آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)

آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟
آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	؟
	v; t; e;

الگو:پرسش غیرنهایی

آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

پاسخ نخست

حسین الهی‌نژاد

حجت الاسلام و المسلمین حسین الهی‌نژاد، در کتاب «بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت» در این‌باره گفته است:

«از جمله شبهاتی که در میان اهل سنت مطرح است و علما و اندیشمندان اهل سنت در کتاب‌ها، نوشتجات و بیانات خویش فراوان به آنها پرداخته و در راستای تبیین و تشریح آنها از هیچ کوشش و تلاشی فروگذار نکرده‌اند، بحث کیفیت اجرای احکام و تعالیم اسلامی در عصر انتظار است که نگرش‌ها و دیدگاه‌های گوناگونی که در این خصوص اندیشمندان اهل سنت جهت پاسخگویی به آنها بروز داده‌اند، همه به نوعی از دغدغه‌مندی علمای اهل سنت نسبت به اندیشه مهدویت و باورمندان مهدوی حکایت می‌کند؛ مثلاً المقدم در کتاب فقه اشراط‌الساعه می‌نویسد: ذَلِكَ أَنَّ بَعْضَ النَّاسِ يَجْعَلُونَ تَصْدِيقَهُمْ بِأَمْرِ الْمَهْدِيِّ مَسُوغاً لِإِعْراضِهِمْ عَنِ الدَّعْوَةِ إِلَی الْإِسْلَامِ وَ إِنْكَارِ الْمُنْكَرَاتِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْقُطُ التَّكَالِيفَ وَ يَهدِرُها مُدَّعِينَ أَنَّهُمْ يَنْتَظِرُونَ خُرُوجَ الْمَهْدِيِّ^[۱].

بی‌شک در این خصوص شبهاتی مطرح شده است که در عصر انتظار برخی تعالیم سیاسی - اجتماعی اسلام نظیر تشکیل حکومت اسلامی، مبارزات و منازعات با مخالفان و نماز جمعه به جهت اعتقاد اهل سنت به انتظار ظهور امام مهدی(ع) و نزول حضرت عیسی(ع) موقعیت اجرایی ندارند، بلکه مسلمانان باید منتظر بمانند تا زمان ظهور امام مهدی(ع) و نزول حضرت عیسی(ع) برسد و این مسائل به موقعیت اجرا برسند. این سوءبرداشت از روایات مهدویت و تعطیل کردن برخی احکام اسلامی و حواله دادن آن به زمان ظهور و نزول، شبیه همان برداشتی است که مردم از قضا و قدر الهی دارند و برخی کارهای روزمره را تعطیل می‌کنند و انجام دادن آن را از خدا می‌خواهند و می‌گویند هر چه خدا بخواهد، همان می‌شود؛ پس چرا ما خودمان را برای انجام دادن آنها به زحمت بیندازیم؟ آری، لازم است برداشت سوء و ناصواب از اندیشه مهدویت و نیز از قضا و قدر الهی، بر اساس داده‌های عقلی و نقلی اصلاح شود^[۲].

اعتقاد به امام مهدی نباید زمینه‌ساز احساس بی‌مسئولیتی در میان جامعه و مسلمانان شود و نباید مسلمانان به یکدیگر و معضلاتی که در جامعه پیش می‌آید، بی‌توجه باشند و نباید این نگرش در آنها پیدا شود که کارهای مهم اجتماعی و شرعی تنها به دستان امام مهدی(ع) و حضرت عیسی(ع) اجراشدنی و حل‌شدنی است؛ مثلاً در روایت است که آزادی بیت‌المقدس در زمان ظهور و به دست امام مهدی(ع) به وقوع می‌پیوندد. بی‌شک این روایت و نظایر آن نباید ما را به آزادی بیت‌المقدس بی‌اعتنا کند و در نتیجه در برابر آن دغدغه و مسئولیت نداشته باشیم، بلکه رسالت ما این است که همیشه دنبال ایفای وظیفه باشیم که اگر به مقصود رسیدیم، از خیراتش بهره‌مند می‌شویم و اگر به مقصود نرسیدیم، دست‌کم به مسئولیت خویش عمل کرده‌ایم^[۳].

صاحب کتاب لامهدی ینتظر بعد الرسول خیر البشر در این خصوص می‌نویسد: مسلمانان نباید به خاطر انتظار از واقعیت‌ها فرار و واجبات را ترک کنند، مبنی بر اینکه امام مهدی(ع) بیاید و عدالت و قسط را در جهان بگستراند. این در واقع نوعی خیال‌پردازی و تسلیم شدن در برابر وهم و خرافه است^[۴]. در پاسخ گفته شده است خدا همیشه دین را کفایت می‌کند و در هر عصری مجددینی برای احیای دین بر می‌انگیز‌اند و این سلسله تا نهایت - که همانا ظهور امام مهدی(ع) است - ادامه پیدا می‌کند و بر مسلمانان واجب است نصرت دین را در هیچ زمانی به خاطر انتظار و ظهور امام مهدی(ع) ترک نکنند^[۵]^[۶].

به منظور پاسخگویی به شبهه پیش‌گفته، علی بن نایف شحود در کتاب موسوعةالبحوث و المقالات‌ العلمیه می‌نویسد: انتظار به این معنا نیست که عمل و فعالیت از مسلمانان ترک شود و به امید آمدن امام مهدی(ع) از وظیفه خود غافل شوند و این چنین نگرشی را ما در سخنان پیامبر گرامی اسلام(ص) که در وصف امام مهدی(ع) نقل شده است، نمی‌بینیم، بلکه پیامبر گرامی اسلام(ص) برای اینکه در میان مسلمانان امید ایجاد شود و قنوط و یأس از میانشان رخت بر بندد، به بیان روایات امام مهدی(ع) و شاخصه‌های آن حضرت پرداخته است^[۷].

نیز در این خصوص یعنی به منظور پاسخگویی به شبهه فوق، علامه البانی می‌نویسد: این برداشت، برداشت خطایی است که به سبب خطای مردم و ایجاد شبهه در میان آنها و برای رفع و زدودن آن، اصل اعتقاد به آمدن امام مهدی(ع) و حضرت عیسی(ع) را زیر سؤال ببریم. درواقع این نگرش و برداشت غلط از انتظار، برداشتی است که مردم عادی بدان دچار شده‌اند؛ ولی برداشت‌های صحیح از روایات، این نگرش را رد می‌کند، بلکه بر اساس روایات‌المهدی، ما الزام داریم به اینکه زمینه و آمادگی ایجاد کنیم تا امام مهدی(ع) و حضرت عیسی(ع) بتوانند با هدایت‌گری و رهبریت خویش جامعه را به سوی مقصود راهنمایی کنند؛ زیرا حضرات مهدی و عیسی از نظر جایگاه و مقام از رسول اکرم(ص) بالاتر نیستند و حضرت رسول(ص) در طول بیست سال توانست مردم و جامعه را هدایت کند؛ پس اگر ما برای حضرت مهدی و حضرت عیسی از پیش زمینه‌سازی نکنیم و در جامعه میان مسلمانان وحدت کلمه ایجاد نکنیم، آن دو نمی‌توانند در وقت محدودی که دارند، جامعه و مردم را به هدفشان برسانند^[۸].

برایند بحث را با درافکندن نکاتی چند که برداشتی است از پاسخ‌ها و مطالب بالا، به پایان می‌بریم:

آماده‌سازی و زمینه‌سازی برای ظهور و نزول از جمله وظایف مهم هر مسلمانی است.
اعتقاد داشتن به انتظار صحیح و مثبت بر هر مسلمانی واجب است.
عمل کردن و اجرایی کردن احکام و تعالیم اسلامی در عصر انتظار لازم است.
آمدن مجددها قبل از ظهور تأیید فعالیت‌های منتظران در عصر انتظار است.
نصرت دین و قیام به اجرای دستورهای دینی بر منتظران واجب است.
سخنان رسول گرامی اسلام(ص) مؤید انتظار صحیح و مثبت است.
روایات پیامبر اسلام(ص) در بیان وصف حال امام مهدی(ع) ترویج امید و انتظار و از بین برنده یأس و ناامیدی است.
ترک عمل و نداشتن آمادگی و استعدادهای لازم برای ظهور و نزول، توهم و خیال‌پردازی است.
در عصر انتظار بر منتظران واجب است تا احیاگر عزت اسلامی و وحدت کلمه در میان مسلمانان باشند.

بی‌تردید وقتی انتظار صحیح را بازشناسی و واکاوی می‌کنیم و به تشریح شاخصه‌ها و مؤلفه‌های آن می‌پردازیم، موارد مطرح یعنی نکات نه‌گانه فوق هر کدام بیانگر بعدی از ابعاد مفهومی انتظار صحیح و فعال هستند و انتظار فعال و پویا که مورد اعتقاد و اذعان اهل سنت است، دربردارنده همه شاخصه‌های نه‌گانه فوق است؛ پس با طرح شبهه فوق و با بیان پاسخ‌های اندیشمندان و علمای اهل سنت بدان می‌توان به راحتی به وجود انتظار فعال و پویا به صراحت در میان اهل سنت پی برد و به ظرفیت عظیم و تأثیرگذار بخش بزرگ آن در میان آنها رهنمون شد»^[۹].

پاسخ‌های دیگر

۱. آقای محمدی؛

آقای ابراهیم محمدی، در مقاله «ضرورت توانمندی منتظران در قرآن کریم و حدیث» در این‌باره گفته است:

«گر چه در روایاتی از معصومین (ع) وارد شده است که، در زمان حضور قوانین جدیدی از دین اجرا خواهد شد، به نحوی که عده‌ای تصور می‌‌کنند که حضرت مهدی (ع) دین جدیدی آورده است، اما با این حال روایات می‌‌گوید که در زمان غیبت آن حضرت وظیفه مردم عمل به تعالیم اسلامی است؛ تعالیمی که از سوی خدا و پیامبر و ائمه معصومین (ع) برای مسلمانان بیان شده است. از جمله امام صادق (ع) در روایتی می‌‌فرماید: "چه وضعی خواهید داشت هنگامی که مدتی از عمرتان بگذرد و امام خود را (با خصوصیات) نشناسید؟ دوران غیبت حضرت امام مهدی (ع)) گفته شد: زمانی که چنین شود وظیفه ما چیست؟ فرمود: به همان امر اول چنگ بزنید تا به حقیقت برسید"^[۱۰].

منظور از «الْأَمْرِ الْأَوَّلِ» همان احکام و دستوراتی است که مؤمنان آن را به عنوان دین پذیرفته‌اند و در روایت دیگری از امام صادق (ع) آمده است: "بر مردم زمانی خواهد آمد که امامشان از آنها غایب خواهد بود. به ایشان عرض کردم: مردم در آن زمان چه خواهند کرد؟ فرمود: به امری که به آنها روشن است چنگ می‌‌زنند تا امر برایشان روشن گردد"^[۱۱]»^[۱۲].

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

↑ محمد المقدم؛ فقه أشراط‌الساعة: ص ۳۷.
↑ محمد المقدم؛ فقه أشراط‌الساعة: ص ۳۸.
↑ عَلی هَذَا يَفْهَمُ أَنَّ مَنْ يَحتَجُّ بِقَضِيَّةِ المَهدِيِّ المُنْتَظَرِ لَا يَقبَلُ احْتِجَاجَهُ؛ لِأَنَّهُ لَوْ قُلْنَا لِلنَّاسِ: إِنَّ الْمَسْجِدَ الْأَقْصی لَن يُحَرِّرَ إِلاَّ عَلی يَدِ الْمَهْدِيِّ الْمُنْتَظَرِ لَثَبَطَنا عَزائِمَ النَّاسِ وَ لَمَاتَ الْجِهَادُ فِي الْأُمَّةِ وَ لَمَّا بَقِيَ هُنَاك أَحَدٌ يَعمَلُ لِإِصلاحِ المُجتَمِعِ وَ لَكَانَ النَّاسُ كُلُّهُم يَنتَظِرُونَ المَهدِيَّ المُنتَظَرَ. فَالَّذِي أَضَرَّ بِالأُمَّةِ هُوَ أَنَّهُمْ يَنْتَظِرُونَ الْغَيْبَ الْمَنْشُودَ وَ يَنْسَوْنَ الْوَاقِعَ الْمَشْهُودَ وَ الْغَيْبَ لاَ يعني أَنَّنَا نَتْرُكُ مَا نَحْنُ فيهِ؛ فَاللَّهُ جَلَّ وَ عَلا أخبَرَ النَّاسَ كُلَّهُم أَنَّهُمْ مَيِّتُون وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ وَ هَذَا غَيْبٌ وَ لَكِنْ لاَ يعْني أَنْ تُذْهِبَ إِلَی الْمَوْتَ، بَلْ عِشْ حَيَاةً طَبِيعِيَّةً كَمَا أَمَرَ اللَّهُ حَتَّی يَأْتِيكَ الْمَوْتُ. فَالمَسْجِدُ الأَقصی يَفْتَحُ عَلَی يَدَ الْمَهْدِيِّ أَوْ عَلی يَدِ عِيسی، أَوْ عَلی يَدِ غَيْرِهِمَا؛ فَهَذَا لاَ يَخُصَّنَا فَنَحْنُ مَسْئُولُونَ شَرعاً عَنْ هَذَا الْمَسْجِدِ بِأَنْ نَسْلُكَ الطَّرائِقَ الشَّرعِيَّةِ وَ نَجْمَعُ مَا بَيْنَ الْأَسْبَابِ الْكُونِيَّةِ وَ الأَسبَابِ الشَّرْعِيَّةِ فِي الوُصُولِ إِلَی غَايَاتِنَا الَّتِي ننْشِدُهَا وَ إِنْ قَدَّرَ هَذَا عَلی أَيْدِي الْمُسْلِمِينَ المُعَاصِرينَ الْيَوْمَ كَانَ خَيْراً كَثِيراً و إِنْ لَمْ يَقْدِرْ بَرِئَتِ الذِّمَّةُ وَ وَقَعَتِ الْمَعَاذِيرُ وَ الْأَمْرُ غَيبٌ وَ لاَ يَقَعُ إِلاَّ مَا أَرَادَ اللَّهُ وَ كَتَبَهُ جَلَّ وَ عَلاَ فِي الْأَزَلِ (أبوهاشم صالح بن عواد بن صالح المغامسی؛ أعلام القرآن، ج ۳، ص ۱۳).
↑ فَلَا حَاجَةَ لِلْمُسْلِمِين فِي أَنْ يَهْرُبُوا عَنْ وَاقِعِهِمْ وَ يتْرُكُوا وَاجِبَهُمُ الانْتِظَارُ مَهْدِيّ يُجَدِّدُ لَهُمْ دِينَهُم وَ يَبْسُطُ الْعَدْلَ بَيْنَهُمْ فَيَرْكَنُوا إِلَی الْخَيالَ وَ الْمُحَالات وَ يَسْتَسْلِمُوا لِلْأَوْهَامِ وَ الْخُرَافَاتِ ثُمَّ يَفْرِضُ عَلَيْهِ عُلَمَاؤُهُمُ التَّحَجُّرَ الْفِكْرِيَّ وَ الْجُنُودُ الاِجْتِمَاعِي عَلَی اِعْتِقَادِ مَا تَربوا عَلَيْهِ فِي صِغَرِهِمْ وَ مَا تَلْقَوْهُ عَنْ آبَائِهِمْ وَ مَشَايِخِهِمْ أَوْ عَلی رَأْيٌ عَالِمٌ أَوْ فَقِيهٌ يُوجِبُ الْوُقُوفَ عَلَی رَأيِ مَذهبِهِ وَ عَدَمِ الخُرُوجِ عَنْهُ وَ عَلَی أَثَرِهُ يُوجِبُ عَلَيْهِمُ الْإِيمَانَ بِشَخْصٍ غَائِبٍ هُوَ مِنْ سَائِرِ الْبَشَرِ يَأْتِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ فَيُنْقِذُ النَّاسَ مِنَ الظُّلْمِ وَ الطُّغْيَانِ (ابن‌محمود؛ لامهدی ینتظر بعد الرسول خیر البشر؛ ص ۸۵).
↑ إِنَّ اللَّهَ قَدْ تَكَفَّلَ بِبَقَاءِ هَذَا الدِّينِ وَ أَنَّ الْمُوَفَّقِينَ لِسَعادَةِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فِي مُخْتَلَفِ الْعُصُورِ مَنْ جَعَلَهُمُ اللَّهُ مِنْ أَنْصَارِ دِينِهِ... وَ لَيْسَ لِلْمُسْلِمِينَ فِي أَيِّ زَمَنٍ أَنْ يَتْرُكُوا مَا أَوْجَبَهُ اللَّهُ عَلَيْهِم مِنْ نُصْرَةِ الدِّينِ اتِّكَالاً عَلَی مَا جَاءَ فِي أَحَادِيثِ الْمَهْدِيِّ أَمَّا وصف الشَّيْخ ابن محمود؛ التَّصْدِيقُ بِخُرُوجِ الْمَهْدِيِّ بِأَنَّهُ رُكُونٌ اِلَی الْخَيالِ وَ الْمُحَالاتِ وَ استِسلامٍ لِلأَوهامِ وَ الخُرافاتِ فَسَبَقَ أَنْ ذَكَرْتَ أَنَّ هَذِهِ الْمَسَألَةِ مِنَ الْأُمُورِ الْغَيْبِيَّةِ وَ قَدْ أَخْبَرَ الصَّادِقُ الْمَصْدُوقُ (ص) فِي أحاديثٍ صَحِيحَةٍ عَنْ خُرُوجِهِ فِي آخِرِ الزَّمَانِ وَ الْوَاجِبُ التَّصْدِيقُ بِكُلِّ خَبَرٍ يُثْبِتُ عَنِ الرَّسُول (ص). (الرد علی من کذب بالاحادیث الصحیحة الواردة فی المهدی، ص ۲۶۰.)
↑ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص 133-135.
↑ أَنَّ إِيمَانَنَا بِخُرُوجِ الْمَهْدِيِّ (ع) لاَ يَدْفَعُنَا إِلی تَرْكِ الْعَمَلِ اتِّكَالاً عَلَيْهِ وَ انْتِظَاراً لِخُرُوجِهِ فَإِنَّ النَّبِيَّ (ص) مَا أَخْبَرنَا بِهِ لَنَتْرُكَ الْعَمَلَ وَ إِنَّمَا كَانَ إِخْبَارُهُ بِهِ مِنْ أَجْلِ أَنْ يَبْعَثَ الْأَمَلُ فِي نُفُوسِ الصَّالِحِينَ عِنْدَ اشْتِدَادِ الْكَرْبِ وَ ظُهُورِ الْكُفْرِ وَ أَهْلِهِ لِئَلاَّ يَلْحَقَهُمْ مِنْ جَرَاءِ ذَلِكَ يَأْسٌ أَوْ قُنُوطٌ (همو، موسوعة البحوث و المقالات العلمیه، ص ۱).
↑ لَكِنْ لَيْسَ فِي هَذِهِ الْأَحَادِيثِ وَ لَا فِي أَحَادِيثِ الْمَهْدِيِّ (ع) أَنَّ عَلَى الْمُسْلِمِينَ أَنْ لَا يَعْمَلُوا لِإِسلامِهِم وَ لِعِزَّةِ دِينِهِمْ حَتَّى يَنْزِلَ عِيسَى وَ يَخْرُجُ الْمَهْدِيِّ؛ لَا يُوجَدُ فِي هَذِهِ الْأَحَادِيثِ كُلِّهَا مَا يُشْعِرُ بِهَذَا الْفَهْمِ الْخَاطِئُ الَّذِي وَقَعَ فِيهِ بَعْضُ الْمُسْلِمِينَ، وَ لِذَلِكَ أَنْكَرَ بَعْضُ الْمُصْلِحِينَ هَذِهِ الْأَحَادِيثَ مِنْ شَأْنٍ يُزِيحُوا الْعَثْرَةَ بِزَعْمِهِمْ مِنْ طَرِيقِ عَامَّةِ الْمُسْلِمِينَ، "مَا فِي فَائِدَةِ أَنْ يَنْزِلَ عِيسَى وَ يَخْرُجُ الْمَهْدِيِّ" هَذَا فَهمٌ خَطَأ كَمَا فَهِمَ الجَبرِيُّونَ مِنَ الْقَدَرِ، وَ وَافَقَهُمُ الْمُعْتَزِلَةِ ثُمَّ أَنْكَرُوا الْجَبْرِ وَ أَنْكَرُوا مَعَهُ الْقَدَرِ (ناصرالدین البانی؛ موسوعة العلامة الأبانی؛ ج ۹، ص ۲۹۰).
↑ الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص 139-141.
↑ «كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا بَقِيتُمْ دَهْراً مِنْ عُمُرِكُمْ لَا تَعْرِفُونَ إِمَامَكُمْ قِيلَ لَهُ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ كَيْفَ نَصْنَعُ قَالَ تَمَسَّكُوا بِالْأَمْرِ الْأَوَّلِ حَتَّى يُسْتَيْقَنَ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۹.
↑ «يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَغِيبُ عَنْهُمْ إِمَامُهُمْ فَقُلْتُ لَهُ مَا يَصْنَعُ النَّاسُ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ قَالَ يَتَمَسَّكُونَ بِالْأَمْرِ الَّذِي هُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۹.
↑ محمدی، ابراهیم، ضرورت توانمندی منتظران در قرآن کریم و حدیث، ص ۱۵۶-۱۵۷.

[1] محمد المقدم؛ فقه أشراط‌الساعة: ص ۳۷.

[2] محمد المقدم؛ فقه أشراط‌الساعة: ص ۳۸.

[3] عَلی هَذَا يَفْهَمُ أَنَّ مَنْ يَحتَجُّ بِقَضِيَّةِ المَهدِيِّ المُنْتَظَرِ لَا يَقبَلُ احْتِجَاجَهُ؛ لِأَنَّهُ لَوْ قُلْنَا لِلنَّاسِ: إِنَّ الْمَسْجِدَ الْأَقْصی لَن يُحَرِّرَ إِلاَّ عَلی يَدِ الْمَهْدِيِّ الْمُنْتَظَرِ لَثَبَطَنا عَزائِمَ النَّاسِ وَ لَمَاتَ الْجِهَادُ فِي الْأُمَّةِ وَ لَمَّا بَقِيَ هُنَاك أَحَدٌ يَعمَلُ لِإِصلاحِ المُجتَمِعِ وَ لَكَانَ النَّاسُ كُلُّهُم يَنتَظِرُونَ المَهدِيَّ المُنتَظَرَ. فَالَّذِي أَضَرَّ بِالأُمَّةِ هُوَ أَنَّهُمْ يَنْتَظِرُونَ الْغَيْبَ الْمَنْشُودَ وَ يَنْسَوْنَ الْوَاقِعَ الْمَشْهُودَ وَ الْغَيْبَ لاَ يعني أَنَّنَا نَتْرُكُ مَا نَحْنُ فيهِ؛ فَاللَّهُ جَلَّ وَ عَلا أخبَرَ النَّاسَ كُلَّهُم أَنَّهُمْ مَيِّتُون وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ وَ هَذَا غَيْبٌ وَ لَكِنْ لاَ يعْني أَنْ تُذْهِبَ إِلَی الْمَوْتَ، بَلْ عِشْ حَيَاةً طَبِيعِيَّةً كَمَا أَمَرَ اللَّهُ حَتَّی يَأْتِيكَ الْمَوْتُ. فَالمَسْجِدُ الأَقصی يَفْتَحُ عَلَی يَدَ الْمَهْدِيِّ أَوْ عَلی يَدِ عِيسی، أَوْ عَلی يَدِ غَيْرِهِمَا؛ فَهَذَا لاَ يَخُصَّنَا فَنَحْنُ مَسْئُولُونَ شَرعاً عَنْ هَذَا الْمَسْجِدِ بِأَنْ نَسْلُكَ الطَّرائِقَ الشَّرعِيَّةِ وَ نَجْمَعُ مَا بَيْنَ الْأَسْبَابِ الْكُونِيَّةِ وَ الأَسبَابِ الشَّرْعِيَّةِ فِي الوُصُولِ إِلَی غَايَاتِنَا الَّتِي ننْشِدُهَا وَ إِنْ قَدَّرَ هَذَا عَلی أَيْدِي الْمُسْلِمِينَ المُعَاصِرينَ الْيَوْمَ كَانَ خَيْراً كَثِيراً و إِنْ لَمْ يَقْدِرْ بَرِئَتِ الذِّمَّةُ وَ وَقَعَتِ الْمَعَاذِيرُ وَ الْأَمْرُ غَيبٌ وَ لاَ يَقَعُ إِلاَّ مَا أَرَادَ اللَّهُ وَ كَتَبَهُ جَلَّ وَ عَلاَ فِي الْأَزَلِ (أبوهاشم صالح بن عواد بن صالح المغامسی؛ أعلام القرآن، ج ۳، ص ۱۳).

[4] فَلَا حَاجَةَ لِلْمُسْلِمِين فِي أَنْ يَهْرُبُوا عَنْ وَاقِعِهِمْ وَ يتْرُكُوا وَاجِبَهُمُ الانْتِظَارُ مَهْدِيّ يُجَدِّدُ لَهُمْ دِينَهُم وَ يَبْسُطُ الْعَدْلَ بَيْنَهُمْ فَيَرْكَنُوا إِلَی الْخَيالَ وَ الْمُحَالات وَ يَسْتَسْلِمُوا لِلْأَوْهَامِ وَ الْخُرَافَاتِ ثُمَّ يَفْرِضُ عَلَيْهِ عُلَمَاؤُهُمُ التَّحَجُّرَ الْفِكْرِيَّ وَ الْجُنُودُ الاِجْتِمَاعِي عَلَی اِعْتِقَادِ مَا تَربوا عَلَيْهِ فِي صِغَرِهِمْ وَ مَا تَلْقَوْهُ عَنْ آبَائِهِمْ وَ مَشَايِخِهِمْ أَوْ عَلی رَأْيٌ عَالِمٌ أَوْ فَقِيهٌ يُوجِبُ الْوُقُوفَ عَلَی رَأيِ مَذهبِهِ وَ عَدَمِ الخُرُوجِ عَنْهُ وَ عَلَی أَثَرِهُ يُوجِبُ عَلَيْهِمُ الْإِيمَانَ بِشَخْصٍ غَائِبٍ هُوَ مِنْ سَائِرِ الْبَشَرِ يَأْتِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ فَيُنْقِذُ النَّاسَ مِنَ الظُّلْمِ وَ الطُّغْيَانِ (ابن‌محمود؛ لامهدی ینتظر بعد الرسول خیر البشر؛ ص ۸۵).

[5] إِنَّ اللَّهَ قَدْ تَكَفَّلَ بِبَقَاءِ هَذَا الدِّينِ وَ أَنَّ الْمُوَفَّقِينَ لِسَعادَةِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فِي مُخْتَلَفِ الْعُصُورِ مَنْ جَعَلَهُمُ اللَّهُ مِنْ أَنْصَارِ دِينِهِ... وَ لَيْسَ لِلْمُسْلِمِينَ فِي أَيِّ زَمَنٍ أَنْ يَتْرُكُوا مَا أَوْجَبَهُ اللَّهُ عَلَيْهِم مِنْ نُصْرَةِ الدِّينِ اتِّكَالاً عَلَی مَا جَاءَ فِي أَحَادِيثِ الْمَهْدِيِّ أَمَّا وصف الشَّيْخ ابن محمود؛ التَّصْدِيقُ بِخُرُوجِ الْمَهْدِيِّ بِأَنَّهُ رُكُونٌ اِلَی الْخَيالِ وَ الْمُحَالاتِ وَ استِسلامٍ لِلأَوهامِ وَ الخُرافاتِ فَسَبَقَ أَنْ ذَكَرْتَ أَنَّ هَذِهِ الْمَسَألَةِ مِنَ الْأُمُورِ الْغَيْبِيَّةِ وَ قَدْ أَخْبَرَ الصَّادِقُ الْمَصْدُوقُ (ص) فِي أحاديثٍ صَحِيحَةٍ عَنْ خُرُوجِهِ فِي آخِرِ الزَّمَانِ وَ الْوَاجِبُ التَّصْدِيقُ بِكُلِّ خَبَرٍ يُثْبِتُ عَنِ الرَّسُول (ص). (الرد علی من کذب بالاحادیث الصحیحة الواردة فی المهدی، ص ۲۶۰.)

[6] الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص 133-135.

[7] أَنَّ إِيمَانَنَا بِخُرُوجِ الْمَهْدِيِّ (ع) لاَ يَدْفَعُنَا إِلی تَرْكِ الْعَمَلِ اتِّكَالاً عَلَيْهِ وَ انْتِظَاراً لِخُرُوجِهِ فَإِنَّ النَّبِيَّ (ص) مَا أَخْبَرنَا بِهِ لَنَتْرُكَ الْعَمَلَ وَ إِنَّمَا كَانَ إِخْبَارُهُ بِهِ مِنْ أَجْلِ أَنْ يَبْعَثَ الْأَمَلُ فِي نُفُوسِ الصَّالِحِينَ عِنْدَ اشْتِدَادِ الْكَرْبِ وَ ظُهُورِ الْكُفْرِ وَ أَهْلِهِ لِئَلاَّ يَلْحَقَهُمْ مِنْ جَرَاءِ ذَلِكَ يَأْسٌ أَوْ قُنُوطٌ (همو، موسوعة البحوث و المقالات العلمیه، ص ۱).

[8] لَكِنْ لَيْسَ فِي هَذِهِ الْأَحَادِيثِ وَ لَا فِي أَحَادِيثِ الْمَهْدِيِّ (ع) أَنَّ عَلَى الْمُسْلِمِينَ أَنْ لَا يَعْمَلُوا لِإِسلامِهِم وَ لِعِزَّةِ دِينِهِمْ حَتَّى يَنْزِلَ عِيسَى وَ يَخْرُجُ الْمَهْدِيِّ؛ لَا يُوجَدُ فِي هَذِهِ الْأَحَادِيثِ كُلِّهَا مَا يُشْعِرُ بِهَذَا الْفَهْمِ الْخَاطِئُ الَّذِي وَقَعَ فِيهِ بَعْضُ الْمُسْلِمِينَ، وَ لِذَلِكَ أَنْكَرَ بَعْضُ الْمُصْلِحِينَ هَذِهِ الْأَحَادِيثَ مِنْ شَأْنٍ يُزِيحُوا الْعَثْرَةَ بِزَعْمِهِمْ مِنْ طَرِيقِ عَامَّةِ الْمُسْلِمِينَ، "مَا فِي فَائِدَةِ أَنْ يَنْزِلَ عِيسَى وَ يَخْرُجُ الْمَهْدِيِّ" هَذَا فَهمٌ خَطَأ كَمَا فَهِمَ الجَبرِيُّونَ مِنَ الْقَدَرِ، وَ وَافَقَهُمُ الْمُعْتَزِلَةِ ثُمَّ أَنْكَرُوا الْجَبْرِ وَ أَنْكَرُوا مَعَهُ الْقَدَرِ (ناصرالدین البانی؛ موسوعة العلامة الأبانی؛ ج ۹، ص ۲۹۰).

[9] الهی‌نژاد، حسین، بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت، ص 139-141.

[10] «كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا بَقِيتُمْ دَهْراً مِنْ عُمُرِكُمْ لَا تَعْرِفُونَ إِمَامَكُمْ قِيلَ لَهُ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ كَيْفَ نَصْنَعُ قَالَ تَمَسَّكُوا بِالْأَمْرِ الْأَوَّلِ حَتَّى يُسْتَيْقَنَ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۹.

[11] «يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَغِيبُ عَنْهُمْ إِمَامُهُمْ فَقُلْتُ لَهُ مَا يَصْنَعُ النَّاسُ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ قَالَ يَتَمَسَّكُونَ بِالْأَمْرِ الَّذِي هُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۹.

[12] محمدی، ابراهیم، ضرورت توانمندی منتظران در قرآن کریم و حدیث، ص ۱۵۶-۱۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]