امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)

امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / زمان ظهور امام مهدی

امام مهدی(ع) چه زمانی ظهور می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• امام مهدی چه زمانی ظهور خواهد کرد؟ و اصولا آیا تعیین سال ماه و روز ظهور حضرتش ممکن است؟
• امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند و آیا برای ظهور وقتی تعیین شده است؟
• ‌آیا می‌توان وقت ظهور را تعیین کرد؟

پاسخ نخست

محمد جواد خراسانی

آیت‌‌الله محمد جواد خراسانی، در کتاب «مهدی منتظر» در این‌باره گفته است:

«هر چیز را مدتی است، و غیبت را هم مدتی است، اما تعیین آن و دانستن آن لازم نیست. اگر معلوم شد که غیبت او به امر خداست و معلوم شد که در غیبت حکمت و مصلحتی است، در مقدار مدت او نیز قطعا حکمت و مصلحت خواهد بود و هم‌چنان‌که حکمت و مصلحت اقتضای اصل غیبت و اختفای او کرده، هم‌چنین حکمت و مصلحت دیگر نیز اقتضای اخفای مدت او و وقت ظهور او کرده، چنان‌که مدت عمر دنیا و وقت ساعت قیامت معلوم نیست و دانستن آن هم ضروری نیست و مخفی بودن آن هم بی‌حکمت نیست».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت الله حکیم؛

سید منذر حکیم آیت الله سید منذر حکیم در کتاب «پیشوایان هدایت» در اين باره گفته است: «احادیث شریف آورده‌اند که آن حضرت (ع) در یکی از سال‌های فرد قمری‌ و در روز جمعه ظهور می‌فرمایند، و مطابق با آنچه در سایر روایات آمده است خروج آن حضرت در روز شنبه دهم محرم به وقوع خواهد پیوست‌، شاید هم بتوان میان این دو تاریخ این گونه جمع کرد که ظهور آن حضرت در روز جمعه باشد و در آن روز در مسجد الحرام خطبه بخواند و خروجش به سمت کوفه در روز شنبه باشد».

۲. حجت الاسلام و المسلمین قرائتی؛
محسن قرائتی حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی در کتاب «جهت‌نما» در اين باره گفته است: «هیچ کس نه می‌تواند و نه حق دارد برای ظهور امام زمان(ع)، زمان تعیین کند؛ چون زمان ظهور از علوم غیبی است که فقط در اختیار خداوند متعال است. در روایات می‌خوانیم اگر کسی برای ظهور زمانی را تعیین کرد او را تکذیب کنید: " كَذَبَ‏ الْوَقَّاتُونَ‏ ‏‏‏‏"».

۳. حجت الاسلام و المسلمین فاضلیان؛

سید محمد جواد فاضلیان حجت الاسلام و المسلمین سید محمد جواد فاضلیان، در مقاله «قیام» در این‌باره گفته است: «تعیین تاریخ و زمان ظهور حضرت حجت(ع) نوعی پیش‌گویی و اخبار از آینده است و مراجعه به روایات معصومان(ع)، یگانه راه آگاهی از آن به شمار می‌آید. احادیث، تاریخ ظهور آن حضرت را تعیین نکرده، این کار را مکروه شمرده و به تخطئه و تکذیب تعیین کنندگان وقت پرداخته‌اند. شیخ کلینی درباره کراهت این امر چنین روایت کرده است: "عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: قُلْتُ لِهَذَا الْأَمْرِ وَقْتٌ فَقَالَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ إِنَّ مُوسَى(ع) لَمَّا خَرَجَ وَافِداً إِلَى‏ رَبِّهِ وَاعَدَهُمْ ثَلَاثِينَ يَوْماً فَلَمَّا زَادَهُ اللَّهُ عَلَى الثَّلَاثِينَ عَشْراً قَالَ قَوْمُهُ قَدْ أَخْلَفَنَا مُوسَى فَصَنَعُوا مَا صَنَعُوا فَإِذَا حَدَّثْنَاكُمُ الْحَدِيثَ فَجَاءَ عَلَى مَا حَدَّثْنَاكُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ وَ إِذَا حَدَّثْنَاكُمُ الْحَدِيثَ فَجَاءَ عَلَى خِلَافِ مَا حَدَّثْنَاكُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ تُؤْجَرُوا مَرَّتَيْن‏"».

۴. حجت الاسلام و المسلمین اسماعیلی؛

اسماعیل اسماعیلی حجت الاسلام و المسمین اسماعیل اسماعیلی، در مقاله «بررسی نشانه‌های ظهور» در این‌باره گفته است: «گرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است، ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچکس، جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان(ع) در مورد زمان خروج قائم(ع) پرسیدهاند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را همچون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند: "و اما زمان ظهور مهدی(ع)، به روشنی و به شرح برای ما مشخص نشده است، بلکه او تا آنگاه که خداوند اجازه خروج بدهد، از دیدگان ما پنهان است". فضیل از امام باقر(ع) پرسید که آیا برای ظهور وقتی معین شده است؟ امام(ع) سه بار فرمود "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ". یا، کمیت از آن حضرت پرسید که چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند، امام(ع) فرمود: "از پیامبر(ص) همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهور مهدی(ع)، همچون برپایی قیامت است کسی جز خدا از وقت آن آگاه نیست مهدی نمی‌آید مگر ناگهانی". مقتضای این احادیث و احادیث دیگر نظیر آنها آن است که به هیچروی، نمیتوان وقتی برای ظهور مهدی(ع) معین کرد. با توجه به این اصل مسلم، نشانه‌های ظهور، تنها بیانگر نزدیک شدن زمان ظهورند و بیش از آن، دلالتی ندارند. اگر روایتی باشد که زمان ظهور را مشخص سازد، ناگزیر باید آن را توجیه کرد و یا به کناری نهاد. در برخی روایات، به گونه سربسته و مجمل، به زمان ظهور اشاره شده، ولی بر فرض درستی آنها، ناسازگاری با قاعده فوق ندارند، زیرا در حقیقت آنها نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند. مثلا در حدیثی آمده: "مهدی(ع) قیام نمی‌کند، مگر در سال‌های فرد: سال اول، سوم، پنجم، هفتم و یا نهم، و یا روز شنبه دهم محرم". یا: "در ۲۳ رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی(ع) فرا می‎خواند". در این روایات، گرچه به گونه‌ای به زمان ظهور اشاره شده، ولی با این حال، به صورت جزمی و دقیق زمان ظهور مشخص نشده است. درحقیقت ویژگی‌های آن زمان، بیان شده است نه وقت دقیق زمان ظهور، بنابراین، روایات، ناسازگاری با اصل قاعده مشخص نبودن زمان ظهور ندارد. البته در برخی روایات، که سند آنها معتبر نیست، به زمان دقیق ظهور اشاره شده، ولی علما، به آن اعتنا نکرده و یا آنها را توجیه کرده‌اند».

{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ | تصویر = 136863.JPG | پاسخ‌دهنده = خدامراد سلیمیان | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

• «یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت، "وقت ظهور" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی (ع)، درباره آن، از معصومان (ع) پرسش می‌شد. آنان نیز مسائل مربوط به آن حضرت به‌ویژه زمان ظهور آن حضرت را از رازهای الهی دانسته و وقت گذاران را تکذیب می‌کردند. با گذری کوتاه در سخنان ائمه اطهار(ع) درباره وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:

1. آشکار کردن زمان ظهور، فقط از آن خداوند عزوجل است: در روایت مشهوری آمده است: وقتی دعبل شاعر بلند آوازه شیعی در محضر امام رضا(ع) در ضمن قصیده‌ای، سخن از ظهور و قیام حضرت مهدی (ع) بر زبان جاری ساخت، آن حضرت در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به دعبل کرد و فرمود:‌ای خزاعی! همانا روح القدس بر زبانت، این دو بیت را جاری ساخت. آیا می‌دانی این امام کیست و چه زمانی قیام می‌کند؟ آن گاه خود آن حضرت به معرفی امام مهدی(ع) پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه "چه زمانی ظهور خواهد کرد"، این خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از رسول گرامی اسلامی (ص) نقل کرده‌اند که وقتی از آن حضرت سؤال شد:‌ ای رسول خدا(ص)! چه زمانی قائم از ذریه شما ظهور می‌کند؟ آن حضرت فرمود: " مَثَلُهُ مَثَلُ السَّاعَةِ الَّتِي‏ لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً؛ جز او هیچ کس آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. این حادثه بر آسمان‌ها و زمین گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد". پنهان بودن زمان ظهور، همانند زمان قیامت و رستاخیز است که یک نوع آزادی عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره قیام حضرت مهدی (ع) نیز اگر تاریخ تعیین می‌شد و زمان ظهور دور بود، همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان رستاخیز بزرگ، فقط در اختیار خداوند است، اعلان زمان ظهور حضرت مهدی (ع) نیز در دست خداوند است. خداوند در ادامه آیه یاد شده، آگاهی به قیامت را در علم خداوند دانسته است: يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ؛ بر این اساس این که عده‌ای به خود جرئت می‌دهند و به راحتی هنگام ظهور را تعیین می‌کنند، جای بسی تأمل است! وقتی چنین پرسشی از حضرت مهدی (ع) نیز مطرح شد، ضمن توقیعی اینسان پاسخ فرمود: "اما ظهور فرج همانا در اختیار خداوند متعال است و وقت گذاران دروغ گفتند"؛ آن حضرت در آخرین توقیع به سفیر چهارم خود، ظهور را فقط در اراده و اختیار خداوند دانسته، می‌فرماید: "ظهوری نخواهد بود؛ مگر آن گاه که خداوند اجازه فرماید"؛ پس زمان آغاز ظهور، یکی از اسرار الهی است و اندیشه و فکر بشر از رسیدن به آن، سخت کوتاه و ناتوان است.
2. روایات فراوانی ظهور را ناگهانی دانسته و احادیثی اصلاح امر فرج را یک شَبِه ذکر کرده است. امام علی(ع) نقل کرده که پیامبر(ص) فرمود: "مهدی از ما اهل بیت(ع) است که خداوند امر فرج او را در یک شب اصلاح می‌فرماید"؛ امام باقر(ع) نیز پس از بیان غیبت حضرت مهدی (ع)، فرمود: "او همانند شهابی شعله ور در تاریکی شب، آشکار خواهد شد".

در برخی روایات، البته به صورت محدود، زمانهایی برای رخداد این حادثه بزرگ ذکر شده است. اینگونه روایات به چند دسته تقسیم می‌شوند.

1. روایاتی که "جمعه" را به عنوان روز ظهور معرفی کرده است: امام صادق(ع) می‌فرماید: "قائم ما اهل بیت در روز جمعه ظهور خواهد کرد"
2. روایاتی که روز ظهور را مصادف با روز عاشورا ذکر کرده است: امام باقر(ع) ضمن سخنانی درباره روز عاشورا فرمود: "... و روز عاشورا روزی است که در آن قائم قیام خواهد کرد"
3. روایاتی که ظهور حضرت مهدی (ع) را در سال فرد ذکر کرده است: امام صادق(ع) می‌فرماید: "قائم ظهور نمی‌کند مگر در سال فرد"
4. برخی روایات نیز روز ظهور را شنبه ذکر کرده است: امام باقر(ع) فرمود: "قائم روز شنبه- که روز عاشورا است- خروج می‌کند"

• اگرچه قرائنی چند بر ظهور حضرت مهدی (ع) در روز جمعه وجود دارد؛ ولی این روایت و امثال آن را می‌توان به این صورت توجیه کرد که نخستین روز ظهور جمعه است و از آنجایی که قیام آن حضرت پس از ظهور است، قیام آن حضرت در روز شنبه اتفاق خواهد افتاد».

۶. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «در برخی از روایات، به صورت کلی (نامعین) از زمان ظهور امام عصر(ع) خبر داده شده و از سال و ماه و روزی که ظهور در آن واقع خواهد شد، نام برده شده است. ابوبصیر از امام باقر(ع) روایت کرده است: "قیام حضرت قائم(ع) در سال فرد خواهد بود، نه، یک، سه، پنج"؛ هم چنین ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل کرده است: "حضرت قائم(ع) قیام نخواهد کرد مگر در سال‌های فرد، یک یا سه یا پنج یا هفت یا نه"؛ در روایتی دیگر، ابو بصیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمود: "در شب بیست و سوم از ماه رمضان، منادی نام حضرت قائم(ع) را فریاد برمی‌آورد و حضرت در روز عاشورا، همان روزی که حسین بن علی(ع) به قتل رسید، قیام می‌کند. گو این که من آنجا هستم در روز شنبه از دهم محرم، در حالی که حضرت قائم میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل در مقابل او قرار دارد و مردم را برای بیعت با او فرا می‌خواند. پس شیعیان او به سوی او روی می‌آورند و از اطراف جهان به سوی او شتابان حرکت می‌کنند تا با او بپیوندند و بیعت کنند" در روایتی که ابن ابی عمیر از امام صادق(ع) نقل کرده، حضرت روز جمعه را روز ظهور ذکر نموده است: "قائم ما اهل بیت(ع) در روز جمعه ظهور می‌کند و رستاخیز نیز در روز جمعه به پا خواهد شد و هیچ کاری در روز جمعه بهتر از درود فرستادن بر محمد و آل او (ع) نیست". اباجارود می‌گوید: از امام باقر(ع) سؤال کردم: "قائم شما چه زمانی قیام می‌فرماید؟" حضرت فرمود: ای اباجارود! شما آن زمان را نخواهید دید. عرض کردم: اهل زمانش را چطور؟ فرمود: اهل زمانش را هم نمی‌بینید. قائم ما بعد از مأیوس شدن و ناامید گشتن شیعیان قیام می‌کند و مردم را سه بار دعوت می‌کند و به کمک می‌طلبد، ولی هیچ کس پاسخ او را نمی‌دهد، تا آن که روز چهارم به پرده کعبه می‌چسبد و می‌گوید: خدایا! یاری‌ام کن. دعایش رد نمی‌شود و خداوند به ملائکه‌ای که رسول الله (ص) را در روز بدر یاری کردند دستور می‌دهد که مهدی (ع) را یاری کنند و آنها که تا آن زمان هنوز آماده‌باش بوده‌اند و زین اسب‌ها و اسلحه‌های خود را زمین نگذاشته‌اند با حضرت بیعت می‌کنند. سپس سیصد و سیزده مرد با حضرت بیعت می‌نمایند"؛ بر اساس برخی از زیارات، فرج و ظهور آن حضرت در روز جمعه بیشتر از روزهای دیگر محتمل دانسته شده؛ چنان که در زیارت مختص آن حضرت در روز جمعه تصریح شده است: "ای آقای من! درود خداوند بر تو و بر آل بیت تو باد. امروز جمعه است و این، روز توست که در آن، ظهورت و فرج مؤمنین به دستانت انتظار می‌رود" بنابراین، روایاتی که به صورت نامشخص از ماه و روز خاصی نام برده‌اند، هرگز بر تعیین زمان ظهور دلالت ندارد؛ زیرا تعیین زمان با تعیین هر سه عنصر سال و ماه و روز ممکن خواهد بود و چون سال معین نشده است، ماه و روز نیز نامعین خواهد بود. نتیجه این که زمان ظهور امام عصر(ع) از نظر سال و ماه و روز، دقیقاً روشن نیست و آن چه در برخی روایات، از سال و ماه و ایام هفته به عنوان وقت ظهور یاد شده نیز کلی است و قابل تطبیق بر مصادیق مشابه می‌باشد. از این‌رو، در هیچ روایت از روایات بسیاری که از پیامبر گران قدر و امامان(ع) پیرامون ابعاد گوناگون حیات امام عصر(ع) رسیده، به طور مشخص به زمان ظهور آن حضرت تصریح نشده است؛ بلکه به عکس، در روایات بسیاری، کسانی که از زمان ظهور خبر می‌دهند به شدت تکذیب شده‌اند. لذا کسی دقیقاً نمی‌داند که آن حضرت چه وقتی ظهور خواهد کرد؛ زیرا حکمت الهی اقتضا می‌کند که زمان ظهور آن حضرت از مردم پوشیده باشد. بر اساس روایات، ظهور حضرت مهدی (ع) به صورت ناگهانی و در یک زمان نامعلوم رخ خواهد داد. برخی از احادیث، دفعی بودن حادثه ظهور را با تعبیر "بغتة" توصیف کرده و برخی دیگر، واقعه ظهور را به واقعه قیامت تشبیه نموده‌اند. دعبل خزاعی می‌گوید: وقتی در حضور امام رضا(ع) شعری خواندم و در آن، سخن از امام قائم(ع) به میان آوردم، حضرت بسیار گریه کرد، سپس به من فرمود: ای خزاعی! در این دو بیت، روح الامین به زبانت سخن گفته است. آیا می‌دانی این امام کیست و کی قیام می‌کند؟ عرض کردم: نه‌ای مولایم جز این که شنیده‌ام امامی از شما ظهور می‌کند و زمین را از فساد پاک و از عدالت و داد پر می‌کند، چنان که از ستم پر شده است. فرمود: ای دعبل! امام بعد از من، محمد(ع) است و پس از او فرزندش علی(ع) و بعد از او پسرش حسن(ع) و پس از حسن، پسرش حجت قائم(ع) امام است؛ کسی که در غیبتش انتظار او را کشند و در ظهورش مطاع باشد. اگر از دنیا باقی نماند مگر یک روز، خدا آن روز را آن قدر طولانی کند که او ظهور نماید و زمین را پر از عدالت کند، چنان که پر از ستم شده باشد. اما زمان آن، خبر دادن از وقت است و حال آن که پدرم از پدرش و او از پدرانش برایم روایت کرده است که از پیغمبر(ص) سؤال شد: چه زمانی قائم از ذریه‌ات خروج می‌کند؟ فرمود: مثل او مانند قیامت است که وقتش را جز خداوند آشکار نکند و رخ نمی‌دهد مگر به صورت ناگهانی"؛ در روایت منقول از امام جواد(ع) نیز آمده است: "خداوند بزرگ، امر ظهور ایشان را یک شبه به انجام می‌رساند، چنان که امر موسی، کلیم خود را چنین کرد؛ آن گاه که جهت برگرفتن آتش برای خانواده‌اش رهسپار شد، اما زمانی که برگشت، پیامبر و فرستاده خدا شده بود"؛ براساس این دسته روایات، واقعه ظهور، یک امر ناگهانی و غیر قابل پیش‌بینی است و کسی از زمان آن اطلاع دقیقی ندارد؛ لذا بر اساس روایات، اگر کسی برای ظهور حضرت، زمان و تاریخ تعیین کند، دروغگو است و ادعای وی اعتبار و ارزش دینی نخواهد داشت».

۷. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛

علی رضا رجالی تهرانی حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «ظهور امام زمان (ع) و طلوع فجر آفتاب امامت، وقت و ساعتی دارد که بنابر روایات نقل شده همانند ساعت برقراری قیامت است، یعنی کسی به جز خداوند متعال از ظاهر شدن این آفتاب عدل‏گستر اطّلاع ندارد. مهزم اسدی از امام صادق (ع) پرسید: فدایت شوم، ظهور قائم آل محمد (ع) و تشکیل دولت حق، که در انتظارش هستید، طول کشید، پس در چه وقت واقع می‏‌شود؟ حضرت فرمود: تعیین‏‌کنندگان وقت ظهور دروغ می‌‏گویند، تعجیل‌‏کنندگان هلاک می‏‌‏گردند، و تسلیم‌‏شوندگان نجات می‏‌یابند و به سوی ما بازگشت می‏‌‏کنند. و خود امام غایب (ع) می‏‌‏فرماید: و امّا ظهور فرج، پس بسته به اراده خدای متعال است، و کسانی که وقتی برای ظهور تعیین کنند، دروغگو هستند. بنابراین، زمان ظهور حضرت حجّت (ع) را هیچ‏کس، حتّی پیامبر اکرم (ص) نیز نمی‏‌‏داند، و هرکس وقتی را برای ظهور معین نماید، دروغگو است. و معلوم است که این مسئله فرق می‏‌کند با اینکه در برخی روایات زمانی عمومی، چون روز جمعه، روز عاشورا و مانند آن ذکر شده است».

۸. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛

عباس رحیمی حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است: « زمان ظهور حضرت مهدی (ع) برای هیچ کس، حتی برای آن حضرت معلوم نیست. گاهی بعضی اصحاب ائمه (ع) اصرار می‌ورزیدند آنان وقت ظهور را بیان کنند، اما آنان با صراحت تمام می‌فرمودند: کسی وقت ظهور را نمی‌داند. هر کس وقتی برای آن معین کند دروغگوست: "كَذَبَ‌ الْوَقَّاتُونَ‌، كَذَبَ‌ الْوَقَّاتُونَ"؛ تعیین‌کنندگان وقتِ ظهور، دروغگویند».

۹. حجت الاسلام و المسلمین رضوی؛

رسول رضوی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است: «اکثر روایات اسلامی، چه از طریق شیعه و چه از طریق اهل سنت که در مورد قیام حضرت مهدی(ع) وارد شده است، به این نکته اذعان دارند که هیچ‌کس جز خداوند متعال، از زمان ظهور آن حضرت، آگاهی ندارد. با این حال، علائم و نشانه‌هایی برای ظهور آن حضرت ذکر شده است که مهم‌ترین آن‌ها، فراگیر شدن ظلم و ستم، دوری مردم از دین، خروج سفیانی و ... است. فضیل، از امام باقر(ع) پرسید: "آیا برای این امر وقتی تعیین می‌شود؟". امام سه بار فرمود: "تعیین‌ کنندگان وقت، دروغگویند". مفضل بن عمر می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: "آیا برای مهدی منتظر(ع) وقتی تعیین شده که مردم آن‌را بدانند؟ امام(ع) فرمود: نه! هرگز! خداوند، اجازه نمی‌دهد که برای او وقت معینی باشد که شیعیان از آن آگاهی داشته باشند. گفتم: ای سرور و مولای من! چرا نمی‌توان از وقت آن مطلع شد؟ فرمود: زیرا، آن همان ساعت است که خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ و نیز خداوند می‌فرماید: يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلالٍ بَعِيدٍ؛ مفضل بن عمر می‌گوید: پرسیدم: معنای مجادله در مورد ساعه چیست؟. امام فرمود: کی متولد شده؟ چه کسی او را دیده؟ او کجا است؟ کی ظاهر می‌شود؟ این پرسش‌ها و مجادله‌ها، از شتاب در امر خدا، تردید در حکم خدا، مداخله در قدرت خدا، سرچشمه می‌گیرد. چنین اشخاصی در دنیا، زیان‌کار هستند و گروه کافران در آخرت بازگشت بسیار بدی دارند .... اسحاق بن یعقوب، نامه‌ای به توسط محمد بن عثمان عمری خدمت امام‌ زمان(ع) فرستاد و سؤالاتی کرد. امام، در فرازی از پاسخ در مورد وقت ظهور فرمود: "ظهور فرج، به فرمان خدای متعال وابسته است و تعیین کنندگان وقت، دروغ گویانند". بنابراین، علم به وقت ظهور امام زمان(ع) از اسرار خداوند است که آن‌را برای بندگان خویش بیان نکرده و پیشوایان معصوم (ع) تعیین وقت برای ظهور امام مهدی (ع) را به هیچ‌وجه جایز نشمرده‌اند و آن‌را از اسرار الهی دانسته‌اند، ولی علاماتی را ذکر فرموده‌اند که چون آن علائم واقع شد، نزدیک بودن ظهور را نوید می‌دهد».

۱۰. حجت الاسلام و المسلمین بنی‌هاشمی؛

سید محمد بنی‌هاشمی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد بنی‌هاشمی، در کتاب «انتظار فرج» در این‌باره گفته است: «اصل ظهور امام زمان (ع) امری است قطعی و وعده‌ای است الهی که قطعاً و یقیناً انجام می‌پذیرد و هیچ گونه تغییری در آن واقع نخواهد شد. اما وقت این امر مبارک بنابر واقعیت متعددی که از امامان معصوم (ع) به ما رسیده، ممکن است مقدم یا مؤخر گردد، جلو بیفتد یا این که به تأخیر بینجامد. یعنی وقت قطعی ولایتغیر برای آن وجود ندارد. چه بسا تا کنون وقتی یا اوقاتی برای آن معین شده باشد، ولی قبل از رسیدن آن وقت یا اوقات، به تأخیر افتاده باشد. ائمه (ع) در مورد وقت ظهور امام زمان (ع) هیچ گاه زمانی تعیین نکرده و نمی‌کنند. شاهد این مدعا حدیث ابوبصیر است که می‌گوید از امام صادق (ع) درباره حضرت قائم (ع) پرسیدم. حضرت در پاسخ فرمودند: "کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ لَا نُوَقِّت".تعیین کنندگان وقت (برای ظهور قائم (ع)) دروغ می‌گویند. ما خانواده‌ای هستیم که (برای آن) وقتی تعیین نمی‌کنیم. پس ائمه (ع) طبق فرمایش خودشان هیچ گاه وقتی برای قیام حضرت مهدی (ع) تعیین نکرده و نمی‌کنند و دلیلش هم این است که اصلاً وقتی برای آن از طرف خداوند تعیین و تقدیر نشده است. (این احتمالی است که ما آن را ارجح دانستیم). احتمال مرجوحی که در این جا وجود دارد این است که منظور از "وقت" در این احادیث، وقت قطعی و غیر قابل بداء باشد. در این صورت اگر هم پیشگویی‌هایی از ائمه (ع) در مورد زمان ظهور امام عصر (ع) یا خصوصیات و نشانه‌های آن نقل شده باشد، همگی قابل بداء هستند و هیچ یک را نمی‌توان قطعی دانست. این مطلب البته مطلب صحیحی است که در ادامه به طرح آن می‌پردازیم، ولی در مورد اصل آن چه فعلاً در صدد اثباتش هستیم، هیچ تفاوتی نمی‌کند که بگوییم وقتی برای ظهور معین نشده یا این که معین شده ولی قابل بداء و تغییر است. آن چه مسلم است این است که وقت قطعی و غیر قابل تغییر در مورد ظهور حضرت ولی عصر (ع) معین نشده است. به همین دلیل در بعضی از دعاهایی که برای تعجیل فرج امام عصر (ع) وارد شده است، اشاره به مسئله بداء وجود دارد. در حقیقت اگر وقت ظهور امام (ع) بداءپذیر نبود، دعا برای تعجیل در مورد آن بی‌اثر می‌نمود، ولی از آن جا که این امر قابل بداء است، خود ائمه (ع) درباره آن دعا می‌کردند و شیعیان خود را نیز به این مسئله تشویق می‌فرمودند. در دعایی که از امام موسی بن جعفر (ع) در تعقیب نماز عصر نقل شده است، چنین می‌خوانیم: "أَنْتَ اللَّهُ لَا اله الَّا أَنْتَ . منک المشیة وَ الیک الْبَدَاءِ . . . أَنْتَ اللَّهُ لَا اله الَّا أَنْتَ . تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ ثَبَتَ وَ عندک أَمْ الکتاب . . . اسالک انَّ تصلی علی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انَّ تُعَجِّلَ فَرَجَ الْمُنْتَقِمِ لک مِنْ اعدائک". ملاحظه می‌شود که درخواست تعجیل در فرج امام عصر (ع) براساس اعتقاد به بداء و حق محو و اثبات برای خداوند بنا شده است. این همان حقیقتی است که در صدد اثبات آن هستیم».

۱۱. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «"وقاتون" یعنی کسانی که برای ظهور، وقت تعیین می‌کنند. امام باقر (ع) در پاسخ کسی که پرسید: آیا برای ظهور، وقت تعیین شده است‌؟ سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ". امام صادق (ع) نیز در پاسخ همان پرسش، چنین گفت». «اگرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچ‌کس جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) درباره زمان خروج قائم (ع) پرسیده‌اند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را هم‌چون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند. فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است‌؟ امام سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهور مهدی(ع) هم‌چون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی‌آید، مگر ناگهانی. البته در برخی از روایات به گونه‌ای سربسته به زمان ظهور اشاره شده که آن روایات نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند؛ مانند: "مهدی(ع) قیام نمی‌کند مگر در سال‌های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم محرم. و یا: در بیست و سوم رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی(ع) فرا می‌خواند». «حکمت الهی بر آن است که وقت ظهور امام زمان (ع)، بر بندگانش -به خاطر اموری که بر ما پوشیده است- مخفی بماند. از این‌رو وقت ظهور آن حضرت برای احدی معلوم نیست و کسی نمی‌تواند آن را تعیین کند و در روایات بسیاری، تعیین‌کنندگان وقت ظهور، دروغگو لقب گرفته‌اند. اسحاق بن یعقوب گفت: از محمد بن عثمان عمری درخواست کردم، نامه‌ای از من به محضر حضرت صاحب الامر برساند که در آن نامه از مسائلی که بر من مشکل شده بود، سؤال کرده بود. پس توقیع به خط‍‌ مولایمان صاحب الزمان(ع) آمد، تا آن‌جا که فرمود: و اما ظهور فرج، دست خدای عز و جل است و وقت‌گذاران دروغ می‌گویند. امام صادق (ع) به مفضل فرمود: ای مفضل! هرکس برای ظهور مهدی ما وقتی تعیین نماید، خود را در علم خداوند شریک دانسته و مدعی شده که خداوند، او را از اسرار خویش آگاه ساخته است. از مجموع روایات می‌فهمیم که علم به وقت ظهور، از اسرار خداوند است و از وظایف شیعیان، ترک وقت‌گذاری و تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور حضرت مهدی (ع) است».

۱۲. نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»؛

نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند: « بر اساس سخنان پیشوایان دینی زمان ظهور بر مردم مخفی است. امام صادق(ع) در این باره فرمود: "ما نه در گذشته برای ظهور وقتی را تعیین کردیم و نه در آینده وقت تعیین می‌کنیم. بنابراین کسانی که برای ظهور، زمان مشخصی را تعیین می‌کنند، قابل اعتنا نیستند. این مطلب در روایات مورد تأکید قرار گرفته است. امام باقر(ع) به یکی از اصحاب خود که از زمان ظهور سؤال کرد فرمود: وقت گذاران، دروغ می‌گویند، وقت گذاران دروغ می‌گویند، وقت گذاران دروغ می‌گویند. از این گونه روایات به خوبی می‌توان فهمید که همواره کسانی بوده‌اند که با انگیزه‌های شیطانی، برای ظهور، زمان تعیین می‌کرده‌اند. چنین افرادی در آینده هم وجود خواهد داشت؛ به همین سبب پیشوایان معصوم (ع) از شیعیان خواسته‌اند که در برابر وقت گذاران بی‌تفاوت نباشند؛ بلکه آنها را تکذیب کنند. امام صادق(ع) در این زمینه به یکی از اصحاب خود فرمود: "از تکذیب کردن کسی که برای ظهور وقت تعیین می‌کند، هیچ پروایی نداشته باش؛ چرا که ما برای کسی وقت ظهور را تعیین نکرده‌ایم". بر اساس اراده خداوند حکیم زمان ظهور بر ما مخفی است و بدون تردید، این مسأله به سبب حکمت‌هایی است که برخی از آنها را می‌آوریم: تداوم امید: وقتی زمان ظهور پنهان باشد، نور امید در دل منتظران همه عصرها باقی خواهد ماند. با این امیدِ پیوسته و مداوم است که منتظران می‌توانند در برابر سختی‌ها و فشارهای دوران غیبت مقاومت کنند. به راستی اگر به شیعیان سده‌های گذشته گفته می‌شود که ظهور در زمان شما رخ نمی‌دهد، بلکه در آینده دور اتفاق خواهد افتاد، آنها با کدام امید در برابر فتنه‌های روزگار خود مقاومت می‌کردند و چگونه می‌توانستند گذرگاه‌های سخت دوران غیبت را به سلامت پشت سر بگذارند؟ زمینه‌سازی: بدون تردید انتظار سازنده که از مهم‌ترین عوامل فعالیت و پویایی است، تنها در سایه پنهان بودن زمان ظهور شکل خواهد گرفت؛ زیرا با مشخص بودن زمان ظهور، کسانی که می‌دانند ظهور را درک نمی‌کنند، انگیزه‌ای برای تحرک و زمینه‌سازی نخواهند داشت و به سکون و رکود، روی خواهد آورد. حال آنکه با پنهان بودن زمان ظهور، انسان‌های همه عصرها و دوران‌ها به امید اینکه ظهور را در زمان خود ببینند، می‌کوشند تا زمینه‌های ظهور را فراهم کنند و جامعه خود را به جامعه‌ای صالح و پویا تبدیل نمایند. به علاوه در صورت معین بودن وقت ظهور، چنانکه برای مصالحی ظهور، در زمان وعده داده شده رخ ندهد، چه بسا افرادی در اصل اعتقاد به امام مهدی (ع) دچار تردید شوند. امام باقر(ع) در پاسخ این سؤال که آیا ظهور وقت مشخّصی دارد، فرموده است: "کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند (و این سخن را تکرار فرمود). زمانی که حضرت موسی(ع) به دعوت پروردگار به مدت سی روز از میان قوم خود بیرون رفت و خداوند بر آن سی روز، ده روز دیگر افزود، قوم او گفتند: "موسی به وعده خود وفا نکرد" و آنچه نباید می‌کردند، کردند از دین برگشتند و گوساله پرست شدند. البته زمان ظهور نامعلوم است؛ ولی برای آن، نشانه‌هایی گفته‌اند و سیمای جامعه پیش از ظهور را به تصویر کشیده‌اند که اینک به بررسی آن می‌پردازیم».

1. امام مهدی چه زمانی ظهور می‌کند؟ (پرسش)
2. امام مهدی در چه روزی ظهور می‌‏کند؟ (پرسش)
3. در زمان ظهور امام مهدی جهانیان چگونه از آمدن ایشان باخبر می‌شوند؟ (پرسش)
4. آیت الله بهجت حتی به پیران نیز بشارت داده که ظهور نزدیک است؟ (پرسش)
5. آیا صحت دارد که روز ذی القعده روز ظهور امام مهدی خواهد بود؟ (پرسش)
6. آیا امام مهدی جمعه ظهور می‌کند؟ (پرسش)
7. چرا امام مهدی در روز جمعه ظهور می‌کنند؟ (پرسش)
8. حکمت معین نبودن وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟ (پرسش)
10. آیا می‌‏توان وقت ظهور را پیش‏‌بینی کرد؟ (پرسش)
11. با توجه به کتاب نوسترآداموس آیا می‌توان زمان ظهور حضرت را پیشبینی نموده به گفته آنها اعتماد کرد؟ (پرسش)
12. عدم آگاهی امام مهدی از زمان ظهور نقصی برای امام و مقام امامت محسوب نمی‏‌شود؟ (پرسش)
13. راز نهان بودن زمان ظهور چیست؟ (پرسش)
14. امام مهدی از چه راهی می‌فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ (پرسش)
15. اینکه گفته می‌شود ظهور نزدیک است به چه معناست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.