مرگ جاهلی

این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون امام مهدی(ع) است. "امام مهدی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• معاویه بن وهب گوید: شنیدم از امام صادق(ع) فرمود که رسول خدا(ص) فرمود: "هرکس بمیرد، در حالی که امام خودش را نمی‌‏شناسد، به مرگ جاهلی مرده است".
• محمد بن عثمان عمری گوید: از پدرم شنیدم که می‌‏گفت: "من در حضور ابو محمد حسن بن علی(ع) بودم. از آن حضرت درباره این خبر که: "زمین تا روز قیامت از حجّت خداوند سبحانه و تعالی بر خلقش خالی نیست و هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است. پرسیده شد؛ فرمود: به راستی این درست است؛ چنان‏که روز درست است. به او عرض شد: ای فرزند رسول خدا! حجّت و امام بعد از شما کیست؟ فرمود: پسرم، محمد او امام و حجّت بعد از من است. هرکس بمیرد و او را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است. آگاه باشید برای او غیبتی است که نادانان در آن سرگردان می‌‏شوند و اهل باطل در آن هلاک می‏‌گردند و کسانی که برای آن، وقت معین کنند، دروغ می‌‏گویند. سپس خروج می‌‏کند و گویی به پرچم‏‌های سپیدی می‌‏نگرم که بر بالای سر او در نجف کوفه در اهتزاز است".
• مرگ جاهلی، یعنی، مردن بدون شناخت خدا و رسول او(ص) کسی که امام زمان خود را نشناسد، در واقع از گمراهی زمان جاهلیت که خدا و پیغمبر(ص) را نمی‌‏شناختند، خارج نشده است؛ بنابراین، اگر معرفت خدا و رسول او، به معرفت امام زمان(ع)‏‏ نینجامد، برای انسان سودی نخواهد داشت و او را دین‏دار نمی‌‏کند.
• شخصی از امام صادق(ع) پرسید: "منظور از جاهلیت، جهل مطلق و درباره همه چیز است یا فقط نشناختن امام است؟ آن حضرت فرمود: جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است". پس نتیجه عدم شناخت امام زمان (ع)، کفر و نفاق و گمراهی است.
• البته ممکن است نشناختن، در اثر عدم معرفی امام زمان (ع) از سوی خدا باشد "بدون کوتاهی خود شخص". این حالت ضلال نامیده می‏‌شود و مرادف با استضعاف است. در این حالت، شخص مقصر نیست؛ ولی به هرحال از هدایت الهی و دین‏داری محروم شده است. حالت کفر و نفاق، مربوط به شخصی است که معرفی الهی برایش صورت گرفته؛ ولی او در پذیرفتن آن کوتاهی کرده است. این، دو حالت دارد: یا انکار و عدم تسلیم خود را به صراحت ابراز می‏دارد که کفر نامیده می‏‌شود یا آن را مخفی می‏‌دارد که نفاق است. در هرسه صورت، شخص، از مسیر عبودیت خداوند سبحانه و تعالی دور افتاده و سرانجام نیک نخواهد داشت؛ پس شناخت و پیروی از امامان(ع)، نه از باب تعبّد که به حکم عقل است؛ چرا که انسان خداشناس راهی به سوی خدا ندارد، مگر از طریقی که خود خداوند سبحانه و تعالی قرار داده است. جز از این راه، نمی‏‌تواند از رضا و خشم الهی آگاه شود. مراجعه مردم به ائمه اطهار(ع)، از باب مراجعه نادان به دانا است. این یک حکم عقلی است؛ همچنان‏که عاقل در امور مادی و دنیایی خود، به دانا و متخصص آن مراجعه می‏‌کند، در امور معنوی و غیر مادی نیز عقل همین‏گونه حکم می‌کند. البته در روایت‏‌های اهل سنت، به جای معرفت امام، داشتن امام ذکر شده است. آنان از رسول گرامی اسلام(ص) نقل کرده‏‌اند که فرمود: "هرکس بمیرد و حال آن‏که امام نداشته باشد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است".

مقدمه

• در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده: "هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است". "جاهلیت" در اصطلاح تاریخ به روزگار پیش از اسلام، که جهل و بی‌خردی بر مردم عموما، و عرب خصوصا حاکم بوده و بت می‌پرستیدند و اسیر احساسات و خرافات بودند و خودخواهی و خون‌ریزی و تجاوز و ستیز، مایه مباهات آن‌ها بود، اطلاق شده است. و به قول مرحوم طریحی: حالتی که عرب‌های قبل از اسلام داشتند و آن عبارت بود از: جهل به خدا و پیامبران و شرایع دین، و فخر و مباهات به آباء و انساب. این کلمه چهار بار در قرآن کریم آمده است و در هریک از این چهار بار، به نحوی از جاهلیت نکوهش شده و این شیوه مورد استنکار قرار گرفته است.
• از امام باقر (ع) ذیل آیه وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأُولَى آمده که فرمود: یعنی جاهلیت دیگری در آینده خواهد آمد. احتمالاً منظور از مرگ جاهلیت، این است: آن‌کس که امام زمانش را نشناسد و بمیرد، بهره‌ای از دین و اسلام نبرده و در جاهلیت محض به سر بُرده است.

مرگ جاهلیت در فرهنگنامه آخرالزمان

• مرگ جاهلیت یعنی انسان بدون آگاهی و ایمان از دنیا برود و بدون شناخت حق و در حال شرک و کفر بمیرد. در روایات بسیاری در منابع شیعه و سنی این مضمون آمده است.
• امام صادق(ع) فرمود: هر کسی که از دنیا برود در حالی که امام زمان خود را نشناخته است، به مرگ جاهلیت مرده است. راوی پرسید این کدام جاهلیت است، آیا این یک جاهلیت مطلق است یا فقط ندانستن امام است؟ حضرت فرمود: جاهلیت کفر و نفاق و گمراهی است! در روایتی دیگر نیز فرمود: هر کس شبی را بدون اینکه امام زمانش را بشناسد به صبح برساند در جاهلیت مرده است. در روایتی نقل شده که شخصی از حضرت امام عسکری(ع) پرسید: نظر شما درباره این حدیث که از پدران شما نقل شده است چیست؟ "هیچگاه زمین تا روز قیامت از حجتی الهی که خداوند بر بندگان قرار داده است، خالی نخواهد بود، و هر کسی که پیش از شناخت امام زمانش از دنیا برود، به مرگ جاهلیت مرده است". حضرت امام عسکری(ع) پاسخ داد: بلی! این سخن همانند روز، روشن و حق است. آن شخص پرسید: ای فرزند رسول خدا! چه کسی پس از شما حجت خدا بر روی زمین خواهد بود؟ حضرت فرمود: پس از من پسرم محمد، امام و حجت است. هر کس که بمیرد در حالی که او را نشناخته، در جاهلیت مرده است. آگاه باشید که او غیبتی خواهد کرد که نادان به گمراهی افتاده و اهل باطل هلاک می‌‌شوند، هر کس که در غیبت او برای ظهورش وقت تعیین کند، دروغگو خواهد بود. او پس از این غیبت ظهور خواهد کرد. گویا می‌‌بینم که وی به نجف رفته در حالی که پرچم‌هایی سفید رنگ بر بالای سرش افراشته شده است.

پرسش مستقیم

1. مطابق حدیث پیامبر که فرمود من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه چرا نشناختن امام مرگ جاهلی را به دنبال خواهد داشت؟ (پرسش)
2. چرا اگر امام مهدی خود را نشناسیم به مرگ جاهلی از دنیا رفته‌ایم؟ (پرسش)

1. معرفت و شناخت امام چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
2. مطابق حدیث پیامبر که فرمود من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه چرا نشناختن امام مرگ جاهلی را به دنبال خواهد داشت؟ (پرسش)
3. با توجه به حدیث «من مات و لم یعرف امام زمانه ...» مردم چگونه می‌‏توانند امامی را که غایب است بشناسند؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• جاهلیت
• اعتقادات جاهلی
• مناسک جاهلی
• شرک جاهلی
• بت پرستی
• پرستش فرشتگان
• فرهنگ جاهلی
• اخلاق جاهلی
• تعصب جاهلی
• سیاست جاهلی
• جنگ‌های اعراب جاهلی
• اقتصاد جاهلی

منابع

1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
3. حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان

پانویس