آیا آیه ۱۰۲ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)

آیا آیه ۱۰۲ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلی	علم غیب

آیا آیه ۱۰۲ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیاتی که موافقان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسش‌های مرتبط به این بحث (علم غیب معصوم) یا به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

آیه مورد اشاره پرسش

﴿ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَمَا كُنتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُواْ أَمْرَهُمْ وَهُمْ يَمْكُرُونَ﴾.

«(ای پیامبر) این از خبرهای نهانی است که به تو وحی می‏‌کنیم و تو هنگامی که (برادران یوسف) بر کار خود هم‏داستان شدند و نیرنگ می‌‏باختند نزد آنها نبودی».

پاسخ نخست

علی جزیری احسائی

حجت الاسلام و المسلمین علی جزیری احسائی در کتاب «دفع الریب عن علم الغیب» در این‌باره گفته‌ است:

«این آیه داستان حضرت نوح (ع) و ماجرای کفیل شدن زکریا برای حضرت مریم و حیله برادران حضرت یوسف (ع) را از اخبار غیبی می‌داند که خداوند به پیامبر (ص) خود خبر داده است. پس این آیه و آیاتی از این قبیل بر آگاه بودن انبیای الهی از اخبار الهی بواسطه اخبار خداوند دلالت دارند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای عرفانی (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛

محمد نظیر عرفانی آقای عرفانی در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین» در این‌باره گفته‌ است: شیخ طوسی در تفسیر آیه آورده است: این آیه دلالت دارد بر احتجاج بر مشرکین به این وجه که این اخبار از داستان‌های گذشتگان از چهار طریق امکان دارد یا مشاهده یا قرائت کتاب یا تعلیم از برخی از افراد و یا به‌وسیله وحی و به تحقیق سه مورد اول در مورد پیامبر اسلام (ص) باطل است و لذا ثابت می‌شود که از طریق وحی آنها را دریافت نموده است. احمد بن مصطفی مراغی در ذیل آیه می‌گوید: این خبرها از داستان زکریا و یحیی و مریم و عیسی، اینها از غیب‌هایی است که آنها را نمی‌دانستی و تو را از طریق وحی به آنها آگاه نمودیم. مؤلف تفسیر بیان المعانی می‌نویسد: ای رسول قصه‌هایی که بر تو نازل کردیم برای این بود که به امت تو و به اهل کتاب یادآوری کنیم که بدانند اینها از غیب خداوند است که بر تو نازل شده زیرا که تو خواندن و نوشتن نمی‌دانستی. احمد بن مصطفی مراغی در تفسیر آیه آورده است: داستان‌هایی که برای تو بیان کردیم از قصه نوح و قومش، خبرهای غیبی بود که تو آنها را نمی‌دانستی و ما آن را بر تو نازل نمودیم و به تفصیل تو را از آن آگاه نمودیم. گرچه پیامبر و قومش به طور اجمال از آن آگاه بودند. عبدالکریم خطیب می‌گوید: مراد اخبار مربوط به زن عمران و نیز زکریا و مریم می‌باشد که از رسول خدا پنهان بود و از این امور آگاهی نداشت و اینها نسبت به رسول خدا غیب است اگر چه نزد اهل کتاب برخی از امور بود. بررسی و جمع‌بندی دیدگاه‌ها: آگاهای از قصص گذشته خبر غیبی‌ است که به‌وسیله وحی به‌دست می‌آید و دلالت بر صدق نبوت می‌کند؛ معصومان از علومی که بر ما مخفی است مطلع می‌باشند ولی به غیبِ مختصِ خداوند علم ندارند؛ خبر قرآن خبر غیب است؛ آگاهی پیامبران از علم غیب به طریق الهی و ذاتی نمی‌باشد. قصص زکریا و یحیی و مریم و عیسی غیب‌هایی است که از طریق وحی پیامبر به آنها آگاه شد؛ پیامبر خواندن و نوشتن نمی‌دانست بنابراین این قصه‌ها که بر او نازل شده، غیب است؛ رسول خدا (ص) از این مطالب در مورد گذشتگان آگاهی نداشت و از او پنهان بود اگر چه نزد اهل کتاب برخی از این اخبار بوده یا برخی به طور اجمال بر آن آگاهی داشتند. با توجه به دیدگاه مفسران فریقین در بررسی آیه می‌توان گفت که آیه به چند نکته اشاره می‏‌کند: بیان داستان انبیا به صورت واقعی و خالی از هر گونه خرافه و تحریف تنها از طریق وحی آسمانی ممکن است و گرنه کتب تاریخ پیشینیان آن قدر با اسطوره‌‏ها و افسانه‌‏ها آمیخته شده که شناخت حق از باطل در آنها ممکن نیست. بنابراین بیان سرگذشت انبیاء و اقوام پیشین، خالی از هر گونه خرافات، خود یکی از مصادیق آگاهی به علم غیب و نشانه حقانیت قرآن و پیامبر اسلام (ص) است. قصه‌‏های قرآن یک سلسله خبرهای غیبی است که خدا به پیامبرش وحی کرده و پیامبر اسلام (ص) با اینکه خود در هنگام وقوع این جریانات در آن صحنه‌‏ها حضور نداشته، در عین حال خداوند چنان دقیق تعریف می‏‌کند که گویا پیامبر (ص) خودش در آنجا بوده است».

۲. پژوهشگران وبگاه پرسمان.

وبگاه پرسمان پژوهشگران «وبگاه پرسمان» وابسته به «نهاد نمايندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «از این آیات معلوم می‌شود که نبی اکرم (ص) از طریق وحی بر اموری غیبی آگاه می‌شد. پس اگر آن جناب به قرآن کریم علم داشت، یقیناً به علوم غیبی مستور در آن نیز عالم بود. و شکّی نیست که آن حضرت به تمام اسرار و رموز قرآن علم داشته است؛ چون اگر فرض کنیم که آن حضرت به تمام اسرار قرآن علم نداشته دو حالت وجود خواهد داشت یا غیر او هم به آن اسرار علم ندارد یا غیر آن حضرت به آن اسرار علم دارد. فرض اوّل محال است چون لازم می‌آید خدا با نازل نمودن آن اسرار، که هیچکس آنها را نخواهد فهمید، کار لغوی انجام داده باشد؛ و خداوند حکیم منزّه از انجام کار لغو می‌باشد. فرض دوم نیز محال است چون لازمه‌اش افضلیّت غیر رسول‌الله (ص) بر آن حضرت می‌باشد؛ در حالی که اوّلاً محال است افراد یک امّت از پیامبر خودشان افضل باشند؛ ثانیاً اجماع مسلمین و روایات متواتر، دلالت بر این دارند که آن حضرت اشرف و افضل مخلوقات می‌باشد. پس نتیجه می‌گیریم که آن حضرت بر تمام اسرار قرآن کریم علم داشته است».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. با توجه به آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن غیر از خدا چه کسی از غیب خبر دارد؟ (پرسش)
2. آیا آیه ۹۴ سوره توبه علم غیب پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
3. آیا آیه ۷۵ سوره حجر که سخن از متوسمین آورده درباره علم غیب غیر خداست؟ (پرسش)
4. آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
5. آیا آیه ۴۴ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
6. آیا آیه ۴۹ سوره هود علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
7. آیا آیه ۷ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
8. آیا آیه ۱۷۹ سوره آل عمران علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
9. آیا آیه ۲۵۵ سوره بقره نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
10. آیا آیه ۴۹ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
11. آیا آیه ۳ و ۴ سوره تحریم علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
12. آیا آیه ۱۴ سوره بقره علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
13. آیا آیه ۱۱۹ و ۱۲۰ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
14. آیا آیه ۸۹ سوره نساء علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
15. آیا آیه ۱ سوره منافقون علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
16. آیا آیه ۲۷ سوره فتح علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
17. آیا آیه ۲ تا ۴ سوره روم علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
18. آیا آیه ۱ تا ۵ سوره مسد علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
19. آیا آیه ۴۹ سوره عنکبوت علم غیب امامان را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
20. آیا آیه ۶ سوره صف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
21. آیا آیه ۲۲ تا ۲۴ سوره تکویر علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
22. آیا آیه ۴۰ سوره نمل علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
23. آیا آیه ۳۱ سوره بقره علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
24. آیا آیه ۳۷ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
25. آیا آیه ۱۶ سوره نمل علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
26. آیا آیه ۶۵ سوره کهف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
27. آیا آیه ۱۰۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
28. آیا آیه ۴۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
29. آیا آیه ۴۷ تا ۴۹ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
30. آیا آیه ۶ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
31. آیا آیه ۹۳ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
32. آیا آیه ۶۴ سوره هود علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
33. آیا آیه ۲۶ و ۲۷ سوره نوح علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
34. آیا آیه ۱۸ و ۱۹ سوره نمل علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
35. آیا آیه ۴۳ سوره رعد علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در قرآن موجود است؟ (پرسش)
2. آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در حدیث موجود است؟ (پرسش)
3. آیاتی که مخالفان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
4. با وجود آیاتی که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
5. چگونه آیات نافی علم غیب از غیر خدا با آیات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
6. آیاتی که مخالفان علم غیب پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
7. آیا روایاتی وجود دارند که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
8. چگونه روایات نافی علم غیب از غیر خدا با روایات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
9. دلیل عقلی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
10. دلیل قرآنی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
11. دلیل حدیثی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
12. شاهد تاریخی بر علم غیب پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
13. آیا پیامبران اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
14. بر فرض اثبات علم غیب پیامبران علم غیب امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
15. دلیل عقلی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
16. دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
17. دلیل حدیثی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
18. شاهد تاریخی بر علم غیب امامان وجود دارد؟ (پرسش)
19. آیا امامان اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
20. چرا امامان علم غیب خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
21. نشانه وجود علم غیب نزد معصوم چیست؟ (پرسش)