رجم در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث رجم است. رجم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رجم در قرآن - رجم در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

علی‌رغم این که در قرآن بارها سخن از رجم نسبت به گذشتگان کرده:

1. ﴿إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ﴾،
2. ﴿وَكَذَلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْيَانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا﴾،
3. ﴿قَالَ أَرَاغِبٌ أَنْتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْرَاهِيمُ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَاهْجُرْنِي مَلِيًّا﴾،
4. ﴿قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ﴾،
5. ﴿قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾،
6. ﴿وَإِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمْ أَنْ تَرْجُمُونِ﴾.

در داستان ابراهیم، شعیب، موسی، اصحاب کهف، و اصحاب القریه در سوره یس، اشاره می‌کند که چگونه مخالفان آنان تهدید به سنگسار کردن آنان کرده‌اند، و رجم روشی برای ترساندن دیگران و مجازات شخص بوده است و در قرآن مجازات‌های سخت‌گیرانه‌ای در باره مجازات محارب و زانی وضع کرده، و حکم رجم در یهودیت، خاصه در تورات، آمده؛ اما حکمی در تأیید رجم به عنوان مجازات نیامده و آنچه نقل شده منقول از سنت و حدیث و در کتاب‌های فقهی است؛ اهمیت این نگفتن و نیاوردن، کمتر از آوردن احکام دیگر نیست، زیرا سکوت و تشریع نکردن با همه تداول و عملی بودن، بسیار معنادار است. همان گونه که گفتن‌های قرآن معنادار است، نگفتن‌های قرآن هم معنادار است. از سویی برخی از شرایع یهودیت در قرآن مورد تأیید قرار گرفته و برخی از احکام تورات، به درست یا نادرست، حکمی اسلامی انگاشته شده است.

تورات به صراحت برای چند جرم مجازات سنگسار را مقرر کرده که در اسلام قطعاً نیامده است، مانند: قربانی برای خدایان غیر ، جادوگری ، کفرگویی ، بی‌حرمتی به روز شنبه ، بت‌پرستی مجازات پسر سرکش و فتنه‌انگیز ، زنا با دختر نامزددار .

کتاب مقدس یهودی اجرای این مجازات را نیز گزارش کرده است . چنان‌که از تلمود، گنجینه شریعت شفاهی یهودی که در نزد یهودیان اعتباری همپایه تورات مکتوب دارد، بر می‌آید سنگسار شدیدترین نوع مجازات اعدام است که برای هجده جرم در نظر گرفته شده است. نحوه اجرای این مجازات و شرایط آنها به تفصیل در تلمود مورد بحث عالمان یهودی واقع شده است.. به این دلیل ما نیاوردن حکم رجم و موضع پیامبر در باره رجم گناه‌کار را مدخلی قرار دادیم تا نشان داده شود که حکم رجم برای زانی در قرآن نیامده و این کلمه در ارتباط با پیامبر ناظر به امور دیگر است.

از سوی دیگر مواردی که از تهدید به سنگسار در میان اقوام پیشین نسبت به پیامبران و فرستادگان الهی را نقل می‌کند، بدین جهت است تا به پیامبر تسلی دهد که اذیت و آزار و تهدید به رجم سابقه داشته و خطاب به آن حضرت است که ای پیامبر تو نگران آن نباش. شاهد این معنا پس از نقل این تهدید: ﴿قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ و سخنان آن پیامبران، نتیجه‌گیری می‌شود: ﴿يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ﴾، ﴿أَلَمْ يَرَوْا كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ أَنَّهُمْ إِلَيْهِمْ لَا يَرْجِعُونَ﴾.

مجازاتی برای مرتکبان برخی گناهان در اسلام و دیگر ادیان و آیین‌ها

رجم از ریشه (رـ ج ـ م) به معنی سنگ زدن و سنگسار کردن است. معناهایی چون انداختن و پرتاب کردن، دشنام دادن، سنگ بر قبر نهادن و دشنام نیز برای آن گفته شده است. نزدیک به همه واژه‌پژوهان، رجم را واژه‌ای عربی و معنای اصلی‌اش سنگسار کردن و سنگ زدن؛ ولی برخی وجود ریشه‌ای حبشی را برای آن احتمال داده و معنای اصلی‌اش را نفرین کردن دانسته‌اند. در احتمالی دیگر، رجم معادل راگم در زبان عبری دانسته شده که به معنای ریگسار کردن و سنگریزه پرانی است، در حالی که در منابع اسلامی به اشتباه، ترجمه واژه ساقل که به معنای سنگسار کردن و کشتن با سنگ است، برای رجم یاد شده است. در اصطلاح فقها، رجم، از حدود الهی و به معنای کشتن با سنگسار کردن است؛ بیشتر درباره زنای محصنه به کار می‌رود. زنای محصنه آن است که فردی با وجود در دسترس بودن همسرش با دیگری زنا کند. رجم از عقوبت‌های شدیدی است که از دیرزمان در میان اقوام مختلف درباره برخی گناهکاران اجرا می‌شده است. سنگسار کردن در میان عبرانیان معروف بوده و در تورات سنگسار، مجازات گناهانی چون گرایش به بت‌پرستی، ارتکاب فواحش، سرپیچی از حکم والدین و... بوده است. این نوع مجازات، گاهی دستاویزی برای سوء استفاده کنندگان یهودی نیز بوده است. دراین‌باره می‌توان به تلاش برای سنگسار کردن مسیح(ع) از سوی برخی یهودیان یا سنگسار «نابوت یزرعیلی» با حیله ایزابل همسر «اخاب» (پادشاه بنی‌اسرائیلی) برای تصاحب تاکستانش اشاره کرد. در تورات کنونی احکامی درباره سنگسار کردن برخی حیوانات نیز هست. سنگسار در میان مسیحیان نیز برابر تورات وجود داشته است. بر اساس برخی منابع اسلامی، یهودیان حکم به رجم محصن را به ۴۰ تازیانه و سیاه کردن صورت زناکار و سوار کردن او بر الاغ و گردش در میان مردم تغییر داده بودند؛ ولی پیامبر اکرم(ص) با صدور حکم سنگسار درباره زن و مردی یهودی که زنا کرده بودند و یهودیان در این خصوص نزد آن حضرت شکایت بردند، از این حقیقت پرده برداشت. در اسلام نیز همانند شرایع گذشته حکم رجم برای برخی مجرمان و گنهکاران تشریع گردیده است. بیشتر فقیهان رجم را از احکام مسلّم اسلام دانسته و آن را بر اساس سنت و سیره نبوی(ص) و عمل صحابه اثبات کرده‌اند: بر پایه برخی گزارش‌ها پیامبر(ص) به سنگسار ماعز و غامدیه و برخی دیگر از مرتکبان زنای محصنه دستور دادند؛ همچنین عمر و شماری از صحابه پیامبر(ص) به سنگسار شدن خالد بن ولید که پس از قتل مالک بن نویره با همسر وی زنا کرده بود، حکم دادند، گرچه ابوبکر با این ادعاکه او در تأویل خطا کرده، مانع سنگسار وی شد. همچنین در برخی منابع فقه اسلامی، رجم، عقوبت گناهانی چون لواط زنای محصنه و مساحقه یاد شده و آن را تنها با حکم امام(ع) یا نایب خاص او و در زمان غیبت، با حکم فقیهان عملی و اجرای آن را برای کسی که حدی از حدود الهی بر او باشد، مکروه دانسته. و در چگونگی اجرای آن گفته‌اند زن را باید تا سینه و مرد را تا پهلو در خاک نهاد و سپس سنگسار کرد. چنانچه انجام زنا با بینه ثابت شده باشد، شهود باید رجم را آغاز کنند و چنانچه با اقرار زانی ثابت شده باشد، امام باید نخست رجم کند. از رجم و مشتقات آن ۱۴ بار در قرآن یاد شده که بیشتر به موضوعات تاریخی چون تهدید به سنگسار کردن برخی انبیاء الهی از سوی منکران آنان، طرح احتمال سنگسار شدن اصحاب کهف به دست کسانی که از آنان گریخته بودند (کهف / ۱۸، ۲۰) و رانده شدن شیطان از درگاه الهی با سنگ‌های آسمانی اشاره دارد؛ همچنین در سوره فیل / ۱۰۵ داستان سنگباران شدن اصحاب فیل که برای ویران کردن خانه کعبه لشکری به راه انداخته بودند، از سوی پرندگان اشاره دارد.

گرچه حکم رجم (مصطلح فقهی) در قرآن به صراحت نیامده است، برخی مفسران بر اساس آیاتی از قرآن، مانند ۴۳ مائده، ۳۳ اسراء و ۱۵۱ انعام که خدا در آن از احکام الهی و جواز قتل در برخی موارد سخن گفته، این حکم را برداشت کرده‌اند. در مقابل، برخی با تمسک به آیاتی چون ۴۸ مائده، ۱۴۳ بقره و... آن را از احکام اسلام ندانسته و اساسا آن را با آیاتی چون ۲ نور و ۴۴ ص ناسازگار یا منسوخ می‌دانند. قرآن کریم در آیاتی شیطان را با لقب رجیم یاد کرده است و در آیه ۵ ملک شهاب سنگ‌ها و ستارگان را سنگ‌هایی برای طرد شیطان‌ها: ﴿وَلَقَدْ زَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنْيَا بِمَصَـٰبِيحَ وَجَعَلْنَـٰهَا رُجُومًۭا لِّلشَّيَـٰطِينِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ ٱلسَّعِيرِ﴾. به گفته برخی، رجیم از ماده رجم به معنای زده شده با سنگ بی‌وسیله‌ای برای نشانه‌گیری است. گرچه بسیاری از مفسران، رجیم را در قرآن به رانده شده و ملعون معنا کرده و برخی نیز آن را نامی خاص برای یکی از شیاطین دانسته‌اند، با توجه به اینکه بر اساس برخی آیات، شیاطین با شهاب سنگ‌ها از آسمان طرد می‌شوند، نیز خدا برخی ستارگان را در حکم سنگ‌هایی برای طرد شیطان نهاده است، به احتمال می‌توان گفت رجیم در آیات پیش‌گفته به سنگسار شدن شیطان با سنگ‌های آسمانی که از ستارگان جدا شده و سبب دور کردن آنها از آسمان‌ها می‌شود، اشاره دارد. برخی مفسران، آیات یاد شده را مشابه آیاتِ «عرش» و «کرسی» و از قبیل تمثیل و کنایه، برای تشبیه معقول به محسوس دانسته و معتقدند «آسمان» و «طرد شیاطین با شهاب» مفاهیمی معنوی و غیر از آسمان دنیا و شهاب سنگ دارند..

تهدید به رجم پیامبران و صالحان

قرآن از تهدید به سنگسار کردن برخی انبیا(ع) از سوی مشرکان خبر داده است: قوم نوح که می‌دیدند خدایانشان را نوح(ع) انکار و از پرستش آنها نکوهش می‌کند، وی را به سنگسار کردن تهدید کردند: ﴿قَالُوا۟ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَـٰنُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلْمَرْجُومِينَ﴾ گرچه برخی «المَرجومین» در آیه را به فحش تفسیرکرده‌اند، بسیاری آن را به معنای سنگسار کردن دانسته؛ حتی یکی از ادله نامیدن نوح(ع) به این نام را بسیاریِ ناله وی بر اثر سنگ زدن قومش به وی دانسته‌اند. همچنین برخی، تأکیدهای گوناگون آیه و ابراز آن در پایان دعوت نوح را دلیل دیگری بر این دانسته‌اند که رجم در آیه به معنای سنگسار است. ابراهیم(ع) نیز که از خدایان بیجان قومش بیزاری می‌جست و آزر (عموی ابراهیم) را از عبادت بت‌ها منع و به یکتاپرستی دعوت می‌کرد، از سوی وی به سنگسار تهدید شد: ﴿قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ ءَالِهَتِى يَـٰٓإِبْرَٰهِيمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَٱهْجُرْنِى مَلِيًّۭا﴾ در این آیه، ﴿لَأَرْجُمَنَّكَ﴾ به کشتن با سنگ، نیز دشنام دادن معنا شده است. قوم شعیب که از هدایت‌ها و دعوت وی به یکتاپرستی ناخشنود بودند، یا آنکه او را ضعیف می‌پنداشتند، تنها بر اثر ترس از قبیله و یاران شعیب(ع) وی را سنگسار نکردند: ﴿قَالُوا۟ يَـٰشُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيرًۭا مِّمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَىٰكَ فِينَا ضَعِيفًۭا وَلَوْلَا رَهْطُكَ لَرَجَمْنَـٰكَ وَمَآ أَنتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍۢ﴾ برخی مراد از «لَرَجَمنـکَ» را بدترین نوع کشتن (با سنگ) دانسته و یاران شعیب(ع) را که کافران قومش به جهت آنان وی را سنگسار نکردند، کمتر از ۱۰ تن دانسته‌اند. برخی نیز سنگسار نشدن شعیب از سوی کافران را نه نیروی قوم وی، که همسویی آنان با کافران و آن را سبب عزتمندی‌شان نزد کافران دانسته‌اند. در آیه ۲۰ دخا از پناه بردن موسی(ع) به خدا از سنگسار شدنش از سوی فرعونیان خبر داده است: ﴿وَإِنِّى عُذْتُ بِرَبِّى وَرَبِّكُمْ أَن تَرْجُمُونِ﴾. به گفته مفسران، پس از ادعای موسی(ع) فرعونیان وی را به قتل و رجم تهدید کردند که آن حضرت به خدا پناه برد. «تَرجُمون» در این آیه به قتل و دشنام نیز تفسیر شده است. بر اساس آیات ۱۹ ـ ۲۰ کهف، اصحاب کهف که از مدت به خواب رفتن خود بیخبر بودند، دلیل رفتار توأم با احتیاط خود با مردم را پیشگیری از سنگسار شدن از سوی آنان در صورت دست برنداشتن از آیین توحیدی دانسته‌اند: ﴿وَكَذَٰلِكَ بَعَثْنَـٰهُمْ لِيَتَسَآءَلُوا۟ بَيْنَهُمْ قَالَ قَآئِلٌۭ مِّنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْ قَالُوا۟ لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍۢ قَالُوا۟ رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثْتُمْ فَٱبْعَثُوٓا۟ أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمْ هَـٰذِهِۦٓ إِلَى ٱلْمَدِينَةِ فَلْيَنظُرْ أَيُّهَآ أَزْكَىٰ طَعَامًۭا فَلْيَأْتِكُم بِرِزْقٍۢ مِّنْهُ وَلْيَتَلَطَّفْ وَلَا يُشْعِرَنَّ بِكُمْ أَحَدًا * إِنَّهُمْ إِن يَظْهَرُوا۟ عَلَيْكُمْ يَرْجُمُوكُمْ أَوْ يُعِيدُوكُمْ فِى مِلَّتِهِمْ وَلَن تُفْلِحُوٓا۟ إِذًا أَبَدًۭا﴾. فرستادگان عیسی(ع) که برای هدایت مردم انطاکیه به آنجا سفر کرده بودند، از سوی آنان به رجم تهدید شدند: ﴿وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ * قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ دلیل تهدید آنان، فراخواندن مردم به ایمان به خدا و پیامبران بود و در حقیقت، مردم انطاکیه خواهان توقف دعوت آنان بودند..

حکم رجم

مجازات سنگسار برای زنان محصنه، از مباحث چالشی مسلمانان است. گرچه اصل حکم از سوی بیشتر فرقه‌ها و مذاهب اسلامی پذیرفته شده و در متون فقهی، مستندات روایی بسیاری برای آن ارائه شده، همواره منتقدانی، گاهی اصالت آن در اسلام را انکار کرده و آن را با آیات قرآن ناسازگار می‌خوانند و زمانی به جهت عدم امکان اثبات زنا با توجه به شروط خاص شهادت، آن را حکمی اجرا نشدنی می‌دانند. در این باره که آیا آیه‌ای در قرآن برای اثبات این حکم هست یا نه، قرآن پژوهان به اختلاف سخن گفته‌اند: برخی در مبحث نسخ، در بررسی امکان نسخ لفظ آیه‌ای و بقاء حکم آن، از آیه رجم سخن گفته‌اند. بر اساس نقل اهل سنت، عمر بن خطاب ادعا کرده در دوران نزول آیه‌ای که دربردارنده حکم رجم بوده، قرائت می‌شده که اکنون در قرآن نیست. به باور برخی دانشمندان سنی در توجیه این سخن، آیه رجم لفظا نسخ شده و حکم آن در میان مسلمانان مانده است. برخی نیز آن را در لفظ و حکم، منسوخ و آیات ۲ـ۳ نور را ناسخ آن می‌دانند. در مقابل، شیعه و برخی از اهل سنت، نزول چنین آیه‌ای را انکار کرده‌اند؛ با این استدلال که این، نوعی تحریف قرآن است که دانشمندان شیعه و سنی آن را رد می‌کنند و بر فرض وجود چنین روایتی نمی‌توان کتاب قطعی را با خبر ظنی نسخ کرد و چون توجیهی برای این نوع نسخ متصور نیست. برخی در جهت قرآنی جلوه دادن این حکم، آن را از آیه ۴۳ مائده استنباط کرده و «حکم اللّه» در آیه را حد رجم دانسته‌اند: ﴿وَكَيْفَ يُحَكِّمُونَكَ وَعِندَهُمُ ٱلتَّوْرَىٰةُ فِيهَا حُكْمُ ٱللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوْنَ مِنۢ بَعْدِ ذَٰلِكَ وَمَآ أُو۟لَـٰٓئِكَ بِٱلْمُؤْمِنِينَ﴾ و با این استدلال که شرایع پیشین تا در اسلام نسخ نشده‌اند، به قوّت خود ماندگار و برای مسلمانان نیز قانون خواهند بود، رجم را در اسلام نامنسوخ دانسته‌اند. به گفته برخی در تفسیر آیه ۱۵ نساء در صدر اسلام، زن زناکار را حبس می‌کردند تا بمیرد؛ اما این آیه با آیه ۲ نور، نیز حد زنای محصنه که با روایات ثابت شده، نسخ شده و بر اساس آن، تازیانه برای زانی غیرمحصنه و رجم برای زناکار محصنه قرار داده شد. در مقابل، برخی با استدلال به آیاتی چون ۴۸ مائده که هرامتی را دارای شریعت خاص به خود می‌داند و ۱۳۴ بقره که از عدم پرسش از مسلمانان نسبت به آنچه امت‌های پیشین به آن مأمور بوده و از آن پرسش می‌شدند، اساسا رجم را حکمی صرفا یهودی دانسته و شواهدی چون اجرا نشدن حکم رجم در شریعت عیسی(ع) را ـ به جهت نبود مجری برای آن ـ مؤید آن آورده‌اند. برخی بر پایه آیات ۲۶ نساء، ۹۰ انعام و... که به شیوه‌های مختلف راه انبیای گذشته در آن تأیید شده و بر اقتدا به آنان تأکید شده، استدلال به آیات یاد شده را برای نفی حکم رجم در اسلام درست ندانسته‌اند. در منابع اسلامی، خوارج، نظام و اصحابش و بسیاری از نواندیشان از مخالفان حکم رجم زناکار دانسته شده‌اند. آنان ادله‌ای نیز بر ادعای خویش آورده‌اند. بر اساس گزارشی، فرستاده‌های خوارج یکی از چیزهایی را که بر عمر بن عبد العزیز خورده گرفتند، اعتقاد به حکم رجم بود، در حالی که قرآن به آن اشاره نکرده است. به گفته آنان:

۱. خدا در قرآن احکام زنا را مفصل بیان کرده و اگر رجم در اسلام مشروع بود، سزاوارتر به بیان بود.

۲. اینکه قرآن حکم زنا را به شکل کلی (بی‌توجه به احصان) شلاق می‌داند: ﴿ٱلزَّانِيَةُ وَٱلزَّانِى فَٱجْلِدُوا۟ كُلَّ وَٰحِدٍۢ مِّنْهُمَا مِا۟ئَةَ جَلْدَةٍۢ وَلَا تَأْخُذْكُم بِهِمَا رَأْفَةٌۭ فِى دِينِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلْـَٔاخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَآئِفَةٌۭ مِّنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ﴾ و اگر رجم را در مواردی جایز بدانیم، سبب تخصیص قرآن به خبر واحد می‌شود که خلاف نظر دانشمندان است.

۳. در قرآن مجازات کنیز زناکار با شرط احصان، نصف مجازات زناکننده آزاد با همان شرط است: ﴿فَإِذَآ أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَـٰحِشَةٍۢ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى ٱلْمُحْصَنَـٰتِ مِنَ ٱلْعَذَابِ﴾؛ اکنون اگر حد در آزاد رجم باشد، در کنیز باید نصف رجم باشد که متصور نیست. دانشمندان مسلمان، ضمن اینکه حد رجم برای زنای محصنه را در اسلام، اِجماعی و بر اساس سنت متواتر دانسته، مفصّل به این ادله پاسخ داده و مخالفت خوارج با آن را به جهت اینکه خلاف سنت قطعی و اجماع سخن گفته‌اند، اعتنا ناکردنی؛ حتی برخی به جهت انکار حکم رجم، آنان را از اسلام خارج دانست و برعکس خوارج، با پیوست ادله‌ای از سنت به آیه ۲ نور زنای محصنه را دارای عقوبتی شدیدتر و حد رجم را افزون بر تازیانه از آنها برداشت‌پذیر دانسته‌اند؛ درباره دلیل سوم آنان (نامعقول بودن نصف حد رجم برای کنیز زناکار با شرط احصان) به جهت ناسازگاری تنصیف رجم با حکم عقل، نیز اخبار رسیده در این‌باره، حکم رجم را درباره کنیز منتفی دانسته، در نتیجه «العذاب» در آیه ۲۵ نساء را به تازیانه تفسیر کرده و به قرینه تقابل «المحصنات» با «فتیات» ـ که به معنای کنیزان است ـ مراد از «المحصنات» در آن، زنان مسلمانِ آزاد و بی‌همسر هستند. در تلاشی دیگر برای رد حد رجم در اسلام، آن را با دیگر معارف اسلام ناسازگار دانسته‌اند؛ در این ادعا گفته شده بر اساس آیاتی از قرآن، زناکار توبه کننده‌ای که عمل صالح انجام دهد، از عذاب آخرتی در امان است و به زناکاران اجازه داده می‌شود، تا به زندگی طبیعی خود ادامه دهند؛ با این شرط که زناکاران با زناکاران یا مشرکان حق همزیستی دارند؛ حتی در آیه ۱۶ نساء به آزار زناکاران دستور داده شده تا توبه کنند و این با مجازات سنگسار برای زناکار که گونه‌ای قتل و سبب پایان دادن به زندگی زناکار است، منافات دارد. در پاسخ به این شبهه گفته شده حد رجم، تنها درباره زنای محصنه است و در صورتی به اجرا درمی‌آید که زنای آن، در محکمه با علم قاضی، اقرار زناکننده یا شهادت شهود ثابت شود؛ اگر زناکار همسر نداشت، یا کسی از زنای او آگاه نشد، یا به هر شکلی زنای او در دادگاه ثابت نگردید، زناکار است؛ ولی حکم رجم یا شلاق درباره‌اش اجرا نمی‌شود و این با آنچه در آیات پیش‌گفته آمده، منافاتی ندارد. آیه ۱۶ نساء نیز از آیات منسوخ قرآن دانسته شده و ناسخ آن را حکم رجم یا جَلد (شلاق) دانسته‌اند. به آیاتی دیگر نیز بر رد حکم رجم استدلال شده که به نظر می‌رسد مخالفان حکم رجم، به دنبال تکثیر استدلال، مطابق ادعای خود بوده‌اند و استدلال‌های محکمی نیستند؛ برای نمونه، یکی از آیات، آیه نشوز است (نساء / ۴، ۳۴) که به مردان دستور می‌دهد زنان ناشزه خود را موعظه و در گام پسین، خوابگاه خود را از آنان جدا کنند و در قدم سوم، آنان را بزنند و در هر مرحله‌ای، اگر اطاعت حاصل شد، دیگر به مرحله بعدی نوبت نمی‌رسد: ﴿وَٱلَّـٰتِى تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهْجُرُوهُنَّ فِى ٱلْمَضَاجِعِ وَٱضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا۟ عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا﴾. در این باره، مستدل بر خلاف دیدگاه مفسران که نشوز را به معنای مخالفت و عصیان زن نسبت به حقوق همسرش دانسته‌اند، آن را به خیانت جنسی معنا کرده و ترک همبستری با آنان و زدنشان را در این صورت لازم دانسته‌اند. بسیار روشن است که اگر مردی به جهت ترس از خیانت جنسی همسرش با او ترک همبستری کند، نه تنها مانع وی از خیانت نشده، او را به سوی خیانت جنسی رانده است..

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱
2. یوسف‌زاده، حسین علی، مقاله «رجم»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۳