نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Heydari(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۴۴ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۴۴ توسط Heydari(بحث | مشارکت‌ها)
امام مهدی(ع) چه زمانی ظهور می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
امام مهدی چه زمانی ظهور خواهد کرد؟ و اصولا آیا تعیین سال ماه و روز ظهور حضرتش ممکن است؟
«هر چیز را مدتی است، و غیبت را هم مدتی است، اما تعیین آن و دانستن آن لازم نیست. اگر معلوم شد که غیبت او به امر خداست و معلوم شد که در غیبتحکمت و مصلحتی است، در مقدار مدت او نیز قطعا حکمت و مصلحت خواهد بود و هم‌چنان‌که حکمت و مصلحت اقتضای اصل غیبت و اختفای او کرده، هم‌چنین حکمت و مصلحت دیگر نیز اقتضای اخفای مدت او و وقت ظهور او کرده، چنانکه مدت عمردنیا و وقت ساعت قیامت معلوم نیست و دانستن آن هم ضروری نیست و مخفی بودن آن هم بی‌حکمت نیست»[۱].
«احادیث شریف آورده‌اند که آن حضرت (ع) در یکی از سال‌های فرد قمری[۲] و در روز جمعهظهور می‌فرمایند[۳]، و مطابق با آنچه در سایر روایات آمده است خروج آن حضرت در روز شنبه دهم محرم به وقوع خواهد پیوست[۴]، شاید هم بتوان میان این دو تاریخ این گونه جمع کرد که ظهور آن حضرت در روز جمعه باشد و در آن روز در مسجد الحرامخطبه بخواند و خروجش به سمت کوفه در روز شنبه باشد»[۵].]]]]
«تعیین تاریخ و زمان ظهورحضرت حجت(ع) نوعی پیش‌گویی و اخبار از آینده است و مراجعه به روایاتمعصومان(ع)، یگانه راه آگاهی از آن به شمار می‌آید. احادیث، تاریخظهور آن حضرت را تعیین نکرده، این کار را مکروه شمرده و به تخطئه و تکذیبتعیین کنندگان وقت پرداخته‌اند. شیخ کلینی درباره کراهت این امر چنین روایت کرده است: "عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: قُلْتُ لِهَذَا الْأَمْرِ وَقْتٌ فَقَالَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ إِنَّ مُوسَى(ع) لَمَّا خَرَجَ وَافِداً إِلَى رَبِّهِ وَاعَدَهُمْ ثَلَاثِينَ يَوْماً فَلَمَّا زَادَهُ اللَّهُ عَلَى الثَّلَاثِينَ عَشْراً قَالَ قَوْمُهُ قَدْ أَخْلَفَنَا مُوسَى فَصَنَعُوا مَا صَنَعُوا فَإِذَا حَدَّثْنَاكُمُ الْحَدِيثَ فَجَاءَ عَلَى مَا حَدَّثْنَاكُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ وَ إِذَا حَدَّثْنَاكُمُ الْحَدِيثَ فَجَاءَ عَلَى خِلَافِ مَا حَدَّثْنَاكُمْ بِهِ فَقُولُوا صَدَقَ اللَّهُ تُؤْجَرُوا مَرَّتَيْن"[۸]»[۹].]]]]
«گرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است، ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچکس، جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان(ع) در مورد زمان خروج قائم(ع) پرسیدهاند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را همچون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند[۱۰]: "و اما زمان ظهورمهدی(ع)، به روشنی و به شرح برای ما مشخص نشده است، بلکه او تا آنگاه که خداوند اجازه خروج بدهد، از دیدگان ما پنهان است"[۱۱]. فضیل از امام باقر(ع) پرسید که آیا برای ظهور وقتی معین شده است؟ امام(ع) سه بار فرمود "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"[۱۲]. یا، کمیت از آن حضرت پرسید که چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند، امام(ع) فرمود: "از پیامبر(ص) همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهورمهدی(ع)، همچون برپایی قیامت است کسی جز خدا از وقت آن آگاه نیست مهدی نمی‌آید مگر ناگهانی"[۱۳]. مقتضای این احادیث و احادیث دیگر نظیر آنها[۱۴] آن است که به هیچروی، نمیتوان وقتی برای ظهورمهدی(ع) معین کرد. با توجه به این اصل مسلم، نشانه‌های ظهور، تنها بیانگر نزدیک شدن زمان ظهورند و بیش از آن، دلالتی ندارند. اگر روایتی باشد که زمان ظهور را مشخص سازد، ناگزیر باید آن را توجیه کرد و یا به کناری نهاد. در برخی روایات، به گونه سربسته و مجمل، به زمان ظهور اشاره شده، ولی بر فرض درستی آنها، ناسازگاری با قاعده فوق ندارند، زیرا در حقیقت آنها نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند. مثلا در حدیثی آمده: "مهدی(ع) قیام نمی‌کند، مگر در سال‌های فرد: سال اول، سوم، پنجم، هفتم و یا نهم، و یا روز شنبه دهم محرم". یا: "در ۲۳ رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی(ع) فرا می‌خواند"[۱۵]. در این روایات، گرچه به گونه‌ای به زمان ظهور اشاره شده، ولی با این حال، به صورت جزمی و دقیق زمان ظهور مشخص نشده است. درحقیقت ویژگی‌های آن زمان، بیان شده است نه وقت دقیق زمان ظهور، بنابراین، روایات، ناسازگاری با اصل قاعده مشخص نبودن زمان ظهور ندارد. البته در برخی روایات، که سند آنها معتبر نیست، به زمان دقیق ظهور اشاره شده، ولی علما، به آن اعتنا نکرده و یا آنها را توجیه کرده‌اند»[۱۶].]]]]
«یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت، "وقت ظهور" است؛ به گونه‌ای که حتی سال‌ها پیش از ولادت حضرت مهدی (ع)، درباره آن، از معصومان (ع) پرسش می‌شد. آنان نیز مسائل مربوط به آن حضرت به‌ویژه زمان ظهور آن حضرت را از رازهای الهی دانسته و وقت گذاران را تکذیب می‌کردند. با گذری کوتاه در سخنان ائمه اطهار(ع) درباره وقت ظهور، به مطالب ذیل بر خواهیم خورد:
آشکار کردن زمان ظهور، فقط از آن خداوند عزوجل است: در روایت مشهوری آمده است: وقتی دعبل شاعر بلند آوازه شیعی در محضر امام رضا(ع) در ضمن قصیده‌ای، سخن از ظهور و قیامحضرت مهدی (ع) بر زبان جاری ساخت، آن حضرت در حالی که سرشک از دیدگانش جاری بود، رو به دعبل کرد و فرمود:ای خزاعی! همانا روح القدس بر زبانت، این دو بیت را جاری ساخت. آیا می‌دانی این امام کیست و چه زمانی قیام می‌کند؟ آن گاه خود آن حضرت به معرفی امام مهدی(ع) پرداخت. سپس درباره زمان ظهورش چنین فرمود: اما اینکه "چه زمانی ظهور خواهد کرد"، این خبر دادن از وقت است. پدرم از پدرش و ایشان از پدرانش از رسول گرامی اسلامی (ص) نقل کرده‌اند که وقتی از آن حضرت سؤال شد: ای رسول خدا(ص)! چه زمانی قائم از ذریه شما ظهور می‌کند؟ آن حضرت فرمود: " مَثَلُهُ مَثَلُ السَّاعَةِ الَّتِي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً[۱۷]؛ جز او هیچ کس آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. این حادثه بر آسمان‌ها و زمین گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد"[۱۸]. پنهان بودن زمان ظهور، همانند زمان قیامت و رستاخیز است که یک نوع آزادی عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره قیامحضرت مهدی (ع) نیز اگر تاریخ تعیین می‌شد و زمان ظهور دور بود، همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان رستاخیز بزرگ، فقط در اختیارخداوند است، اعلان زمان ظهورحضرت مهدی (ع) نیز در دست خداوند است. خداوند در ادامه آیه یاد شده، آگاهی به قیامت را در علمخداوند دانسته است: يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ اللَّهِ[۱۹]؛ بر این اساس این که عده‌ای به خود جرئت می‌دهند و به راحتی هنگام ظهور را تعیین می‌کنند، جای بسی تأمل است! وقتی چنین پرسشی از حضرت مهدی (ع) نیز مطرح شد، ضمن توقیعی اینسان پاسخ فرمود: "اما ظهورفرج همانا در اختیارخداوند متعال است و وقت گذاران دروغ گفتند"[۲۰]؛ آن حضرت در آخرین توقیع به سفیر چهارم خود، ظهور را فقط در اراده و اختیارخداوند دانسته، می‌فرماید: "ظهوری نخواهد بود؛ مگر آن گاه که خداوند اجازه فرماید"[۲۱]؛ پس زمان آغاز ظهور، یکی از اسرار الهی است و اندیشه و فکربشر از رسیدن به آن، سخت کوتاه و ناتوان است.
اگرچه قرائنی چند بر ظهورحضرت مهدی (ع) در روز جمعه وجود دارد؛ ولی این روایت و امثال آن را می‌توان به این صورت توجیه کرد که نخستین روز ظهورجمعه است و از آنجایی که قیام آن حضرت پس از ظهور است، قیام آن حضرت در روز شنبه اتفاق خواهد افتاد»[۲۹].
بنابراین، روایاتی که به صورت نامشخص از ماه و روز خاصی نام برده‌اند، هرگز بر تعیین زمانظهور دلالت ندارد؛ زیرا تعیین زمان با تعیین هر سه عنصر سال و ماه و روز ممکن خواهد بود و چون سال معین نشده است، ماه و روز نیز نامعین خواهد بود.
نتیجه این که زمان ظهورامام عصر(ع) از نظر سال و ماه و روز، دقیقاً روشن نیست و آن چه در برخی روایات، از سال و ماه و ایام هفته به عنوان وقت ظهور یاد شده نیز کلی است و قابل تطبیق بر مصادیق مشابه می‌باشد. از این‌رو، در هیچ روایت از روایات بسیاری که از پیامبر گران قدر و امامان(ع) پیرامون ابعاد گوناگون حیات امام عصر(ع) رسیده، به طور مشخص به زمان ظهور آن حضرت تصریح نشده است؛ بلکه به عکس، در روایات بسیاری، کسانی که از زمان ظهور خبر می‌دهند به شدت تکذیب شده‌اند. لذا کسی دقیقاً نمی‌داند که آن حضرت چه وقتی ظهور خواهد کرد؛ زیرا حکمت الهی اقتضا می‌کند که زمان ظهور آن حضرت از مردم پوشیده باشد.
بر اساس روایات، ظهورحضرت مهدی (ع) به صورت ناگهانی و در یک زمان نامعلوم رخ خواهد داد. برخی از احادیث، دفعی بودن حادثه ظهور را با تعبیر "بغتة" توصیف کرده و برخی دیگر، واقعه ظهور را به واقعه قیامتتشبیه نموده‌اند. دعبل خزاعی می‌گوید: وقتی در حضور امام رضا(ع) شعری خواندم و در آن، سخن از امامقائم(ع) به میان آوردم، حضرت بسیار گریه کرد، سپس به من فرمود: ای خزاعی! در این دو بیت، روح الامین به زبانت سخن گفته است. آیا می‌دانی این امام کیست و کی قیام می‌کند؟ عرض کردم: نه‌ای مولایم جز این که شنیده‌ام امامی از شما ظهور می‌کند و زمین را از فسادپاک و از عدالت و داد پر می‌کند، چنان که از ستم پر شده است. فرمود: ای دعبل! امام بعد از من، محمد(ع) است و پس از او فرزندش علی(ع) و بعد از او پسرش حسن(ع) و پس از حسن، پسرش حجتقائم(ع) امام است؛ کسی که در غیبتش انتظار او را کشند و در ظهورش مطاع باشد. اگر از دنیا باقی نماند مگر یک روز، خدا آن روز را آن قدر طولانی کند که او ظهور نماید و زمین را پر از عدالت کند، چنان که پر از ستم شده باشد. اما زمان آن، خبر دادن از وقت است و حال آن که پدرم از پدرش و او از پدرانش برایم روایت کرده است که از پیغمبر(ص) سؤال شد: چه زمانی قائم از ذریه‌ات خروج می‌کند؟ فرمود: مثل او مانند قیامت است که وقتش را جز خداوند آشکار نکند و رخ نمی‌دهد مگر به صورت ناگهانی"[۳۵]؛ در روایت منقول از امام جواد(ع) نیز آمده است: "خداوند بزرگ، امر ظهور ایشان را یک شبه به انجام می‌رساند، چنان که امر موسی، کلیم خود را چنین کرد؛ آن گاه که جهت برگرفتن آتش برای خانواده‌اش رهسپار شد، اما زمانی که برگشت، پیامبر و فرستاده خدا شده بود"[۳۶]؛ براساس این دسته روایات، واقعه ظهور، یک امر ناگهانی و غیر قابل پیشبینی است و کسی از زمان آن اطلاع دقیقی ندارد؛ لذا بر اساس روایات، اگر کسی برای ظهورحضرت، زمان و تاریخ تعیین کند، دروغگو است و ادعای وی اعتبار و ارزش دینی نخواهد داشت»[۳۷].]]]]
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است:
« زمان ظهورحضرت مهدی (ع) برای هیچ کس، حتی برای آن حضرت معلوم نیست. گاهی بعضی اصحابائمه (ع) اصرار می‌ورزیدند آنان وقت ظهور را بیان کنند، اما آنان با صراحت تمام می‌فرمودند: کسی وقت ظهور را نمی‌داند. هر کس وقتی برای آن معین کند دروغگوست: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"[۴۱]؛ تعیین‌کنندگان وقتِ ظهور، دروغگویند»[۴۲].]]]]
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«اکثر روایات اسلامی، چه از طریق شیعه و چه از طریق اهل سنت که در مورد قیامحضرت مهدی(ع) وارد شده است، به این نکته اذعان دارند که هیچکس جز خداوند متعال، از زمان ظهور آن حضرت، آگاهی ندارد. با این حال، علائم و نشانه‌هایی برای ظهور آن حضرت ذکر شده است که مهم‌ترین آنها، فراگیر شدن ظلم و ستم، دوری مردم از دین، خروج سفیانی و ... است[۴۳]. فضیل، از امام باقر(ع) پرسید: "آیا برای این امر وقتی تعیین می‌شود؟". امام سه بار فرمود: "تعیین کنندگان وقت، دروغگویند"[۴۴]. مفضل بن عمر می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: "آیا برای مهدیمنتظر(ع) وقتی تعیین شده که مردم آن‌را بدانند؟ امام(ع) فرمود: نه! هرگز! خداوند، اجازه نمی‌دهد که برای او وقت معینی باشد که شیعیان از آن آگاهی داشته باشند. گفتم: ای سرور و مولای من! چرا نمیتوان از وقت آن مطلع شد؟ فرمود: زیرا، آن همان ساعت است که خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ[۴۵] و نیز خداوند می‌فرماید: يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلالٍ بَعِيدٍ[۴۶]؛ مفضل بن عمر می‌گوید: پرسیدم: معنای مجادله در مورد ساعه چیست؟. امام فرمود: کی متولد شده؟ چه کسی او را دیده؟ او کجا است؟ کی ظاهر می‌شود؟ این پرسش‌ها و مجادله‌ها، از شتاب در امر خدا، تردید در حکمخدا، مداخله در قدرتخدا، سرچشمه می‌گیرد. چنین اشخاصی در دنیا، زیان‌کار هستند و گروه کافران در آخرت بازگشت بسیار بدی دارند ...[۴۷]. اسحاق بن یعقوب، نامه‌ای به توسط محمد بن عثمان عمری خدمت امام زمان(ع) فرستاد و سؤالاتی کرد. امام، در فرازی از پاسخ در مورد وقت ظهور فرمود: "ظهورفرج، به فرمانخدای متعال وابسته است و تعیین کنندگان وقت، دروغ گویانند"[۴۸].
«اصل ظهور امام زمان (ع) امری است قطعی و وعده‌ای است الهی که قطعاً و یقیناً انجام می‌پذیرد و هیچ گونه تغییری در آن واقع نخواهد شد. اما وقت این امر مبارک بنابر واقعیت متعددی که از امامان معصوم (ع) به ما رسیده، ممکن است مقدم یا مؤخر گردد، جلو بیفتد یا این که به تأخیر بینجامد. یعنی وقت قطعی ولایتغیر برای آن وجود ندارد. چه بسا تا کنون وقتی یا اوقاتی برای آن معین شده باشد، ولی قبل از رسیدن آن وقت یا اوقات، به تأخیر افتاده باشد[۵۰].
ائمه (ع) در مورد وقت ظهور امام زمان (ع) هیچ گاه زمانی تعیین نکرده و نمی‌کنند. شاهد این مدعا حدیثابوبصیر است که می‌گوید از امام صادق (ع) درباره حضرت قائم (ع) پرسیدم. حضرت در پاسخ فرمودند: "کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ لَا نُوَقِّت"[۵۱].تعیین کنندگان وقت (برای ظهور قائم (ع)) دروغ می‌گویند. ما خانواده‌ای هستیم که (برای آن) وقتی تعیین نمی‌کنیم. پس ائمه (ع) طبق فرمایش خودشان هیچ گاه وقتی برای قیام حضرت مهدی (ع) تعیین نکرده و نمی‌کنند و دلیلش هم این است که اصلاً وقتی برای آن از طرف خداوند تعیین و تقدیر نشده است. (این احتمالی است که ما آن را ارجح دانستیم).
احتمال مرجوحی که در این جا وجود دارد این است که منظور از "وقت" در این احادیث، وقت قطعی و غیر قابل بداء باشد. در این صورت اگر هم پیشگویی‌هایی از ائمه (ع) در مورد زمان ظهور امام عصر (ع) یا خصوصیات و نشانه‌های آن نقل شده باشد، همگی قابل بداء هستند و هیچ یک را نمیتوان قطعی دانست.
این مطلب البته مطلب صحیحی است که در ادامه به طرح آن می‌پردازیم، ولی در مورد اصل آن چه فعلاً در صدد اثباتش هستیم، هیچ تفاوتی نمی‌کند که بگوییم وقتی برای ظهور معین نشده یا این که معین شده ولی قابل بداء و تغییر است. آن چه مسلم است این است که وقت قطعی و غیر قابل تغییر در مورد ظهورحضرت ولی عصر (ع) معین نشده است.
به همین دلیل در بعضی از دعاهایی که برای تعجیل فرجامام عصر (ع) وارد شده است، اشاره به مسئله بداء وجود دارد. در حقیقت اگر وقت ظهور امام (ع) بداءپذیر نبود، دعا برای تعجیل در مورد آن بی‌اثر می‌نمود، ولی از آن جا که این امر قابل بداء است، خود ائمه (ع) درباره آن دعا می‌کردند و شیعیان خود را نیز به این مسئله تشویق می‌فرمودند. در دعایی که از امامموسی بن جعفر (ع) در تعقیب نماز عصر نقل شده است، چنین می‌خوانیم: "أَنْتَ اللَّهُ لَا اله الَّا أَنْتَ . منک المشیة وَ الیک الْبَدَاءِ . . . أَنْتَ اللَّهُ لَا اله الَّا أَنْتَ . تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ ثَبَتَ وَ عندک أَمْ الکتاب . . . اسالک انَّ تصلی علی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انَّ تُعَجِّلَ فَرَجَ الْمُنْتَقِمِ لک مِنْ اعدائک"[۵۲]. ملاحظه می‌شود که درخواست تعجیل در فرجامام عصر (ع) براساس اعتقاد به بداء و حق محو و اثبات برای خداوند بنا شده است. این همان حقیقتی است که در صدد اثبات آن هستیم»[۵۳].]]]]
«"وقاتون" یعنی کسانی که برای ظهور، وقت تعیین می‌کنند. امام باقر (ع) در پاسخ کسی که پرسید: آیا برای ظهور، وقت تعیین شده است؟ سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"[۵۴]. امام صادق (ع) نیز در پاسخ همان پرسش، چنین گفت[۵۵]»[۵۶].
«اگرچه اصل ظهور و نشانه‌های نزدیک شدن آن، از امور مسلم و قطعی است ولی بنا به مصالحی، زمان ظهور مشخص نشده است و هیچکس جز خداوند از وقت دقیق آن آگاه نیست. بارها اصحاب از امامان (ع) درباره زمان خروج قائم (ع) پرسیدهاند، ولی آنان به صراحت از مشخص کردن آن نهی کرده‌اند و زمان ظهور را همچون علم به قیامت، منحصر به خداوند دانسته‌اند[۵۷].
فضیل از امام باقر (ع) پرسید: آیا برای ظهور، وقت معین شده است؟ امام سه بار فرمود: "كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"[۵۸]؛ کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند. نیز آمده است: کمیت از آن حضرت پرسید: چه وقت حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند؟ امام فرمود: از پیامبر (ص) نیز همین مطلب پرسیده شد. حضرت فرمود: مثل ظهورمهدی(ع) همچون برپایی قیامت است (کسی جز خداوند از وقت آن آگاه نیست) مهدی نمی‌آید، مگر ناگهانی[۵۹].
البته در برخی از روایات به گونه‌ای سربسته به زمان ظهور اشاره شده که آن روایات نیز وقتی معین نمی‌کنند، بلکه به گونه‌ای نشانه‌های ظهور را بیان می‌کنند؛ مانند: "مهدی(ع) قیام نمی‌کند مگر در سال‌های فرد، سال اول، سال سوم، پنجم، هفتم، نهم و یا روز شنبه دهم محرم. و یا: در بیست و سوم رمضان منادی ندا می‌دهد و مردم را به سوی مهدی(ع) فرا می‌خواند[۶۰]»[۶۱].
«حکمت الهی بر آن است که وقت ظهور امام زمان (ع)، بر بندگانش -به خاطر اموری که بر ما پوشیده است- مخفی بماند. از این‌رو وقت ظهور آن حضرت برای احدی معلوم نیست و کسی نمیتواند آن را تعیین کند و در روایات بسیاری، تعیین‌کنندگان وقت ظهور، دروغگولقب گرفته‌اند[۶۲].
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:
« بر اساس سخنان پیشوایان دینی زمان ظهور بر مردم مخفی است. امام صادق(ع) در این باره فرمود: "ما نه در گذشته برای ظهور وقتی را تعیین کردیم و نه در آینده وقت تعیین می‌کنیم.[۶۶] بنابراین کسانی که برای ظهور، زمان مشخصی را تعیین می‌کنند، قابل اعتنا نیستند. این مطلب در روایات مورد تأکید قرار گرفته است. امام باقر(ع) به یکی از اصحاب خود که از زمان ظهور سؤال کرد فرمود: وقت گذاران، دروغ می‌گویند، وقت گذاران دروغ می‌گویند، وقت گذاران دروغ می‌گویند.[۶۷] از این گونه روایات به خوبی می‌توان فهمید که همواره کسانی بوده‌اند که با انگیزه‌های شیطانی، برای ظهور، زمان تعیین می‌کرده‌اند. چنین افرادی در آینده هم وجود خواهد داشت؛ به همین سبب پیشوایانمعصوم (ع) از شیعیان خواسته‌اند که در برابر وقت گذاران بی‌تفاوت نباشند؛ بلکه آنها را تکذیب کنند. امام صادق(ع) در این زمینه به یکی از اصحاب خود فرمود: "از تکذیب کردن کسی که برای ظهور وقت تعیین می‌کند، هیچ پروایی نداشته باش؛ چرا که ما برای کسی وقت ظهور را تعیین نکرده‌ایم"[۶۸]. بر اساس اراده خداوندحکیمزمان ظهور بر ما مخفی است و بدون تردید، این مسأله به سبب حکمت‌هایی است که برخی از آنها را می‌آوریم:
تداوم امید: وقتی زمان ظهور پنهان باشد، نورامید در دلمنتظران همه عصرها باقی خواهد ماند. با این امیدِ پیوسته و مداوم است که منتظران می‌توانند در برابر سختی‌ها و فشارهای دوران غیبتمقاومت کنند. به راستی اگر به شیعیان سده‌های گذشته گفته می‌شود که ظهور در زمان شما رخ نمی‌دهد، بلکه در آینده دور اتفاق خواهد افتاد، آنها با کدام امید در برابر فتنه‌های روزگار خود مقاومت می‌کردند و چگونه می‌توانستند گذرگاه‌های سخت دوران غیبت را به سلامت پشت سر بگذارند؟
زمینه‌سازی: بدون تردیدانتظار سازنده که از مهم‌ترین عوامل فعالیت و پویایی است، تنها در سایه پنهان بودن زمان ظهور شکل خواهد گرفت؛ زیرا با مشخص بودن زمان ظهور، کسانی که می‌دانند ظهور را درک نمی‌کنند، انگیزه‌ای برای تحرک و زمینه‌سازی نخواهند داشت و به سکون و رکود، روی خواهد آورد. حال آنکه با پنهان بودن زمان ظهور، انسان‌های همه عصرها و دوران‌ها به امید اینکه ظهور را در زمان خود ببینند، می‌کوشند تا زمینه‌های ظهور را فراهم کنند و جامعه خود را به جامعه‌ای صالح و پویا تبدیل نمایند. به علاوه در صورت معین بودن وقت ظهور، چنانکه برای مصالحی ظهور، در زمان وعده داده شده رخ ندهد، چه بسا افرادی در اصل اعتقاد به امام مهدی (ع) دچار تردید شوند. امام باقر(ع) در پاسخ این سؤال که آیا ظهور وقت مشخّصی دارد، فرموده است: "کسانی که وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند (و این سخن را تکرار فرمود). زمانی که حضرت موسی(ع) به دعوتپروردگار به مدت سی روز از میان قوم خود بیرون رفت و خداوند بر آن سی روز، ده روز دیگر افزود، قوم او گفتند: "موسی به وعده خود وفا نکرد" و آنچه نباید می‌کردند، کردند از دین برگشتند و گوساله پرست شدند[۶۹]. البته زمان ظهور نامعلوم است؛ ولی برای آن، نشانه‌هایی گفته‌اند و سیمای جامعهپیش از ظهور را به تصویر کشیده‌اند که اینک به بررسی آن می‌پردازیم»[۷۰].
↑فضيل بن يسار می‌گوید: به امام محمد باقر(ع) عرض کردم: برای این امر وقتی است؟ فرمود: تعیین کنندگان وقت دروغ می‌گویند، تعیین کنندگان وقت دروغ می‌گویند، تعیین کنندگان وقت دروغ می‌گویند. چون موسی(ع) برای پیغام بردن در طور سینا به پروردگار خود وارد شد، قومش را وعده سی روز داد. وقتی خدا ده روز بر سی روز افزود، قومش گفتند: موسی به وعده‌اش پای بند نماند و کردند آنچه کردند [گوساله پرست شدند]. اگر ما خبری به شما گفتیم و طبق گفته ما واقع شد، بگویید: خدا راست فرموده است و اگر خبری گفتیم و خلاف گفته ما تحقق یافت، بگویید: خدا راست فرمود، تا دو پاداش دریافت کنید؛ کافی، ج ۱، ص ۳۶۸ و محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص ۲۹۴، ح ۱۳.
↑ر.ک: محمد حسین موسوی کاشان، جهان در آینده، ص ۲۴- ۲۵.
↑" كَذَبَ الْوَقَّاتُون"؛ شیخ طوسی، الغیبة، ص ۲۶۱.
↑درباره قیامت از تو سؤال می‌کنند که کی فرا می‌رسد. بگو: "علمش فقط نزد پروردگار من است و هیچکس جز او (نمیتواند وقت آن را آشکار سازد). در آسمان‌ها و زمین، سنگین (و بسیار پر اهمیت) است؛ اعراف: ۱۸۷.
↑کسانی که به روز رستاخیز ایمان ندارند، درباره آن شتاب می‌کنند، ولی آنان که ایمان آورده‌اند، پیوسته، از آن هراسانند و می‌دانند آن حق است. آگاه باشید! آنان که در روز رستاخیز تردید می‌کنند، در گمراهی عمیقی هستند؛ شوری: ۱۸.
↑محمد خاتمی شیرازی، جهان بعد از ظهور یا فروغ بی‌نهایت، ص ۱۹؛ بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۲.
↑«تو خدایی هستی که جز تو معبودی نیست، خواستن از تو است و اختیاربداء هم با تو است... تو خدایی هستی که جز تو معبودی نیست، آن چه را بخواهی از بین می‌بری و (آن چه را بخواهی) به ثبت می‌رسانی و ام الکتاب نزد تو است... از تو درخواست می‌کنم که بر حضرت محمد (ص) و اهل بیت ایشان درود فرستی و در فرجانتقام گیرنده – برای تو از دشمنانت – شتاب فرمایی» بحار الانوار، ج ۸۶، ص ۸۱.
لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً
[۱۷]؛ جز او هیچ کس آن را به موقع خود آشکار نمی‌گرداند. این حادثه بر آسمان‌ها و زمین گران است، جز ناگهان به شما نمی‌رسد"[۱۸]. پنهان بودن زمان ظهور، همانند زمان قیامت و رستاخیز است که یک نوع آزادی عمل برای همگان پیدا می‌شود. از سوی دیگر چون زمان آن به طور دقیق معلوم نیست و در هر زمان محتمل است، نتیجه‌اش حالت آماده باش دائم است. درباره قیام حضرت مهدی (ع) نیز اگر تاریخ تعیین می‌شد و زمان ظهور دور بود، همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‌رفتند و اگر زمانش نزدیک بود، ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند. همان گونه که آشکار کردن زمان رستاخیز بزرگ، فقط در اختیار خداوند است، اعلان زمان ظهور حضرت مهدی (ع) نیز در دست خداوند است. خداوند در ادامه آیه یاد شده، آگاهی به قیامت را در علم خداوند دانسته است: 
