علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Hosein (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۶ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۵۷ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

علم امام(ع) از دیدگاه کلام امامیه
زبانفارسی
ترجمهٔ کتاب(از قرن اول تا هفتم هجری)
نویسندهناصرالدین اوجاقی
موضوعامامت، علم امام
مذهبشیعه
ناشر[[:رده:انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی|انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی]][[رده:انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی]]
محل نشرقم، ایران
سال نشر۱۳۸۸ ش
چاپاول
تعداد صفحه۲۲۴
شابک۹۷۸-۹۶۴-۴۱۱-۴۵۵-۷‬
شماره ملی۱‎۹‎۶‎۳‎۳‎۸‎۴

علم امام(ع) از دیدگاه کلام امامیه (از قرن اول تا هفتم هجری) کتابی است که به بررسی دیدگاه شیعه درباره محدوده علم ائمه(ع) با توجه به آیات و روایات می‌پردازد. این کتاب به قلم ناصرالدین اوجاقی نوشته شده و توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی به چاپ رسیده است. [۱]

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «بحث و بررسی کلامی دیدگاه‏‌های مختلف متکلمان شیعه درباره علم امام(ع)، منابع این علم و رابطه آن با علم خداوند و موارد علم ائمه(ع) و گستره آن است. نویسنده، ابتدا کلیاتی درباره مفهوم علم، امام(ع) و امامیه ارائه نموده، سپس به تفکیک دوره‏‌های زمانی از قرن اول تا هفتم هجری، به تبیین دیدگاه‏‌های کلامی متکلمان شیعه امامیه درباره علم امام(ع) و محدوده این علم پرداخته‌است. وی ابتدا روایات مربوط به ماهیت علم امام(ع) و گستره آن را آورده و مباحثی کلی در مورد علم امام(ع)، لدنی بودن علم، فوق بشری بودن آن، احاطه به غیب و علوم غیبی، منابع علم امام(ع)، آگاهی امام(ع) به عوالم ملکوتی و ضمایر انسان‌ها، محدودیت‏‌های علم امام(ع)، علم او به گذشته و آینده تا روز قیامت و... را ارائه کرده‌است؛ آن‌گاه به بررسی دیدگاه اصحاب ائمه(ع) در مورد جایگاه علم امام(ع)، آگاهی امام(ع) از علوم دینی و غیر دینی مانند علم منایا و بلایا، علم به اسمای شیعیان و آگاهی از کلیه حوادث عالم هستی و منابع این علوم پرداخته و به تفکیک قرن این دیدگاه را تبیین کرده‌است. در همین زمینه، به مکتب‏‌های مهم کلامی شیعه امامیه، مانند مکتب بغداد و مکتب قم اشاره نموده و مباحثی مانند موارد علم امام(ع) و منابع آن را از منظر متکلمان برجسته این دو مکتب فکری مطرح کرده و ماهیت علم امام(ع) و موارد آن را در کتب برجسته از قرون سوم تا ششم هجری مانند اصول کافی و بصائرالدرجات مقایسه کرده‌است. در فصل بعدی، به دیدگاه‏های کلامی مطرح در قرن هفتم هجری در مورد علم امام(ع) اشاره نموده و در این زمینه، نخست به بررسی دیدگاه‏‌های کلامی ابن‌میثم بحرانی در مورد احاطه امام(ع) به علم غیب، آگاهی او از احکام دینی و حکومتی و آگاه بودن از زمان شهادت خود پرداخته، آن‌گاه آرای کلامی سید بن طاووس، عمادالدین طبری و علامه حلی را در مورد علم امام(ع) به همه معلومات بشری و فوق‌بشری بیان کرده‌است»..

فهرست کتاب

فصل اول: کلیات تحقیق

  • پیشینه تحقیق
  • هدف از تحقیق
  • اهمیت و ضرورت تحقیق
  • روش تحقیق
  • سازماندهی تحقیق

فصل دوم: قرن اول تا پایان قرن سوم

  • ویژگی‌های این دوره
  • مشکلات تحقیق در این دوره
  • سازماندهی فصل
  • بخش اول: سیری در روایات
  • مباحث کلی علم امام در روایات
  1. برخی از اوصاف علمی ائمه
  2. لدنی بودن علم امام
  3. زمان برخورداری امام از علم امام قبلی
  4. ارادی بودن علم امام
  5. محدودیت‌های علم امام
  6. انواع علوم امام
  7. پدید آمدن شبانه‌روزی و افزایش علم امام
  1. علم به دین احکام و سیاست
  2. علم منایا و بلایا
  3. علم به آسمان‌ها و زمین و اخبار آنها
  4. علم به حوادث گذشته و حوادث آینده تا روز قیامت
  5. علم امام به زمان شهادت خود
  6. علم به اسامی شیعیان و محبان
  7. آگاهی از باطن انسان‌ها
  8. علم به زبان انسان‌ها و پرندگان و حیوانات
  9. آگاهی امام از جمیع علوم پیامبران و ملائکه
  10. علم غیب
  1. وراثت
  2. قرآن
  3. الهام
  4. تحدیث
  5. علم امام و شب قدر
  6. جفر و جامعه و صحیفه علی و مصحف فاطمه زهرا
  7. مناری از نور
  1. احکام دینی
  2. علم به قرآن
  3. علم امام به امور عقیدتی
  1. علم منایا و بلایا
  2. علم به حوادث گذشته و حوادث آینده
  3. آگاهی از ضمایر
  4. علم به اسماء شیعیان
  5. رفتار امام بر اساس علم امامت
  6. آگاهی از همه حوادث در روی زمین
  1. وراثت از پیامبر اسلام و انبیاء
  2. صحیفه
  3. الهام
  4. قیاس.

فصل سوم: قرن سوم تا پایان قرن ششم هجری

  1. محدوده علم امام
  2. زمان کامل شدن علم امام
  3. کیفیت قضاوت امام
  4. عدم تساوی ائمه در علم
  5. لدنی بودن علم امام
  1. علم به سیاست و حکومت داری
  2. علم امام به دین و احکام شرعی
  3. علوم غیر دینی
  4. علم به صنایع و مشاغل
  5. علم به تمام زبان‌ها
  6. علم امام به ضمایر افراد و باطن امور
  7. آگاهی امام از زمان شهادت خود
  1. وراثت
  2. وحی و الهام
  3. خواب صادق
  4. سخن گفتن ملائکه با امام
  1. تساوی حال امام در علم قبل و بعد از امامت
  2. ماهیت علم امام
  3. اثبات امامت ائمه از طریق علم امام
  1. علوم دینی
  2. علوم غیر دینی
  1. اوصاف علمی امام
  2. علوم سه گانه امام
  3. علوم امام در سخنان پیامبر اکرم (ص)
  4. آیات مربوط به علم امام
  5. زمان بهره‌مند شدن امام از علم امام قبلی
  6. ارادی بودن علم امام
  7. زیاد شدن علم امام
  8. تساوی ائمه در علم
  1. علم به احکام شرعی
  2. علم به قرآن
  3. علم به کتب آسمانی
  4. آگاهی ائمه از اسم اعظم الهی
  5. آگاهی از احوال شیعیان و افراد دیگر
  6. علم به آسمان‌ها و زمین و باطن آنها
  7. علم به بهشت و جهنم واهل آنها
  8. علم به ماکان و مایکون
  9. علم ائمه به منایا و بلایا
  10. آگاهی ائمه از غیب
  11. آگاهی ائمه از زمان شهادت خویش
  12. آگاهی امام از زبان همه انسان‌ها و حیوانات
  13. آگاهی از باطن اشخاص
  14. آگاهی امام از جمیع علوم ملائکه و انبیاء
  15. آگاهی امام از مسائل و معضلات غیر موجود در کتاب و سنت
  1. اخذ از معصوم قبلی
  2. تحدیث
  3. روح القدس
  4. الهام
  5. کتاب‎های موجود در نزد ائمه
  6. نزول ملائکه در شب قدر
  7. ستونی از نور در هر شهر
  8. عرضه شدن اعمال بر ائمه.

فصل چهارم: قرن هفتم هجری

  1. معنای علم امام به تمام دین و احکام دینی
  2. استدلال بر علم امام به دین
  1. امکان اخبار از غیب
  2. کیفیت تعلم علوم غیبی
  3. قوانین کلی متعلق علم غیب
  4. اختصاص علم غیب به خدا
  5. بررسی آراء ابن میثم درباب علم غیب
  1. بررسی آراء ابن میثم در باب علم به زمان شهادت
  1. تعلم علم امام از دیدگاه ابن طاووس
  2. علم غیب از دیدگاه ابن طاووس
  3. تأثیر علم غیب بر رفتار امام
  4. سایر علوم ائمه از دیدگاه ابن طاووس
  1. لدنی بودن علم امام
  2. علم امام به احکام دینی
  3. موارد علم امام
  1. علم امام به احکام و قرآن
  2. آگاهی امام از زمان شهادت خود
  • فهرست منابع.

دربارهٔ پدیدآورنده

ناصرالدین اوجاقی
حجت الاسلام و المسلمین ناصرالدین اوجاقی (متولد ۱۳۵۱ ش، زنجان) در کنار دروس متداول حوزوی، تحصیلات آکادمیک خود را در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته الهیات و معارف اسلامی مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی پیگیری کرد. همکاری با بخش دایرة المعارف علوم عقلی مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «علم امام از دیدگاه کلام امامیه» و «وحدت یا تعدد کتاب پیشین الهی در قرآن» برخی از این آثار است.[۲]

پانویس