
• امامت منصوصی
• امامت در قرآن
• جانشینی علی(ع) از دیدگاه رسول گرامی اسلام
• چرا نام امامان در قرآن نیامده است؟
• ایستار علی(ع) در خلافت ابوبکر
• امام علی(ع) در روزگار خلافت عمر
• نقش مشورتی علی(ع) در فتح ایران
• نقش علی(ع) در امور دیوانی و قضایی
• مشاوره خلیفه دوم با علی(ع) درباره مبدأ تاریخ اسلام
• امام علی(ع) در روزگار خلافت عثمان
• تلاش علی(ع) برای جلوگیری از انحراف خلافت

فصل دوم: روزگار خلافت امیرمؤمنان علی(ع)

• بیعت با امیرمؤمنان علی(ع)
• ویژگی‌های بیعت علی(ع)
• اصلاحات امیرمؤمنان علی(ع)
• الف) اصلاحات سیاسی

۱. کارگزاران علی(ع)

۲. نقش اصلاحی علی(ع) در انتقال مرکز خلافت به کوفه

• ب) اصلاحات اجتماعی

۱. عدالت اجتماعی

۲. تضمین حقوق مساوی برای آحاد ملت

۳. ستیز با تبعیض‌ها و امتیازخواهی‌ها

۴. فقرزدایی

۵. آزادی اجتماعی

۶. آزادی برای همه نژادها

• ج) اصلاحات اقتصادی

۱. آبادانی شهرها

۲. توسعه تجارت و صنعت

۳. مبارزه با احتکار و گران‌فروشی

• د) اصلاحات فرهنگی

۱. تفسیر قرآن

۲. تربیت اخلاقی جامعه

۳. مبارزه با عصبیت جاهلی و فساد

۴. توسعه آموزش و پرورش

۵. تبیین پایه‌های نظام فکری و معرفتی مسلمانان

• پیکار معاندان با علی(ع)
• الف) ناکثین در برابر علی(ع)
• ورود علی(ع) به کوفه
• ب) قاسطین در برابر علی(ع)
• پذیرش پیمان حکمیت و صلح صفین
• علل پیمان حکمیت
• ج) پیدایش مارقین
• گفتگوی داوران در دؤمه‌الجندل و پیامد آن
• پیکار خوارج با امیرمؤمنان علی(ع)
• علل و عوامل پیدایش خوارج
• پیامد جنگ نهروان
• عوامل سستی کوفی‌ها در برابر علی(ع)
• اهداف معاویه از غارات
• آخرین تلاش
• تشیع در روزگار خلافت امام علی(ع)

فصل سوم: دوران امامت حسنین(ع)

• حسن به علی(ع) و دوران امامت آن حضرت
• حسن بن علی(ع) در دوران رسول‌الله(ص)
• حسن بن علی(ع) در روزگار خلفا
• نقش امام حسن(ع) در خلافت امام علی(ع)
• خلافت امام حسن بن علی(ع)
• ستیز معاویه با امام حسن(ع)
• توطئه‌های معاویه علیه امام حسن(ع)
• پیمان صلح امام حسن(ع) با معاویه
• علل صلح امام حسن مجتبی(ع)
• تشیع در دوران امامت حسن به علی(ع)
• حسین به علی(ع) و دوران امامت آن حضرت
• حسین به علی در دوران رسول‌الله(ص)
• حسین به علی(ع) در دوران رسول‌الله(ص)
• حسین بن علی(ع) در روزگار خلفا
• نقش امام حسین(ع) در خلافت امام علی(ع)
• حسین به علی(ع) و همراهی با امام حسن(ع)
• آغاز امامت حسین به علی(ع)
• قیام شیعیان کوفه به رهبری حُجر بن عَدی
• زمینه نهضت امام حسین(ع)
• کوشش رهبران شیعه کوفه برای قیام
• قیام مسلم بن عقیل در کوفه
• نهضت امام حسین(ع)
• بسیج کوفی‌ها برای پیکار با امام حسین(ع)
• واقعه روز عاشورا
• علل جاودانگی نهضت عاشورا

فصل چهارم: دوران امام سجاد(ع) و پیامدهای واقعه عاشورا

• دوران امامت علی بن الحسین زین العابدین(ع)
• فضایل و مناقب امام زین العابدین(ع)
• پیام‌آور واقعه عاشورا
• امام سجاد(ع) در مجلس عبیدالله بن زیاد
• بازگشت اسرا به مدینه یا کربلا
• پیامدهای واقعه عاشورا

۱. قیام عبدالله بن عَفیف اَزدی

۲. قیام حره به رهبری عبدالله بن خنظله

۳. قیام توابین به رهبری سلیمان بن صُرد

۴. قیام مختار بن ابوعبیده بن مسعود ثقفی

• کودتای اشراف کوفه علیه مختار
• علل شکست قیام مختار
• پیامد جنبش مختار بر ایرانیان
• قم نخستین پایگاه تشیع ایران
• میراث علمی امام علی بن الحسین(ع)
• شاگردان امام علی بن الحسین(ع)
• آثار امام سجاد(ع)

فصل پنجم: دوران شکوفایی فرهنگی امامت

• الف) دوران امامت محمد به علی(ع)
• مناقب امام محمد بن علی(ع)
• سیره امام محمدباقر(ع)
• اوضاع سیاسی عصر امام محمدباقر(ع)
• نهضت فرهنگی امام محمدباقر(ع)
• شاگردان امام باقر(ع)
• آثار علمی امام محمدباقر(ع)
• ب) دوران امامت صادق آل محمد(ع)
• اوضاع سیاسی دوران امامت جعفر بن محمد(ع)

۱. انحطاط خلافت اموی

۲. شکل‌گیری خلافت عباسیان

۳. قیام‌های علویان حسینی و حسنی

یک. قیام زید بن علی(ع)

دو. قیام یحیی بن زید

سه. قیام عبدالله بن معاویه

چهار. قیام محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن

پنج. قیام شریک بن شیخ مُهری

• نهضت علمی امام جعفر صادق(ع)
• روش آموزشی و پژوهشی امام صادق(ع)
• میراث علمی امام جعفر صادق(ع)
• شاگردان امام صادق(ع)
• شهادت امام جعفر صادق(ع)

فصل ششم: دوران امامت امام کاظم و امام رضا(ع)

• الف) دوران امامت موسی بن جعفر(ع)
• اوضاع سیاسی عصر موسی بن جعفر(ع)
• قیام‌های علویان

۱. قیام حسین بن علی شهید فخ

۲. قیام ادریس بن عبدالله در مغرب

۳. قیام یحیی بن عبدالله در دیلم

• داعیه موسی بن جعفر(ع) برای خلافت
• میراث علمی موسی بن جعفر(ع)
• آثار امام موسی بن جعفر(ع)
• چگونگی شهادت امام موسی بن جعفر(ع)
• ب) دوران امامت علی بن موسی(ع)
• فرقه واقفیه
• اوضاع سیاسی عصر امامت علی بن موسی(ع)
• قیام‌های علویان
• ولایت عهدی امام رضا(ع)
• تأثیر حضور امام رضا(ع) در ایران
• میراث فرهنگی امام رضا(ع)
• آثار علمی امام رضا(ع)

فصل هفتم: دوران وکالت و سفارت

• الف) دوران امامت محمد بن علی (جوادالائمه)(ع)
• اوضاع سیاسی و فرهنگی دوران امامت امام جواد(ع)
• روابط مأمون با امام جواد(ع)
• میراث علمی امام جواد(ع)
• شاگردان امام محمدتقی(ع)
• ب) دوران امامت علی بن محمد (هادی)(ع)
• اوضاع سیاسی دوران امام هادی(ع)
• قیام‎‌های علویان در عصر امام هادی(ع)
• حرکت فرهنگی امام هادی(ع)
• آثار علمی امام هادی(ع)
• یاران امام هادی(ع)
• شهادت امام هادی(ع)
• ج) دوران امامت حسن بن علی عسکری(ع)
• اوضاع سیاسی دوران امامت حسن به علی(ع)
• فعالیت‌های فرهنگی امام حسن عسکری(ع)
• تربیت شاگردان
• آثار علمی امام حسن عسکری(ع)
• سازمان وکالت در نظام امامت
• علل شکل‎‌گیری و گسترش سازمان وکالت
• وظایف سازمان وکالت
• چگونگی ارتباط ائمه(ع) با سازمان وکالت
• د) دوران امامت حضرت مهدی(ع) در عصر غیبت صغری
• دوران سفارت و غیبت صغری امام زمان(ع)
• سفرای چهارگانه یا نواب خاص

۱. عثمان بن سعید عَمْری

۲. محمد بن عثمان بن سعید عَمْری

۳. حسین بن روح نوبختی

۴. ابوالحسن علی بن محمد سمری

• کتاب‌نامه
• کتب
• مقالات

دربارهٔ پدیدآورنده

اصغر منتظرالقائم

آقای دکتر اصغر منتظرالقائم، (متولد ۱۳۷۷ ش، اصفهان)، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری تاریخ اسلام از دانشگاه تربیت مدرس تهران، به اتمام رساند. ریاست دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان، مدیر مسئول فصل‌نامه پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی تاکنون چندین مقاله و کتاب به رشته تحریر در آورده است. «نقش امام جواد در دگرگونی‌های فکری و فرهنگی عصر خود»، «بررسی حقوق اهل کتاب از منظر سیره امام علی (ع)»، «مدارا در سیره امام علی (ع)»، «سلامت معنوی از دیدگاه نهج البلاغه»، «تاریخ امامت»، «قبیله نخع در تاریخ اسلام و تشیع تا پایان قرن سوم هجری»، «تأثیر سبک زندگی ائمه در سلامت دستگاه گوارش» و «سیر تحول نقش امامان شیعه در احیای تئوری امامت الهی» برخی از این آثار است.