آثار دعا و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)

آثار دعا و زیارت برای امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / زیارت امام مهدی و دعا برای او
مدخل اصلی	آثار دعا و زیارت امام مهدی

آثار دعا و زیارت برای امام مهدی(ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

مجتبی تونه‌ای

آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:

• «یکی از وظایف منتظران، دعا کردن برای سلامتی حضرت مهدی (ع) است. دعا کردن برای سلامتی حضرت آثار و برکات فراوانی دارد که عبارتند از:

1. دعا نشان‌گر علاقه و محبت مسلمانان به ایشان است. اگرچه دوستی تمام ائمه معصومین (ع) بخشی از ایمان و شرط‍‌ قبولی اعمال است، درعین‌حال دعا کردن در حق امام زمان (ع) موجب ازدیاد محبت آن حضرت در دل و در نتیجه موجب تقویت ایمان می‌گردد.
2. دعا اظهار تجدید عهد و پیمان با آن حضرت است و محتوای پیمان با آن حضرت را دین‌داری، شریعت‌محوری و تصمیم قلبی بر اطاعت امر امام(ع) و یاری رساندن او با نثار جان و مال تشکیل می‌دهد. تجدید بیعت با آن حضرت (ع) کاری است که بعد از هرنماز از نمازهای پنجگانه یا در هر روز و یا در هر جمعه انجام آن مستحب است. هر روز بعد از نماز صبح، دعاهایی که مربوط‍‌ به وجود مبارک امام عصر(ع) است خوانده شود، بسیار مفید و مؤثر خواهد بود. دعای شریف "اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَايَ صَاحِبَ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ..." و نیز "دعای عهد" شاهدی برای این سخن است.
3. دعا سبب زنده نگه داشتن یاد امام غایب در دل منتظران می‌گردد. یاد امام زمان (ع) توجه به ارزش‌های دین و اصول اخلاقی را در دل‌ها زنده می‌کند و غفلت از یاد امام، یکی از دلایل عمده پژمردگی و سستی ارزش‌های الهی و انسانی در جوامع اسلامی است.
4. کسی که سلامتی امام زمانش برایش مهم است، مسلّماً آزردن آن حضرت برایش سخت است؛ در نتیجه دعا برای سلامتی آن حضرت، انسان را به انجام کارهایی وامی‌دارد که موجب خشنودی آن حضرت و در نتیجه سبب رسیدن به مقام رضوان الهی می‌گردد.
5. دعا بسیار مؤثر است و موجب فرج آن حضرت و نیز فرج و گشایش در زندگی مؤمنان می‌شود.
6. دعا موجب قرب الهی است. امام مهدی(ع) در خصوص زیارت آل یاسین می‌فرمایند: "هرگاه خواستید به وسیله ما به خداوند و به ما توجه کنید، این زیارت را که از جانب خداوند انشا شده است، بخوانید". این زیارت که از جهات مختلف محتوایی عمیق دارد، بسیار مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است. این زیارت از ابتدا تا انتها، دعا برای سلامتی، تندرستی و بهروزی امام زمان (ع) است. در دعای بعد از این زیارت نیز معانی بلندی نهفته است؛ مانند: خدایا او (امام زمان (ع)) را از شر هر متجاوز و سرکشی و از شر همه خلق خود پناه ده و او را از حوادث یومیه، از پیش رو و از پشت سر و از طرف چپ، حفظ‍‌ و نگه‌داری کن و از این‌که آسیب و گزندی به او برسد، جلوگیری کن و در خصوص او، رسولت و خاندان رسولت را حفظ‍‌ نما و به دست مبارکش عدل و داد را پدیدار نما! "اللَّهُمَّ أَعِذْهُ مِنْ شَرِّ كُلِّ بَاغٍ وَ طَاغٍ وَ مِنْ شَرِّ جَمِيعِ خَلْقِكَ وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ احْرُسْهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ يُوصَلَ إِلَيْهِ بِسُوءٍ وَ احْفَظْ فِيهِ رَسُولَكَ وَ آلَ رَسُولِكَ وَ أَظْهِرْ بِهِ الْعَدْلَ...".

نیز دعا کردن برای سلامتی و فرج آن حضرت، اطاعت از امر خداوند و نیز اهل بیت پیامبر اکرم (ص) است؛ "و هرکه خدا و رسولش را اطاعت کند و خداترس و پرهیزکار باشد، چنین کسی به فوز و سعادت خواهد رسید".

آخرین نکته این است که هرچند طبق وعده الهی حضرت زنده و باقی هستند، تا زمانی که پرچم توحید و عدل را در همه جهان به اهتزاز درآورند، ولی بالاخره بشر هستند و در معرض آفات جسمانی و بلاهای طبیعی و ممکن است مریض شوند و دچار کسالت گردند و از این نظر دعای ما برای سلامتی حضرت و حفظ‍‌ ایشان از این آفات و حوادث، بدون‌شک در سلامتی وجود آن عزیز عالم وجود و آخرین درّ صدف امامت و ولایت، مؤثر و مفید است و بهترین ادعیه برای سلامتی حضرت، دعای معروف "اللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَج" است».

• «دعا برای فرج امام زمان (ع) نه تنها منافاتی با حکمت‌های غیبت ندارد، بلکه خود می‌تواند از زمره همین حکمت‌ها به شمار آید. دعا برای فرج امام زمان (ع) به‌عنوان یک وظیفه و تکلیف در عصر غیبت، در روایات بسیاری مورد تأکید قرار گرفته است. پیامبر اکرم (ص) و برخی از امامان بزرگوار (ع)، به چنین دعا کردنی امر فرموده‌اند و حضرت ولی عصر (ع) نیز نه تنها شیعیان خود را به دعا کردن برای تعجیل فرج فرمان داده‌اند، بلکه کثرت دعا را از آنان خواسته‌اند.

به راستی وقتی امام زمان (ع) می‌فرماید: "برای نزدیک شدن فرج بسیار دعا کنید". آیا می‌توان آن را بی‌خاصیت خواند؟ در تعبیر زیبایی از ناحیه امام زمان (ع) که در ذیل فرمان برای تعجیل فرج وارد شده، کثرت دعا به‌خودی‌خود فرج و گشایش شیعیان به شمار آمده است: "وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ".

این فرمان نشان می‌دهد که خواسته‌های شیعه چشم‌انتظار فرج، در سایه "دعا برای فرج" قابل دسترسی است. آن‌چه را که او در پی ظهور امام زمان (ع) می‌تواند بیابد، توسط‍‌ دعاهای خویش نیز می‌تواند به دست آورد.

به عبارت دیگر امنیت ایمان، رشد اندیشه، آرامش روحی، کمالات معنوی و بهره‌های بی‌پایان دوران پس از ظهور را به عنایت الهی می‌تواند در همین دوره غیبت با اتکا به "دعا برای ظهور" کسب نماید و این امر با توجه به قدرت و مشیت خداوند قابل انکار نیست، زیرا او خود فرمود: ﴿قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلا دُعَاؤُكُمْ﴾؛ بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگار من به شما عنایتی نمی‌فرماید.

با توجه به دلالت همین آیه شریفه است که می‌توان گفت: عنایت و رحمت و فضل خداوند که نامحدود و بی‌انتها نیز می‌تواند باشد، به مدد دعا و خواستن از او دست‌یافتنی است؛اگرچه دوران غیبت حضرت مهدی (ع) باشد.

در برخی روایات، دعا برای فرج وسیله‌ای برای نجات از هلاکت به شمار آمده است، چنان‌که حضرت امام حسن عسکری (ع) می‌فرماید: به خدا فرزندم مهدی را غیبتی است که در آن هیچ‌کس از هلاکت نجات نمی‌یابد، مگر کسی که خدای عزّ و جلّ‌ او را بر اعتقاد نسبت به امامتش ثابت‌قدم بدارد، و او را نسبت به دعا برای تعجیل فرجش توفیق عنایت فرماید. بی‌تردید شرایط‍‌ سخت دوران غیبت به‌گونه‌ای است که جز با اعتقاد محکم نسبت به امامت حضرت مهدی (ع) نمی‌توان بر اطاعت و تبعیت او باقی ماند و جز با دعا برای نزدیکی فرج نمی‌توان روح امید را در دل زنده نگه داشت و در برابر دشواری‌های غیبت مقاومت نمود.

از دیدگاه قرآن و روایات دعا، پشتوانه‌ای برای زندگی و عاملی برای حرکت و پویایی در مسیر خواسته‌های الهی، و وسیله‌ای برای هم‌جهت ساختن نیازها و خواسته‌های بشری با اراده و مشیت خداوند است. با چنین نگرشی، دعا برای فرج، خود نوعی تلاش در راستای موانع ظهور به شمار می‌رود و دعاکننده منتظر با شناختی که از حکمت‌های غیبت دارد، به نوعی خودش را در مسیر از بین بردن عوامل طولانی شدن آن، به تکاپو وا می‌دارد.

دعاکننده برای فرج چون می‌داند که یکی از عوامل غیبت آماده نبودن شرایط‍‌ برای حکومت جهانی آن بزرگوار است، می‌کوشد تا در حد توان خویش در ایجاد چنین زمینه‌ای مؤثر باشد و زمانی که تحقق آن را از عهده خویش و امثال خویش خارج می‌یابد، به رحمت واسعه خداوند امیدوار می‌ماند.

و چنین است عکس العمل او در برابر خوف امام زمان (ع)، از کشته شدن که به‌عنوان عملی دیگر در پیدایش و استمرار غیبت به شمار می‌آید. دعاکننده برای فرج تا آن‌جا که می‌تواند با شناساندن امام زمان (ع)، و ایجاد محبوبیت نسبت به او و برانگیزاندن شوق نسبت به قیام و جلوه‌های ظهور آن بزرگوار در بین مردم، می‌کوشد تا به میزان توانایی خود این عامل را کم تأثیر سازد؛ چنان‌که نسبت به هرعامل دیگر نیز چنین جهت‌گیری و تلاشی در مورد او صادق است و این خود والاترین و تعیین‌کننده‌ترین خاصیت برای دعا فرج است. تأثیر دعا در تغییر دادن تقدیرات و قضای الهی غیرقابل‌انکار است، چنان‌که در روایات پیامبر اکرم (ص) آمده است: زیاد دعا کن، زیرا دعا قضای الهی را باز می‌گرداند. دعا بلای الهی را برمی‌گرداند. تقدیر الهی را چیزی جز دعا تغییر نمی‌دهد.

با توجه به چنین روایاتی، شیعه منتظر در عین تسلیم به خواست خدا، با دعای خویش نسبت به تعجیل فرج، از آفریدگار خویش می‌خواهد که در تقدیر و قضای خویش نسبت به ظهور آن عدالت موعود تغییری ایجاد فرماید و به لطف و عنایت خود بلای غیبت امام زمان (ع)، را مرتفع گرداند.

کثرت دعا برای فرج امام عصر (ع)، حداقل این آثار را دارد:

1. زدودن غفلت و بی‌توجهی نسبت به ظهور امام(ع)؛
2. دور ماندن از آثار و عواقب این بی‌توجهی و غفلت؛
3. انس با مسأله ظهور و فرج امام عصر (ع)؛
4. انس و عادت نسبت به ذکر و یاد خود آن حضرت و برخورداری از آثار و برکات آن؛
5. آمادگی روحی برای درک ظهور؛
6. زیاد شدن علاقه و محبت انسان به مولا و امام زمانش؛
7. آمادگی برای گام برداشتن عملی در راه بندگی حضرت حق و تقرب به سوی او و ولی‌ اعظم او».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛

نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند: «در قرآن کریم و روایات معصومان (ع) آثار و برکات بسیاری برای دعا و مناجات با خالق هستی بیان شده است. امّا علاوه بر همه آن آثار و فواید در این بخش می‌خواهیم به ویژه آثار دُعا کردن برای حجت زمان و قلب عالم امکان، حضرت مهدی صاحب زمان(ع) را بررسی کنیم؛ تا بدانیم آن شیعه‌ منتظری که برای مولایش دعا می‌کند یا هر روز به محضر آن عزیز، عرض سلام و ادب و ارادت و اخلاص دارد از چه فضائل و هدایایی بهره‌مند می‌شود. البتّه پاداش معنوی و اخروی دعُا و زیارت برای امام مهدی(ع) را تنها خدای بزرگ می‌داند و اینجا تنها بعضی از آثار دنیایی را بیان می‌کنیم که در زندگی ما حسّ می‌شود و البتّه با سعادت ابدی، پیوندی روشن و آشکار دارد: مودّت اهل بیت(ع) و به ویژه محبت امام عصر(ع): در جریان دُعا و زیارت، بین دعا کننده و کسی که برایش دعا می‌کند، پیوند روحی عمیقی ایجاد می‌شود. شیعه منتظر با دُعا و زیارت، محبت و دوستی خود را به امام غایب اعلام می‌دارد و در همان حال، این پیوند را محکم‌تر و ریشه‌دارتر می‌کند. بنابراین هم یکی از حقوق خود نسبت به امام را ادا کرده است و هم جرعه جرعه، شراب محبّت او را نوشیده است. البته این هر دو، آثار فراوان دنیایی و آخرتی دارد که مجالی برای بیان آن نیست. ذکر و شکر: بدون شک، نعمت وجود امام و برکات حضور او در عالم، از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند مهربان است و دُعا کردن برای آن حضرت، نوعی قدردانی از نعمت امام و شکرگزاری به درگاه اوست؛ چنان که غفلت از دُعا برای امام مهدی(ع) به گونه‌ای ناسپاسی و کفران نعمت الهی است. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ﴾. یعنی خدا دوست دارد انسان نعمت‌های او را یاد کند، تا نعمت‌بودن آنها را فراموش نکند و فرصت بهره‌مندی از آنها را از دست ندهد. با این بیان، دُعا برای امام مهدی(ع) هم شکرِ خدا است و هم ذکرِ حضرت مهدی(ع) یعنی با توسّل و دُعا، رابطه‌ای پیوسته با امام برقرار می‌کنی و یاد و نام او را همیشه و همه جا در قلب و جانت زنده نگه‌می‌داری. نیکی به امام و سپاس از او: دُعا و زیارت، علاوه بر اینکه تشکر از خداست، تشکّر از امام نیز هست؛ امامی که وجودش سراسر خیر و رحمت برای بندگان است و با وجود همه بی‌مهری‌هایی که از مردم می‌بیند به آنها از پدر، مهربان‌تر و از مادر، دلسوزتر است. هر نعمتی به برکت وجود او به بندگان می‌رسد و هر بلایی به عنایت او از مردم دور می‌شود. به راستی چگونه می‌توان قطره‌ای از دریای لطف و کرم او را پاسخ گفت؟ امام سجاد(ع) می‌فرماید: "اما حق کسی که درباره‌ات نیکی نماید، آن است که او را سپاس گویی و کار نیکش را بازگو نمایی و جایگاهش را والا شماری و با اخلاص، بین خود و خدایت در حقش دعا کنی. چه زیباست که با دُعا برای مهدی(ع) در هر صبح و شام، درِ نیکی و احسانِ خود را به روی امام خویش باز کنیم و نمی از یم نیکی‌هایش را سپاس گوییم. عنایت امام برای دعاکننده: قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَ﴾ . تحیّت به معنای دُعا برای حیات دیگران است؛ ولی معمولاً این کلمه هر نوع اظهار محبتی را که افراد در سخن یا عمل نسبت به دیگری انجام می‌دهند، شامل می‌شود که روشن‌ترین نمونه‌ آن، سلا کردن است. بنابراین دُعا کردن برای امام و سلام دادن به حضرتش، تحیّتی است که به محضر نورانی‌اش تقدیم می‌شود و به یقین، امام طبق دستور قرآن، دعا کننده را بهتر از دُعا و سلام او مشمول عنایت و لطف خداگونه خود قرار می‌دهد. روایت شده است که روزی یکی از کنیزانِ امام حسین(ع) شاخه گلی را به محضرت آن حضرت تقدیم کرد. امام حسین(ع) در برابر این هدیه، آن کنیز را آزاد فرمود. شخصی از روی تعجّت به امام گفت: آیا در مقابل یک شاخه گل کم‌ارزش، او را آزاد می‌کنید؟ امام(ع) فرمود: خداوند این‌گونه ما را تربیت کرده است و سپس آیۀ فوق را تلاوت فرمود آری؛ این چنین است. امام در پاسخ‌گویی به لطف دیگران، نه به هدیه و لطف ناقص افراد، بلکه به کرم و بزرگی خود نگاه می‌کند؛ بنابراین همیشه آنها که تحیّتی –گرچه اندک- به محضر امام کریمان عالم می‌فرستند از عطای شاهانه او برخوردار می‌شوند. مرحوم موسوی اصفهانی که کتاب ارزشمند مکیال المکارم را درباره فوائد دُعا برای امام عصر(ع) تالیف کرده می‌نویسد: "دعا برترین نوع احسان و نیکی است؛ بنابراین هنگامی که بنده مؤمن، برای مولایش امام عصر(ع) خالصانه دعا کند، مولای بزرگوارش نیز در پاداش او دعایش خواهد کرد و دعا امام، کلید تمام خیرات و خوبی‌هاست. گواه این گفتار، حکایت زیر است: به مردی به نام عبدالرحمن که از شیعیانِ اصفهانی بود گفتند: به چه دلیل از بین تمام مردمان، امام هادی(ع) را پیشوای خود قرار دادی؟. گفت: از او چیزی دیدم که برایم واجب شده او را امام خود بدانم. من مردی فقیر بودم؛ ولی انسانی پر جرأت بودم، روزی به همراه عده‌ای برای دادخواهی به قصر حکومتی متوکل عباسی (حاکم وقت) رفته بودم که حاکم دستور احضار امام هادی(ع) را صادر کرد. پرسیدم: او کیست؟ گفتند: از فرزندان علی(ع) است که شیعیان، او را پیشوای خود می‌دانند و به یقین، متوکل قصد جان او را کرده است. با خود گفتم: از این‌جا نمی‌روم، تا ببینم چگونه مردی است. پس از مدتی آن حضرت سوار بر اسب آمد؛ در حالی که مردم در سمت راست و چپ او صف کشیده بودند و به او نگاه می‌کردند. با دیدن او، محبت و دوستی‌اش در قلبم قرار گرفت و در دل خود دعایش کردم تا خداوند، او را از شرّ متوکل در اَمان بدارد. آن بزرگوار، نگاهش را به یال اسب دوخته بود و از بین مردم حرکت می‌کرد و به راست و چپ خود نگاه نمی‌کرد. من نیز پیوسته برای او دعا می‌کردم. وقتی خواست از کنار من عبور کند، رو به من کرد و فرمود: خداوند، دعایت را اجابت فرماید، عمرت را طولانی و دارایی و فرزندانت را بسیار گرداند. من از شکوه و هیبت او بر خود لرزیدم و بین دوستانم افتادم. پرسیدند: چه اتفاقی برایت افتاده است؟ گفتم: خوبم، ولی در مورد آن جریان به کسی چیزی نگفتم. به اصفهان بازگشتم. به واسطه دعای آن بزرگوار، خداوند راه‌های درآمد را بر رویم گشود؛ به گونه‌ای که در حال حاضر هزار هزار درهم ارزش خانه و اموال درون خانه‌ام می‌باشد و بیرون از منزلم نیز ثروت بسیار دارم. ده فرزند نصیبم شده و بیش از هفتاد سال از عمرم می‌گذرد. من این مرد بزرگوار را به عنوان پیشوای خود برگزیدم؛ زیرا او چیزی را که در خاطرم گذشت، دانست و برایم دعا کرد و خداوند نیز دعایش را در حقّم مستجاب فرمود. مرحوم موسوی اصفهانی پس از نقل این جریان می‌گوید: ای خردمند! با دقت اندیشه کن و ببین چگونه مولای ما، امام هادی(ع) پاداش دعا و احسان این مردِ اصفهانی را داد؟ با این‌که وقتی آن شخص برای امام(ع) دعا کرد، هنوز جزء پیروانِ آن حضرت نبود. آیا با وجود این، می‌توانی در مورد امام عصر(ع) گمان کنی که با اینکه تو از شیعیان او هستی، او در برابر دعای تو، دعایت نکند؟ نه به خدا! چنین نیست».

1. چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌‏باشد؟ (پرسش)
2. ویژگی‌های شخصی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
3. ویژگی‌های شخصیتی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
4. آثار دعا و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
5. آثار معرفتی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
6. آثار عملی و رفتاری ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
7. آثار عاطفی و قلبی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
8. آثار اجتماعی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. چگونه می‌توان برای امام مهدی دعا کرد؟ (پرسش)
10. دعای امام مهدی برای شیعیان چیست؟ (پرسش)
11. چه دعاهایی در دوره غیبت امام مهدی سفارش شده است؟ (پرسش)
12. چه دعاهایی برای طلب فرج امام مهدی است؟ (پرسش)
13. مراد از دعای نور چیست؟ (پرسش)
14. امام مهدی درباره خواندن زیارت جامعه کبیره چه فرموده است؟ (پرسش)
15. زیارت‌های امام مهدی چیست؟ (پرسش)
16. زیارت مادر امام مهدی چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.